۲٫عدم اعتقاد به نظام مالیاتی

با مراجعه به مودیان مالیاتی, این نتیجه حاصل می شود که اکثرا اعتقادی به لزوم پرداخت مالیات وضع شده از طرف دولت ندارند. از جمله این علل, عدم توجیه مردم توسط مسئولین, تغییر قوانین مالیاتی, اعمال تبعیض در مراحل عمل و بعضا مصارف بی جا می‌باشد. در رابطه با اعمال تبعیض در مرحله عمل بدون مناسبت نیست. بعضی فقدان فرهنگ مالیاتی در کشور ایران را از جمله علل فرار از نظام مالیاتی ذکر کرده و یکی از علل پرداخت به موقع مالیات در کشورهای توسعه یافته را فرهنگ مالیاتی مردم می‌دانند. در این رابطه, اگر مالیات را عبارت از پرداخت اجباری قسمتی از دارایی یا در آمد افراد برای تامین مخارج عمومی دانسته و فرهنگ مالیاتی را عبارت از پرداخت مالیات از روی میل و با طیب نفس بدانیم, این مطلب تا حدودی پذیرفتنی است که جامعه کنونی ما فاقد فرهنگ مالیاتی است. اما علت پرداخت به موقع مالیات در کشورهای توسعه یافته, فرهنگ مالیاتی مردم نیست بلکه وجود مجازات‌های سنگین و سیستم اطلاعاتی قوی این کشورها است. این کشورها از سیستم بانکی قوی و نیرومندی برخوردارند. تقریبا همه معاملات در این کشور ها با چک صورت می پذیرد. سیستم مالیاتی در آن ها بگونه ای است که کوچک‌ترین مجازات فرار از مالیات, از بین رفتن اعتبار فردی می‌باشد. ‌بنابرین‏ شاید بتوان گفت اگر آنان در سیستم مالیاتی کشور ما قرار گیرند که اطلاعات نسبت به در آمد و ثروت افرادضعیف و راه های فرار از مالیات به وفور یافت می شود، هرگز مالیات پرداخت نمی کنند. (رجائی،۱۳۹۰)

۳٫ پایین بودن فرهنگ مالیاتی

بررسی های مختلف نشان‏‎ ‎می‌دهد بیشتر مردم نمی‌دانند چرا مالیات می‌دهند شایع ترین زمینه‌های ‏پیدایش فرار مالیاتی عدم گسترش‎ ‎فرهنگ مالیاتی در جامعه است فرهنگ مالیاتی ، مجموعه ای از ‏طرز تلقی ، بینش و عکس العمل‎ ‎افراد در قبال نظام مالیاتی است. به عبارت دیگر طرز تلقی ، ‏بینش ، برداشت ، آرمان‎ ‎ها، ارزش های اجتماعی ، قوانین جاری و میزان تحصیلات و آگاهی ، ‏از جمله ‎ عواملی ‎هستند که فرهنگ مالیاتی را شکل می‌دهند‎. در کشور ما، قانونگذاری به راحتی انجام می شود اما اجرا و نظارت‏‎ ‎بر آن در بسیاری موارد با ‏مشکل مواجه است‎.‎ فقدان آموزش مؤدیان مالیاتی دربارهء تخصیص صحیح منابع مالیاتی دولت ،موجب نارضایتی ‏بیش‌ترو عدم تمایل آنان به پرداخت مالیات می‌شود‎.‎

‏‌بنابرین‏ پایین بودن فرهنگ مالیاتی به ویژه هنگامی که به انگیزه سود جویی و سودا گری برخی افراد جامعه همراه شود. می توان نقش مؤثری در کاهش میزان مالیات های وصولی و افزایش فرار مالیاتی داشته باشد. ‌بنابرین‏ یکی از ضرورت های نظام مالیاتی مناسب اشاعه و رشد فرهنگ مالیاتی یا مردمی کردن مالیات ها است که بدون آن نظام مالیاتی از کارایی مؤثر برخوردار نخواهد بود.(وثوقی ونیک خلق ،۱۳۸۰)

فرهنگ مالیاتی به معنای باورها و شناخت مردم ‌در مورد مالیات و لزوم پرداخت آن توسط آن‌هاست. هرگاه بتوانیم ضرورت دریافت مالیات از مردم را به صورت مستدل و منطقی برای آن‌ ها بیان کرده، به آنان آگاهی‌های لازم را داده و برای آن‌ ها به صورت شفاف توضیح دهیم که مالیات دریافتی از مردم و توسط دولت صرف چه هزینه هایی می‌شود و در صورت نپرداختن مالیات، ‌ دولت و مردم دچار چه مشکلاتی خواهند شد و همچنین مردم به یک باور برسند که دولت مالیات دریافتی را برای بهبود وضع جامعه و توسعهء اجتماعی و رفاه شهروندان هزینه می‌کند آنگاه می‌توان ادعا کرد که مقدمات یک فرهنگ مالیاتی خوب برای پرداخت مالیات توسط عامهء مردم به وجود آمده است.

‌به این منظور باید:

۱- مقبولیت عامه نسبت به مفهوم مالیات یعنی باور و اعتقاد عمومی نسبت به مالیات را ایجاد و گسترش داد.

۲-مردم نسبت به حکومت و شرایط سیاسی جامعه، نگاهی مثبت داشته باشند.(به عبارت دیگر حکومت، مورد پذیرش مردم باشد.)

۳- یک باور دو طرفه بین دولت و مردم وجود داشته باشد.

مهم‌ترین مواردی که می‌توان در سازمان مالیاتی ایران به اجرا درآورد تا به یک فرهنگ مالیاتی نسبتا مناسب دست پیدا کرد عبارتند از:

-گنجاندن موضوع مالیات در قسمتی از کتاب‌های درسی مدارس کشور

-اطلاع‌رسانی درست و مداوم و جلب حمایت عمومی

-آموزش و مشاورهء مؤدیان مالیاتی

-ساده‌سازی قوانین

-معرفی مؤدیان نمونه در سطح ادارات کل استانی

-گسترش فرهنگ پژوهش و تحقیق در زمینه نارسایی‌های سیستم مالیاتی ایران

-آموزش و التزام مأموران مالیاتی به برخورد مناسب و همراه با احترام به تمامی مؤدیان

-ارتباط تنگاتنگ با مجامع صنفی و اتحادیه‌ها

۴٫تغییرات جمعیتی و اخلاقیات

تحقیقات نشان می‌دهند که فرار مالیاتی در مردان بیشتر از زنان است و همچنین با افزایش سن افراد فرار مالیاتی نیز افزایش میابد و در دوره بازنشستگی هم کاهش می‌یابد.اخلاقیات روی فرار مالیاتی نقش بسزایی دارند اگر افراد پایبند اخلاق باشند کمتر دچار فرار مالیاتی که نوعی فعالیت ضد اخلاقی است خواهد شد. و همچنین با افزایش درآمد میزان فرار مالیاتی گسترش می‌یابد ، افراد ثروتمند با به کار گیری افراد ماهر و متخصص که از راه های فرار مالیاتی اطلاع درستی داشته باشند و یا بهترین راه فرار مالیاتی را کشف کنند.

۵٫فرار عمدی از پرداخت مالیات

عدهای از فراریان مالیات مؤدیانی است که به احکام و دستورات قانونی کم توجه اند .و افرادی که به طور عمدی از پرداخت مالیات فرار می‌کنند. جریمه سنگینی خواهد داشت.

‌بنابرین‏ نبود جرایم سنگین جزایی و کیفری برای مؤدیان و ممیزان مالیاتی که مرتکب فساد مالی می‌شوند و این باعث افزایش فرار مالیاتی می شود.(نورانی ،۱۳۸۷)

۲-۶-۲علل مربوط به نظام مالیاتی کشور

۱لف )نواقص سیستم نظام مالیاتی ب ) علل موجب پیچیدگی سیستم نظام مالیاتی

الف -نواقص سیستم نظام مالیاتی

۱٫ عدم جلب اعتماد مردم نسبت به اهداف مالیاتی- با بررسی تحقیقی و تنظیم پرسشنامه و تماس با مودیان مالیاتی می توان ‌به این نتیجه رسید که اعمال تبعیض بین مودیان متشابه الوضع و یا وجود تساوی بین مودیانی که از نظر در آمد یا ثروت متفاوت می‌باشند, تبانی مودیان با مامورین مالیاتی, راهنمائی های مامورین مالیاتی و حتی نوشتن عریضه برای کاهش مالیات مودیان توسط خود مامورین و… از اعتماد مردم نسبت به نظام مالیاتی کاسته و موجب فرار از مالیات می شود.

۳- ضعف سیستم اطلاعاتی