ثبت دانش: دانشی که ایجاد شده باید به شکل اولیه اش در پایگاه های اطلاعاتی ذخیره شود. بسیاری از سازمان ها از انواع مختلف منابع جهت ضبط و نگهداری دانش استفاده می‌کند.

پالایش: دانش جدید باید در زمینه ای قرار گیرد که عملی شود، جایی که بینش های بشر با دانش ضمنی ضبط شود و همراه با دانش صریح اصلاح گردد.

انتشار دانش: دانش باید در دسترس هر کسی در سازمان قرار گیرد تا در هر زمان و مکانی که نیاز دارد آن را مورد استفاده قرار می‌دهد. فناوری های جدید مانند کارهای گروهی، اینترنت، اینترانت و دیگر فناوریها به انتشار دانش کمک می‌کند. انتشار دانش، مستلزم برداشتن دو گام است: ارسال، فرستان یا عرضه دانش به گیرنده ای بالقوه و جذب آن توسط شخص، منظور از انتشار دانش، افزایش توانایی‌های سازمان ها در انجام کارها و در نهایت بالا بردن ارزش آن ها‌ است. فقط ایجاد تغییر در رفتار می‌تواند گویای انتقال مؤثر دانش باشد. صرف در دسترس بودن دانش به معنای انتشار آن نیست.

کاربرد دانش: به طور کلی دانش سازمانی باید در جهت محصولات، خدمات و فرایند سازمان به کار گرفته شود. اگر سازمانی نتواند به راحتی شکل صحیح دانش را در جای مناسب آن مشخص نماید در عرصه های رقابتی با مشکل مواجه خواهد شد. به کارگیری دانش شامل فعالیت هایی است که از دانش در فرایندهای کسب و کار استفاده می‌کند (صص۳۵-۳۷).

در بخش ذیل مراحل اصلی مدیریت دانش که شامل خلق، ذخیره سازی و تسهیم، و کاربرد دانش است بیشتر توضیح داده می شود.

الف) خلق دانش: مطابق مدل نوناکا و همکاران (۲۰۰۰) چهار روش خلق دانش سازمانی عبارت اند از: اجتماعی کردن^[۶۷]، بیرونی کردن^[۶۸]، درونی کردن^[۶۹]و ترکیب کردن^[۷۰]. بر این اساس، آن ها چهار نوع مکان سازمانی را نیز به منظور خلق دانش پیشنهاد می­ دهند که عبارت­اند از: ۱) تولید^[۷۱]، ۲) تعامل^[۷۲]، ۳) کنترل و نگهداری^[۷۳]، ۴) عمل^[۷۴]. تولید که روش اجتماعی کردن خلق دانش را در بر می‌گیرد به مکانی اشاره دارد که در آن افراد تجارب خود را عموماً از طریق تعامل چهره به چهره تسهیم می‌کند. تعامل که روش بیرونی کردن خلق دانش را در بر می‌گیرد، به مکانی اشاره دارد که در آن دانش پنهان به دانش آشکار تبدیل و بین افراد از طریق فرایند گفتگو و همکاری تسهیم می شود. کنترل و نگهداری، که روش ترکیب خلق دانش را در بر می‌گیرد، به مکانی مجازی اشاره دارد. سرانجام عمل، شامل تبدیل دانش آشکار به دانش پنهان از طریق فرایند درونی کردن است.

برای خلق دانش، نرم افزارهای مختلفی تحت عناوین نرم افزار ایده پردازی^[۷۵]، آیدیافیشر^[۷۶] و غیره وجود دارند که به منظور برانگیختن یک فرد یا گروه به منظور تولید ایده ها و راهکارهای جدید وارد بازار شده اند. همه سازمان‌ها باید دارای یک فرایند خلق دانش جدید باشند. خلق دانش جدید می‌تواند با توجه به آشکار یا پنهان بودن دانش و با توجه به درونی یا بیرونی بودن منبع آن (جدول ۲-۱) به دو طریق کسب شود:

۱- کسب دانش از منبع بیرونی سازمان، برای مثال از طریق خرید دانش، استخدام کارشناسان، یا حق بهره برداری از گواهینامه ها.

۲- خلق دانش در درون سازمان، برای مثال از طریق فعالیت های تحقیق رسمی، تخصص حاصل از تجارب و غیره. این فرایند برای عملکرد آینده سازمان ضروری است.

ب) ذخیره سازی و تسهیم دانش: از آنجا که دانش برای عملکرد سازمان حیاتی است باید به منظور بهره برداری، حفظ و نگهداری شود. بر طبق مطالعات تجربی علوی و لیدنر (۲۰۰۱) با وجود اینکه سازمان‌ها دانش خلق می‌کنند و یاد می گیرند، آن را فراموش نیز می‌کنند (یعنی، دانش کسب شده را ردیابی نمی کنند یا به خاطر نمی سپارند). ‌بنابرین‏، ذخیره سازی، سازماندهی و بازیابی دانش سازمانی- که به حافظه سازمانی^[۷۷] اشاره دارند- جنبه‌های مهم مدیریت دانش سازمانی مؤثر به شمار می‌روند. حافظه سازمانی، دانش موجود در اسناد، اطلاعات ذخیره شده در پایگاه های داده الکترونیکی، دانش انسانی کد شده در سیستم‌های خبره، رویه ها و فرایندهای سازمانی هستند و دانش پنهان کسب شده از طریق افراد و شبکه های روابط افراد را در بر می‌گیرد. فناوری‌های پیشرفته ذخیره سازی و بازیابی از قبیل زبانهای سوال و تحقیق، پایگاه های داده چند رسانه ای، و سیستم‌های مدیریت پایگاه داده می‌توانند ابزارهای مؤثری در افزایش حافظه سازمانی باشند. این ابزارها سرعت دسترسی به حافظه سازمانی را افزایش خواهند داد. وسایل گروهی^[۷۸] یا گروه افزار ها سازمان‌ها را قادر می‌سازند حافظه بین سازمانی به شکل اطلاعات ساختارمند و غیر ساختارمند خلق کنند و این حافظه را در سرتاسر زمان و مکان تسهیم کنند.

فناوری اطلاعات می ­تواند نقش مهمی در افزایش و گسترش حافظه سازمانی ایفا کند. بسیاری از شرکت‌های مشاوره­ای، حافظه­های سازمانی^[۷۹] معنایی را از طریق ایجاد مخازن گسترده دانش درباره مشتریان، پروژه ها رقابت و صنایع مرتبط خلق کرده‌اند. فناوری اطلاعات در مدیریت دانش می‌تواند برای ذخیره سازی انواع مختلف اطلاعات مورد استفاده واقع شود. برای مثال، اطلاعات درباره فرایندها، رویه ها، پیش‌بینی ها، قضیه های سازمانی و حق انحصاری بهره برداری می‌توانند در سیستم‌های مدیریت دانش ذخیره شوند.

انتقال دانش در سطوح مختلف یک سازمان اتفاق می افتد: بین افراد، از افراد به منابع آشکار، از افراد به گروه ها، بین گروه ها، در میان گروه ها، و از گروه به سازمان. ‌بنابرین‏ یک فرایند مهم مدیریت دانش در محیط‌های سازمانی انتقال دانش به مکان‌های مورد نیاز برای به کارگیری است. فرایندهای ارتباطات و جریان‌های اطلاعاتی انتقال دانش در سازمان‌ها را تسهیل می‌کنند.

ج) کاربرد دانش: از دیدگاه دانش، منبع مزیت رقابتی کاربرد دانش است تا خود دانش. با وجود این سازمان‌ها اغلب به هنگام استفاده از روش های بهره برداری از دانش به قدر کافی خلاق نیستند.

جدول ۲-۱) فرایندها و ساز ‌و کارهای مدیریت دانش

فرایند

ماهیت دانش

منبع تأمین

روش مناسب

خلق

آشکار

درونی

بیرونی

برنامه تحقیق و توسعه، نظامهای اطلاعاتی یکپارچه و غیره

الگوبرداری، گواهینامه حق بهره برداری، تحقیق بازار و غیره

پنهان

درونی

بیرونی

یادگیری از تجارب

استخدام کارشناس، مشاور

ذخیره سازی و تسهیم

آشکار

درونی

بیرونی

درسهای آموخته شده، مستند سازی، نظامهای خبره منفعل

حق بهره برداری، امنیت

پنهان

درونی

بیرونی

تجارب برتر، شبکه های تخصص، آموزش بین وظیفه ای

نگهداشت کارکنان، الزامات قراردادی کارکنان

کاربرد

آشکار

درونی

بیرونی

فرایند توسعه محصول، سیستم خبره فعال

مشارکت، فروش گواهینامه بهره برداری

پنهان

درونی

بیرونی

مشاوره داخلی، اعضای تیم متخصص

خدمات مشاوره بیرونی

منبع: (بکت، واین رایت و بانس، ۲۰۰۰)

«سرانجام قانونگذاران کشورهای مسیحی به قدری در شرایط طلاق گشاده دستی کردند که اکنون آنان خیلی آسان تر از مسلمین زنان خود را طلاق می‌دهند و در این مسئله به حد افراط رسیده اند »( مصطفوی ،۱۳۶۴ : ۴۸) ^.

طلاق در آیین اسلام

در دین مبین اسلام ، شارع مقدس حتی المقدور ، از وقوع طلاق به شیوه های مختلف جلوگیری و موارد آن را محدود ‌کرده‌است . ولی چون ثابت شده که طبایع بشر همواره با یکدیگر سازگار نبوده و چه بسا در مواردی خاص ، ادامه زندگی زناشویی با درد و رنج و تعب همراه است و این خود موجب فساد های بیشتری می شود ، لذا هرچند دین اسلام طلاق را مذموم داشته ، اما به عنوان آخرین چاره ، مجوز آن را صادر ‌کرده‌است .

اسلام مردانی را که مرتب زن عوض می‌کنند و طلاق می‌دهند دشمن می‌دارد چنان که رسول اکرم (ص) می فرماید: « خداوند دشمن می‌دارد و لعنت می‌کند مردی را که دلش می‌خواهد زن عوض کند و زنی که مرتب می‌خواهد شوهر عوض کند» (مطهری ،۱۳۸۲ : ۳۰۴) .

اما اگر در صورت شقاق و عدم تفاهم زوجین باعث شود که زندگی مشترک زناشویی به یک بحران تبدیل شود عوارض سوء آن غیرقابل جبران باشد در این صورت اسلام به صلاح و مصلحت طرفین طلاق را مباح می‌داند تا با توسل به آن زوجین زندگی راحت تر و آسوده تری داشته باشند .

آسیب شناسی طلاق

در بسیاری از موارد، به علت سستی پایه های زندگی و نبود تفاهم و شناخت زوج ها از یکدیگر ، زندگی مشترک زن و مرد حتی با داشتن فرزند و زندگی مناسب به جدایی می‌ انجامد که این مسئله نیز بر آسیب های اجتماعی می افزاید. اگر بپذیریم که بین مرد و زن تفاوت های فیزیکی و روحی بسیاری وجود دارد، آنگاه زن و مرد با شناخت بیشتر می‌توانند به تفاهم و درک متقابل در زندگی مشترک برسند.

یکی از مشاوران خانواده در این خصوص می‌گوید: « گرایش و رویکرد خانواده ها از سنتی به مدرن ، موجب بروز نابسامانیهای مختلف در جامعه شده است. زنان ما بعضاً دارای خواسته های خاص خود هستند که این خواسته ها در تناقض با فرهنگ سنتی خانواده ها قرار گرفته و تنش بین اعضای خانواده ها را افزایش می‌دهد. نابسامانی در خانواده ها و کم اعتنایی به حقوق زنان باعث بالا رفتن آمار طلاق ، اعتیاد، خودکشی، افزایش کودکان خیابانی و سستی پایه های نظام خانواده می شود. بیکاری نه تنها به افزایش «طلاق در کشور انجامیده ، بلکه باعث شده تا معضلات دیگری چون ، افسردگی و بیماری های روانی ، تنش های اجتماعی ، فعالیت های ضد امنیتی و افزایش تعداد زندانیان ، روندی صعودی پیدا کنند.»

به عقیده کارشناسان مسائل اجتماعی میزان نیاز جنسی زن و مرد نیز مانند آتش زیر خاکستر است و امروزه مسائل جنسی ، تفاهم جنسی و آشنایی و شناخت درست آن ، یکی از مقوله های بنیادی در تداوم زندگی مشترک شناخته شده است . رئیس سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: طبق بررسی های انجام شده ، ۲۰ درصد از ازدواج ها در تهران به طلاق می‌ انجامد. وی یکی از آسیب های خانواده ها را وضعیت بد اقتصادی آنان می‌داند و می افزاید : افزایش فقر در جامعه این آسیب ها را افزایش می‌دهد. وی عواملی مثل بیکاری ، اعتیاد ، فقر ، زندانی شدن سرپرست خانواده و طلاق را جزء پنج مورد عمده آسیب پذیری خانواده ها می‌داند. به گفته وی ۲۵ نوع آسیب در کشور وجود دارد که مادر همه آن ها «اعتیاد» است.

وزیر اطلاعات کشور نیز ریشه همه نابسامانی ها و تخلفات مانند قاچاق ، طلاق ، سرقت و جنایت را فقر و بیکاری می‌داند . متأسفانه وضعیت موجود با معیارهای دین مبین اسلام در حفظ قداست خانواده همخوانی ندارد ، به طور میانگین از هر هفت ازدواج در جامعه ما ، یکی منجر به طلاق می شود . نتایج تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که در بین ۲۵ درصد خانواده های تهرانی ، «طلاق » رواج دارد و به همین دلیل ، استان تهران بالاترین آمار طلاق را به خود اختصاص داده است . استان تهران سال گذشته در قبال هر ۵/۸ مورد ازدواج ، یک واقعه طلاق را به ثبت رساند ، اما آمارها نشان می‌دهد ، علاوه بر طلاق شرعی در خانواده های ایرانی طلاق عاطفی و اخلاقی تشدید شده و زوجین زیادی فقط همدیگر را تحمل می‌کنند و به همین دلیل بیگانگی در بین اعضای خانواده ها افزایش یافته است . حاصل این نوع زندگی در جامعه امروز ما وجود ۲۰۰ هزار کودک خیابانی در کشور است که اغلب نتیجه طلاق است . حدود ۹۰ درصد کودکان خیابانی نتیجه گسست خانواده و طلاق هستند که متاسفانه آمار این پدیده در برخی از نقاط کشور رو به رشد است و زنگ خطری است که برای هشدار به جامعه به صدا درآمده است .

آمارهای منتشره نشان می‌دهد ۸۲ درصد مراجعان طلاق را زنان تشکیل می‌دهند که ۸۰ درصد آن ها در گروه سنی ۱۴ تا ۲۸ سال قرار دارند . در میان زنان درخواست کننده طلاق ، سهم زنان شاغل بیش از دو برابر سهم زنان خانه دار است که بیانگر خواست آنان برای به دست آوردن حقوق اجتماعی و اتکا به خود به دلیل استقلال و کسب درآمد است .گزارش ها نشان می‌دهد که میزان ازدواج در بسیاری از شهرهای کشور رو به کاهش است که این امر معضلات اجتماعی دیگری را به دنبال خواهد داشت .

در چنین شرایطی عقیده بر این است که ایجاد مراکز مشاوره خانواده در مراکز استان ها و شهرهای بزرگ و حتی روستاها می‌تواند در کاهش طلاق مؤثر باشد و کمک حال زوجهای جوانی شود که می خواهند زندگی مشترک خود را شروع کنند . به یقین استفاده از تیم های تخصصی در بخش های روانپزشکی ، روانشناسی ، مددکاری اجتماعی و مشاور حقوقی در این مراکز می‌تواند حداقل تا ۵۰ درصد از طلاق ها جلوگیری کند . گزارش رسیده از آذربایجان غربی در این خصوص حاکی است که از چهارده هزار مراجعه کننده به مرکز مشاوره خانواده که قصد طلاق داشتند ، ۶۵ درصد آنان از قصد خود منصرف شده اند . مشکلات خانوادگی ، زناشویی ، برخورد با فرزندان ، بیکاری و اعتیاد از جمله مشکلات مراجعه کنندگان ‌به این مراکز مشاوره ای بوده است . آمارهای به دست آمده نشان می‌دهد ، اکثر مراجعه کنندگان ‌به این مراکز و دادگاه برای گرفتن طلاق را زنان تشکیل می‌دهند . بزرگترین گروه سنی در مردانی که ‌به این مرکز مراجعه می‌کنند ، ۲۴ تا ۲۹ سال و برای زنان مراجعه کننده ۱۸ تا ۲۲ سال بوده است.

در کنار ایجاد مراکز مشاوره و مبارزه با عوامل افزایش طلاق در جامعه ، باید به تشکیل خانواده ، آموزش جوانان و آماده سازی آن ها برای ازدواج ، اهتمام ورزید . بررسی های انجام شده از مراجعه کنندگان به مراکز مشاوره نشان می‌دهد ، از آنجایی که برخی از ازدواج ها پایه و اساس محکمی ندارد و فرد ‌بر اساس علائق زودگذر و سطحی و بدون شناخت همسر آینده ، تن به ازدواج داده ، در نهایت به «طلاق » منجر شده است .

کارشناسان مسایل اجتماعی می‌گویند : مراجعه به مراکز مشاوره ای ازدواج ، مشورت جوانان با خانواده ها ، از راهکارهای مناسب برای جلوگیری از افزایش طلاق در کشور است( www.icana.ir). 2-3-1- شاخص های طلاق و ازدواج

ضریب تعیین

ضریب تعیین مهمترین معیاری است که با آن می توان رابطه بین دو متغیر y,x را توضیح داد. ضریب تعیین توانایی وقابلیت معادله (مدل) رگرسیون در پیش‌بینی تغییرات متغیر وابسته بر اساس متغیر مستقل را نشان می‌دهد و مقدار آن بین صفر و یک می‌باشد.

رگرسیون چندگانه

تحلیل‌های رگرسیون به مطالعۀ وابستگی یک متغیر (متغیر وابسته) به یک یا چند متغیر دیگر (متغیر توضیحی) می‌پردازد که با تخمین یا پیش‌بینی مقدار متوسط یا میانگین مقادیر متغیر نوع اول در حالتی که مقادیر متغیر نوع دوم معلوم یا معین شده باشند (درنمونه‌گیری تکراری) صورت می‌پذیرد.

اگر وابستگی متغیری تنها بر روی یک متغیر توضیحی بررسی شود، چنین بررسی‌ به عنوان تحلیل رگرسیون ساده یا دو متغیره معروف است. اما اگر وابستگی یک متغیر بر روی بیش از یک متغیر توضیحی بررسی گردد، تحت عنوان رگرسیون مرکب معرفی می‌گردد.

یک مدل رگرسیونی خطی ساده را ‌می‌توان به شکل زیر بیان نمود:

۱)

که در آن نشان­دهنده متغیر توضیحی، نشان دهنده متغیر وابسته و نمایانگر جزء اخلال مربوط به جامعه ‌می‌باشد. در واقع جزء تصادفی جامعه ( ) نماینده یا جانشینی است برای تمامی متغیرهای حذف شده یا فراموش‌شده که بر متغیر وابسته اثر می‌گذارند ولی در مدل رگرسیون وجود ندارند (یا به دلایل گوناگون نمی‌توانند در مدل گنجانده شوند).

همان‌ طور که گفته شد جزء استوکاستیک^[۱۱۳](جزء اخلال) نماینده‌ای برای تمامی متغیرهائی است که از مدل حذف شده اما مجموعاً بر y اثر می‌گذارد حال سؤال این است که چرا این متغیرها صریحاً در مدل معرفی نمی‌شوند؟ به بیان دیگر به دلایل زیر یک مدل رگرسیونی مرکب با تمام متغیرهای ممکن بسط داده نمی‌شوند.

۱ـ ممکن است تئوری ناقص باشد یعنی از تأثیرگذاری بعضی از متغیرها بر متغیر وابسته بی‌اطلاع باشیم.

۲ـ ممکن است راجع به بعضی از متغیرها داده های اندکی داشته باشیم.

۳ـ جمع‌ آوری داده ‌در مورد بعضی از متغیرها به نسبت تأثیر آن ها در مدل ممکن است بسیار زیاد باشد.

۴ـ به دلیل ماهیت تصادفی بودن متغیر وابسته، توضیح کامل آن ممکن نیست و جزء اخلال می‌تواند آن را منعکس کند.

۵ـ ممکن است در اندازه‌گیری خطا صورت گرفته باشد.

۶ـ با تأسی به قاعدۀ اُکام^[۱۱۴](توصیف راجع به پدیده‌ها حتی الامکان ساده در نظر گرفته شود، و اینکه خلاف آن ثابت نشده است) مطلوب است مدل رگرسیون را تا حد ممکن ساده‌تر بگیریم

عدم وجود خودهمبستگی بین خطاهای مدل

عدم وجود خودهمبستگی بین جملات خطا یکی از فروض اساسی برای روش ols می‌باشد. همبستگی خطاها را با یکدیگر را اصطلاحاً خود همبستگی یا همبستگی سریالی می‌گویند.

قدم اول در شناسایی خودهمبستگی این است که نمودار خطاها ترسیم شود ولی این روش نموداری مشکل است و لذا برخی روش های آماری جهن آزمون خود همبستگی ارائه شده اند. یکی از آزمون های متداول، آزمون دوربین واتسون می‌باشد که به صورت زیر برای تشخیص خود همبستگی به کار می رود. ( سوری علی،۱۳۹۱ )

آزمون دوربین واتسون

آزمون دوربین واتسون ( durbin-watson) یکی از مشهورترین ازمون ها برای تشخیص خود همبستگی است. البته برای به کار بردن این آزمون نیاز به برقراری شرایطی است که در زیر به آن ها اشاره می‌کنیم.

محدودیت های آزمون دوربین واتسون:

1. 1. این آزمون تنها خود همبستگی از درجه اول را نشان می‌دهد.

1. 1. برای به کار بردن این آزمون هیچ مشاهده ی گم شده ای نباید وجود داشته باشد.

1. 1. متغیر با وقفه از نوع وابسته نباید در سمت راست مدل وجود داشته باشد.

1. مدل رگرسیونی باید عرض از مبدأ داشته باشد.

نحوه داوری

هرگاه مقدار آماره دوربین واتسون بین ۵/۱ تا ۵/۲ باشد در این صورت بین اجزای خطای مدل رگرسیون همبستگی وجود ندارد در غیر این صورت بین اجزای خطای مدل همبستگی وجود دارد.

پانل دیتا

‌در داده های پانل دیتا در ابتدا باید روش تخمین مشخص باشد. روش تخمین مشتمل بر دو روش می‌باشد:

۱ـ استفاده از روش تلفیقی: در این روش مقاطع همگن فرض می شود.

۲- استفاده از روش پانل: در این روش مقاطع غیر همگن فرض می شود. این روش خود شامل دو نوع تخمین می‌باشد:

• • روش اثرات ثابت: در این روش تفاوت مقاطع صرفا در ضرایب لحاظ می شود.

• روش اثرات تصادفی: در این روش تفاوت در مقاطع علاوه بر اینکه در ضرایب لحاظ می شود، سایر ویژگی های مقاطع نیز در ضرایب لحاظ می‌گردد.

با توجه به آنچه گفته شد، در ابتدا لازم است روش برآورد مشخص شود برای اینکار از آزمونF استفاده می شود که فرض صفر آن مبتنی بر همگن بودن مقاطع است و فرض مقابل آن مبنی بر غیر همگن بودن مقاطع می‌باشد. حال اگر فرض صفر در این آزمون پذیرفته شود از روش تلفیقی برای برآورد مدل استفاده خواهد شد و در غیر این صورت از روش پانل دیتا استفاده می شود. البته برای مشخص شدن نوع روش برآورد در پانل نیز از آزمون هاسمن استفده می‌گردد، در این آزمون فرض صفر مبنی بر استفاده از روش اثرات تصادفی برای برآورد می‌باشد و فرض مقابل آن فرض استفاده از روش اثرات ثابت می‌باشد.

برای آشنایی با مبانی نظری این آزمونها در این بخش به نحوه ی تحلیل در داده های پانل پرداخته می­ شود.

داده ­های تابلویی و مزایای استفاده از آن ها

انواع داده­هایی که عموماً برای تحلیل­های تجربی به کار برده می­شوند، در سه گروه مورد بحث و بررسی قرار می­ گیرند:

• • داده ­های سری زمانی^[۱۱۵]

• • داده ­های مقطعی^[۱۱۶]

• داده ­های تلفیقی سری زمانی و مقطعی^[۱۱۷]

در داده ­های سری زمانی مقادیر یک یا چند متغیر را طی یک دوره زمانی مشاهده می­کنیم (برای مثال GDP طی چند فصل یا چند سال). در داده ­های مقطعی، مقادیر یک یا چند متغیر برای چند واحد یا مورد نمونه ­ای در یک زمان یکسان جمع­­آوری می­ شود (برای مثال نرخ­های جرم و جنایت برای سی استان ایران در در یک سال معین).

داده ­های تابلویی ترکیبی از داده ­های مقطعی و سری زمانی ‌می‌باشد، یعنی اطلاعات مربوط به داده ­های مقطعی در طول زمان مشاهده می­ شود. بدین­صورت که چنین داده­هایی دارای دو بعد می‌باشند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان ‌می‌باشد. در این تحقیق روش­داده ­های تابلویی به عنوان روش تخمین مدل، انتخاب می­ شود. در مجموع، داده­­های پانلی دارای مزایای فراوانی نسبت به داده ­های مقطعی یا سری زمانی هستند که برخی از مهمترین آن ها عبارتند از:

• • داده ­های مقطعی و سری زمانی صرف، ناهمسانی­های فردی را لحاظ نمی­کنند، لذا ممکن است که تخمین تورش­داری به دست دهند، در حالی که در روش پانل ‌می‌توان با لحاظ کردن متغیرهای مخصوص انفرادی^[۱۱۸] این ناهمسانی­ها را لحاظ کرد.

با آنکه پیرامون موضوع«مرحله تحت‌نظر» مطالعات پراکنده و اندکی انجام گرفته اما به چند مورد از آن ها اشاره می‌شود :

محمدی(۱۳۸۷) به بررسی دستور نگه‌داری تحت‌نظر در مقررات دادرسی ایران پرداخته است. وی تحت‌نظر را نوعی سلب آزادی می‌داند که هم به دستور ضابطان دادگستری و هم به دستور مقام قضایی اعمال می‌شود و در عین حال که در ردیف بازداشت متهم قرار دارد ظاهراًً قابل اعتراض و تجدید‌نظر خواهی نمی‌‌باشد و اگر دستور تحت‌‌نظر کنترل نشود به جز تضییع حقوق افراد و آسیب به اجتماع نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. (متأسفانه در حال حاضر در هیچ یک از قوانین آیین دادرسی کیفری اعم از قانون مصوب ۱۲۹۰، ۱۳۷۸ و ۱۳۹۲ حق اعتراض متهم به تحت‌نظر قرار گرفتن خویش مورد تصریح قرار نگرفته است.)

آشوری و سپهری(۱۳۹۲) به بررسی تطبیقی مرحله تحت نظر در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه پرداختند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در حقوق فرانسه تحت‌نظر به صورت یک مرحله مهم در فرایند دادرسی کیفری است. قانون‌گذار فرانسوی سعی نموده تا با وضع تشریفات و تعیین قیود مشخص و محدود کننده، مانع سوء‌استفاده های احتمالی و تضییع حقوق متهم گردد.

کیتی شیایزری و کریانگ ساک(۱۳۸۳) در کتاب خود به نام«حقوق بین الملل کیفری »ترجمه شده توسط بهنام یوسفیان و محمد اسماعیلی اذعان می‌دارند که: «اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها، ایجاب می‌کند که هیچ شخص از لحاظ ماهوی، بدون حکم قانون و دستور مقام صلاحیت‌دار قضایی و از لحاظ شکلی بدون ترتیبات و تشریفات آیین دادرسی کیفری، دستگیر و تحت‌نظر قرار داده نشود. »

این اصل در بند ۱ ماده ۱۱ اعلامیه جهانی حقوق بشر، تصریح شده است: «هرکس که به جرمی متهم شده باشد بی ‌گناه محسوب خواهد شد تا وقتی که در جریان یک دعوای عمومی که در آن کلیه تضمین ‌های

لازم برای دفاع او تأمین شده تقصیر او قانوناٌ محرز گردد.» همین طور بند ۱ ماده ۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی تصریح می‌دارد: « هرکس حق آزادی و امنیت شخصی دارد. هیچ کس را نمی توان خود سرانه)بدون مجوز( دستگیر یا بازداشت)زندانی) کرد. از هیچ کس نمی توان سلب آزادی کرد مگر به جهات و طبق آیین دادرسی مقرر به حکم قانون.»

ژاک بوریکان و آن ماری سیمون(۱۳۹۱) در کتابی تحت‌ عنوان«آیین دادرسی کیفری» ترجمه دکتر عباس تدین به بحث تحت‌نظر پرداخته‌اند و اینگونه می‌نویسند: «غالباً در جریان تحت‌نظر است که پلیس می‌تواند به جمع‌ آوری ادله ضروری بپردازد؛ شخص تحت‌نظر در وضعیتی ناپایدار،‌ منفک از محیط پیرامون خود، معلق و در موضع ضعف قرار می‌گیرد، با این وجود، قواعد چندی برای تضمین حمایت از او، وضع شده است.»

محترمی ‌(۱۳۸۹) در بیان تفاوت میان بازداشت و تحت‌نظر این چنین می‌نویسد: «مفهوم حقیقی تحت‌نظر

قرار‌دادن، همان مراقبت داشتن و زیر نظر داشتن افعال، حرکات و سکنات شخصی است. اصطلاح تحت‌نظر نگهداری کردن با ادبیات فارسی و منطق حقوقی هیچگونه رابطه‌ای ندارد. اگر متهم تحت‌نظر است پس چرا باید او را نگهداری، توقیف و بازداشت کرد و اگر متهم باید بازداشت شود، تحت‌نظر قرار

دادن مصداقی پیدا نمی‌کند؟ حتی در زبان و ادبیات فارسی و عرف مکالمات روزمره تحت‌نظر قرار دادن به معنی بازداشت یا توقیف نیست تا گفته شود به علت کثرت استعمال، رنگ غالب گرفته و در معنای مجازی به کار رفته و بر آن مبنا قانون‌گذار مفهوم مجازی را اراده ‌کرده‌است. بهتر بود قانون‌گذار به همین امر توجه می‌کرد، زیرا اصلاً مفهوم مجازی تحت‌نظر قرار دادن، بازداشت و توقیف نیست.»

رضایی(۱۳۸۹) به بررسی نگه‌داری تحت‌نظر در قوانین افعانستان و اسناد بین‌المللی حقوق بشر پرداخته است. وی در این رابطه بیان می‌دارد که: «تضمین آن است که سلب آزادی که توسط قانون تجویز شده است صریحاً غیر متناسب، غیرعادلانه یا غیر قابل پیش‌بینی نباشد و در شیوه اجرای آن هیچ تبعیضی روا نشود، بلکه با در نظر داشتن حالات هر قضیه مناسب و متناسب باشد. از طرف اصل قانونیت که بر این

حق مضمر است بایست هم از لحاظ ماهوی و هم از لحاظ شکلی(اجرایی) در نظر گرفته شود.»

در نظریه مورخ ۱۱/۴/۱۳۴۶ کمیسیون مشورتی اداره حقوقی آمده است: « منظور از تحت‌نظر قرار گرفتن

بازداشت نیست. تحت‌نظر بودن با حبس و بازداشت از جهت کیفیت اجرا اختلاف دارد…»

اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضائیه در نظریه مشورتی دیگر خود به شماره ۱۹۷۶/۷-۸/۵/۶۷ این گونه اظهار‌نظر نموده است: «زندانی و بازداشتی به عنوان تحت‌نظر بودن در قانون پیش‌بینی شده تا بحث از شمول مقررات مربوط به زندان‌ها ‌در مورد آن مطرح شود… چون در فاصله تکمیل پرونده و اخذ تأمین قضایی، مظنون به ارتکاب جرم زندانی نیست و در عین حال به منظور جلوگیری از فرار احتمالی باید در دسترس مأمورین باشد. اصطلاح تحت‌نظر به کار رفته یعنی تا اعزام مراجع قضایی،‌زیر دید مأمورین قرار گیرد.»

همچنین در نظریه شماره ۷/۲۷۲۹-۱/۵/۸۰ آمده است: «مجوزی برای اینکه متهم در اختیار ضابطین دادگستری قرار داد شود و او را در محلی غیر از بازداشتگاه یا زندان قانونی نگهداری نمایند، وجو ندارد؛ زیرا اگر برای متهم قرار تأمین صادر نشده باشد، نگهداری و سلب آزادی او غیر قانونی است… و ‌در مورد متهمین زندانی، چنانچه ضابطین دادگستری احتیاج به تحقیقی از آنان داشته باشند می‌توانند این تحقیقات را در بازداشتگاه یا زندان انجام دهند.»

دکتر محمدعلی اردبیلی در کتاب خود به نام«نگهداری تحت نظر، علوم جنایی- مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری» این چنین آورده است: «نگهداری تحت نظر یا بازداشت پلیسی، اختیاری است که به موجب قانون به ضابط دادگستری)پلیس قضایی( داده شده تا کسانی را که در جرایم مشهود یا در ضمن تحقیقات مقدماتی شواهدی علیه آنان به دست آمده است به منظور گردآوری ادله و شواهد جرم و با اطلاع مقام قضایی برای مدت محدود نگهداری کنند.»

در تمام موارد فوق‌الذکر، تحت‌نظر را موجب سلب آزادی شخص و در نتیجه تضییع حقوق وی می‌دانند و اینکه فرد دارای حقوقی است که در رابطه با وی باید مراعات شود. در نتیجه برای جلوگیری از تضییع این حقوق، وضع قواعد و قیود محدود کننده‌ای را لازم می دانند.

۱-۸- تعریف اصطلاحات :

• • آزادی‌های عمومی یا حقوق شهروندی : به مجموع حقوق و آزادی‌هایی گفته می‌شود که دولت اجرای آن را طبق قوانین داخلی برای اتباع خود تأمین و تضمین ‌کرده‌است و محتوای آن نیز ممکن است از یک کشور به کشور دیگر متفاوت باشد.(طباطبایی مؤتمنی، ۱۳۸۹،ص۹)

• • آزادی شخصی : که آن را آزادی مطلق و آزادی تن نیز می‌نامند،‌ یکی از مهمترین حقوق فردی است و آن بدین معنی است که فرد در رفت و آمد و اختیار مسکن در داخل و یا خارج از کشور و همچنین در زندگی و روابط خصوصی آزاد بوده و نیز از هر گونه تعرض و تجاوز نسبت به جان و مال و خانه و زندگی خود مصون باشد.آزادی شخصی، پایه و شالوده همه حقوق و آزادی‌هاست.(همان، ص۲۸)

• • حقوق بشر : حقوق بشر، حقوق و آزادی‌هایی است که در سطح جهانی و بین‌المللی مطرح است و به مثابه استانداردهای جهانی حقوق مذبور محسوب می‌شود، از این رو سازمان ملل متحد نیل به آن را آرمان خود قرار داده و کوشش می‌کند دولت‌ها حقوق مذبور را به رسمیت بشناسد و اجرای آن را وجهه همه خود قرار دهند.(همان، ص ۹)

۳- مهارت­ های اجتماعی:

این خرده مقیاس بر جنبه­ های رفتاری از قبیل توانایی وارد شدن در موقعیت­های جدید و سازگاری اجتماعی تأکید می­ کند و مهارت­ های ارتباطی بنیادی نظیر گوش دادن فعال، عمل کردن جسورانه و همچنین برقراری، نگهداری و شکستن رابطه را اندازه ­گیری می­ کند. کارایی مهارت­ های اجتماعی به توانایی فرد جهت نفوذ بر هیجانات فرد دیگر بستگی دارد. اگر نتوانیم هیجانات ناگهانی خود را کنترل کنیم و فاقد همدردی باشیم، شانس کمی وجود دارد که بتوانیم در روابط خود کارآمد و مفید عمل نماییم. مهارت­ های اجتماعی بر مدیریت روابط، نفوذ ارتباطات، مدیریت تعارض، رهبری، تغییرات مرز­های ساختاری، همکاری گروهی و تشریک مساعی تأثیر بسزایی دارد (عصاری، ۱۳۹۱: ۳۴-۳۵). در ادامه مؤلفه های هوش اجتماعی در قالب نمودار۲-۱ قابل نمایش است.

هوش اجتماعی

مهارت های اجتماعی

آگاهی اجتماعی

پردازش اطلاعات

شکل ۲-۱٫ مؤلفه های هوش اجتماعی ( سیلورا، ۲۰۰۱)

۶٫ هوش اجتماعی از دیدگاه گلمن

بلوچ^[۶۸] (۲۰۱۱) محتوای هوش اجتماعی و مؤلفه­ های آن را از نظر گلمن در دو مقوله: ۱- آگاهی اجتماعی و ۲- مهارت اجتماعی شرح می­دهد:

۱- آگاهی اجتماعی

آگاهی اجتماعی: توانایی گوش دادن به دیگران، درک کامل افکار و احساسات افراد، توانایی تصمیم ­گیری، به رسمیت شناختن فرهنگ، جنبه­ های ارزشی و اینکه چگونه این جنبه­ ها بر رفتار و اعمال افراد تأثیر دارند تعریف می­ شود (فریبورگ و دیگران، ۲۰۰۵: ۳۴ و جنی، ۲۰۰۶: ۳۰۸). آگاهی اجتماعی طیف گسترده ­ای است که از اولین احساس ما درباره حالت درونی طرف مقابل، تا درک احساسات و رفتار او در موقعیت­های پیچیده، ادامه دارد. یا به عبارتی ساده­تر همان چیزی است که ما درباره دیگران حس می­کنیم. این گستره شامل موارد زیر است:

همدلی اولیه؛ احساس کردن چیزی به همراه دیگران یا احساس کردن علائم عاطفی غیر کلامی است. هماهنگی و سازگاری: گوش کردن با پذیرش کامل؛ هماهنگی با فرد مقابل، هماهنگ سازی ‌می‌باشد. هماهنگی به معنای توجهی است که از همدلی لحظه­ای فراتر می­رود و به حضوری کامل و با ثبات تبدیل می­ شود که رابطه صمیمانه را ممکن می­سازد.

درک همدلانه: درک کردن افکار، احساسات و مقاصد دیگری ‌می‌باشد. درک همدلانه، بر اساس همدلی اولیه شکل ‌می‌گیرد، امّا درک واضحی از احساسات و رفتار دیگری را نیز ‌به این همدلی احساسی می ­افزاید.

شناخت اجتماعی: شناخت اجتماعی به فرایندی گفته می­ شود که به کمک آن رفتاری در پاسخ به یک هم نوع ایجاد می­ شود. شناخت اجتماعی در انسان، محصول فرایند­هایی است که طی آن یک فرد، خود و هم نوعانش را درک می­ کند (اختیاری، ۱۳۸۹: ۳۴۰).

۲– مهارت اجتماعی

این مؤلفه در روابط با دیگران، به خوبی کنار آمدن با عواطف خود و دیگران، فهم دقیق موقعیت­ها و شبکه­ های اجتماعی، مهارت خوب گوش کردن و خوب ابراز وجود کردن، حل تضاد­ها و تعارض­ها و استفاده از این مهارت ­ها برای متقاعد سازی رهبری و مدیریت تعریف می­ شود (ملکی آوارسین و سید کلان، ۱۳۸۷: ۱۱۹). مهارت اجتماعی شامل مواردی که در ادامه ذکر می­شوند، می­باشند:


هماهنگی و انطباق: رفتار­های متقابل مناسب و روان را در سطح غیر کلامی، هماهنگی و انطباق گویند.

ابراز وجود: ابراز وجود به عنوان توانایی دفاع از خود و نیز توانایی «نه گفتن» به تقاضا­هایی که فرد نمی­خواهد انجام بدهد تعریف می­ شود (آدام ریتا^[۶۹]،۲۰۱۰: ۳۱).

نفوذ و اثر گذاری: به معنی شکل دهی به نتیجه تبادل­های اجتماعی ‌می‌باشد. برای آنکه فرد تأثیری سازنده از خود بر جای بگذارد لازم است به نحوی ابراز وجود کند که نتیجه اجتماعی مطلوب را ایجاد کند. افرادی که به طرزی شایسته ابراز وجود ‌می‌کنند، از دیدگاه دیگران قابل اعتماد و دوست داشتنی هستند و به طور کلّی تأثیری مطلوب ایجاد ‌می‌کنند.

ابراز توجه و رسیدگی: یعنی اهمیّت دادن به احتیاجات سایرین و عمل کردن بر طبق این احتیاجات (گلمن ۲۰۰۶، به نقل از بلوچ، ۱۳۸۹: ۱۵۱-۱۷۲).

مؤلفه های هوش اجتماعی از دید صاحب نظران

کوزمیتزکی و جان ^[۷۰](۱۹۹۳) بیان کرده‌اند که هوش اجتماعی از هفت مؤلفه تشکیل شده است :

دیدگاه خلق و خو و حالت های درونی افراد دیگر، توانایی کلی برای کنار آمدن با افراد دیگر، دانش درباره قوانین اجتماعی و زندگی اجتماعی، بینش و حساسیت در موقعیت های اجتماعی پیچیده، استفاده از تکنیک های اجتماعی برای نفوذ در دیگران، دیدگاه گیری و سازگاری اجتماعی.

سیلبرمن^[۷۱] (۲۰۰۰) هوش اجتماعی و صفات فردی که هوش اجتماعی را می‌سازند بر مبنای هشت جنبه بررسی ‌کرده‌است:

درک و فهم دیگران، بیان احساسات و ایده های شخصی، بیان نیازهای خود شخص، ارائه و دریافت بازخورد از شخص مورد تماس، تحت تأثیر قرار دادن و ترغیب دیگران، ارائه راه حل های نوآورانه به موقعیت های پیچیده، کارکردن به صورت مشارکتی به جای انفرادی کار کردن، عضو خوب تیم بودن، اتخاذ نگرش مناسب که در رویدادها به بن بست می‌رسند.

بر اساس نظر بوزان^[۷۲] (۲۰۰۲) هوش اجتماعی از هشت مؤلفه تشکیل شده است:

خواندن ذهن شخص، درک و فهم افراد از طریق استفاده از داده های ارتباطی غیر کلامی، کلامی و علائم بدنی آن ها، مهارت های گوش دادن فعال، اجتماع پذیری، تحت تأثیر قرار دادن دیگران، فعال بودن در رسانه های اجتماعی، مذاکره گفتگو و حل مسائل اجتماعی، ترغیب و اقناع، داشتن رفتار مطلوب در موقعیت های اجتماعی (دوگان و چتین، ۲۰۰۹: ۷۱۴).

ویژگی­های هوش اجتماعی:

داشتن هوش اجتماعی باعث می شود تا با دیگران ارتباط بهتری داشته باشیم و توانایی تفاهم و مدیریت در مردان و زنان نشانه هوش اجتماعی است. واکنش مغز در فرایند هوش این است که از شخص خواسته می­ شود عاقل تر و پخته تر عمل کند. مغز انسان پیچیده­ترین، پیشرفته­ترین و قدرتمند­ترین ارگانی است که در جهان شناخته شده است پس سر و کار داشتن با تعداد زیادی مغز نشانه بلوغ است، کسانی که از لحاظ اجتماعی هوش بالایی دارند، برای برقراری ارتباط با دیگران و فهمیدن صحبت های آنان مجبورند از همه قدرت مغز و بدنشان استفاده کنند.