باید توجه داشت که سازمان تجارت جهانی، مانند سایر ارگان‌های سازمان ملل، مقررات خاصی ‌در مورد حقوق بشر ندارد و حتی یک بار هم در مقررات سازمان عبارت «حقوق بشر» ذکر نشده است. در نتیجه، تاثیرات ناشی از سیاست‌های آن بر درآمد و ثروت شهروندان کشورها مورد توجه سیاستگذاران نیست ولی اگر این مقررات را با صداقت تعبیر کنیم، می‌توان گفت که باید فرض بر این داشت که آن ها را باید با در نظر داشتن و مراعات حقوق بشر اجرا کند.

۲-۹ اهداف WTO

در مقدمه موافقت­نامه تأسيس سازمان اهداف اساسی گات که عبارتند از ارتقای سطح زندگی و درآمد، تامین اشتغال کامل، توسعه تولید و تجارت و بهره‌برداری بهینه از منابع جهانی تأیید شده‌اند. ضمن اینکه در سازمان جدید، نه تنها اهداف بخش‌های کالایی بلکه علاوه بر آن بخش خدمات را نیز شامل خواهد شد و ضمناً اهداف دیگری برای آن به شرح زیر در نظر گرفته شده است:

• • ضرورت دستیابی به «توسعه پایدار» با توجه به بهره‌برداری بهینه از منابع جهانی و لزوم حفظ محیط زیست به نحوی که با سطوح مختلف توسعه اقتصادی سازگاری داشته باشد.

• تأکید بر لزوم اتخاذ تدابیری در جهت افزایش سهم کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته از رشد تجارت جهانی.

۲-۱۰ وظایف WTO

۱٫ مدیریت و تسهیل عملیات اجرایی و توسعه اهداف موافقتنامه سازمان تجارت جهانی

۲٫ فراهم کردن امکانات گردهمایی اعضا برای مذاکره و مشورت درباره روابط چندجانبه تجاری

۳٫ اجرای تفاهم‌نامه‌ها و مقررات مربوطه در روش‌های حل اختلاف

۴٫ فراهم آوردن مکانیسم بررسی و تجدیدنظر در سیاست‌های تجاری

۵٫ همکاری با صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی و مؤسسات وابسته به آن

نحوه تصمیم‌گیری در سازمان تجارت جهانی، همان روش معمول در گات است، به نحوی که هر کشور عضو، دارای یک حق رأی‌ است و اتفاق نظر عمومی منوط به عدم مخالفت رسمی تمام اعضا است. در عین حال، تصمیم‌گیری نیز با اکثریت آرا اتخاذ می‌شود.

۲-۱۱ عضویت در سازمان تجارت جهانی

عضویت در سازمان تجارت جهانی فرایندی پیچیده و طولانی دارد و با عضویت در دیگر سازمان‌های بین‌المللی به کلی متفاوت است. الحاق ‌به این سازمان اساسا طی کردن یک فرایند مذاکره است، ‌به این معنا که کشور متقاضی عضویت طی انجام مراحل متعدد، زمان‌بر و در قالب مذاکرات دوجانبه و چندجانبه باید برای تعیین شرایط عضویت با گروه کاری به توافق برسد و این طور نیست که الزامات استانداردی وجود داشته باشند و هر کشور با رعایت این استانداردها خود به خود به عضویت سازمان پذیرفته شود. اگر اینچنین بود، دیگر به مذاکره احتیاج نبود، آن هم مذاکره‌ای که گاه چندین سال به طول می‌ انجامد. مانند فرایند الحاق چین که ۱۵ سال به طول انجامید.

در ماده ۱۲ موافقتنامه تأسيس سازمان تجارت جهانی که به چگونگی الحاق کشورها به سازمان اشاره دارد، تأکید شده است که الحاق هر کشور به سازمان تجارت جهانی باید بر اساس «شرایط مورد توافق» میان دولت متقاضی و سازمان صورت گیرد. شرایط مورد توافق هم امری است که طی مذاکرات روشن می‌شود و لذا تا قبل از انجام مذاکرات و تنظیم پروتکل الحاق کشور مربوطه و مشخص شدن تعهدات هر کشور در زمینه گشایش بازار کالا و خدمات خود به روی سایر اعضا، توافقی صورت نخواهد گرفت. در واقع مذاکرات، آغاز فرایندی است که در نهایت منجر به عقد یک قرارداد بین دولت متقاضی و سازمان می‌گردد. کلیه موارد و بندهای این قرارداد هم طی مذاکره و ‌بر اساس توافق تعیین می‌شود.

اصولی که هر کشور برای عضویت در سازمان تجارت جهانی باید بپذیرد، به قرار زیر است:

۱٫ آزادسازی تجارت خارجی

۱٫ آزادی واردات کلیه محصولات صنعتی و کشاورزی

۲٫ لغو محدودیت بر واردات خدمات

۳٫ حذف حقوق گمرکی بر واردات محصولات صنعتی و کشاورزی

۴٫ آزادی صادرات کلیه تولیدات داخلی

۲٫ آزادسازی نرخ کالاها و خدمات و حذف کلیه یارانه‌های غیرمستقیم

۳٫ آزادسازی نرخ بهره

۴٫ آزادسازی نرخ ارز

۵٫ لغو انحصاری دولتی و خصوصی

۶٫ جریان آزاد اطلاعات

۷٫ تخصیص بهینه منابع به وسیله بازار

۸٫ جداسازی دو مفهوم اقتصاد و تامین اجتماعی

۹٫ ایجاد دولت ناظر به جای دولت عامل در عرصه اقتصاد

۲-۱۲ تهدیدها و ‌آسیب‌های اجرای سیاست‌های مربوط به سازمان تجارت جهانی

اجرای سیاست‌های مربوط به سازمان تجارت جهانی، تهدیدها و آسیب‌هایی را برای اقتصاد کشور به همراه دارد که بررسی و توجه به آن ها ضروری است:

تهدیدها

۱٫ افزایش واردات ناشی از برداشتن موانع غیرتعرفه‌ای و حذف کنترل‌های ارزی و زیان حاصل از آن با توجه به کمبود منابع ارزی.

۲٫ وابستگی شدید صادرات کشور به واردات؛ بدین معنی که کشور نیازمند وارد کردن بخش زیادی از امکانات، تجهیزات و حتی مواد اولیه کالاهای تولیدی برای صادرات می‌باشد.

۳٫ امکان کسری زیاد در تراز بازرگانی به دلیل افزایش واردات در مقابل صادرات.

۴٫ امکان ورشکستگی بنگاه‌های اقتصادی در بخش‌های مختلف و پیامدهای ناشی از آن مانند افزایش میزان بیکاری و…

۵٫ ضعف تکنولوژی و دانش فنی در زمینه بازاریابی، تبلیغات، خدمات پس از فروش و…

۶٫ ضعف حضور و فعالیت ایران در سازمان‌های تجاری و اقتصادی بین‌المللی.

۷٫ نفوذ و تاثیر گسترده آمریکا و لابی صهیونیسم در اقتصاد و تجارت بین‌الملل و ممانعت از عضویت ایران در سازمان تجارت.

۸٫ وجود فساد مالی، اداری و اقتصادی (امتیازات، تشویق‌ها و اعتبارات و تسهیلات).

۹٫ ضعف تکنولوژی و دانش فنی و تجهیزات در امر تجارت و تجارت الکترونیک، شامل پایانه‌ها، مناطق آزاد، حمل و نقل، گمرک، خدمات بانکی و اداری.

۱۰٫ بی‌ثباتی سیاسی، اقتصادی کشور؛ وجود چالش‌ها و مجادلات سیاسی از عوامل عمده خروج سرمایه ها و ناتوانی کشور در جذب سرمایه‌گذاری خارجی محسوب می‌شود.

۱۱٫ ملزم بودن ایران به قطع رایانه ها در اقتصاد ایران (به خصوص یارانه انرژی) که در اقتصاد کشور ریشه دوانیده و بر بخش‌های مختلف تسلط یافته است.

۱۲٫ ضعف کالاهای صنعتی سخت داخل در رقابت با مشابه خارجی.

۱۳٫ کاهش درآمدهای دولت به دلیل کاهش تعرفه‌های گمرکی و مالیات.

۱۴٫ تاثیرگذاری قدرت‌های بزرگ اقتصادی توسعه‌یافته در اتخاذ سیاست ها و وضع قوانین و هدایت این نهاد (۹۰ درصد اختلافات در سازمان تجارت جهانی به نفع آمریکا پایان یافته است).

۱۵٫ احتمال ورشکستگی کارخانه‌ها عمده و شرکت‌ها به دلیل ناکارایی و بهره‌وری پایین.

• • ضعف تکنولوژی در بخش کشاورزی

• • پایین بودن بهره‌وری

• • اتلاف منابع و عوامل تولید

• • کمبود درآمد کشاورزان

• • محرومیت از دستاوردهای علمی و فنی

ویژگی های تکنولوژیک صنعت شوینده

۱ – چرخه حیات تکنولوژی شوینده

طول عمر هر تکنولوژی معمولاً به چند دوره تقسیم می شود که عبارتند از:

– دوره ی پیدایش، تکامل و یا معرفی تکنولوژی

– دوره ی انتشار یا رشد تکنولوژی

– دوره بلوغ یا اشباع شدن تکنولوژی

دوره زوال یا منسوخ شدن تکنولوژی

برای تعیین دوره های طول عمر تکنولوژی صنعت شوینده بهتر است به منحنی چرخه حیات آن توجه شود که در شکل شماره ۲-۱ ارائه شده است.

شکل گیری و تکامل این صنعت را می توان به ۳ دوره زمانی قبل از ۱۹۰۰، بین ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۰ و بعد از سال ۲۰۰۰ میلادی تقسیم کرد.

دوره اول : تکامل شیوه های تولید و تولید انبوه

دوره دوم : رشد و انتقال تکنولوژی

دوره سوم : دوران بلوغ یا پایداری و شاید زوال آن

در نمودار فوق ، نقطه A بیانگر تأسیس شرکت کلگیت در سال ۱۸۰۶ در آمریکا می‌باشد که در آن تکنولوژی (یا میزان فروش) با شیب کم شروع به رشد می‌کند و نقطه B نیز بیانگر ادغام شرکت های بزرگ است . در نقطه C (سال ۱۹۲۹) صابونی به نام پانسول به بازار می‌آید که پرفروشترین محصول تاریخ این صنعت است. در نقطه D که به سال ۱۹۴۶ برمی گردد محصول پودر تاید به بازار می‌آید که تحولی در تکنولوژی محصول این صنعت ایجاد می‌کند، چرا که این محصول در تمام آبه ا بخوبی کف کرده و لباس را براحتی می شوید و به همین دلیل فروش این محصول بشدت رشد می‌کند. در نقطه E صابون مایع به بازار می‌آید و در نقطه F استفاده از مواد زیستی (bio) شروع می شود. در حال حاضر این صنعت در حالت پایدار و رشد خیلی کم می‌باشد.

۲-۱-۳- جایگاه و موقعیت صنعت شوینده در صنایع شیمیایی

مواد شیمیایی به چهار گروه اصلی تقسیم می شود که مواد هر گروه در جدول شماره (۱) ارائه شده است. مواد شوینده و پاک کننده و بهداشتی جزء گروه مواد مصرفی (consumer chemicals) قرار می گیرند.

سهم گروه صنایع و معادن در تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۱۵% است و سهم صنعت شوینده از گروه صنایع و معادن تولید ناخالص داخلی حدود ۲٫۳% است .‌بنابرین‏ سهم صنعت شوینده در تولید ناخالص داخلی حدود ۰٫۴% است.

بر اساس آمار سال ۲۰۰۲، صنایع شوینده ۰٫۱۱% در تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا سهم داشته و ۴% ارزش فروش محصولات شیمیایی اروپا نیز متعلق به مواد شوینده و پاک کننده است.

ارزش تولیدات جهانی مواد شیمیایی در سال ۲۰۰۹قریب به ۲۰۰۰ میلیارد دلار بوده که ۲۵۰ میلیارد دلار آن سهم آسیا(بدون ژاپن و چین) می‌باشد. سهم ایران از این مبلغ حدود ۱۰ میلیارد دلار است؛ چرا که فروش سالیانه ماد شوینده در ایران قریب به ۴۰۰۰ میلیارد ریال است.

۲-۱-۴- بررسی وضعیت داخلی صنعت شوینده در ایران

صنعت تولید مواد شوینده ایران با قذمت ۴۰ سال و تولید بیش از ۱۲ نوع محصول دارای ظرفیت اسمی تولید بیش از ۱۸۰۰ هزار تن در سال می‌باشد. ظرفیت تولید پودر قریب ۵۲۰، صابون درجه یک بیش از ۱۴۰ و مایع ظرفشویی بیش از ۴۷۰ هزار تن است.

اما تولید سالانه پودر شوینده حداکثر ۴۲۰ و صابون ۶۰ هزار تن می‌باشد که حاکی از تولید با ۶۰ درصد ظرفیت است. ولیکن روند تولید همچنان صعودی است. در واقع یک درصد از تولیدات جهانی مواد شوینده در ایران تولید می شود. شرکت های بزرگ این صنعت، تولی پرس، پاکسان، پاک وش، داروگر، پاک نام، محصولات پارس و بهداد می بشاد.

میزان مصرف مواد شوینده یکی از معیارهایی است که سطح توسعه یک جامعه را نشان می‌دهد. مصرف سرانه مواد شوینده در کشور ما در سال ۱۳۵۵ به ۵۲۴ گرم، در اسل ۱۳۶۰ به ۳ کیلوگرم، در سال ۱۳۷۵ به ۴٫۳ کیلوگرم و در سال ۱۳۸۵ به ۸٫۵ کیلوگرم رسیده است. این در حالیست که این میزان مصرف سرانه مواد شوینده در سطح جهانی بیش از ۱۱ کیلو می‌باشد.

با توجه به ظرفیت تولیدی کشور نیازی به واردات این محصولات نیست و حدود ۱۰ درصد از تولیدات این صنعت نیز صادر می شود. با این حال به دلیل کیفیت و تنوع محصولات خارجی، علایق مردم و پدیده قاچاق محصولات خارجی در ایران یافت می شود.

اکثر کارخانه‌ها بزرگ تولید کننده مواد شوینده دارای مالکیت دولتی و عمومی هستنداما کارخانه‌ها متوسط و کوچک جزء شرکت های خصوصی می‌باشند. وسعت و حجم تولید قابل توجه شرکت های دولتی که حدود ۶۰% تولید پودر شوینده و حدود ۵۰% تولید مایع ظرفشویی را در اختیار دارند باعث تأثیرگذاری نافذ و پایدار بخش دولتی در این صنعت به ویژه در تعیین قیمت و تنظیم بازار در کشور شده است.

رعایت استانداردهای مختلف مؤسسه‌ استاندارد دز این صنعت اجباری است اما ‌در مورد استانداردهای ایزو تنها هشت شرکت موفق به اخذ ایزو ۹۰۰۰ شده و دو شرکت نیز توانسته اند ایزو ۱۴۰۰۰ را کسب کنند.

خوشبختانه توسعه تحقیقات در عرصه فرآورده های شوینده با توجه به خصیصه نرم افزاری آن نیازمند به سرمایه گذاری های زیادی نبوده و می توان با بهره مندی از نیروهای متخصص و مجرب در این عرصه تکنولوژی شوینده را گسترش داد. در حال حاضر ارتباطات صنعت شوینده با دانشگاه های کشور ارتباط سازنده و فعالی به شمار نمی رود و این صنعت هنوز نتوانسته از قابلیت های علمی کشور نیز به دلیل عدم ازتباط مؤثر و فعال با صنعت شوینده عملاً حمایت های علمی و فناوری شایان توجهی برای ضنعت شوینده کشور نداشته اند. از طرفی عدم وجود برخی از حمایت های قانونی نظیر مالکیت معنوی در عدم بروز نوآوری ها تأثیر گذار بوده است.

افزایش تقاضای محصولات شوینده به دلیل افزایش جمعیت و بهبود سطح رفاه و زندگی مردم منسوخ شدن فرآورده های سنتی، لزوم و جایگزینی محصولات لوکس، فانتزی و با کیفیت بالا و همچنین لزوم صادرات و حفظ بازارهای منطقه ای و جهانی عوامل مؤثری بوده اند که در سال های اخیر موجب اصلاح و تحول تدریجی در تکنولوژی شوینده شده اند.

بررسی ها نشان می‌دهد که نسل جدید مواد شوینده با بهره گرفتن از ترکیبات سازگار با طبیعت نظیر بیوسورفکتنت ها در حال پیدایش است. این امر به طور مسلم تکنولوژی مواد شوینده را دچار تغییرات اساسی و دگرگونی خواهد نمود.

ساختار نیروی انسانی صنعت شوینده نشان می‌دهد که حدود ۲۰-۲۵ درصد نیروهای شاغل در این صنعت را نیروهای دارای تحصیلات عالی تشکیل نمی دهند. میزان اشتغال در این صنعت رو به افزایش بوده و با اینکه در سال ۱۳۸۰ به ۱۳۰۳۷ نفر رسیده اما سهم بالایی در اشتغال کشور ندارند. در این صنعت برای ایجاد هر فرصت شغلی نیاز به ۱۰۰ تا ۲۵۰ میلیون ریال سرمایه است.

نقش نظارتی و مداخلات دولت بر صنعت شوینده، علاوه بر موارد عمومی که از سوی دستگاه‌ها بر صنایع کشور اعمال می شود، موارد خاصی را نیز به دلیل موقعیت ویژه این صنعت شمال می شود که اهم آن ها به شرح ذیل دسته بندی می‌شوند:

– پرداخت یارانه برای محصولات شوینده

– الزام صنایع شوینده در رعایت استانداردهای اختصاصی

– نظارت دقیق بر توزیع محصولات

– سیاست گزاری و تعیین قیمت محصولات

یارانه پودر شوینده در سال ۱۳۸۶ بالغ بر ۸۳۶ میلیلرد ریال بوده است.

۲-۱-۵- فرصت های فراروی صنعت شوینده

۲-۱۳-۵-۴ توالی کشور

راهبرد‌های توالی کشور فرایند تفکیک سهام به دسته‌بندی کشوریشان و خرید سهام در کشورهایی است که بد عمل کرده‌اند. با بهره گرفتن از مدل موزون شده ارزشی، ریچاردز^[۷۶] (۱۹۹۷) این نظریه را تست می‌کند و متوجه شد که راهبرد‌های گردش کشوری می‌توانند درآمد مازاد اندکی را در دوره متوسط تحویل دهند. چان‌^[۷۷] و همکارانش (۲۰۰۱) به راهبرد‌های فاکتور توالی نگاهی انداختند. با بهره گرفتن از شاخص‌های جریان داده بازار و پرتفوی موزون شده ارزشی، آن‌ ها درآمدهای غیرعادی مثبت را در کوتاه مدت یافتند. در مقابل، راون هورست (۱۹۹۹) مدارک اندکی ‌در مورد توالی کشور در تحقیق خود از ۲۰ بازار نوظهور با بهره گرفتن از پرتفوی موزون شده مساوی و موزون شده ارزشی به دست آمد. آن‌ ها پیشنهاد کردند که تأثیرات توالی حاصل یک مؤلفه مشترک در تمام بازارها می‌باشد (کاهان ۲۰۰۸، ۳۵).

۲-۱۳-۵-۵ راهبرد‌های شتاب/توالی جهت­دار

در تحقیق اخیر مفهوم توالی جهت­دار معروف به راهبرد‌ شتاب نیز می‌باشد که به بررسی الگوهای موجود در دوره های سرمایه‌گذاری می‌پردازد تا بفهمد آیا درآمدهای غیرعادی با بهره گرفتن از این اطلاعات به دست می‌آیند یا نه.

نینگ و گرسیس^[۷۸] (۲۰۰۶) بررسی کردند که چگونه جابجایی قیمت‌های سهام در یک بخش می‌تواند بر انتظارات بازار و درآمدهای بعدی تأثیر گذارد. آن­ها دریافتند که سهامی که درآمد ماهانه را نشان می‌دهد سود بیشتری دارند. نتایج آن­ها نشان می‌دهد که این حالت طی یک دوره ۱۸ ساله حفظ می‌شود و در دهه ۱۹۹۰ زمانی که بازار متغیر است برجسته‌تر می‌باشد. این مورد با نتایج اخباری^[۷۹] وگریسیس (۲۰۰۷) سازگار بود که می‌گویند راهبرد‌های توالی جهت دار زمانی خوب عمل می‌کنند که بازار سهام ناآرام باشد و قیمت‌ها کاهش یابند. آن­ها دریافتند که استفاده از یک راهبرد‌ توالی جهت دار تحت این شرایط برای سرمایه‌گذاران کوچک مفید است و آلفاها و بتاهای کمتر از یک وجود دارند. گتلمن و مارکس^[۸۰] (۲۰۰۶) نیز به راهبرد‌های شتاب در توالی نگاهی انداختند. آن­ها سرعت تغییر سهام را در دوره سرمایه‌گذاری مقایسه می‌کنند آن­هایی که درآمدشان افزایش می‌یابد، خریداری می‌شوند. آن­ها دریافتند که سهام با شتاب پایین اما توالی یکسان همانند سهام با توالی یکسان اما با شتاب بالا عمل نمی‌کنند. آن‌ ها می‌توانند ۲-۳ درصد بیشتر درآمد کسب کنند تا اینکه بخواهند از راهبرد‌های توالی متعارف استفاده کنند (کاهان ۲۰۱۰، ۶۹).

۲-۱۳-۵-۶ توالی جورج- هانگ (قیمت بالای ۵۲ هفته‌ای)

در یک تحقیق جدید جورج وهانگ این ایده را بررسی کردند که بالاترین قیمت سهام در سال گذشته که معروف به قیمت بالای ۵۲ هفته‌ای است متناسب با قیمت کنونی‌اش می‌تواند جهت تغییر و جابجایی قیمت در آینده را پیش‌بینی کند. آن­ها دریافتند که اگر سهام نزدیک به قیمت بالای ۵۲ هفته‌ای خود باشد، در آینده احتمال دارد که در یک دوره نگهداری خاص به تناسب سهامی که در قیمت بالای ۵۲ هفته‌ای خود دور است، افزایش یابد. بر مبنای این نظریه، پرتفوی­­های برابر با رتبه‌بندی سهام از نزدیک‌ترین سهام به قیمت بالای ۵۲ هفته‌ای تا سهامی که دورترین بود ایجاد می‌شود. ۳۰% بالا پرتفوی برنده^[۸۱] و ۳۰% پایین پرتفوی^[۸۲] بازنده می‌باشند که یک راهبرد‌ با سرمایه‌گذاری خود محور را ایجاد می‌کند و آن‌ ها قادرند تا درآمدهای غیرعادی مثبت را ایجاد کنند. این نتیجه در سهام آمریکا از ۱۹۶۳ تا ۲۰۰۱ به دست آمد با این فرض که دوره نگهداری ۶ ماه باشد. سود بردن از این راهبرد‌ این ایده را به چالش می‌کشد که بازار کارا و نیمه قوی بر مبنای تعاریف فاما می‌باشد. جورج وهانگ نیز نتایج خود را با تست‌های دو مقاله ‌در مورد توالی مقایسه می‌کنند که راهبرد‌ شتاب قیمت سهام جگادیش و تیتمن (۱۹۹۳) و دسته‌‌بندی صنعتی گرینبلات و ماسکویتز (۱۹۹۹) می‌باشند. آن­ها دریافتند که راهبرد ‌۵۲ هفته‌ای بالا بهتر از ایده های متعارف توالی در دوره آزمایشی عمل می‌کند. به دنبال ایده جورج وهانگ، کاهان و مارشال (۲۰۰۵) نزدیکی قیمت کنونی سهام به قیمت بالای ۵۲ هفته‌ای را در بازار سهام‌ استرالیا بررسی کرد. آن‌ ها درآمدهای غیر نرمال مثبت و از نظر آماری معنادار که حتی از درآمدهای نشان داده شده در بازار آمریکا بالاتر بودند را نشان دادند. این بر مبنای راهبرد‌ نگهداری ۶ ماهه با بهره گرفتن از داده های سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ بود. مجدداً راهبرد‌ توالی قیمت بالای ۵۲ هفته‌ای بهتر از ایده توالی قیمت سهام و توالی دسته‌بندی صنعتی گرینبلات و ماسکویتز (۱۹۹۹) عمل کرد. در این راهبرد‌، ایده استفاده از سهام و اوراق بهادار وجود دارد که برای فروش پایین در بازار استرالیا پذیرفته و به تصویب رسید. بر مبنای یک مقیاس جهانی، ویلسون و وانگ^[۸۳] (۲۰۰۷) به تفاوت درآمدها بین فرهنگ‌های اصالت گرا مثل آمریکا، بریتانیا و آلمان و فرهنگ‌های جمعی مثل ژاپن و کره جنوبی با بهره گرفتن از راهبرد‌ توالی بالای ۵۲ هفته‌ای نگاهی می‌اندازند. نتایج نشان می‌دهد که این تأثیر در فرهنگ‌های اصالت گرا قوی‌تر از فرهنگ‌‌های جمعی است. آن‌ ها با نگاهی به ۴۵ کشور که از راهبرد‌ بالای ۵۲ هفته‌ای استفاده کردند، پس به درآمدهای غیر نرمال معنادار بروند. آن‌ ها با مقایسه این کشورها درآمدهای غیر نرمال بالایی را در کشورهای با اصالت گرایی بالا یافتند که از یک سیستم رتبه‌بندی یا درجه‌بندی توسط هافستد استفاده شد. آن‌ ها می‌گویند این پدیده به خاطر افزایش سطح اعتماد به نفس شرکت‌کننده می‌باشد (جورج و هانگ ۲۰۰۴، ۵۸).

۲-۱۴- مقایسه دو راهبرد معکوس و راهبرد توالی

راهبردهای توالی و معکوس که برای بهره گیری از همبستگی سریالی موجود در بازدهی بازار و اوراق بهادار به کار می‌روند، در زمره استثنائات مالی و بی نظمی های بازار سرمایه قرارمی گیرند. راهبرد توالی در یک انتهای پیوستار قرار می‌گیرد و از خود همبستگی مثبت در بازدهی داراییها در میان مدت حکایت می‌کند. در این استراتژی بازدهی اضافی با خرید سهام برنده گذشته و فروش سهام بازنده گذشته ۴ قابل دستیابی می‌باشد (جاگادیش و تیتمن ۱۹۹۳، ۹۳) اوراق بهاداری که عملکرد خوبی (بدی) را در گذشته تجربه کرده‌اند، گرایش دارند که این بازدهی خوب (بد) را در آینده نیز ادامه دهند. به عبارت بهتر توالی اعتقاد به استمرار بازدهی میان مدت تاریخی در افق میان مدت آتی دارد.راهبرد توالی خود شامل انواع مختلفی می‌باشد. یکی از آن ها توالی سود است که استدلال می‌کند سهامی که اخیراً شگفتی در سود داشته اند در آینده نزدیک نیز در همان جهت عمل خواهند کرد. به عبارتی سهامی که تعدیل مثبت داشته اند در آینده نزدیک نیز بازدهی خوبی خواهند داشت. یکی دیگر از انواع توالی، توالی صنعت می‌باشد که ادعامی کند که صنایعی که در گذشته نزدیک عملکرد و بازدهی خوبی (بدی) داشته اند در آینده نیز این بازدهی را ارائه خواهند کرد. نوع دیگر آن توالی قیمت است که در آن سهامی که بر مبنای شاخص قدرت نسبی، نسبت به بقیه عملکرد بهتری داشته اند انتخاب می‌شوند و در دوره مشخصی از زمان نگهداری می‌شوند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که با این رویکرد بازدهی اضافی نسبت به بازار به دست می‌آید(گرینبلات و تیتمن ۱۹۸۹،۱۹۹۱) .

جورجاکوپولوس (۲۰۰۹) دریافت که هم دانش آموزان ژاپنی و هم آمریکایی معلم کارآمد را دارای ارتباط برون کلاسی دانسته‌اند، ولی تعداد ژاپنی‌هایی که این رفتار را انتخاب کردند بیشتر از آمریکایی بودند.

انگ ‌وی‌ مبلی (۲۰۰۴) برخی از مکالمات بین دانش آموزان چینی و معلمان را این چنین ذکر ‌کرده‌است، اگرچه دانش آموزان چینی در مقایسه بادانش آموزان آمریکایی وسواس بیشتری برای پاسخ دادن به سؤالات و مشارکت کلاسی به خرج می‌دادند، دانش آموزان چینی وقتی معلم از آن‌ ها دعوت می‌کرد برون کلاسی ارتباط داشته باشند سریعاً قبول می‌کردند. دانش آموزان متعلق به فرهنگ‌های پر بافت و جمع‌گرا با ارتباط برون کلاسی راحتی خاصی احساس می‌کنند زیرا تعامل شخصی و یک‌به‌یک که در آن‌ ها توجه به ارتباطات ظریف و جزئی است بیشتر شده و احساس جمعی بیشتر می‌شود.

همچنین تحقیقات سیلور (۱۹۹۰) و نودیگ^[۱۰۷] (۱۹۸۴)، به اهمیت توسعه مهربانی و ارتباط معلمان و دانش آموزان ونیز مراقبت تأکید ‌کرده‌است. مطالعاتی که در آمریکا اجرا شد نشان داده رابطه مثبتی بین یادگیری عاطفی و ادراک از صمیمت جویی غیرکلامی معلم در کلاس وجود دارد (آلن و ویلز، وایت^[۱۰۸]،۲۰۰۴).

مطالعه اصلی اندرسن (۱۹۷۹) ، نخستین مطالعه در این زمینه بود. یادگیری عاطفی مثبت دربردارنده نگرش فراگیر به واحد درسی، محتوا و معلم و نیز نگرش فراگیر نسبت به رفتارهای کلاسی مورد انتظاراست.

برادبورن (۱۹۶۹) طی پژوهشی ‌به این نتیجه رسیده است که چنانچه معلم رفتاری دوستانه داشته باشد، موجب فعال‌تر شدن دانش‌آموزان و افزایش عزت‌نفس آن‌ ها خواهد شد.

ساعتچی(۲۰۰۰) با استناد به تحقیقات روبینز( ۱۹۶۱) بیان می‌کند که معلم با رفتار دوستانه بادانش آموزان موجب افزایش نگرش مثبت آن‌ ها به خود و افزایش فعالیت ومهاررفتارهای نامطلوب آن‌ ها می‌شود. ‌بنابرین‏ عوامل عمده‌ای مانند معلم و دانش آموزان نظام آموزشی جدا از یکدیگر جدا از کل جامعه نیستند وباید در ارتباط با یکدیگر در نظر گرفته شوند. پژوهش‌های متعدد نشان داده است که روابط میان فردی معلم و دانش‌آموز می‌تواند در چگونگی یادگیری دانش آموزان در کلاس درس مؤثر باشد.

مطالعه حاضر نشان می‌دهد که رفتارهای صمیمیت غیرکلامی ظریف، نظیر حرکات خودمانی می‌تواند به طور مؤثر بین بهترین و بدترین معلمان در ژاپن و نیز تایوان فرق بگذارد. به همین دلیل صمیمیت غیرکلامی می‌تواند هم در فرهنگ‌های غربی و هم شرقی مهم باشد، اما نشانه های غیرکلامی در فرهنگ‌ها باهم فرق می‌کند. البته صمیمیت غیرکلامی بسته به نوع رفتار غیرکلامی که معلم از خود دانشجویان نشان می‌دهد می‌تواند متفاوت باشد. وقتی معلمان با خیال راحت رفتار می‌کنند احتمالاً نظر دانش آموزان را بهتر از زمانی جلب می‌کنند که چندان به خود اطمینان ندارند. ازاین‌رو، در فرهنگ‌های مختلف، ترکیبی از نشانه ها که صمیمیت و بیانگری را نشان می‌دهد می‌تواند ارزیابی مثبت دانش آموزان را در پی داشته باشد (جورجا کوپولوس ۲۰۰۹ ومک دانیلز،۲۰۰۶).

همچنین جالب است که در بین دانش آموزان کشورسوئد بهترین شاخص‌ها ماهیتی کلامی داشتند نه غیرکلامی. سوئدی ها گرایش متوسطی به تماس دارند که نشان می‌دهد قالب‌های غیرکلامی صمیمیت، مانند لبخند زدن، دست زدن، ایماواشاره تا حدی از اهمیت کمی در مجزا کردن معلم خوب و بد برخوردارند. به‌علاوه، کشورسوئد فرهنگ کم بافتی است؛ ‌بنابرین‏، قالب‌های کلامی ارتباطی بیش از قالب‌های غیرکلامی اهمیت دارند. سایر مطالعات نیز نتایج مشابهی در پی ‌داشته‌اند که نشان می‌دهد مردم آمریکا که خانواده هایی اهل فرهنگ‌های کم بافت‌دارند قالب‌های کلامی را به غیرکلامی بیشتر ترجیح می‌دهند‌(کولیر و همکاران^[۱۰۹]،۱۹۸۶).

۲-۵ – نظریه ‌در مورد تخطی معلمان یا رفتار نامناسب

رفتار نامناسب^[۱۱۰] معلمان آن دسته از رفتارهایی هستند که مانع از آموزش شده و در نتیجه در یادگیری دانش‌آموزان اختلال ایجاد می‌کند (کی رینی، پلاکس، هِیز و آیوی ، ۱۹۹۱؛ ثویت و مک‌کراسکی ،۱۹۹۸)

نتایج تحقیقات بازرگان نشان داد که نتایج تحصیلی دانش آموزان در نقاط مختلف کشور حاکی از آن است که با نتایج مورد انتظار میزان یادگیری و پیشرفت تحصیلی^[۱۱۱] دانش آموزان فاصله زیادی داریم. یافته ها نشان می‌دهند که وجود عوامل فرهنگی و اجتماعی متفاوت در مدارس می‌تواند مانع تحقق اهداف آموزش ‌و پرورش گردد عوامل فرهنگی هرکدام به‌نوبه خود قابل‌بررسی هستند، یکی از این عوامل نوع کیفیت ارتباطی حاکم بر کلاس درس یا روابط میان فردی^[۱۱۲] معلم و دانش آموزان است. برخی بررسی‌ها و نظرخواهی که از دانش آموزان در مدارس به‌عمل‌آمده نشان می‌دهد که بسیاری از دانش آموزان از روابط اقتدارگرایانه در مدرسه، مقررات سخت و انعطاف‌ناپذیر، عدم درک کودکان و نوجوانان توسط بزرگ‌سالان، کمبود مشارکت در برنامه های آموزشی و پرورشی شکایت^[۱۱۳] دارند. دانش آموزان هرگز متقاضی امکانات آموزشی پرهزینه و غیرعملی نیستند، بلکه آنان خواستار محیطی امن و آرامش‌بخش^[۱۱۴] در مدرسه و کلاس درس بوده ومایلند مورداحترام^[۱۱۵] بزرگ‌سالان مدرسه قرار گیرند (بازرگان، ۱۳۷۸).

به اعـتقاد (کارلاین، ۱۹۸۹) معلمان‌ ناراحت‌ و عصبانی، دانـش‌آموزان را نـیز ناراحت و عصبانی می‌کنند. از طرف دیگر معلمان شاداب و خوش‌مشرب، جوانان را بانشاط و فعال می‌سازند.

کاستر و همکارانش‌ (۲۰۰۵) صلاحیت‌های^[۱۱۶] معلمان را بـه پنـج دسته اصلی دانش تخصصی، ارتباطات، سازمان‌دهی، تعلیم و تربیت و صلاحیت‌ رفتاری‌ تقسیم می‌کنند.

ممبینی (۱۳۷۳) ‌در مورد دانش آمزان این چنین بیان می‌کند: میزان تـوجه و عـلاقه‌ای‌ کـه معلم نسبت به‌ دانش‌آموزان دارد بعد پذیرش و طرد خوانده‌ می‌شود. معلمان پذیرنده از خود عاطفه، تأیید، صمیمیت و درک نشان‌ می‌دهند. نظم‌ و ترتیب‌ ازنظر آنـان شـامل سـتایش‌ و تشویق‌ است‌ و از تنبیه بدنی استفاده‌ نمی‌کنند. در‌ چنین محیطی‌ معلم و شاگرد عاقلانه‌ترین راه را برای انجام‌ امور آموزشی انـتخاب مـی‌کنند، باهم در تعیین‌ و تنظیم اهداف تربیتی مشورت می‌نمایند، درباره‌ مطالب‌ درسـی‌ بـحث‌ مـی‌کنند، به‌ افکار و‌ عقاید‌ همدیگر احترام می‌گذارند و کارها مطابق بااستعدادها و تمایلات، میان شاگردان تقسیم می‌شود. معلمانی که طرد کننده هستند دانـش‌آموزان‌ را تـأیید نمی‌کنند، آن‌ ها را تنبیه می‌کنند و رفتار سردی با ایشان دارند. در چنین شرایطی‌ به‌ رشد و پیشرفت دانش‌آموزان اهـمیت داده نمی‌شود و عـلاقه، استعداد و احتیاجات آنان‌ موردتوجه قرار نمی‌گیرد.

برای پاسخ دادن ‌به این پرسش که آیا راهبردهای حل مسأله در دو گروه متفاوت است؟ تحلیل واریانس چندمتغیره­ انجام شد و یافت­ها گویای آن است که دو گروه دست کم در یک راهبرد حل مسأله از هم متفاوت هستند. غرابی و همکاران (۱۳۸۷) در پژوهشی تحت عنوان ارتباط اختلال­های رفتاری سبک­ها و راهبردهای مقابله­ای در دانش آموزان نتیجه گرفتند سبک های مقابل ه ای کارآمد و ناکارآمد و راهبردهای مربوط به آن ها توانایی پیش‌بینی معنی دار اختلال های رفتاری را دارند. مقابله ای می ­توانند بخشی از تغییرات مربوط به اختلال های رفتاری را تبیین کنند. حسینی و جمشیدی(۱۳۹۳) در پزوهشی با عنوان مقایسه راهبردهای مقابله ای دختران فراری و عادی نتیجه گرفتند دختران فراری نسبت به دختران عادی در رویارویی با تنش ، کمتر از راهبردهای مسأله محور و هیجان محور استفاده می‌کردند.

۲-۵-۲ تحقیقات انجام شده درخارج ‌از کشور

جفری(۲۰۰۲) درپژوهشی گزارش کردکه آموزش مهارت‌های زندگی قدرت سازگاری با استرس را درفردافزایش می دهدوافرادبهترموانع ومشکلات موقعیتی راکنارمی زنند. گرمن (۲۰۰۲) در پژوهشی دیگر تأکید نمودکه آموزش مهارت های زندگی باعث کاهش سوء مصرف مواد و رفتارهای وابسته به آن مانند خشونت، گوشه گیری، فرار از مدرسه و دزدی می شود. این پژوهش بر رو ی کودکان مدرسه ای که در مدرسه دارای پرونده بزهکاری بوده صورت پذیرفت.یافته ها نشان داد که این آموزش ها می‌تواند به عنوان یک بسته پیشگیری کننده و یا بازدارنده به ارتکاب جرم یا نابهنجار نا بهنجارهای رفتاری برای کودکان عمل کند. بوتوین و همکاران (۲۰۰۴) اثر برنامه های آموزش مهارت‌های زندگی رابه مصرف الکل،سیگار ودارو بررسی نمودند،این برنامه شامل آموزش مهارت‌های ارتباطی،تصمیم گیری،اضطراب واسترس بود.نتایج نشان داد که آموزشهادرکاهش مصرف سیگار،الکل ودارو مؤثر بوده اند. موضوعی که هودسان (۱۹۹۲) ‌بر اساس مطالعات خود بدان اشاره کردکه ‌افراد با عزت نفس پایین تر وبرخودارازحمایتهای اجتماعی وخانوادگی کمتربدلیل فشارروانی استرس بالایی ‌را تحمل می کنندبیشتر راهبردهای هیجان محور واجتنابی را به کار می‌برند. نتایج پژوهش (بوکارتس،۲۰۱۰؛ هپکو و همکاران،۲۰۰۷ ) نشان داد که آموزش مهارت‌های زندگی ‌بر کاهش اضطراب مؤثر است. نتایج پژوهش های تونل (۲۰۰۶) از اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر بهبود توانایی برقراری ارتباط مثبت وهمچنین انعطاف پذیری در افرادخبرمی دهد. آموزش مهارت‌های زندگی،دربرنامه های گوناگون مؤثر و مفید بوده است.مثل برنامه های پیشگیری ازسوءمصرف دارو(بوتوین و همکاران، ۲۰۰۴؛ پیشگیری ازایدز، سازمان جهانی بهداشت، ۱۹۹۴) بوتوین و همکاران (۲۰۰۰) مربوط به برنامه پیشگیرانه،آموزش مهارت‌های زندگی این نتیجه حاصل شده است که استفاده ازموادمخدربین دانش آموزانی که در این برنامه آموزشی شرکت کردند،حداقل نصف میزان مصرف دانش آموزانی بوده است که در این برنامه شرکت نداشتند.

برنامه های پیشگیری مبتنی ‌بر آموزش مهارت‌های زندگی، ‌بر اساس مطالعات انجام شده بسیار موثرتر ازگرایشهای سنتی است.مثلا(پری وکلدر) (۱۹۹۲) دریافتند که گرایش‌های جامع پیشگیری ‌از سوء مصرف مواد(شامل آموزش مهارت‌های زندگی برای ارتقاء مهارت‌های اجتماعی ) در به تعویق انداختن شروع مصرف الکل ‌و ماری جوانا بسیارموثرتر از گرایش‌های مبتتی بر ارائه دانش و اطلاعات وگرایشهای مبتی بررهبری همسالان بوده اند هم چنین گلین (۱۹۸۹) در مروری بر گرایش مؤثر ‌در پیشگیری ‌از مصرف سیگار،‌به این نتیجه رسید که آموزش مهارت‌ها،جزء ضروری برنامه های موفق وموثر است(نوری و محمدخانی، ۱۳۸۹). انسیکویچ و وایسونگ(۱۹۹۰) پژوهش کنترل شده وسیعی درباره پیشگیری ‌از سوء مصرف مواد برروی جمعیت۶۷۸ نفری از دانش آموزان کلاس پنجم صورت گرفت مقایسه پیش آزمون وپس آزمون نشان دادکه مهارت‌های مقابله گروه آزمایشی در مقابل افراد گروه کنترل افزایش چشمگیری داشت.(نوری ومحمدخانی، ۱۳۸۹). پژوهش ارکات و همکاران (۱۹۹۱) که به صورت پژوهش تجربی وکنترل شده اجراشد ۲۵۳۰ دانش آموزدر گروه کنترل و۲۵۳۰ دانش آموز در گروه آزمایشی را مورد بررسی قرار داد.گروه آزمایشی درمورد مهارت‌های ارتباطی،تصمیم گیری و مراحل حل مسئله آموزش داده شده اند نتایج نشان دادکه در گروه آزمایشی مصرف سیگار،الکل و سایر موادمخدر کاهش چشمگیری یافت.چنین برنامه ای درفنلاند،بر روی۴۵۲۳ دانش آموزاجراشده ونتایج مشابهی به دست داد.(آقاجانی،۱۳۸۱). پژوهش‌ها حاکی از آنند که عزت نفس ضعیف با موارد زیر ارتباط دارند: سوء مصرف الکل و دارو(کامفر و ترنر، سینگ و مصطفی،۱۹۹۴)؛ بزهکاری(دوکز و لورچ، ۱۹۸۹)؛ بی بندوباری جنسی(کدی،۱۹۹۲)؛ افکار مربوط به خودکشی(چوکت و همکاران، ۱۹۹۳؛ نوری و محمدخانی، ۱۳۸۹).

فصل سوم:

روش پژوهش

۳-۱ روش پژوهش

پژوهش حاضر با توجه به هدف، کاربردی و شیوه ی اجرای آن تمام آزمایشی است.

۳-۲ معرفی متغییرها

متغییر پیش بین: استرس – راهبردهای مقابله ای

متغییر ملاک: مهارت های زندگی

متغییر کنترل: افراد معتاده مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد- شهرستان کرمانشاه

۳-۳ جامعه آماری

جامعه پژوهش کلیه افراد کلیه افراد مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیادِ شهرستان کرمانشاه در سال ۱۳۹۴ ‌می‌باشد.

۳-۴ نمونه آمار

نمونه پژوهش تعداد ۴۰ نفر از افراد معتادِ مراجعه کننده به مراکز ترک در شهرستان کرمانشاه بود.

۳-۵ روش نمونه گیری

برای این پژوهش از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شد. سپس این افراد به صورت تصادفی به دو گروهه ۲۰ نفره­ی آزمایش و کنترل تقسیم شدند.

۳-۶ ابزار پژوهش

۳-۶-۱ پرسشنامه استرس بِک^[۱۴]