فشار روانی صرفاَ یک امر بیرونی نیست و تا اندازه ای بستگی به نوع نگرش ودید ما نسبت به خود ، دیگران و محیط اطرافمان دارد به عبارت دیگر بستگی ‌به این دارد که آیا ما رویداد به وجود آمده را فشار روانی تلقی می‌کنیم و آن را تهدیدی علیه خود می‌دانیم یا خیر. مثلاَ عدم موفقیت در یک درس یا کلاس می‌تواند برای دانش آموزی فشار روانی زیادی ایجاد کند در حالی که دانش آموزی دیگر به آن اهمیت چندانی نمی دهد . ( فراهانی ،۱۳۸۳)

مطالعات نشان می‌دهد هرچه قدر توانایی ما برای کنترل عوامل تهدید ساز بیشتر شود، فشار روانی کمتری را تجربه کرده وسازگاری بهتری با محیط خود خواهیم داشت اکنون باید ‌به این سؤال پاسخ داده شود که علت اینکه استرس را تجربه می‌کنیم چیست؟ دو منشأ مهم برای فشار روانی یا استرس یکی ناکامی و دیگری تعارض است .

۲-۲-۶-۲- ناکامی

هنگامی که راه دستیابی به یک هدف خواستنی می شود یا دستیابی به آن تأخیر می افتد ناکامی روی می‌دهد ما در طول زندگی خود با موانعی روبرو می‌شویم که باعث می شود نتوانیم به اهداف خود برسیم . ناکامی ها به دو دسته تقسیم می شود: ناکامی های بیرونی وناکامی های شخصی یا ناشی از ناتوانی خود

ناکامی بیرونی برپایه شرایط بیرونی و محیط فرد است که مانع دسترسی او به هدف می‌شود . ناکامی بیرونی باعث تأخیر در ارضاء ، شکست ، طرد ، از دست دادن و سد شدن انگیزه فرد می شود. این ناکامی ها می‌توانند اجتماعی یا غیر اجتماعی باشند . ولی انسان‌ها بیشتر به ناکامی های اجتماعی حساس بوده و نسبت به آن ها واکنش شدید نشان می‌دهیم . معمولاَ هر چقدر هدف قوی تر ، فوری تر و با اهمیت تر باشد میزان ناکامی در اثر عدم دستیابی به آن افزایش می‌یابد .به طور مثال دونده مسابقه دو اگر در لحظات پایان مسابقه ناگهان به زمین بخورد احساس ناکامی بیشتری را تجربه خواهد کرد . (فراهانی ، ۱۳۸۳)

ناکامی شخصی یا ناکامی ناشی از توانایی‌های فردی ‌بر اساس خصوصیات فرد است به طور مثال : اگر قد کوتاه داشته باشد و بخواهد بسکتبالیست شود یقیناَ ناکام خواهد شد ولی همین خصوصیت می‌تواند او را در رسیدن به هدف دیگری کمک کند.

۲-۲-۶-۳- واکنش در برابر ناکامی (پرخاشگری)

واکنش معمول در برابر ناکامی پرخاشگری است «به عمل آگاهانه جهت آسیب رسانیدن به دیگران واشیا پرخاشگری گفته می شود. » مثلاَ کودکی که قادر نیست سه چرخه خود را هدایت کند و به زمین می‌خورد با لگد به سه چرخه خود می زند و یا کودکی که قادر نیست دریک بازی از دوست خود برنده شود نسبت به او پرخاشگری می‌کند . (فراهانی ،۱۳۸۳)

۲-۲-۶-۴- تعارض

تعارض از دو عمل ، تمایل یا هدفی که به طور همزمان مخالف یکدیگر ناشی می شود .آن ها از این جهت متضاد هستند که رفتار یا باز خورد های ضروری برای انجام یکی ، مغایر با انجام دیگری خواهد بود تعارض می‌تواند بین انتخاب نیازها ، آرزوها ، انگیزه ها ، خواسته ها و در خواست بیرونی که با یکدیگر متضاد باشند، روی دهد . (فراهانی ،۱۳۸۳)

– انواع تعارض

وقتی احساس خشم و عصبانیت می کنید در عین حال در معده خود احساس ترشی کرده یا سرتان درد می‌گیرد. این واکنش‌ها پاسخ‌های فیزیولوژیک به استرس است .در این شرایط اگر راننده ای ناگهان در مسیر شما ظاهر شود شما ممکن است به او توهین یا پرخاش کنید این واکنش پاسخ رفتاری به استرس است . ‌بنابرین‏ واکنش نسبت به استرس در سه سطح صورت می‌گیرد : (فراهانی،۱۳۸۳ )

۱- پاسخ هیجانی ۲- پاسخ فیزیولوژی ۳- پاسخ رفتاری

* پاسخ هیجانی به استرس برسه نوع است:

۱٫ آزردگی ـ خشم و عصبانیت : استرس احساساتی از آزوردگی و خشم ملایم تا عصبانیت خارج از کنترل در فرد ایجاد می‌کند .

۲٫ اضطراب و ترس : استرس بیشترین اضطراب وترس را در مقایسه با هیجانهای دیگر به وجود می آورد.

۳٫ غمگین و افسردگی : بعضی اوقات استرس خود را در حد غمگینی و افسردگی فرو می‌برد.(فراهانی ، ۱۳۸۳)

* پاسخ فیزیولوژیک استرس

همان‌ طور که اشاره شد استرس غالباَ پاسخ های هیجان قوی را ایجاد می‌کند و پاسخ های هیجانی قوی نیز به نوبه خود ایجاد کننده ی تغییرات فیزیولوژیک گسترده است حتی در فشار روانی متوسط احساس می‌کنید که قلب شماسریع تر می زندو تنفس شما توأم با دشواری و سختی صورت می‌گیرد احساس می‌کنید که حالتان عادی نیست.

در هنگام استرس سیستم فیزیولوژیک بدن دو گونه واکنش نشان می‌دهد: واکنش حمله و واکنش فرار حمله یا فرار در سیستم عصبی خودکار برنامه ریزی می شود.سیستم عصبی خودکار از اعصابی تشکیل شده است که با قلب رگهای خونی ماهیچه های صاف و غدد درون ریز مرتبط است این سیستم به صورت خودکار یعنی بدون دخالت و اختیار ما عمل می‌کند.

شاخه پاراسمپاتیک سیستم عصبی خودکار حفظ و نگهداری ذخایر بدنی را به عهده دارد . ( فراهانی ، ۱۳۸۳)

* پاسخ رفتاری استرس

اگر چه پاسخ ما به استرس در چند سطح صورت می‌گیرد ولی پاسخ رفتاری مهمترین آن ها است پاسخ هیجانی و فیزیولوژیک نسبت به فشارهای روانی که غالبا ناخواستنی هستند تا اندازه ای به صورت خودکار عمل می‌کنند بیشتر پاسخ های رفتاری ما در مقابل فشار روانی به صورت مقابه ای است در واقع شامل تمام رفتار های سازگاری ،کاهش دادن استرس فشار روانی ویا تحمل فشار روانی است نوع پاسخ تعیین می‌کند که آیا کوشش ما منجر به رفتار سازگار وسلامت روانی می شود ویا اینکه درجهت حرکت به سمت ناسازگاری وبیماری روانی است. که در ادامه به آن اشاره می شود.(فراهانی،۱۳۸۳)

۲-۲-۷- استرس شغلی

بر انگیختگی هیجانی افراد در جریان اجرای کاری که بر عهده دارند استرس شغلی گفته می‌شوند. آدمی برای آنکه به طرز بهنجاری به کار و کوشش بپردازد بایستی کمی استرس احساس کند. برانگیختگی هیجانی ملایم آدمها را در جریان اجرای کاری که برعهده دارند هوشیار نگه می‌دارد. آدمی هنگام روبرو شدن با استرس به آن دسته از الگوهای رفتاری روی می آورد که پیش از آن برایش کارایی نداشته است.

به ‌عنوان مثال ، یک آدم محتاط ممکن است محتاط تر هم بشود و سرانجام به کلی کناره بگیرد . یک آدم پرخاشگر ممکن است کنترل خود را از دست بدهد و بی محابا همه چیز را در هم بکوبد.

اعتقاد بر این است که بیماریهایی مانند حساسیتها، سر دردهای میگرنی ، فشار خون ، ناراحتیهای قلبی ، زخم های گوارشی بی اشتهایی یا اشتهای زیاد،بی خوابی یا خواب بیش از اندازه ، دردهای مداوم ، خلأ ذهنی ‌و احساسی ،استرس در محیط کار ، درگیری با کارفرما ، ترس از شکست ، برنامه های کاری فشرده ، نبودن امکانات کافی با فشار هیجانی ارتباط دارند ، عموم مردم بیشتر وقت مفید خود را در محیط کار می‌گذراندند به همین دلیل شرایط محیط کار اهمیت بسیاری در تأمین سلامت جسمانی و روانی آن ها دارد.