انار درختچه‌ای است پرشاخ و برگ با شاخه‌های نامنظم، کم ‌و بیش خاردار، تنه کوتاه و پاجوش دار (بهزادی، ۱۳۷۷). گل‌های انار به رنگ قرمز تا قرمز آتشی، قیفی شکل، دوجنسه، معمولاً انتهایی و یا روی اسپور به‌ صورت تکی یا خوشه‌ای (بیش از پنج گل) دیده می‌شوند (El-Kassas et al., 1998; Llacer et al., 1994; Morton, 1987)، ارتفاع این درختچه ‌بین ۹۰ سانتیمتر تا ۳ متر بوده و برگ‌های آن باریک و کشیده به طول ۵/۷-۵/۲ سانتیمتر که در اوایل بهار به رنگ برنز و در اواخر پاییز به رنگ زرد درمی‌آیند (Mars, 1994). کاسبرگ‌ها ضخیم، گوشتی، به شکل مثلثی که غالباً چهار تا هشت دندانه دارند. گلبرگ‌ها دارای قاعده باریک بوده و به دیواره داخلی نهنج چسبیده و تعداد آن‌ها مساوی دندانه‌های کاسه گل می‌باشد و بعد از گرده‌افشانی می‌ریزند اما کاسبرگ‌ها عضو دائمی در گل و میوه هستند (بهزادی، ۱۳۷۷). میوه از رشد کاسبرگ حاصل‌شده و ۶-۷ ماه بعد از گلدهی می‌رسد (Stover and Mercure, 2007; Morton, 1987). گل‌ها بر روی درخت انار به دو شکل مثمر (کوزه‌ای شکل) و غیر مثمر (قیفی شکل) دیده می‌شوند (بهزادی، ۱۳۷۷). بعضی درختان یک ‌بار و بعضی چند بار در سال گل می‌دهند و گل‌های تابستانه به بار نمی‌نشینند. میوه­های انار ازلحاظ سختی دانه به دو گروه نرم دانه (بی‌دانه) و سخت دانه تقسیم می‌شوند که گونه نرم دانه فقط ارزش تازه خوری داشته و خاصیت انبارمانی ضعیفی دارد. میوه این گیاه دارای منحنی رشد سیگموئید ساده است (Saad, 1988). انار به‌صورت درختچه‌ای بوده که سعی می‌شود به شکل تک تنه تربیت شود اما در مناطق سردتر به دلیل جبران کاهش عملکرد شکل چند تنه ارجحیت دارد (Morton, 1987).
۱-۱-۳-تاریخچه انار
ایران و مناطق مجاور آن (فلات ایران) به‌عنوان منشأ این گیاه شناخته ‌شده است (Bist et al., 1994). انار خوراکی حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد توسط پارسیان اهلی ‌شده است و سپس حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد توسط فنقی‌ها به کشورهای حاشیه مدیترانه، تونس و مصر برده شد و درست در همان زمان این میوه در غرب ترکیه و یونان و اسرائیل فعلی گسترش یافت و سپس ۸۰۰ سال قبل از میلاد از طریق اسپانیا به اروپا راه یافت و ۱۰۰ سال قبل از میلاد به چین و از صده ۱۴۰۰ میلادی به اندونزی و امریکای مرکزی و سپس به اقصی نقاط جهان برده شد (Morton, 1987; Larue­­, ۱۹۸۰; Anarinco, 2006). انار برای زرتشتیان سمبل باروری، ابدیت و نشانه کامیابی و الهه عشق (آفرودیت) بوده و پیش از میلاد به‌عنوان یک میوه لذیذ و گیاه زینتی شناخته می‌شده است (Panthaky, 2006; Encyclopedia Britannica, 2006a).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گونه دیگری از جنس انار یافت شده تحت عنوان Punica protopunica که فقط در منطقه یمن وجود داشته و به‌ عنوان گونه اجدادی انار مطرح ‌شده است (Shilikina, 1973). انار ارقام گوناگونی از ایران تا شمال هندوستان دارد (Morton, 1987). این گیاه در کشورهایی از جمله ایران، افغانستان، هندوستان، ترکیه، تونس، اسرائیل، مصر، اسپانیا، مراکش، چین، ژاپن، روسیه و برخی از مناطق امریکا (کالیفرنیا) کشت می‌شود. در اغلب کشورها به آن سیب کارتاژی^[۲]، در هندوستان و خاورمیانه انار و در زبان عربی و عبری به آن رمان می‌گویند (Larue, 1980; Onur and Kaska, 1985).
۱-۱-۴-اقلیم
مطالعه روابط آب و انار بیشتر به مرحله رویشی این گیاه تمرکز دارد و انار به دلیل دارا بودن قابلیت تحمل تنش خشکی در رده گیاهان خشکی زی قرار دارد (Rodríguez et al., 2012) و به همین دلیل می‌تواند در مناطق خشک و نیمه‌ خشک رشد کند (Sarkhosh et al., 2006; Aseri et al., 2008). انار در برابر تنش‌های آب و هوایی، خاک و شوری مقاوم بوده و بهترین محصول را در مناطقی با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد تولید می‌کند (Patil and Karale, 1990). این گیاه در مناطق معتدله، خزان کننده و در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، همیشه‌سبز است. این گیاه در صورتی میوه شیرین تولید می‌کند که دوره‌ی طولانی و کافی گرما ببیند و آب و هوایی با رطوبت بیشتر باعث تولید میوه‌هایی با کیفیت پایین‌تر و شیوع امراض قارچی می‌شود (Llacer et al., 1994). در اکثر مناطق انار کاری دنیا، مثل ایران به دلیل خشک و نیمه‌ خشک بودن ناحیه با محدودیت آب مواجهیم (Beaumont, 1993) و رشد و نمو گیاه با کمبود آب به تأخیر می‌افتد (Wright and Stark 1990). بااین‌حال درخت انار به‌عنوان یک گیاه مقاوم به کمبود آب در خاک مطرح‌شده است (Holland et al., 2009).
۱-۱-۵-نیازهای خاکی
درختچه انار در خاک‌های قلیایی بهترین رشد و میوه دهی را داراست، با این‌ وجود خاک‌های اسیدی هم مانع رشد آن نمی‌شود (Singh and Singh, 2004). بهترین خاک جهت کشت انار خاک‌های رسی شنی یا شنی رسی با pH بین ۵/۷ تا ۵/۸ است. در خاک‌های شنی هرچند میوه دهی و رسیدن میوه تسریع خواهد شد ولی محصول کمتر و رنگ میوه‌ها روشن‌تر می‌شود. خاک‌های عمیق با بافت متوسط برای رشد آن بهتر است و خاک‌های سنگین را در صورتی‌ که زهکشی خوبی داشته باشد را به‌خوبی تحمل می‌کند. در خاک‌های رسی سنگین گیاه رشد و نمو بسیار کمی داشته، همیشه ضعیف، زرد و پژمرده باقی می‌ماند. در خاک‌های سبک مانند سایر گیاهان احتمال آلوده شدن ریشه‌های انار به نماتد بیشتر است. مقاومت انار به خاک‌های شور بالا است و ظاهراً یون‌های سدیم در انار از ریشه به قسمت‌های بالایی کمتر منتقل می‌شوند (محمدی و همکاران، ۱۳۹۰).
۱-۱-۶-سرمازدگی
سرمازدگی یکی از مشکلات اساسی و عمده در باغات انار محسوب می‌گردد. به‌طوری‌که هرساله با توجه به میزان سردی هوا بین ۱۰ تا ۱۰۰ درصد باغات را سرما می‌زند. سرمای زمستانه به تنه و شاخه‌های درختان آسیب وارد می‌سازد ولی سرمای زودرس بهاره به برگ و گل درختچه­های انار خسارت وارد نموده و به‌نوبه خود باعث کاهش عملکرد می‌گردد.
حد مقاومت انار به سرمای زمستانه را در منابع مختلف مقادیر متفاوت ذکر کرده‌اند به‌طوری‌که از حدود منفی ۱۱ درجه سانتی‌گراد الی منفی ۱۵درجه سانتی‌گراد مشاهده می‌گردد که مسلماً این اختلاف در رابطه با ارقام و شرایط آب ‌و هوایی متفاوت می‌باشد.
مقاومت انار به گرمای هوا کمتر از خرما بوده و تا ۴۵+ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. میانگین دمای سالانه در نواحی مساعد کشت انار ۱۶ الی ۱۹ درجه سانتی‌گراد و یا اکثراً ۵/۱۷ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد قرار دارد و در این مناطق حداقل مطلق درجه حرارت از منفی ۱۶ درجه سانتی‌گراد پایین‌تر نرفته و همه ‌ساله در زمستان حدود ۱ تا ۵/۲ ماه یخبندان در این مناطق وجود دارد. حساسیت انارهای شیرین به سرما نسبت به انارهای ترش بیشتر است (بهزادی، ۱۳۷۷).
۱-۱-۷-عمر درخت انار
درخت انار از سن ۵ سالگی شروع به باردهی اقتصادی می‌کند و این روند تقریبا‌ً تا ۷۰ سالگی ادامه می‌یابد، ولی در برخی از نوشته‌ها عمر این درخت را تا ۲۰۰ سال هم ذکر کرده‌اند (وزوایی، ۱۳۶۶).
۱-۱-۸-سطح زیر کشت و میزان تولید انار در جهان
در حال حاضر علاوه بر اینکه ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین میزان سطح زیر کشت و تولید انار در جهان را به خود اختصاص داده است، ‌در کشورهایی چون ‌هندوستان، ترکیه، افغانستان، پاکستان، ارمنستان، گرجستان، تاجیکستان، اردن، مصر، ایتالیا، تونس، آذربایجان، لیبی، لبنان، فلسطین اشغالی، سودان، ‌برمه، بنگلادش، موریتانی، مراکش، قبرس، اسپانیا، یونان، ‌فرانسه، چین، ژاپن و آمریکا کشت این محصول مرسوم است و در بین کشورهای مذکور بالاترین سطح زیر کشت و تنوع ارقام انار مربوط به هندوستان، جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته آسیای مرکزی، ماوراء قفقاز و اسپانیا می‌باشد (بهزادی، ۱۳۷۷). هندوستان با ۰۰۰,۱۰۰ هکتار بیشترین سطح زیر کشت انار (Yedage et al., 2013) و ایران با ۴۹/۰ میلیون تن بیشترین تولید را در جهان دارد (آمار نامه محصولات باغی سال ۱۳۹۲).
۱-۱-۹-سطح زیر کشت و میزان تولید انار در ایران
سطح زیر کشت باغات غیر بارور، باغات بارور، میزان تولید و عملکرد ده استان تولید کننده برتر انار به شرح جدول ۱-۱ می‌باشد (آمار نامه محصولات باغی سال ۱۳۹۲).
۱-۱-۱۰-ارقام انار در ایران
بر اساس بررسی‌های به‌عمل‌آمده طی سال‌های ۱۳۶۵ الی ۱۳۷۰، در حدود ۷۶۰ واریته انار اعم از انارهای اهلی، وحشی و زینتی در اقصی نقاط کشور شناسایی گردیده است که از این تعداد ۷۰۰ نوع آن از ارقام اهلی هستند که هر یک ازنظر رنگ، طعم، مزه، زودرسی، دیررسی، ترشی، شیرینی، تازه خوری، بازارپسندی، خاصیت انباری، مقاومت به امراض و آفات، ترکیدگی و غیره دارای صفات ویژه کلی به شرح جدول ۱-۲ می‌باشند. به‌طورکلی نهال‌هایی که از انارهای ترش به عمل می‌آیند در برابر تغییرات عوامل جوی و شرایط محیطی مقاوم‌تر از نهال‌هایی هستند که از ارقام دانه شیرین به عمل می‌آیند.
مهم‌ترین ارقام تجاری انار که بیش از ۹۵ درصد صادرات را شامل می‌شود عبارت‌اند از: ملس ساوه، شیشه‌کپ فردوس، خزر بردسکن، رباب نی‌ریز، نادری بادرود، ملس یزدی، قجاق قم، اردستانی‌مه‌ولات و بجستانی و مهم‌ترین ارقام استان سمنان عبارتند از: قرنجوک (شکل ۱-۱)، شاهوار لاسجرد (شکل ۱-۲)، پوست سفید درجزین (شکل ۱-۳) و پوست قرمز درجزین که مهم‌ترین خصوصیات این ارقام عبارت است از پوست قرمز و نسبتاً کلفت، دانه قرمز و مزه ملس تا شیرین (بهزادی، ۱۳۷۷).