در اقتصاد جدید جهانی ، تغییرات سریع از دلایل اساسی ایجاد رویکردهای تازه در محیط کار است و مسئولان سازمان ها را ملزم می کند که به منظور بقا در نظام مدیریتی خود بازنگری کنند . توانمندسازی یک راهکار مهم برای گسترش سازمان ها و انطباق با تغییرات خارجی است . محیط کار امروزی به کارکنانی نیاز دارد که بتوانند تصمیم بگیرند ، راه حل ارائه دهند ، خلاقیت داشته باشند و در مقابل کار خود پاسخگو باشند (گمینیان ،۱۳۸۲ ، ص۱۱۳ ) پس برای رسیدن به این مهم به بحث توانمندسازی در محیط کار می پردازیم .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۳-۹ –رویکرد ساختاری و روانشناختی توانمندسازی
توانمندسازی واژه ای است که در علوم سازمانی بسیار مورد استفاده قرار گرفته ، ولی توافقی بر آن حاصل نشده است . دلیل چنین امری را می توان در عدم وجود یک بستر گسترده تاریخی و تجربی برای این مفهوم در بین مفاهیم سازمانی دانست . به این معنی که پژوهشهای عملی زیادی در مورد آن ، بویژه در فرهنگهای مختلف صورت نگرفته است . از طرف دیگر جدید بودن موضوع در ادبیات مدیریت ، بویژه منابع انسانی و تنوع نظری دانشمندان این حوزه مانع از شکل گیری تعریفی جامع علمی برای آن شده است . بطور خلاصه می توان گفت ، زمینه ای که دانشمندان توانمندسازی دست به مطالعه زده اند ، رابطه مستقیمی بر نوع تعریف ، برداشت و الگوی آنان از توانمندسازی داشته است . این خود باعث ایجاد تنوع و پیچیدگی در درک مفهوم و تعاریف ارائه شده از آن دارد . (ویلسون^[۹۵]،۱۹۸۱ ،۶۵)
اما در یک نگاه کلی می توان تعاریف توانمندسازی را به دو جزء تقسیم نمود . یک جزء بیانگر احساسی عینی و دیگری یک احساس ذهنی است . یک بعد مرتبط است با واقعیت های عینی و چیزهایی که ما در اختیار داریم و به ما اجازه داده شده است انجام دهیم . بعد دیگر مرتبط با یک احساس ذهنی که نشات گرفته از یک قدرت زیاد می باشد . از کنارهم قرار گرفتن این دو بعد ذهنی و عینی توانمندسازی حاصل می گردد . ( واعظی ، سبزیکاران ، ۱۳۸۶ ، ۶ )
همانطور که از تعاریف مختلف توانمندسازی بر می آید ، به توانمندسازی از دو دیدگاه نگریسته می شود . دیدگاه اول توجه به توانمندسازی به عنوان فعالیتهایی است که بوسیله سازمان در سهیم کردن کارکنان در قدرت و تصمیم گیری ها اشاره دارد ، که در این بعد فراهم آوردن شرایطی برای قدرتمندتر شدن کارکنان مدنظر می باشد . دیدگاه دوم توجه به توانمندسازی از منظر روانشناختی می باشد . یعنی ایجاد یک حس درونی در افراد که بتوانند بطور مستقل تصمیماتی را در فرایند کاری خویش اتخاذ نمایند ، در این دیدگاه نگرش یا طرز تلقی افراد به کار و نقش شان در سازمان اشاره دارد . (ما^[۹۶]،۲۰۰۶ ،۷۲)
با توجه به آنچه در تعاریف و نگرشهای توانمندسازی مورد توجه قرار گرفت ، می توان گفت که جمع بندی در نگرشهای مختلف می تواند به عنوان یک راهکار در جهت عینی و کاربردی تر نمودن شرایط اجرای توانمندسازی بکار رود . (واعظی ، سبزیکاران ، ۱۳۸۶ ، ۶ )
در یک جمع بندی ، می توان این مطالعات را به دو بخش تقسیم کرد (روی و شینا^[۹۷]،۲۰۰۵،۴۳) نخست پژوهش هایی که در آن دانشمندان به بررسی رویکرد ساختاری توانمندسازی ، توجه دارند . در این بخش توانمندسازی به عنوان حاصل و نتیجه یک فرایند مورد مطالعه است . در اصطلاح به این بخش رویکرد ساختاری^[۹۸] اطلاق می گردد .(پیترسون و زیمرمن،۲۰۰۴،۱۳۰) مطالعات رویکرد ساختاری بیشتر به این موضوع توجه دارد ، که مدیران چه ابزارها و وسایلی را فراهم نمایند تا با آن یا از طریق ایجاد زمینه لازم در محیط فیزیکی کار ، کارکنان را توانمند سازند . اسینبرگر^[۹۹] (۱۹۸۶) ، بورک^[۱۰۰] (۱۹۸۶) ،
بلاک^[۱۰۱] (۱۹۸۷) ، دیسی^[۱۰۲] (۱۹۸۹) ، رایان^[۱۰۳] (۱۹۸۹) ، کارسون^[۱۰۴] (۱۹۹۱) ، پارکر ^[۱۰۵](۱۹۹۴) و … از جمله صاحبنظران این حوزه به شمار می آیند (اسپریتزر و دونیسون^[۱۰۶]،۲۰۰۵،۳۴)
اما دانشمندان گروه دوم ، در پژوهش های خود بیشتر به بعد روانی و ادراکی توانمندسازی پرداخته اند . آنها توانمندسازی را به عنوان یک عامل زیربنایی در بهبود و توسعه فعالیت ها سازمان مدنظر قرار داده اند . به نظر این دسته از دانشمندان ، توانمندسازی یک عامل درونی در فرد است و رابطه مستقیمی با شیوه نگرش ، احساس یا ادراک وی از محیط کاری دارد . به اعتقاد آنان ایجاد یا تقویت احساس توانمندی در ابعاد ذهنی فرد منجر به توانمندسازی وی می گردد .(روبینس^[۱۰۷]،۲۰۰۲ ،۴۲۱). در واقع این نگرش تا آنجا پیش می رود که از این رویکرد به عنوان عامل انگیزشی جدید در تحرک بخشیدن و ایجاد تمایل به کار ، در کارکنان یاد می شود . کانگر و کاننگو (۱۹۸۸) ، توماس و ولتهوس (۱۹۹۰) ، زیمرمن (۱۹۹۰) ، اسپریتزر (۱۹۹۶-۱۹۹۴) و … برخی از محققین این حوزه اند (لیتریل^[۱۰۸]، ،۲۰۰۷ ،۸۹) لازم به ذکر است ، هنوز هیچ تحقیقی نشان نداده کدام یک ، از این دو رویکرد بر دیگری برتری دارد و اساساً این دو بخش از یکدیگر جدا نبوده و وابستگی انا در اجرا امری لازم است (پیترسون و زیمرمن^[۱۰۹]،۲۰۰۴،۱۳۲)
جدول (۲-۴ ) : مقایسه رویکرد ساختاری توانمندسازی با رویکرد روانشناختی توانمندسازی

منبع:( واعظی و سبزیکاران ، ۱۳۸۹ ، ۱۵۹ )
توانمندسازی در محیط کار نیز با دو رویکرد ساختاری و روانشناختی وجو دارد . توانمندسازی ساختاری زمانی اتفاق می افتد که افراد بدنبال دسترسی به اطلاعات ، حمایت ، منابع و فرصت ها در جهت یادگیری و رشد هستند . توانمندسازی روانشناختی نیز ، فرایندی است که وقتی فرد ، احساس برانگیختگی در ارتباط با محیط کارش دارد ، حادث می گردد . (استیوارت^[۱۱۰]،۲۰۱۰ ،۲۸)
۲-۳-۹ – ۱- تئوری توانمندسازی ساختاری کانتر
در طول دهه گذشته ، تئوریهای مدیریتی و سازمانی بطور فزاینده ای در حال کامل نمودن مفهوم توانمندسازی بوده اند . تئوری قدرت کانتر و ساختارش در سازمان یکی از مدل های بنیادی توانمندسازی مرتبط به شغل را فراهم نمود . (کیا و زو^[۱۱۱]،۲۰۰۹ ،۳۹۸)
روزابس کانتر^[۱۱۲] (۱۹۷۷) ، در کتابش با عنوان » مردان و زنان شرکت^[۱۱۳] » ، یک تئوری ساختاری از رفتارهای سازمانی شرح داد که از مطالعات کیفیش در محیط کار یک شرکت بزرگ آمریکایی منتج شده بود . (پیچی^[۱۱۴]، ۲۰۰۲،۳۵)
مطابق با نظر کانتر ، نگرش ها و رفتارهای کاری کارکنان در واکنش به موقعیت ها و شرایط کاری شکل می گیرد ، تا اینکه مربوط به صفات شخصی ذاتی^[۱۱۵] باشد .(بوتمن^[۱۱۶]،۲۰۰۷، ۲۹)
از اینرو ، جنبه های ساختاری شغل ، در تاثیر گذاری بر اثربخشی و موفقیت یک فرد در سازمان مهمتر می باشند. (پیچی،۲۰۰۲، ۳۵)
به بیانی دیگر ، اگر یک سازمان برای فراهم کردن توانمندسازی و دسترسی به فرصت های توانمندسازی مرتبط با شغل ساخت یافته است ، ساختار ، تاثیر مثبت روی کارکنان و اثربخشی کاریشان دارد و از سوی دیگر اگر ساختار توانمندسازی و دسترسی به فرصت های توانمندسازی مرتبط با شغل را فراهم ننماید ، ساختار تاثیر منفی روی اثربخشی کاری کارکنان خواهد داشت . (واچاراکیت^[۱۱۷]،۲۰۰۸، ۱۸)
کانتر بیان می دارد که اگر محیط کار فرصت رشد و قدرت انجام کارها را فراهم نماید ، کارکنان در خودشان توانمندی را درک می نمایند و اگر سازمان ها فرصت کافی و قدرت کاری برای کارکنان فراهم ننمایند ، کارکنان بی اثر^[۱۱۸] خواهند شد .(لیو^[۱۱۹]،۱۹۹۸،۲۹)
ساختارهای توانمندسازی
کانتر (۱۹۷۷) دو ساختار توانمندسازی را در سازمان توصیف می نماید : ساختار قدرت و ساختار فرصت. (لاسچینگر^[۱۲۰]،۲۰۱۰، ۵)
ساختار قدرت :
قدرت به عنوان توانایی دستیابی و استفاده از هر آنچه که یک فرد برای تحقق اهدافش نیازمند است تعریف می گردد .(استیوارت^[۱۲۱]،۲۰۱۰، ۲۸)
ساختار قدرت درون سازمان اشاره به دستیابی به سه خط قدرت است : خطوط موجودی ، خطوط اطلاعات و خطوط حمایت که خطوط موجودی اشاره به توانایی اعمال تاثیر بیرونی و آوردن منابع با ارزش به محل سازمان و خطوط اطلاعات اشاره به دسترسی به اطلاعات در مورد تصمیمات سازمانی و خطوط حمایت اشاره به هدایت و راهنمایی دارد.(بوتمن^[۱۲۲]،۲۰۰۷ ،۳۰-۲۹)
دستیابی به این ساختارهای توانمندسازی از طریق سیستم های قدرت رسمی و قدرت غیر رسمی تسهیل می گردد . (لاسچینگر،۲۰۱۰ ،۵)
قدرت رسمی :قدرت رسمی در مشاغلی اندوخته است که آنها با اعطا اختیار^[۱۲۳] ، تشخیص^[۱۲۴] و ارتباط^[۱۲۵] طراحی شده اند قدرت رسمی اشاره به مشخصه های شغلی دارد که به شناخت شغل درون سازمان از طریق اقدامات شخصی که برای اهداف سازمانی مهم می باشند ، کمک می نماید .(پاتریک و لاسچینگر^[۱۲۶] ،۲۰۰۶، ۱۵) قدرت رسمی زمانی افزایش می یابد که کارها انعطاف پذیر ، متمرکز بر اهداف سازمانی می باشند و به کارکنان در بکارگیری خلاقیت و تصمیم گیری شخصی^[۱۲۷] اجازه می دهند . (نینگ^[۱۲۸]،۲۰۰۹ ،۲۶۴۳)
قدرت غیر رسمی : قدرت غیر رسمی از ارتباط های همکاران و پیوستگی^[۱۲۹] در سازمان که موجب تسهیل در تحقق اهداف می گردد ، منتج می گردد . (فاولکنر^[۱۳۰] و لاسچینگر،۲۰۰۸ ،۲۱۵) این پیوستگی ها ، افراد را برای رسیدن به همکاری^[۱۳۱] مورد نیاز در انجام کارها ، قدرتمند می سازد . کانتر مدعی است که این روابط بسته^[۱۳۲] ، بایستی پایدار و طولانی مدت گردد ، بالاخص آنهایی که جز گروه کاری ضروری می باشند .(پیچی،۳۸،۲۰۰۲) در موضوع قدرت غیر رسمی ، آن معمولا از شبکه اجتماعی غیر رسمی حاصل از ارتباط بین اسپانسرها ( ناصحان^[۱۳۳] یا حامیان^[۱۳۴] ) ، همکاران و زیر دستان ایجاد می گردد .(لیو،۲۶،۲۰۰۸)
ساختار فرصت :

با وجود این، استادان خارجی مردان تجربه و عمل بودند و آموزش آنها عملی و تجربی بود.نخستین کتابهای درسی را پس از چند سال که استادان خارجی در کلاسها به طورعملی تدریس کرده بودند، مترجمان آنها با استفاده
از یادداشتهایی که خود آماده ساخته بودند و یا کتابهایی که آن استادان از خارج آورده یا در اینجا نوشته بودند، فراهم آوردند.
این کتابها در چاپخانه دارالفنون به صورت چاپ سنگی تهیه می شد و در دسترس دانشجویان قرار می گرفت. علاقه و پشتکار اولین گروه معلمان ایرانی و خارجی دارالفنون بسیار چشمگیر بود. آنها همه لوازم کار خود  اعم از کتاب، آزمایشگاه، کارگاه، عکاسخانه و چاپخانه را شخصاً تهیه کردند و با آنکه دانشجویان آنها فرزندان شاهزادگان و درباریانی بودند که آمادگی و پشتکار لازم را نداشتند، باز هم توانستند دانش آموختگانی را تربیت کنند که برای آنان جانشینان شایسته ای باشند. (گلپایگانی، ١٣٧١: ۵۲)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نخستین مشکلی که برای تهیه کتابهای درسی وجود داشت (و در طول این ١۵٠ سال اخیر کم و بیش این مشکل ادامه داشته است)، نداشتن اصطلاحات علمی تعریف شده ای بود که به جای واژه های خارجی به کار رود. نداشتن کاغذ و مرکب مرغوب، فقدان استادکار ماهر، و تجهیزات ناقص از دیگر مشکلات بود که همه آنها با مدیریت و  کمک علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه وزیر علوم  و رضاقلی خان هدایت  معروف به لله باشی، ناظم و سرپرست مدرسه، برطرف می شد. گفتنی است که نخستین مدیران دارالفنون از دانشمندترین و آگاهترین اشخاص عصر خود بودند و همین مدیریت آگاهانه سبب شد که استادان خارجی هر سال یک کتاب بنویسند و مترجمان ایرانی آن کتابها رابه فارسی برگردانند.
چند نمونه از نخستین کتابهایی که در دارالفنون تدریس می شد:
میزان الحساب تألیف موسیو کریشش؛ ترجمه محمدزکی میرزا . تهران:دارالفنون ١٢٧۴ق.
فیزبک، کریشش نمساوی؛ ترجمه میرزا زکی مازندرانی. تهران: دارالفنون ١٢٧۴ ق.
تشریح بدن الانسان، پولاک، تهران: دارالفنون ١٢٧٠ ق ،
جبر و مقابله، مؤلف بهلر فرانسوی، ترجمه عبدالرسول خان مهندس اصفهانی، به اهتمام رضاقلی ناظم مدرسه دارالفنون
زبده الابدان، جان. ال. شلیمر فلمنکی به دستیاری محمدتقی بن محمدهاشم ١٢٧٩ ق. انصاری طبیب کاشانی،
زبده الحکمه ، پولاک نمساوی؛ گردآوری میرزا علی نقی آقا محمداسماعیل، تهران،
٧. جراحی : مشتمل بر دو جلد و یک رساله در کحالی، پولاک نمساوی، تهران، ٣ ج در یک مجلد.
۲-۶-۱- نخستین کتاب فیزیک
نخستین کتاب درسی فیزیک در ایران در سال ١٢٧۴ ق مطابق با ١٢٣۶ شمسی /١٨۵٧ میلادی در تهران به صورت چاپ سنگی به طبع رسید. نویسنده کتاب مسیواگوستت کرشیش نمساوی (اتریشی) استاد فیزیک مدرسه دارالفنون بود. این کتاب رامیرزا زکی مازندرانی با عنوان جرّ اثقال و حکمت طبیعی به زبان فارسی ترجمه کرد و درچاپخانه دارالفنون به چاپ رساند.
کتاب فیزیک ترجمه میرزا زکی مازندرانی از جهت واژه ها ، اصطلاحات علمی  که نخستین بار در زبان فارسی برگزیده و به کار برده شده ، همچنین به لحاظ تعریف بعضی مفاهیم و کمیتهای فیزیکی و تغییراتی که در طول یک قرن و نیم گذشته برای آنها صورت گرفته  و از نظر تاریخ علم آموزنده است. شادروان هوشنگ شریف زاده ، که از شیفتگان وآگاهان نسبت به علم و آموزش در ایران بود به تنقیح این کتاب همت گماشت و باهمکاری خانم آرمه زرسازی و خانم مهرناز طلوع شمس این کتاب را با اضافاتی برای چاپ مجدد به مرکز نشر دانشگاهی سپردند که امید است به زیور طبع مجدد آراسته گردد.
علاوه بر استادان ، فارغ التحصیلان دارالفنون هم به نوشتن کتابهای درسی دست زدند. مثلاً آقاخان مصفا ملقب به محاسب الدوله که از نخستین شاگردان دارالفنون است، تاریخچه مدرسه دارالفنون را نوشته و در آن متذکر شده است که:
نظر به اینکه نسخه موجز و مفیدی از جبر و مقابله به طبع نرسیده بود یک کتابی درجبر و مقابله تألیف نمودم و به طبع رساندم. کتابی هم در علم حساب تألیف کردم.یک نسخه جرثقیل ترجمه کردم و یک کتابی هم در جغرافیا جمع و تألیف کردم ودر اصفهان به طبع رساندم.» (یغمایی، ١٣٧۶: ۵)
البته مشخص می شود که در همان زمان هم به معلم و مؤلف توجه نمی شده است به طوری که همین نویسنده کتاب درسی می نویسد:نظر به اینکه حقوقی که از مدرسه به امثال بنده داده می شد کافی از برای معاش نبودو مقارن این احوال بانک شاهنشاهی ایران و معادن در شرف تأسیس بود… این بنده هم از آن تاریخ وارد بانک شاهنشاهی شدم.
۲-۶-۲- بعضی از معلمان دارالفنون
مهدیقلی خان هدایت (مخبرالسلطنه) می نویسد:
در دوره اول دارالفنون معلمینی بوده اند که از همه آثار[ جدیّت] باقی است و بعدهاآن دلسوزی را در کار نداشتند. کریشش معلم توپخانه و ریاضی بوده ، میرزا زکی پسرحاجی میرزا آقای مازندرانی که به پاریس رفته بوده است و فرانسه می دانسته مترجم او بوده است  دکتر پولاک معلم طب و جراحی به مترجمی فرانسوی فوت می کند ، (Cloquet) محمدحسین خان قاجار ، چون کلوکه حکیم باشی مخصوص می شود. شلیمر نمسوی به جای او به تدریس طب می پردازد. این شلیمر قرابادینی[کتاب داروشناسی] در طب و نباتات نوشته است که چاپ شده است. الحق نسخه ای باارزش است و جا دارد که تجدید چاپ شود.»( هدایت، ۱۳۷۵: ۵۷)
همین نویسنده سالها بعد که تعداد مدارس زیاد می شود و دیگر از استادان خارجی اثری نیست می نویسد:
برنامه مدارس ما صحیح نیست هنوز یک مدرسه با تمام ملزومات نداریم و مدرسه زیاد می کنیم و افاده چی ناقص می سازیم. از هر طبقه در مدارس قبول می کنیم و یک رقم تدریس ، ادارات ما روزبه روز پر می شود از اجزایی که طرف حاجت نیستند.چند سال است که مدرسه فلاحت داریم ، یک نفر که به حقیقت فلاحت بداند تربیت نشده است. اگر هم ندرتاً یکی چیزی آموخته است به آبادی ملک پدرش نپرداخته…ممالک مترقی برای هر حرفه ، نجاری ، آهنگری ، خانه داری ، آشپزی ، خیاطی و غیره مدرسه دارند. مدرسه باید کار آگاهان سربزیر بسازد نه مفسدان سر به هوا… این را هم بگویم عالم به هر فنی بیش از حاجت ، وجود معطله خواهد بود.
تا ١٣٠٧نخستین مدرسه ابتدایی به سبک جدید ٣٧ سال و نخستین دبیرستان ۴٧ سال پس ازتأسیس دارالفنون که یک مرکز عالی آموزشی بود ، در ایران تأسیس شد. ملاحظه می شود که دارالفنون در هنگام تأسیس پیش نیازهای خود را نداشته و از این رو آن انتظاری که از آن می رفت حاصل نشد.
حاج میرزا حسن رشدیه ( ١٣۶٣  ١٢۶٧ ق) از نخستین بنیانگذاران مدرسه جدید در ایران است. وی را به ر استی پیر معارف و پدر مدرسه جدید در ایران لقب داده اند.
میرزا حسن رشدیه پس از آنکه مدرسه ای را در ایروان تأسیس کرد و مورد توجه ایرانیان قرار گرفت ، تشویق شد تا مدرسه ای در تبریز بگشاید. گرچه این مدرسه مورد استقبال مردم قرار گرفت ولیکن چندین بار بسته و رشدیه متواری شد. ولیکن هر بارعشق به تعلیم و تربیت کودکان ایرانی او را به تحمل سختیها وادار کرد به طوری که نام او زینت بخش تاریخ آموزش و پرورش کشور شد.
این مدرسه علاوه بر تدریس کودکان به مردان بی سواد ٢۵ تا ۴٠ ساله هم آموزش می داد به طوری که در مدت ٩٠ ساعت تدریس ، خواندن و نوشتن را فر امی گرفتند.رشدیه بعداً به تهران رفت و کار خود را دنبال کرد.میرزا حسن رشدیه نخستین مؤلف کتابهای درسی ابتدایی در ایران است. از او ٢٧ کتاب چاپ شده موجود است که بعضی از آنها عبارتند از:
بدایه التعلیم ، این کتاب را برای نوآموزان سال اول ابتدایی در سه جلد نوشته است.
جلد اول برای دو ماه اول ، جلد دوم و سوم برای پنج ماه آخر
نهایه التعلیم ، جلد اول درس فارسی و جلد دوم شامل مطالب علمی
کفایه التعلیم ، برای آموزش املای فارسی
هدایه التعلیم ، برای تربیت معلم
اخلاق ، برای شش کلاس دبستان.
رشدیه این کتابها را با هزینه خود چاپ می کرد و در اختیار دانش آموزان قرار می داد (قاسمی پویا، ٬١٣٧: ۲۰۷).
جالب است بدانیم که رشدیه برای اداره مدرسه ، نظامنامه ای نوشته که شامل چهل و یک فصل است و هر فصل به یک موضوع اختصاص دارد. مثلاً در تکالیف مدیران مدارس می نویسد:
مدیر مدرسه در قبول متعلم اگر فقط شهریه را منظور بدارد بسی ظلم کرده است. مدیر باید شهریه را محض استقلال تعلیم و تربیت اخذ نماید ، زیرا که مطالبات اجرت برای تعلیم حرام است.
مدیر مدرسه اگر نتواند از حالات دروس عموم متعلمین مستحضر شود ، مدرسه راتعطیل نماید که وبالش تخفیف یابد.در سالهای بعد به تدریج مدارس ویژه ای در تهران و شهرستانها دایر شد.  یکی از افرادی که در تعلیم و تربیت و فرهنگ معاصر اصفهان نقش مؤثر داشته است حاج سید سعیدطباطبایی نائینی (متولد ١٢٩٣ ه . ق  است. وی بنیانگذار ١٠ مدرسه ، یک کتابخانه و چاپخانه گلبهار دراصفهان ، همچنین مؤسس کتابخانه گوهرشاد مشهد است. او ١٨ جلد کتاب درسی برای دانش آموزان تألیف کرده است. (ایمانیه، ۱۳۷۸: ۴۹)
نمونه کتابهایی که در دوره ابتدایی تدریس می شد عبارتند از:
کتاب علمی در اخلاق و اصول و فروع دین از میرزا یحیی دولت آبادی
تعلیم الاطفال در الفبا و قرائت فارسی از میرزا محمودخان مفتاح الملک
شجره طیبه در اخلاق و اصول و فروع دین از میرزا یحیی دولت آبادی
تاریخ مختصر ایران از محمدعلی فروغی ذکاءالملک
جغرافیا از میرزا رضاخان مهندس الملک
کتابهایی که برای دوره ابتدایی نوشته می شد بر اساس سلیقه و تجارب شخصی نویسنده بود و هدف و برنامه ، همان اندیشه های نویسنده بود که اغلب با شرایط سنی کودکان و مسائل یادگیری آنها مطابقت نداشت.
نخستین مدرسه متوسطه در ایران  در سال ١٣١۵ ق/ ١٢٧۵ ش به نام مدرسه علمیه تأسیس شد. در این مدرسه علاوه بر درسهای ادبی ، درسهای فیزیک و شیمی و ریاضی و طبیعی نیز تدریس می شد. اما این درسها کتاب و برنامه منظمی نداشتند. معلمین نیزبرای تدریس آموزش اختصاصی ندیده بودند. اغلب این معلمین از کتابها و جزوه هایی که خود در دارالفنون داشتند در کلاس درس جزوه می گفتند و بچه ها می نوشتند. به این ترتیب جزوه نویسی مهم ترین فعالیت آموزشی بود که متأسفانه در بعضی از کلاسها هنوزادامه دارد. (معتمدی، ۱۳۸۶ ۶۲)
از افراد آگاهی که در نوشتن کتاب درسی پیش قدم بوده است میرزا محمدعلی خان ذکاءالملک فروغی بوده که نخستین کتاب فیزیک را برای دوره دبیرستان نوشته است. درمقدمه این کتاب می خوانیم:
بسم الله الرحمن الرحیم
دیباچه
بعدالحمد والصلوه. هشت نه سال قبل این بنده در مدرسه علمیه که از مدارس متوسطه شهر طهران محسوب می شود سمت معلمی علم فیزیک داشتم و سه دوره این علم را برای سه طبقه از طبقات متعلمین آن مدرسه تدریس نمودم. دوره اول را به مقتضای استعداد محصلین بالنسبه مفصل گفتم و دوره دوم و سوم را که کم قوه تر بودند مختصر کردم و از آنجا که کتابی در این علم مناسب تدریس طبقات مزبوره موجود نبود مطالب را از خارج برای شاگردان تقریر می نمودم و می نوشتند.تقریراتی که برای طبقات دوم و سوم کرده بودم چون جمع و تدوین شد به صورت کتابی درآمد. در این اوقات بعضی از دوستان آن را پسندیده و چون احتیاج مدارس را به یک دوره مختصر از علم فیزیک می داشتند بنده را محرک شدند که بعضی تصاویر بر آن کتاب ملحق نموده و آن را به طبع برسانم. (…. ١٣٢٧ بنده شرمنده محمدعلی فروغی ( ١٣٢١  ١٢۵۶ ). فیزیک . مقدمه ، کتابخانه ایران.محمدعلی بن فروغی (ذکاءالملک )
۲-۶-۳- کتابهای وزارتی
در سال ١٢٩٠ شمسی قانون اساسی وزارت معارف به تصویب رسید و تعلیمات عمومی و اجباری جزو وظایف دولت قرار گرفت. نظام آموزشی چهار نوع مدرسه:مکاتب ابتدایی دهکده ، مکاتب ابتدایی بلده ، مدارس متوسطه و مدارس عالیه را شامل بود. بر طبق این قانون همه دستگاه های تعلیم و تربیت دولتی و خصوصی با برنامه یکسان ، زیر نظارت دولت قرار گرفت و دوره تعلیمات ابتدایی شش سال و تعلیمات متوسطه نیز شش سال مقرر شد. بر اساس این قانون دولت به تأسیس دبستانها ودبیرستانها در سراسر کشور دست زد و دارالمعلمین (دانشسرای مقدماتی) برای تربیت دبیر تأسیس شد.در سال ١٣٠٠ شمسی قانون شورای عالی فرهنگ به تصویب رسید. مطابق این قانون کلیه امور مدارس شامل سازمان ، برنامه ، امتحانات ، استخدام معلم ، مدت زمان آموزش در سطح کشور یکسان شد و مؤلفان ملزم شدند که کتابهای درسی را مطابق برنامه ای که از طرف وزارت معارف ٢ به آنها ابلاغ می شد تألیف نمایند. در همین برنامه بود که آموزش علوم در ایران از دوره ابتدایی آغاز شد و کتابهایی نیز برای آموزش علوم نوشته شد.البته این برنامه سه چهار سال بیشتر دوام نیاورد و به دلیل کمبود کاغذ و مشکل چاپ   تدریس علوم در مدارس ابتدایی منحصر به یک درس به نام علم الاشیاء ، آن هم برای کلاس پنجم دبستان منظور شد .
در سال ١٣٠٧ شمسی در زمان وزارت قراگوزلو (اعتمادالدوله) تهیه کتابهای درسی ابتدایی بر عهده وزارت معارف قرار گرفت و نخستین بار کتابهای وزارتی در سطح کشورانتشار یافت.کتابهایی که به راهنمایی و سرپرستی وزارت فرهنگ انتشار یافت از لحاظ مفاهیم علمی و ادبی متناسب با نیاز سنی دانش آموزان و احتیاجات اجتماعی آنها بود و نسبت به کتابهای قبلی ارزان تر ، و از نظر چاپ هم مرغوب تر بود و مشکل تحصیل دانش آموزان ازنظر کتاب برطرف شد.به دنبال نتیجه ای که از چاپ و انتشار کتابهای دبستانی حاصل شد تهیه کتابهای ۴۶۴٣ دبیرستانی هم مورد توجه وزارت معارف قرار گرفت و در تاریخ ٢٧ مهرماه ١٣١٧تصویب نامه ای از هیئت وزیران گذشت که در آن نگارش کتب دبیرستانی را نیز بر عهده وزارت معارف قرار داد. به دنبال این تصویب نامه کمیسیونی از دبیران ، دانشیاران واستادان در هر موضوع تشکیل شد تا کتابهای دبیرستان را برنامه ریزی و تألیف نمایند. برطبق آیین نامه مقرر شد همه کتابهای دبیرستانی بر طبق یک اسلوب مطلوب و موافق بااصول آموزش و پرورش نگارش یابد به طوری که علاوه بر مواد علمی و ادبی مؤیدخصال ملی و ملکات راسخه باشد که از عهد باستان سرشته نهاد ایرانیان بوده است.
به دنبال این اقدام مؤثر در مدت سه سال هشتاد جلد کتاب دبیرستانی به سرمایه وزارت فرهنگ منتشر شد. این کتابها که به عنوان کتابهای وزارتی معروف بودند از نظردقت در صحت مطالب و زیبایی چاپ و نوع کاغذ و جلدسازی نسبت به کتابهای قبلی درسطح بسیار ممتازی قرار گرفتند.افرادی که در هر یک از گروه های درسی شرکت داشتند. موجه ترین و شایسته ترین  مؤلفین کتابهای فیزیک سال سوم دبیرستان عبارت بودند از:

۳-۱-۲-۱-۱) نفس امّاره:
نفس سرکش امّاره، ریشه­ بدبختی­های آدمی است زیرا که وی را به گناه فرمان می­دهد و به هر سو می­کشاند از این رو امّاره نام دارد. نفس امّاره در فرمان به بدی، حدّ و اندازه­ایی نمی­شناسد تا این­که به سقوط انسان منتهی گردد. مگر آن­که لطف و رحمت خداوند متعال شامل او شود . از این رو در روایتی از امام علی (ع) داریم:
«اى مردم! همانا بر شما از دو چیز بیشتر مى‏ترسم: از خواهش نفس‏ پیروى کردن و آرزوى دراز در سر پروردن، که پیروى خواهش نفس‏، آدمى را از راه حقّ باز مى‏دارد، و آرزوى دراز، آخرت را به فراموشى مى‏سپارد. آگاه باشید که دنیا پشت کرده است و شتابان مى‏رود، و از آن جز اندکى باقى نیست، همچون قطره‏هاى مانده بر ظرفى که آب آن را ریخته‏اند و تهى است».^[۳۲۵]
امام(ع) در جایی دیگر می­فرماید: « نفس‏ خود را در واداشتن به عبادت فریب ده و با آن مدارا کن و به زور و اکراه بر چیزى مجبورش نساز و در وقت فراغت و نشاط به کارش گیر، جز در آن­چه که بر تو واجب است و باید آن را در وقت خاص خودش به جا آورى. بپرهیز از آن­که مرگ تو فرا رسد در حالى که از پروردگارت گریزان و در دنیاپرستى غرق باشى. از هم نشینى با فاسقان بپرهیز که شر به شر مى‏پیوندد، خدا را گرامى دار و دوستان خدا را دوست شمار و از خشم بپرهیز که لشگر بزرگ شیطان است»^[۳۲۶]
بنابراین باید با نفس امّاره مبارزه کرد و برآن تسلّط یافت و از این روست که قرآن، جهاد با نفس را، جهاد اکبر نامیده است .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

گاهى این نفس تحت فرمان عقل نیست به­ طور مرتب دچار هوى و هوس مى‏شود آن را نفس امّاره گویند. شاهد این مطلب، سخن حضرت یوسف (ع) است که نفس خود را منزّه نمى‏داند و مى‏گوید: «که لطف و رحمت خدا سبب نجات من از شرّ نفس اماره گردید».^[۳۲۷]
نفس گاهی در پی لذت است و هوی و شهوت در او شعله­ور می­ شود. این حالت، امّاره نامیده می­ شود.^[۳۲۸] به طور کلّی می­توان گفت: مراد از نفس امّاره همان بُعد حیوانی انسان که به آن تمایلات و غرائز هم گفته می­ شود، فلاسفه به آن جسم می­گویند و عرفا آن را بُعد حیوانی و ناسوتی می­نامند.^[۳۲۹]
۳-۱-۲-۱-۲) نفس لوّامه:
همان نفس ملامت‏گراست در مواقعى که از انسان خطایى سر­مى‏زند او را مورد سرزنش و عذاب قرار مى‏دهد. پس از نیل آدمی به مقصود، کشش نفس خاموش می­ شود و هوی در او فرو می­نشنید. بنابراین نفس از تب و تاب می­افتد و خود را می­یابد(وجدان) و در پی این خودیابی، می ­تواند خارج از فرمان هوی، ناراستی­های عمل خویش را بازیابد. حاصل کار، ملامت خود است. در این حالت، نفس به اعتبار لباس تازه­ای که به تن کرده، نام دیگری به خود می­گیرد و آن، لوّامه است.^[۳۳۰]
۳-۱-۲-۱-۳) نفس مطمئنه:
حالتى است که انسان در آن به اطمینان و آرامش مى‏رسد و به چیزى جز خدا نمى‏اندیشد.^[۳۳۱]
این حالت نفس، هنگامی ظهور می­ کند که آدمی به خدا توجه پیدا کند. توجه یافتن به خدا، آرامش عمیق در نفس پدید می ­آورد. با ظهور چنین آرامش و اطمینانی در نفس، صفت مطمئنه، زیبنده آن می­ شود.^[۳۳۲]
در مقام نتیجه ­گیری می­توان گفت به طور کلّی در وجود انسان دو نیروى رحمانى و نفسانى(هرچند خود نفس سه قسم دارد که در بالا به آن اشاره شد) وجود دارد و خداوند این دو نیرو را به انسان فهمانده است. در واقع این دو نیرو در درون انسان با یکدیگر در مقابله مى‏باشند و هر کدام پیروز شوند وجود انسان را مالک مى‏شوند.
نکته­ای که جا دارد در این­جا به آن اشاره شود آن است که«نفس» به خودی خود امّاره است و میل به بدی دارد و این طبیعت اولیه اوست و تنها در سایه تربیت الهی و انسانی است که نفس از هوی و شهوت باز داشته می­ شود و صفات نیک به خود می­گیرد. با این تفسیر، علت نسبت دادن رفتارهایی نظیر ظلم، کفران و حرص به انسان در آیاتی مانند:« إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ »^[۳۳۳] وآیه ی« إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً »^[۳۳۴]روشن می­ شود. از همین رو است که در قرآن تنها صفت امّاره بودن به مطلق نفس نسبت داده شده است: «ان النفس لامّاره بالسوء». در این آیه«نفس» موضوع است و«امّاره» محمول. یعنی خود نفس طبیعتاً امّاره است. اما طبیعتاً مطمئنه نیست لذا در جایی نداریم«ان النفس مطمئنه» چنان­چه نفس بخواهد زیور مطمئنه بودن بر تن گیرد باید ابتدا آن را کسب کند تا با این وصف کمالی شایسته خطاب«یا ایتها النفس المطمئنه…» گردد.^[۳۳۵]
این تعبیر از نفس در روایات نیز به کار رفته است. در برخی از روایات، نفس در مقابل عقل قرار گرفته است، در حالی که عقل خود از شئون نفس است. به طور مثال، در نهج البلاغه، در وصف سالک طریق خدا آمده است:«قد احیی عقله و امات نفسه؛^[۳۳۶]«همانا خرد خود را زنده گرداند و نفس خویش را می­راند» در این حدیث و موارد مشابه آن، مراد از نفس، هوای نفس است که به طور طبیعی بر نفس حاکم است و او را به انحطاط می­کشاند. بنابراین در واقع عبارت چنین بوده است: «قد احیی عقله و امات هوی نفسه» همان­طور که در جای دیگری از نهج البلاغه آمده است: «فرحم الله رجلا نزع عن شهوته و قمع هوی نفسه، فان هذه النفس ابعد شیء منزعا و انها لا تزال تنزع الی معصیه فی هوی»^[۳۳۷]: پس خدا بیامرزد کسی را که شهوت را مغلوب کند و هوای نفس را سر کوب؛ که نفس را به دشواری توان از شهوت کندن، که پیوسته خواهان نافرمانی است و هوس راندن». بنابراین روایاتی که در ذم نفس وارد شده است، نفس را از جهت حالات بدی که بر آن حاکم شده که به تعبیر امام علی(ع) به دشواری می توان آن حالات را از آن کند مورد مذمت و نکوهش قرار داده است.^[۳۳۸]
۳-۱-۲-۲) خطرات نفس:
پیش از آشنایی با خطرهای نفس، تذکر دو مطلب لازم است:
الف) مجموعه امیال و غرایز و خواسته ­ها و شهواتی خارج از حدّ و حدود طبیعی و شرعی هوا و هوس نامیده می­ شود که به طور مسلم در وجود انسان مخالف حق و همنشین باطل است.^[۳۳۹]
ب) امام صادق(ع) در مورد بنیان و ریشه­ هواپرستی می­فرماید: «و الهوى عدو العقل‏ و مخالف الحق و قرین الباطل، و قوه الهوى من الشهوات، و أصل علامات الهوى من أکل الحرام و الغفله عن الفرائض و الاستهانه بالسنن و الخوض فی الملاهى»^[۳۴۰]: و هوى دشمن عقل و مخالف حق و حقیقت و همراه باطل است. و هوى از شهوات نفسانى نیرو مى‏گیرد. و ریشه علامات و آثار هوى؛ از چهار چیز تولید مى‏شود: ۱- از خوردن مال حرام.۲- از غفلت کردن در انجام فرائض و تکالیف واجب.۳- از سستى و مسامحت در بجا آوردن آداب و سنن الهى.۴- از بی­باکى در فرو رفتن در شهوات نفسانى و لهو و لغو.
حال با توجه به مطالب فوق، خطرهای نفس را از زبان قرآن می­شنویم:
۳-۱-۲-۲-۱) هواپرستی به جای خدا­پرستی:
خداوند در قرآن کریم چنین می­فرماید: «أَ فَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلى‏ عِلْمٍ‏…»^[۳۴۱]: آیا دیدى کسى را که معبود خود را هواى نفس خویش قرار داده و خداوند او را با آگاهى (بر این­که شایسته هدایت نیست) گمراه ساخت…
سؤالی که مطرح می­ شود این است که چگونه ممکن است انسان هوای نفس خویش را معبودش سازد؟در پاسخ می­توان چنین گفت: هنگامی که انسان فرمان خدا را رها کرد و به دنبال خواست دل و هوای نفس افتاد و اطاعت آن را بر اطاعت حق مقدم شمرد این همان پرستش نفس است زیرا یکی از معانی معروف عبادت و پرستش، اطاعت است.^[۳۴۲]از باب نمونه، درسوره­ی یس،آیه­ی۶۰ می­خوانیم:« أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یا بَنِی آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّیْطانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ»: آیا با شما عهد نکردم اى فرزندان آدم که شیطان را نپرستید، که او براى شما دشمن آشکارى است.
به راستی، چه بت خطرناکی است، بت نفس و هواپرستی که تمام درهای رحمت و طرق نجات را به روی انسان می­بندد.^[۳۴۳]و چه پرمعنا است این سخن حضرت رسول خدا(ص) که:«مَا عَبد تَحتَ السَماء إله أبغض إلی الله مِن الهَوی»: هرگز زیر آسمان معبودی مبغوض­تر نزد خداوند از هوای نفس پرستش نشده است.^[۳۴۴]
۳-۱-۲-۲-۲) تزیین زشتی­ها :
نفس همانند شیطان، زشتی­ها را در نظر انسان، زیبا جلوه می­دهد. خداوند در قرآن چنین می­فرماید: «الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً»^[۳۴۵]: آن­ها که تلاش­هایشان در زندگى دنیا گم (و نابود) شده با این حال، مى‏پندارند کار نیک انجام مى‏دهند!
۳-۱-۲-۲-۳) اعتراض به خدا:
پیشوای هواپرستان، شیطان به چنین سرنوشتی گرفتار شد و با اعتراض به حکمت خداوند در مسأله امر به سجده بر حضرت آدم(ع)، آن را غیر حکیمانه دانست.^[۳۴۶]
و موارد دیگر که در این­جا به صورت اجمالی فقط نام می­بریم:
۳-۱-۲-۲-۴) سقوط از مقام انسانیّت:
قرآن کریم در این­باره می­فرماید:«أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلَّا کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلًا»^[۳۴۷]: آیا گمان مى‏برى بیشتر آنان مى‏شنوند یا مى‏فهمند؟! آنان فقط همچون چهارپایانند، بلکه گمراه­ترند!
۳-۱-۲-۲-۵) پشت کردن به حق:
قرآن کریم در این­باره می­فرماید:« وَ لَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْواءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ، وَ مَنْ فِیهِنَّ بَلْ أَتَیْناهُمْ بِذِکْرِهِمْ فَهُمْ عَنْ ذِکْرِهِمْ مُعْرِضُونَ»^[۳۴۸]: و اگر حق از هوس­هاى آن­ها پیروى کند، آسمان­ها و زمین و همه کسانى که در آن­ها هستند تباه مى‏شوند! ولى ما قرآنى به آن­ها دادیم که مایه یادآورى (و عزّت و شرف) براى آن­هاست، امّا آنان از (آنچه مایه) یادآوریشان (است) رویگردانند!
۳-۱-۲-۲-۶) بازداری از قیامت:
قرآن کریم در این­باره می­فرماید:«فَلا یَصُدَّنَّکَ عَنْها مَنْ لا یُؤْمِنُ بِها وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَتَرْدى‏»^[۳۴۹]: پس مبادا کسى که به آن ایمان ندارد و از هوسهاى خویش پیروى مى‏کند، تو را از آن بازدارد که هلاک خواهى شد!
۳-۱-۲-۲-۷) انحراف از صراط مستقیم:
قرآن کریم در این­باره می­فرماید:« یا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناکَ خَلِیفَهً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ، وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوى‏ فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ بِما نَسُوا یَوْمَ الْحِسابِ‏»^[۳۵۰]: اى داوود! ما تو را خلیفه و (نماینده خود) در زمین قرار دادیم پس در میان مردم به حق داورى کن و از هواى نفس پیروى مکن که تو را از راه خدا منحرف سازد کسانى که از راه خدا گمراه شوند، عذاب شدیدى به خاطر فراموش کردن روز حساب دارند.
۳-۱-۲-۲-۸) فرمان به بدی­ها:
قرآن کریم در این­باره می­فرماید:« وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ إِلَّا ما رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحِیمٌ‏»^[۳۵۱]: من هرگز خودم را تبرئه نمى‏کنم، که نفس (سرکش) بسیار به بدی­ها امر مى‏کند مگر آن­چه را پروردگارم رحم کند! پروردگارم آمرزنده و مهربان است.
۳-۱-۳) برخی از همسران و فرزندان:
اما دشمن ایمانی در شیطان و نفس امّاره، خلاصه نمی­ شود قرآن مجید بعضی از همسران و فرزندان را «عدو» معرفی کرده است:« یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ‏»^[۳۵۲]: اى کسانى که ایمان آورده‏اید! بعضى از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند، از آن­ها بر حذر باشید و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را مى‏بخشد) زیرا که خداوند بخشنده و مهربان است.
صاحب کتاب اسباب النزول ذیل این آیه می­نویسد:«ابن عباس گوید: (اتفاق مى‏افتاد که) شخصى اسلام مى‏آورد و مى‏خواست هجرت کند، زن و فرزندش مانع شده مى‏گفتند تو را به خدا نرو و خاندانت را بى سرپرست و بى­چیز رها مکن. برخى به رقّت آمده در مکه مى‏ماندند و هجرت نمى‏کردند. آیه آمد: «اى مؤمنان برخى زن و فرزندان در واقع دشمن شما هستند، از ایشان بر حذر باشید …»^[۳۵۳]
صاحب تفسیر نمونه در تفسیر این آیه روایتی از امام صادق(ع) می ­آورد که حرف ابن عباس را تأیید می­ کند:
«فی تفسیر القمّی فی روایه أبی الجارود عن أبی جعفر الباقر علیه السّلام فی قوله تعالى: «إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ‏ » و ذلک أنّ الرجل إذا أراد الهجره تعلّق به ابنه و امرأته و قالوا: ننشدک اللّه أن لا تذهب عنّا فنضیع بعدک، فمنهم من یطیع أهله فیقیم، فحذّرهم اللّه أبناءهم و نساءهم، و نهاهم عن طاعتهم، و منهم من یمضی و یذرهم و یقول: أما و اللّه لئن لم تهاجروا معی ثمّ جمع اللّه بینی و بینکم فی دار الهجره لا أنفعکم بشی‏ء أبدا. فلمّا جمع اللّه بینه و بینهم أمر اللّه أن یتوق بحسن وصله فقال: وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ‏»^[۳۵۴]:یعنی: در تفسیر قمى در روایت ابى الجارود از امام باقر ابى جعفر(علیه السّلام) روایت نموده در مورد آیه (إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ)، فرمود از اهل ایمان هنگام هجرت از مکه و پیروى از رسول(صلّى اللّه علیه و آله) فرزند و همسر آنان مانع مى‏شدند از این­که هجرت نمایند و آنان را در مکه بگذارد و بعض از اهل ایمان درخواست همسر و فرزند خود را پذیرفته پروردگار آنان را در حذر فرموده از این­که فریفته خواسته فرزند و همسر خود شده و از آنان اطاعت نمایند و بعض دیگر از اهل ایمان که درخواست فرزند و همسر خود اعراض نموده هجرت نمودند و به آن­ها می­گفتند چنان­چه با من هجرت به مدینه ننمائید من هرگز براى شما نفعى نخواهم داشت و پس از این­که همسر و فرزند آنان نیز هجرت مى‏نمودند آیه امر مى‏نماید که (باحسن سلوک تلقى) نمایند و از تأخیر و منع آنان صرف نظر نمایند و آنان را مورد مؤاخذه قرار ندهند و صفت مغفرت و رحمت پروردگار را یاد بیاورند. در آیه به این موضوع که بعضی ازهمسران و بعضی از فرزندان دشمن شمایند اشاره شده است، آن­جا که می­فرماید:« یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ‏»
این«من»، من تبعیضیه است یعنى بعض أزواج و اولاد شما دشمن شما هستند دشمنى آن­ها مجرد عداوت ظاهریه نیست که اذیت و ظلم کنند نسبت به شما بلکه بسا از شما توقعاتى دارند که شما را منع می­ کنند از اتیان به واجبات الهى از نماز و زکاه و خمس و حج و هجرت براى تحصیل علم دین و سایر واجبات و اعمال صالحه یا شما را وادار می­ کنند به ارتکاب محرمات جعبه ساز می­خواهند بردن آن­ها را بدون حجاب در تماشا خانه‏ها و سینماها و مراکز فحشاء یا به کارهاى زشت که امروز بسیار رواج دارد.^[۳۵۵]
اما چرا بعضی از آن­ها؟ علامه طباطبایی در این باره می­نویسد که«بعضی از زنانی که با همسران مؤمن خود دشمنی می­ورزند بدان علت است که شوهرانشان ایمان دارند و عداوت به­خاطر ایمان آن­هاست، می­خواهند شوهران خود را از اصل ایمان و یا از اعمال صالحه­ای که مقتضای ایمان است منحرف کنند و شوهران زیر بار نمی­روند، قهراً زنان با آن­ها دشمنی می­ کنند چون دوست می­دارند شوهران به جای علاقه ­مندی به راه خدا و پیشرفت دین به اولاد و همسران خود علاقه­مند باشند و برای تأمین آسایش آنان به دزدی و غصب مال مردم دست بزنند. در حقیقت، دشمن ایمان پدران و همسران خود می­باشند» خداوند مؤمنان را چنین مورد خطاب قرار می­دهد که: «در حقیقت برخی از همسران و فرزندان شما دشمنان شمایند، از آنان بر حذر باشید…»^[۳۵۶]
طبرسی(رحمه الله) در این­باره بیان می­دارند: «لأن من الأزواج من یتمنى موت الزوج و من الأولاد من یتمنى موت الوالد لیرث ماله و ما من عدو أعدى ممن یتمنى موت غیره لیأخذ ماله و کذلک یکون من یحملک على معصیه الله لمنفعه نفسه و لا عدو أشد عداوه ممن یختار ضررک لمنفعته»^[۳۵۷]یعنی: برخی از همسران و فرزندان آرزوی مرگ انسان را دارند تا ثروت او را به ارث برند و مسلماً هیچ دشمنی برای انسان بدتر از آن نیست که آرزوی مرگ را برای انسان داشته باشد، برخی هم پدر و همسر را به­خاطر سودجویی وسوسه می­ کنند تا دست به گناه و ستم زند و مقررات خدا را در جهت هواهای خود پایمال کند. با این اوصاف دریافتیم که دشمن ایمانی دشمنی جدّی است که ما چه بخواهیم چه نخواهیم با این نوع دشمن دست به گریبانیم، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در این­باره می­فرمایند: «الا ان اعقل الناس عبد عرف ربه فاطاعه، عرف عدوه فعصاه»^[۳۵۸]: آگاه باشید! خردمندترین مردم بنده­ای است که پروردگارش را شناخته، فرمانش برد و دشمنش را شناخته، نافرمانی­اش کند.
بخش دوم:
۳-۲) دشمن خارجی (یهود، کافران، مشرکان)
دشمنان خارجی (دشمن ظاهری):

توسعه سرمایه انسانی و اجتماعی

داشتن یا تربیت کردن کارکنان دانشی یا خبره- به کارکنان رده پایین به عنوان منابع غنی ایده‏های جدید نگریسته شود- نهادینه شدن خود کنترلی و خود ارزیابی در کارکنان- بهبود روابط سازمانی و رویه‎‏های آن –مدیریت محققان و خبرگان - آموزش روش‌های حل مسأله و خلاقیت- یادگیری گروهی و انتقال دانش- الزامی بودن انتشار تحقیقات- جذب و ارتقاء افراد بر اساس صلاحیت دانشی - پرداخت مبتنی بر صلاحیت دانشی- ایجاد انگیزه و سیستم پاداش- استخدام کارکنان واجد شرایط در جهت برطرف نمودن شکاف دانش موجود در سازمان (محقق).
Swart & Kinnie( 2003) , Robertson et al( 2000) , OECD( 2000) , Den Hertog(2000) , Jemielniak & Kociatkiewicz ( 2009) , Swart& Kinnie (2003) ,
Davenportn et al (1998) , Wong (2005) , Leibowitz (1999) , Hung et al.(2005) , Lee and Choi (2003) , Chourides et al (2003) , Akhavan and Jafari (2006) , Akhavan et al(2009),
and Chang & Chuang ( 2010).
رهنورد و محمدی (۱۳۸۸).

فرهنگ سازمانی

شفافیت، اعتماد و فرهنگ باز-جو نوآوری و خلاقیت- جایگاه برتر برای ایده پرد ازان و نواندیشان- قصد همکاری با دیگران بدون هیچ چشم داشتی–فرهنگ دانش پسند-مشارکت همه کارکنان در نوآوری (محقق) -ایجاد فرهنگ یادگیری مستمر (محقق) -یادگیری از اشتباهات و عدم باز خواست کارکنان به خاطر اشتباه ناشی از ایده جدید (محقق).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

Chang& Chuang( 2010) ,
Chen& Lin ( 2004) ,
Liao (2010) , Akhavan et al (2009) , OECD( 2000) ,
Kimble& Boudon ( 2008) ,
Jemielniak & Kociatkiewicz( 2009) , Leibowitz (1999) , Skyrme and Amidon (1997) ,
Wong (2005) , Lee and Choi (2003) , Davenport et al. (1998) , Moffett et al. (2003) , Akhavan and Jafari (2006) , Chua and Lam (2005) ; Hung et al.(2005),
رهنورد و محمدی (۱۳۸۸)،
(منوریان و همکارانش ( ۱۳۸۶

الگوبرداری و اندازه گیری عملکرد

مقایسه مداوم با رقیبان موفق و بهبود فرآیندهای داخلی- تشویق کارکنان برای الگو برداری از بهترین عملیات و تجارب دیگر سازمان‌های دانش محور -اندازه گیری مزایای حاصل از یک پروژه یا ابتکار مدیریت دانش - ارزیابی آمادگی سازمان برای مدیریت دانش -آموزش روش‌های الگوبرداری (محقق) - مقایسه فرآیندهای کاری سازمان‌های دانش محور (محقق) - تدوین استانداردهای ارتقاء و اشتراک گذاری دانش (محقق).
Holsapple& Joshi, ( 2000) ,Moffett et al. (2003) , Davenport and Probst (2002) , Moffett et al. (2003) , Akhavan and Jafari (2006) , Hung et al.(2005) , and Akhavan et al(2009).
رهنورد و محمدی (۱۳۸۸).

زیر ساختارهای سیستم‌های اطلاعاتی

ابزار فناوری برای مستند سازی تحقیق دانش - سیستم‌های کاربر پسند - زیرساخت IT - آموزش استفاده از IT- سایت‌های داخلی- پایگاه داده- مخازن دانش- ساز و کارهای بحث مجازی- شبکه‌هایی برای توزیع منابع اطلاعاتی - یکپارچه کردن مدیریت دانش و سیستم‌های فعلی -ایجاد شبکه‌های خبرگی و بانک اطلاعات خبرگان درون و برون سازمانی (محقق) - استفاده از^[۳۸] DSS و^[۳۹] ES(محقق).

Wong (2005) , Wang (2002) , Moffett et al. (2003) , Akhavan and Jafari (2006) , Hung et al.(2005) , Skyrme and Amidon(1997) ,Davenportn et al (1998) , Lee and Choi (2003) , Chourides et al (2003) , (2006) , and Chang & Chuang ( 2010).
رهنورد و محمدی (۱۳۸۸).

کار تیمی و گروه‌های تعامل اجتماعی

کار مبتنی بر پروژه و حل مسائل از طریق ایجاد تیم‏های دانش‌محور-طوفان مغزی- کار میان وظیفه‌ای- تشویق کارکنان به حضور در اجتماعات کاری (محقق) -پاداش به کارکنان بر اساس عملکرد گروهی آن‌ها (محقق) -ارزشمندی کار جمعی (محقق) – حمایت از اجتماعات کاری (محقق).

Lee and Choi (2003) , Moffett et al. (2003) , Akhavan et al. (2006) , Hung et al.(2005) , Jemielniak & Kociatkiewicz ( 2009 ), Yang (2007) ,Wen & Yingchun( 2009 ), Akhavan et al(2009) , Wen & Yingchun ( 2009),
and Liao, (2010).

مدیریت تغییر

احساس منفعت کارکنان از تغییر- اندازه‌ای که کارکنان تغییرات را مشروع و مناسب برای سازمان به منظور رسیدن به اهدافش می‌باشد (تناسب) - احساس نیاز به تغییر- جذابیت تغییر برای کارکنان (محقق) - تدوین استراتژی تغییر (محقق) - حمایت کارکنان از تغییر (محقق).

OECD (2000) , Holt (2000) , Hasanali (2002) , Ross et al.(2005) ,Siemieniuch and Sinclair (2004) , Taylor and Wright (2004) , and Akhavan et al. (2006).

استراتژی و اهداف

شکل ۳-۱۲ حلقه ثبات اقتصادی و جذابیت بازار های موازی……………………………………….۵۹
شکل ۳-۱۳ نمودار علی حلقوی بازار بورس اوراق بهادار……………………………………………۶۱
شکل ۴-۱ نمودار جریان مدل قیمت سهام……………………………………………………………….۶۴
شکل ۴-۲ خروجی قیمت مدل قیمت سهام……………………………………………………………..۶۵
شکل ۴-۳ حساسیت مدل قیمت نسبت به تغییر زمان سهامداری……………………………………۶۷
شکل ۴-۴ حساسیت مدل قیمت نسبت به تعدیل سود هر سهم…………………………………….۶۸
شکل ۴-۵ حساسیت مدل قیمت نسبت به تعدیل سود بعد از یک زمان خاص…………………۶۹
شکل ۴-۶ حساسیت مدل قیمت نسبت به تعدیل سود و زمان سهامداری………………………..۷۰
شکل ۴-۷ حساسیت مدل قیمت نسبت به تقاضا در زمان مشخص…………………………………۷۲
شکل ۴-۸ نمودار جریان مدل ………………………………………………………………………………۷۴
شکل ۴-۹ خروجی شاخص کل بازار سهام……………………………………………………………..۷۵
شکل ۴-۱۰ حساسیت مدل بازار سهام به مدت زمان سهامداری……………………………………۷۷
شکل ۴-۱۱ رفتار شاخص کل با تغییر میزان سرمایه گذاری در بورس……………………………۷۸
فهرست جداول
جدول ۲-۱ قطبیت روابط علی…………………………………………………………………………………۲۳
جدول ۲-۲ تحقیقات در زمینه بورس اوراق بهادار تهران………………………………………………۲۸
جدول ۲-۳ تحقیقات با روش پویایی سیستم در ایران……………………………………………………۲۹
جدول ۲-۴ تحقیقات در زمینه بازار بورس با روش پویایی سیستم…………………………………..۳۰
جدول ۲-۵ تحقیقات اقتصادی خارجی با روش پویایی سیستم……………………………………….۳۳
جدول ۳-۱ تخمین رگرسیونی شاخص از سهم های بزرگ با روش حداقل مربعات…………..۵۱
جدول ۳-۲ تخمین حداقل مربعات تولید ناخالص و درآمد ملی……………………………………..۵۷
فصل اول :
مقدمه و کلیات تحقیق
۱-۱٫ مقدمه
بازار بورس اوراق بهادار پیچیدگی پویای بسیار زیادی دارد . تحقیقات صورت گرفته برای بررسی بازار معمولا از کارایی لازم برخوردار نیستند ، دلیل آن همین پیچیدگی پویاست.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در این پایان نامه با بهره گرفتن از روش پویایی سیستم^[۱] بازار بورس اوراق بهادار تهران را بررسی می کنیم . در این فصل ابتدا تعریفی از مساله ارائه می دهیم و سپس ضرورت انجام این تحقیق و اهداف آن را بیان می کنیم . نو آوری ها و محدودیت های تحقیق در ادامه فصل مورد بحث قرار می گیرند .
۱-۲٫ بیان مساله
اهمیت بازار سرمایه از جند زاویه قابل بررسی است . وارد شدن سرمایه بالقوه سرمایه گذاری اثرات مثبت بسیاری برای اقتصاد دارد ، از طرفی سرمایه را از بازار هایی مضر برای اقتصاد کشور مانند بازار خرید و فروش آزاد ارز خارج می شود و از طرف دیگر این سرمایه وارد بازاری می شود که موجب شکوفایی اقتصاد کشور می گردد . بازار خرید و فروش اوراق بهادار همواره با ریسک هایی همراه است که جذابیت سرمایه گذاری در این بازار را تهدید می کند .
بررسی بورس اوراق بهادار دغدغه بسیاری از تحلیل گران اقتصادی است . اینکه چه عواملی باعث ایجاد جذابیت و چه عواملی موجب کاهش جذابیت آن در بین سرمایه گذاران بالقوه می شود . رشد اقتصادی و رشد بازار سرمایه ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند .
از آنجا که قیمت یک سهم دارای رفتار پویاست ، بررسی بازار سهام با روش های آماری ، شبکه های عصبی و هوش مصنوعی معمولا نتیجه مطلوبی برای بررسی کلیت رفتار یک بازار با پیچیدگی های دینامیکی بسیار زیاد ندارد . پویایی سیستم ابزار های جالبی برای بررسی یک ساختار اقتصادی در اختیار می گذارد .
مساله اصلی بررسی شاخص کل بازار بورس اوراق بهادار تهران به عنوان معیار مهم برای ارزیابی بازار است . در این تحقیق قصد داریم با بهره گرفتن از روش پویایی سیستم مدلی کلی برای بازار سهام ارائه دهیم و عوامل موثر بر شاخص کل را مورد بحث و بررسی قرار دهیم . میزان رشد یا کاهش شاخص کل و نوسات آن عامل مهمی برای جذب سرمایه است .
بنابراین در این پایان نامه ابتدا نقش عوامل کلیدی موثر بر شاخص کل مورد بررسی قرار گرفته و سپس با بهره گرفتن از نمودارهای علی حلقوی ، نمودار های جریان رسم شده و مدل را با بهره گرفتن از نرم افزار Vensim شبیه سازی می کنیم و سپس عوامل موثر بر آن را بررسی می کنیم .
۱-۳٫ ضرورت تحقیق
در زمینه بررسی بازار سهام توسط سیستم دینامیک تحقیقات بسیار کمی در ایران صورت گرفته است . ضرورت بررسی این بازار با بهره گرفتن از روش پویایی سیستم در نتیجه ی تحقیقات صورت گرفته با روش های دیگر بارز و مشخص است . بازار بورس اوراق بهادار به عنوان سیستمی که عوامل بسیاری بر روی آن تاثیر می گذارند دارای پیچیدگی پویایی است که نیازمند یک دید سیستمی نسبت به قضیه و کلی نگری به جای جزئی نگری به این سیستم و ساختار اقتصادی مهم دارد .
در تحقیقات پویایی سیستم صورت گرفته در بازار سهام معمولا به صورت کوچک تر عوامل موثر بر یک شرکت خاص یا یک صنعت خاص مورد بررسی قرار گرفته و بازار بورس در کشور های دیگر بررسی شده است . از آنجایی که شرایط اقتصادی و ساختار بازار در کشور ما متفاوت است ، نیاز به تحقیقی بر پایه پویایی سیستم که کل بازار و شاخص کل به عنوان بازارنما را در نظر داشته باشد حس شده است .
نگاه پویا به بازار سهام از این جهت می تواند کاراتر و دقیق تر از دیگر روشها به تحلیل سیستم و پیش بینی بپردازد که می تواند هر عامل را در ارتباط با دیگر اجزاء به گونه ای جامع در نظر بگیرد.
۱-۴٫ اهداف مد نظر تحقیق
در این پایان نامه بعد از مدل سازی دینامیک سعی می کنیم حساسیت شاخص کل بر متغیر های اصلی مدل را بسنجیم. با این کار و بر اساس میزان و شکل تاثیرپذیری شاخص کل از متغیر ها می توانیم سناریو پردازی کنیم .
سیاست گذاران و برنامه ریزان کلان باید اولویت برنامه ریزی برای پیشرفت را بدانند که مهمترین ابزار در این راه دید سیستمی و استفاده از علم پویایی سیستم است .
دید سیستمی حاصل از این پایان نامه می تواند به تاثیرگذاران اصلی اقتصاد کلان در ایران یعنی دولت و بانک مرکزی و همینطور سازمان بورس اوراق بهادار تهران کمک کند تا شاخص را به گونه ای مدیریت کنند که جذابیت بازار سرمایه در بین سرمایه گذاران بالقوه روز به روز افزایش یابد .
۱-۵٫ نوآوری تحقیق
این تحقیق با نگرش سیستمی به بازار بورس ارتباط آن با دیگر متغیر های اقتصادی را مدل می کند . نگاه جامع و سیستماتیک به این بازار و سنجش ارتباط آن با سایر متغیر ها از نوآوری های آن است . یکی از عوامل مهمی که این تحقیق را متمایز می کند سناریو پردازی است که تاثیر آن را با دید سیستمی حاصله از مدل سازی می سنجد . از دیگر نوآوری های آن می توان به در نظرگرفتن شرایط خاص حاکم بر بازار ایران و رفتار متفاوت سرمایه گذاران اشاره کرد که در دید سیستمی برای فرضیه سازی لحاظ شده است .
۱-۶٫ روش تحقیق
در این پایان نامه، ابتدا داده های تاریخی مرتبط با بازار بورس اوراق بهادار تهران و سایر متغیرهای اقتصادی مرتبط با بورس، استخراج گردید. در ادامه،از این داده ها و نمودار ها و روند تغییرشان روابط علت و معلولی کشف می شود .
خروجی این مرحله به عنوان یک مدل مفهومی اولیه با شرایط حاکم بر بازار سنجیده شده و مورد مشورت خبرگان بازار قرار گرفت . سپس در مدل اولیه بر اساس نظرات افراد خبره و با توجه به شرایط اقتصادی در بازار بورس تغییرات و اصلاحاتی صورت گرفت. مدل اولیه اصلاح شده به صورت یک مدل نهایی توسعه داده شد .
۱-۷٫ محدودیت های تحقیق
اطلاعات آماری مربوط به برخی از متعیر های مورد نظر در دسترس نبود .
در مورد بعضی از متغیر های کیفی اطلاعات کافی در دسترس نیست .
برای جلوگیری از پیچیده شدن بیش از حد مدل تاثیر متغیر های مهم بر مدل مورد بررسی قرار گرفت و از تاثیر عوامل کم اهمیت تر صرف نظر شده است .
فصل دوم :
مرور ادبیات و پیشینه تحقیق
۲-۱٫ مقدمه
در این فصل ابتدا با مفاهیم اصلی بازار بورس اوراق بهادار تهران آشنا می شویم . تاریخچه ، تعاریف و اصطلاحات به ما در شناخت بهتر بازار کمک می کند و از بعضی از واژه ها در مسیر پایان نامه استفاده می شود که نیاز به تعریف اولیه دارند . در مورد شاخص و مفهوم آن و همینطور سهم و نحوه خرید و فروش و مسایلی از این دست در بخش اول این فصل بحث خواهیم کرد .