فناوری های نوین ارتباطی امکان داشتن خلوت جدیدی را برای افراد با ایجاد فضایی شخصی و خصوصی در فضای مجازی برای افراد فراهم می‌کند. در این فضا افراد با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و با بهره گیری از امکانات اینترنت مانند شبکه های اجتماعی و اتاق های گفت و گو شبکه گسترده ای از روابط میان افراد شکل می‌گیرد که غیرقابل کنترل است. این امر ‌به‌تدریج‌ موجب از هم پاشیدگی شبکه های سنتی روابط مانند همسایگی می شود و هویت هایی جدا از جهان واقعی برای افراد ایجاد می‌کند.

از مهمترین ویژگی های فضای مجازی گسترش اهمیت فرد و حیطه خصوصی در برابر جمع و حوزه عمومی است. افراد در فضای مجازی در عین حال که می‌توانند در ‌گروه‌های مختلف حضور داشته باشند؛ می‌توانند خود را جدا از دیگران و تنها نیز حس کنند. نبود مراتب قدرت در فضای مجازی باعث می شود، فردیت افراد در جمع حل نشود. در جهان واقعی قدرت انتخاب افراد، همواره تحت تاثیر عواملی چون جبر مکان، زمان، فرهنگ، حکومت و… محدود بوده است. اما در جهان مجازی این مرزها وجود ندارد و افراد در مقیاس جهانی می‌توانند دست به انتخاب بزنند.

رسانه های جدید، رسانه های فردی شدن و مبتنی بر تعامل فردی انسان رایانه هستند و موجب می‌شوند انسان‌ها بیش از پیش گوشه گیر، منزوی و کم تحرک شده و کم کم از زمینه عملی زندگی خود دور شوند.

به عبارت دیگر شکل گیری اجتماعات در فضای مجازی موجب می شود که اجتماعات در جهان واقعی ‌به‌تدریج‌ کم رنگ و بی اهمیت شود. این بدان معنا است که منبع هویت بخشی افراد متکثر و متنوع می شود و به همین جهت هویت ملی و انسجام اجتماعی یک جامعه به تدریج تضعیف می شود.

با آمدن شبکه های اجتماعی مجازی، شکل جدیدی از زندگی در فضای مجازی شکل گرفت و روابط میان افراد با شکل سنتی آن تفاوت کرد و تاثیر غیرقابل انکاری بر روابط اجتماعی برجای گذاشت. شبکه های اجتماعی یکی از پرطرفدارین رسانه ها هستند که مخاطبان بسیاری به خصوص از قشر جوان دارند. ویژگی های تعاملی و ایجاد بستر برای ایجاد روابط اجتماعی از دلایل مورد استقبال واقع شدن شبکه های اجتماعی است. شبکه های اجتماعی با قابلیت هایی که در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند، به اولویت اول کاربران اینترنت تبدیل شده اند. فرد با طیف وسیعی از افراد در ارتباط است و علایق خود در زمینه‌های مختلف را با آن ها به اشتراک می‌گذارد. افراد در شبکه های اجتماعی می‌توانند هویتی کاملا دلخواه داشته باشند و بر پایه همان هویت دلخواه ارتباط مجازی خود را با دیگران گسترش دهند. ظاهر این شبکه ها جمع گرا است. امروزه تغییرات فرهنگی موجب شده که مردم ترجیح دهند در عین تنهایی، ارتباطات گسترده ای هم با جهان پیرامون خود داشته باشند. شبکه های اجتماعی این خواسته را فراهم می‌کنند (امیر بارانی، ۱۳۹۰). شبکه های اجتماعی مختلف با سرویس ها و خدمات مختلفی که در اختیار ‌کاربران خود قرار می‌دهند، موجب تاثیرگذاری بیشتر روی زندگی آن ها و جامعه و رفتارهای اجتماعی می‌شوند. شبکه های اجتماعی در حوزه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و… تاثیرگذارند. این شبکه ها کارکردهای گوناگون اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ارتباطی دارند و به گفته متخصصان ارتباطات، شبکه های اجتماعی بیش از پیش رابطه های چهره به چهره را کاهش می‌دهند (قوانلوقاجار. م. همایش شبکه های اجتماعی مجازی و زندگی روزمره)

به عنوان مثال فیس بوک با وجود امکانات و خدمات ویژه و جدیدی که دارد و با اینکه کاربران بسیاری را جذب ‌کرده‌است، اما یکی از تاثیرات منفی اش روی روابط بین فردی است. به عنوان مثال در مطالعه ای در انگلستان نشان داده است که حدود یک سوم طلاق ها در این کشور با شبکه اجتماعی فیس بوک در ارتباط است (طهورا مهدوی، ۱۳۹۰).

به طور کلی می توان آسیب های روانی شبکه های اجتماعی را در چهار دسته تقسیم بندی کرد:

    1. کاهش احساسات: اغلب ارتباطات در این فضا نوشتاری است و کیفیت ارتباط در فضای واقعی را ندارد و از احساس کمتری برخوردار است. و موجب کاهش احساسات در فرد می شود. ارتباطات متنی پایه و اساس شبکه‎های اجتماعی را می‌سازد و وسایل ارتباطی جدید هم نتوانسته اند خللی در آن ایجاد کند. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که یک نوشته ممکن است حق مطلب را ادا کند اما به هیچ وجه نمی‎تواند احساس افراد در جریان کنش متقابل منتقل کند.

    1. متن گرایی: با وجود امکانات چندرسانه ای موجود رد فضای مجازی، هنوز هم قسمت بزرگی از ارتبطات در فضای مجازی را ارتباطات متنی )ایمیل، چت( تشکیل می‌دهد. ارتباط متنی می‌تواند شکل جدیدی از هویت مجازی را شکل دهد.

    1. انعطاف پذیری هویتی: افراد در فضای مجازی می‌توانند چهره ها و بازنمایی های متفاوتی از خود ارائه دهند.

  1. دریافت های جایگزین: در ارتباطات مجازی می توان دیوارها را شکست و به حوزه خصوصی دیگران وارد شد و حرف هایی را که افراد حاضر نیستند در ارتباط چهره به چهره بگویند، می‌گویند.

شبکه های اجتماعی از سویی به عنوان یکی از گونه های رسانه های اجتماعی امکانات تعاملی قابل توجهی برای کاربران اینترنتی فراهم کرده‌اند و در افزایش مشارکت شهروندان در برخی فرایند ها مؤثر بوده اند از سویی این شبکه ها با ‌آسیب‌های گسترد ه ای در حوزه هایی از قبیل حریم خصوصی، کپی رایت، اعتیاد مجازی، سوء استفاده از کودکان، دزدی اطلاعات و هویت و مواردی این چنینی مواجه بوده اند. چالش حریم خصوصی از مهم ترین مباحثی است که همواره درباره شبکه های اجتماعی مطرح بوده است. کاربران اینترنتی در این شبکه ها بخشی از اطلاعات شخصی خود را در اینترنت منتشر می‌کنند که می‌تواند خطراتی برای آن ها به همراه داشته باشد (محمدمهدی مولایی، ۱۳۸۹).

وب سایت های شبکه اجتماعی، حجم قابل توجهی از اطلاعات شخصی کاربران را در اختیار دارند و امکان سوء استفاده شرکت های تجاری و دولت ها از این اطلاعات همواره از دغدغه های اصلی مطرح شده درباره این شبکه هاست. این شبکه ها همچنین عرصه ارتباطات سیاسی را نیز متحول کرده‌اند. فعالیت های کاربران در حوزه سیاسی در شبکه های اجتماعی روی وقایع سیاسی در دنیای واقعی مؤثر بوده است. در حوزه ارتباطات بین الملل نیز شبکه های اجتماعی قابل توجه هستند و برخی کشور های شرقی مانند چین و روسیه که دغدغه حفظ فرهنگ ملی برایشان اهمیت دارد، با تقویت شبکه های اجتماعی بومی تلاش کرده‌اند کاربرانشان را از شبکه های اجتماعی بین‌المللی که در مالکیت شرکت های آمریکایی هستند، دور کنند. شبکه های اجتماعی همچنین بر عرصه اقتصاد نیز مؤثر بوده اند(محمدمهدی مولایی، ۱۳۸۹).

شبکه های اجتماعی، امکان اتصال انسان ها را در سراسر جهان به طور غیرقابل تصوری افزایش داده‌اند. با این همه، برخی از متخصصان فناوری، جامعه شناسان و روان شناسان می‌گویند کاربران شبکه های اجتماعی نسبت به دیگرانی که در آن حضور ندارند ، یا بهره کم تری از آن می‌برند، تنهاتر و خودشیفته تر شده اند حتی بیماری های جسمی و روحی هم کاربران را تهدید می‌کند.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت