استفاده: ظرفیتی که مبتنی بر خط مشی های سازمانی می‌باشد و شرکت ها را قادر می‌سازد تا شایستگی ها و توانایی موجود را گسترش و توسعه دهند و کالاهای جدید را ایجاد کنند و دانش اکتسابی و انتقال یافته را ترکیب کنند تا بهره وری کالاها و سرمایه انسانی افزایش یابد(Dominguez et al, 2007). توانایی تبدیل دانش انتقالی به مزیت رقابتی را گویند (Fosfuri & Tribo, 2008).

گومز^[۲۰]و همکاران فرایند یادگیری سازمانی را شامل سه مرحله شناسایی، کسب و یکپاچه سازی می دانند که در سه سطح فردی، گروهی و سازمانی صورت می‌گیرد. این فرایند در نمودار ذیل نشان داده شده است:

نمودار ۲-۱: فرایند یادگیری سازمانی گومز و همکاران (Jerez-Gomez et al., 2005)

در تحقیق حاضر برای تبیین و سنجش ظرفیت جذب دانش به شکلی جامع از این مدل و مدل جرج و زهرا (۲۰۰۲)و همچنین مدل کاستوپولوس (۲۰۱۱) که دارای چهار مؤلفه‌ (اکتساب، ادغام، تبدیل و به کارگیری دانش) بوده استفاده شده است.

بخش دوم

نوآوری

۲- ۲- نوآوری

۲- ۲- ۱- مقدمه:

امروزه نوآوری یکی از عوامل مؤثر بر بقای سازمان های دانش محور محسوب می شود (اردکانی، ۱۳۸۹). بسیاری از صاحب نظران، نوآوری و ایجاد تمایز را به عنوان یک ضرورت انکارناپذیر معرفی کرده‌اند (معطوفی، ۱۳۸۹). نوآوری همانند هر فعالیت عینی در کنار نبوغ و استعداد، نیازمند دانش، توجه و سختکوشی همه دست اندرکاران است (دراکر^[۲۱]، ۱۹۹۳) و بروز نوآوری در محیط کاری زمانی میسر می شود که اهداف فرد و اهداف سازمان به یکدیگر نزدیک شود (Jang & Hartog, 2010).

در این بخش ابتدا به تعاریف و مفاهیم و مؤلفه‌ های نوآوری و ابعاد نوآوری سازمانی پرداخته و سپس با ارائه رویکردهای نوآوری سازمانی و عوامل مؤثر بر نوآوری و انواع مدل های آن و … سعی می­ شود گامی در جهت آشنایی با این مفهوم مهم برداشته شود.

۲- ۲- ۲- مفهوم نوآوری:

اصطلاح نوآوری، یک مفهوم وسیع به معنی ایجاد، قبول و اجرای ایده ها و فرایندها و محصولات و خدمات جدید است (جمینز، جمینز و همکاران، ۲۰۰۸). نوآوری عبارت است از یک ایده، محصول یا فرایند، یک سامانه یا وسیله که توسط افراد، گروه ها یا سازمان ها، به عنوان یک موضوع جدید درک شود (جزنی و همکاران، ۱۳۹۰). نوآوری ناشی از خلاقیت است و به عمل آوردن فکر بدیع را نوآوری گویند ((Athanasoula et al, 2010. همچنین نوآوری به معنای کاربرد موفق عقاید خلاق در سازمان نیز می‌باشد ((Rhee et al, 2010. نوآوری یا ابداع، عملی و کاربردی ساختن افکار و اندیشه‌های نو و تازه ناشی از خلاقیت است. از نظر استیفن پی رابینز^[۲۲]، نوآوری، فرایند اخذ ایده خلاق و تبدیل آن به محصول، خدمات و روش های جدید عملیات است (جوانمرد و سخایی، ۱۳۸۸). به عبارتی دیگر نوآوری خلق چیز جدیدی است که یک هدف معین را دنبال و به اجرا رساند. نوآوری به عنوان فرایند تجاری کردن یک تولید یا شیوه (روش) توسعه یافته توصیف می شود (اوجاسا، ۲۰۰۸). نوآوری اجرای موفق ایده های خلاق در درون سازمان است. از این دیدگاه، خلاقیت افراد و تیم ها نقطه شروع نوآوری است. این لازم اما کافی نیست^[۲۳] (گویال و آخیلش، ۲۰۰۷).

با توجه به مطالب گفته شده نوآوری را می توان این گونه تعریف کرد: ایجاد دانش و ایده های جدید برای به کار بردن و تسهیل نتایج کسب و کار جدید، هدف گذاری برای بهبود فرایندها و ساختارهای داخلی تجارت و ایجاد محصولات و خدمات متحرک. در نتیجه نوآوری هر دو نوع نوآوری ریشه ای و توسعه ای را شامل می شود^[۲۴] (چن و همکاران، ۲۰۰۴).

جدول۲-۴: خلاصه تعاریف و مفاهیم نوآوری (منبع: پیشنهادی محقق)

ردیف

نویسنده

سال

تعاریف

۱

همامی

۲۰۱۳

نوآوری به عنوان یک نشان سازمانی مهم برای انتقال دانش است.

۲

جزنی

۱۳۹۰

یک ایده، محصول یا فرایند، یک سامانه که توسط افراد، گروه ها یا سازمان ها، به عنوان یک موضوع جدید درک شود.

۳

اتنا سولا

۲۰۱۰

نوآوری ناشی از خلاقیت است و به عمل آوردن فکر بدیع را نوآوری گویند.

۴

رهی

۲۰۱۰

نوآوری به معنای کاربرد موفق عقاید خلاق در سازمان می‌باشد.

۵

باریقه

۲۰۰۹

خلق دانش جدید و ایده های کسب و کار برای تسهیل محصولات جدید، با هدف بهبود فرایندها

۶

جوانمرد و سخایی

۱۳۸۸

عملی و کاربردی ساختن افکار و اندیشه‌های نو و تازه ناشی از خلاقیت است.

۷

اوجاسا

۲۰۰۸

نوآوری به عنوان فرایند تجاری کردن یک تولید یا شیوه (روش) توسعه یافته توصیف می شود.

۸

جمینز- جمینز

۲۰۰۸

ایجاد، قبول و اجرای ایده ها و فرآیندها و محصولات و خدمات جدید است.

۹

گویال و آخیلش

۲۰۰۷

نوآوری اجرای موفق ایده های خلاق در درون سازمان است.

۱۰

لین

۲۰۰۶

ظرفیت جذب، توانایی سازمان است برای استفاده ‌از دانش خارجی از طریق فرایند یادگیری متوالی

۱۱

چن

۲۰۰۴

نوآوری شامل: مجموع نوآوری ریشه ای و توسعه ای است.

۱۲

خداداد حسینی

۱۳۷۸

نوآوری را به عنوان هر ایده ای جدید نسبت به یک سازمان و یا یک صنعت و یا یک ملت و یا در جهان تعریف می‌کند.

۱۳

هالت

۱۹۹۸

نوآوری خلق چیز جدیدی است که یک هدف معین را دنبال و به اجرا رساند.

۱۴

دراکر

۱۹۸۵

نوآوری زمانی رخ می‌دهد که ایده به صورت محصول، فرایند یا خدمتی توسعه یابد.

۱۵

ریچارد، ال، داف

۱۹۹۲

نوآوری اتخاذ ایده هایی است که برای سازمان جدید است. ‌بنابرین‏، تمام نوآوری ها منعکس کننده یک تغییرند اما تمام تغییرها، نوآوری نیستند.

۲- ۲- ۳- اهمیت و ضرورت نوآوری:

امروزه نوآوری به طور فزاینده ای به عنوان یکی از فاکتورهای اصلی موفقیت دراز مدت سازمان ها در محیط رقابتی محسوب می شود. دلیل این امر آن است که سازمان ها با ظرفیت ایجاد نوآوری قادر خواهند بود سریع تر و بهتر از سازمان های غیر نوآور به چالش های محیطی پاسخ دهند (جیمنز- جیمنز، ۲۰۰۸).