۱-۲- بیان مسئله:

بازاریابی یک وظیفه مدیریتی است. بازاریابی بر رسیدن به اهداف مشتریان در کنار رسیدن به اهداف سازمان تأکید دارد. بازاریابی با درک نیازهای مشتریان، توسعه محصولات و خدمات برای رفع این نیازها، قیمت­ گذاری کارای محصولات و خدمات، اطلاع­رسانی به مشتریان ‌در مورد قابلیت دسترسی ‌به این محصولات و خدمات، تحویل کارا و اطمینان از رضایت­مندی در طول و بعد از فرایند مبادله همراه است. ‌بنابرین‏ بازاریابی باید یک جزء ضروری در شرکت­ها باشد. بازاریابی، فرایند پاسخ­گو برای شناسایی، پیش ­بینی و برآورده ساختن سودآور نیازهای مشتریان است. با این شیوه سازمان قادر خواهد بود محصولات یا خدمات خود را مطابق با نیازهای مشتریان قرار دهد و نه اینکه چیزی را تولید کند و انتظار رسیدن مشتریان را داشته باشد(شاوپنگ^[۱] و هوی مینگ^[۲]،۱۹۹۷).

آمیخته بازاریابی، مسیر عملکرد سازمان را با بهره گرفتن از یک سری متغیرهای قابل کنترل در محیطی که عوامل غیر قابل کنترل زیادی دارد(بازار خارجی)، مشخص می­ کند (بنت^[۳]،۱۹۹۷). با توجه به ماهیت خاص خدمات آموزشی (کاتلر^[۴] و فاکس^[۵]، ۱۹۹۵)، مجموعه ­ای از هفت ابزار بازاریابی: محصول^[۶]، قیمت^[۷]، مکان^[۸]، ارتقا^[۹]، فرآیندها^[۱۰]، تجهیزات فیزیکی^[۱۱]، و مردم^[۱۲] پیشنهاد داده ­اند. محققان و پژوهش­گران دیگری نیز به بررسی تأثیر آمیخته بازاریابی در دانشگاه و نقش آن­ها در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانش ­آموزان پرداختند.

دانشگاه­ها امکانات و شرایط خاصی دارند که آن­ها را از یکدیگر متمایز می­ کند. ‌بنابرین‏ دانشگاه­ها باید سعی در شناخت آمیخته­های بازاریابی مناسب در دانشگاه در جهت جذب دانشجو داشته باشند و می ­توانند با شناخت آمیخته­ها و استفاده بهینه از این آمیخته­ها در محیط متلاطم و رقابتی در زمینه جذب دانشجو پیروز میدان باشند.

دانشگاه ­های جهان برای جذب بیشتر دانشجویان از ابزارهایی نظیر بهره­ گیری از دانش مدیریت، تبلیغات و به کار­گیری روش­های پیشرفته­ی بازاریابی استفاده ‌می‌کنند و تحقیقات برای جذب بیشتر دانشجو در جهان با شتابی پرهیاهو در جریان است. در دانشگاه ­های ایران و از جمله دانشگاه ایلام هنوز مدیران و مسؤلین دانشگاه به اهمیت آمیخته­های بازاریابی برای جذب دانشجو و موفقیت در محیط بازار رقابتی پی نبرده­اند، و در این زمینه تلاش چندانی انجام نمی­دهند. در صورتی که اگر نقش آمیخته­ها در دانشگاه شناخته شود، دانشگاه ­های کشورمان و از جمله دانشگاه ایلام می ­توانند به سطح پیشرفته­ترین دانشگاه ­های جهان برسند. این امر یک مسئله مهم و نیازمند توجه جدی ‌می‌باشد. از طرفی فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجو می ­تواند با توجه به شرایط مکانی و زمانی از عواملی تأثیرگذار باشد و کیفیت آن نیز بر حسب نحوه و میزان جست­وجوی اطلاعات درباره دانشگاه ­های مختلف می ­تواند متفاوت باشد. از آنجایی که جست­وجوی اطلاعات درباره دانشگاه­ها می ­تواند گامی مهم در کسب موفقیت تحصیلی و شغلی فرد باشد، بررسی این مسئله در جامعه ما در خصوص داوطلبان ورود به دانشگاه­ها، به عنوان قشر عظیمی که در حال تصمیم ­گیری در باره آینده حرفه­ای خود هستند، بسیار حائز اهمیت است. در این تحقیق به بررسی این مسئله پرداخته­ایم که دانشجویان برای انتخاب دانشگاه تا چه حد به آمیخته­های بازاریابی توجه ‌می‌کنند. ‌بنابرین‏ رتبه ­بندی و نقش اجزای آمیخته بازاریابی از حیث میزان تأثیرگذاری در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام بررسی شده است.

۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق:

محیط آموزش عالی به طور فزاینده­ای رقابتی شده است و مؤسسات مجبورند برای جذب دانشجویان در بازاریابی ثبت­نام رقابت کنند(مارینگ^[۱۳]،۲۰۰۶). همراه با رقابتی شدن دانشگاه­ها در امر جذب دانشجو اعم از سطح ملی و بین ­المللی، بسیاری از دانشگاه ­های جهان در صدد برآمده­اند تا سلائق داوطلبان خود را شناسایی و بر اساس آن­ها برای دانشگاه برنامه­ ریزی کنند. این موضوع با رشد و توسعه دانشگاه ­های جهان اهمیت قابل ملاحظه­ای یافته است. دانشگاه ­های جهان برای جذب بیشتر دانشجویان از ابزارهایی نظیر بهره­ گیری از دانش مدیریت، تبلیغات و به کار­گیری روش­های پیشرفته­ی بازاریابی استفاده ‌می‌کنند و تحقیقات برای جذب بیشتر دانشجو در جهان با شتابی پرهیاهو در جریان است. این امر یک مسئله­ مهم و نیازمند توجه جدی ‌می‌باشد.

دانشگاه ­های مختلف (دولتی، پیام­نور، غیرانتفاعی، دانشگاه آزاد، دانشگاه علمی کاربردی) هر کدام به نوعی سعی در جذب افراد بیشتری در درون سیستم خود دارند تا از مزایای حاصل از طرف دولت و از طرف متقاضیان بهره­مند شوند(نفیسی،۱۳۸۰). در این کشاکش، دانشگاهی برنده خواهد شد که از ابزارهای بازاریابی به نحو شایسته­ای استفاده کند.

در ایران هنوز دانشگاه­ها به طور جدی ‌به این امر نپرداخته­اند؛ زیرا دانشگاه ­های ایران هنوز از مخاطبینی برخوردارند که پشت در­های دانشگاه خود را برای کنکور آماده می­سازند. این امر مهم­ترین مسئله­ تحقیق حاضر و برطرف شدن شکاف دانشی موجود میان سیستم­های دانشگاهی ایران در مقایسه با نظام­های دیگر کشور­های جهان ضرورت تحقیقی با این عنوان را تشکیل می­دهد. لذا به عنوان ضرورت این تحقیق باید ذکر شود که مهم­ترین بهره­برداران نتایج تحقیق حاضر دانشگاه­هایی هستند که نتایج این پژوهش برای آن­ها اهمیت دارد تا با بهره گرفتن از آن به مقابله با تهدیدات بیرونی و شناخت نقاط ضعف خود به منظور تبدیل آن­ها به فرصت و نقاط قوت اقداماتی را انجام دهند.

۱-۴- اهداف تحقیق:

۱-۴-۱- اهداف کلی:

۱- شناسایی میزان تأثیر اجزای آمیخته بازاریابی در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام.

۲- رتبه ­بندی میزان تأثیر اجزای آمیخته بازاریابی در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام.

۱-۴-۲- اهداف جزئی:

۱- شناسایی میزان تأثیر قیمت­ گذاری در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام.

۲- شناسایی میزان تأثیر مکان در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام.

۳- شناسایی میزان تأثیر ترفیع در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام.

۴- شناسایی میزان تأثیر تجهیزات فیزیکی در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام

۵- شناسایی میزان تأثیر محصول در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام .

۶- شناسایی میزان تأثیر فرایند (رویه­ ها) در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام.

۷- شناسایی میزان تأثیر افراد (اساتید و کارکنان دانشگاه) در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام.

۱-۵- سؤالات تحقیق:

۱-۵-۱- سؤالات کلی:

۱- میزان تأثیر اجزای آمیخته بازاریابی در فرایند انتخاب دانشگاه توسط دانشجویان در دانشگاه ایلام چگونه است؟

۱۰-۲-۲ نظارت رهبری و رفتار شهروندی سازمانی

اخیراًً مدارک و اسناد اثرات مثبت نظارت عملکرد بر روی اثربخشی مدیریت و عملکرد زیردستان را نشان داده است (بورمن، به نقل از توره، ۱۳۸۳) نظارت به مدیران اجازه می‌دهد تا اطلاعات بیشتری در خصوص عملکرد زیردستان‌شان کسب کنند و سپس زیردستان آن را به عنوان بازخورد مورد استفاده قرار می‌دهند و این یکی از رویکردهایی است که برای تمایز حداکثر و حداقل عملکرد صورت می ‌گیرد ‌بنابرین‏ این رویکرد تسهیل کننده کنترل پاداش‌های اقتضایی می‌باشد.

به علاوه روابط مثبتی ما بین نظارت و عملکردهای درون نقش کارکنان یافت گردیده است، نظارت ممکن است مستقیماً‌ عملکرد شهروندی سازمانی را کاهش دهد، به علاوه نظارت نزدیک استقلال و مسئولیت‌پذیری کارکنان را کاهش می‌دهد در ضمن نظارت عملکرد یکی از مؤلفه‌های کلیدی در سازمان می‌باشد و کنترل رو به بالا در سازمان‌ها اهداف بلند مدتی برای تغییر ودگرگونی از طریق روابط انسانی و مهارت‌های توسعه سازمانی در بر دارد. (مرنچ و بل ۱۹۸۹، کیلرت ۱۹۶۱، مک گیگور، ۱۹۶۰ به نقل از توره، ۱۳۸۳).

از یک سو یک رابطه منفی بین نظارت رهبری و OCB می‌تواند ایجاد گرددو از طرف دیگر مدیران معمولاً رشد و پیشرفت کارکنان شان را بر مبنای پیشرفت و تحقق انجام وظایف‌شان می‌سنجند.

مدیران از طریق شاخص‌های نظارت عملکرد بیشتر بر روی رفتارهای درون نقش یا شغلی تمرکز می‌کنند. (لارسون، کالهن، به نقل از توره، ۱۳۸۳). از آنجا که OCB یا رفتار شهروندی به واسطه تعریف و برداشتی که از آن ها شده است مستقیماً‌ به پیشرفت انجام وظایف کارکنان کمک نمی‌کند و کارکنان هنگامی که تحت نظارت مستقیم قرار گرفته باشند تمایل به تمرکز بیشتری بر روی رفتارهای درون نقش دارند، در واقع نظارت غالب پیشنهاد می‌کند در صورتی که کارکنان کار و میزان بازده آن ها زیر استاندارد باشد در این وضعیت مدیران بایستی با عملکردهای درون نقش سروکار داشته باشند و احتمالاً زیردستان حداقل OCB را از خود بروز می‌دهند و در صورتی که رفتار رهبران بیشتر بر روی انجام وظایف تمرکز باشد احتمال رخ دادن رفتارهای برون نقش محدود می‌گردد.

علی رغم اثرات بالقوه منفی نظارت بر روی رفتار شهروندی سازمانی، نظارت یکی از مکانیسم‌های اصلی موجود مدیران به منظور حفظ رعایت انصاف در خصوص تصمیم‌گیری در رابطه با تخصیص پاداشها می‌باشد. انصاف محیط کاری موضوع بیشتر محققان بوده است (نیهف برین^[۶۰]، مرمن رابرت^[۶۱]، ۱۹۹۳، به نقل از توره، ۱۳۸۳).

۱۱-۲-۲ علل وعوامل شکست و ناتوانی سازمان‌ها برای ایجاد رفتار شهروندی

نمونه و مثال‌های رایج زیر ‌در مورد شرایط و وضعیتی بحث می‌کنند که باعث ناتوانی سازمان‌ها برای ایجاد رفتار شهروندی سازمانی می‌گردد:

• • مدیران منتظر بحران‌های سازمانی می‌مانند و سپس کارکنان را مورد سرزنش قرار می‌دهند.

• • در سازمان‌ها بیشتر بر روی رهبران تأکید می‌شود و همواره اعضای گروه ها را نادیده می‌گیرند.

• • برنامه های اخلاقی زود هنگامی را شروع و سپس وقفه و اخلال در اجرای آن ها پدید می‌آورند.

• • ابزارهای سنجش و ارزیابی کارکنان را نادیده می‌گیرند و همواره آرزوی بهترین عملکرد یا Bench marking را از کارکارکنان انتظار دارند.

• • مقصرد ا نستن کارکنان به علت انتظار داشتن فعالیت‌های اساسی از مدیران.

• از ابزار جریان نقدینگی برای حل مشکلات استفاده می‌کنند. (برد بریگتمن^[۶۲]، جان مرمن^[۶۳]، ۱۹۹۹، به نقل از توره، ۱۳۸۳)

  • 1. شاخص­ های شناسایی شده در ایجاد رفتار شهروندی کارکنان به ترتیب زیر معرفی می­گردند.

۱)فداکاری: یعنی اگر کارکنان ‌داوطلبانه در حل مشکلات کاری به سایر همکاران کمک کنند و کارکنان به شکل داوطلبانه به همکارانی که حجم کاری سنگینی دارند، کمک کنند و کارکنان به شکل داوطلبانه و ظایف همکارانی را که غیبت موجه دارند، انجام دهند و کارکنان با توجه به نیازهای شغلی به همکاران خود در انجام شغل کمک کنند و در صورتی که کارکنان مورد حمایت اجتماعی همکاران خود قرار گیرد و در صورتی که کارکنان نسبت به رفع مشکلات روحی همکاران واحد سازمانی خود اهتمام ورزند، در این صورت رفتار شهروندی کارکنان بهبود خواهد یافت و کارآئی سازمان افزایش خواهد یافت.

۲) مشارکت (حمایتی،وظیفه ­ای،مدنی،اجتماعی )

اگر کارکنان در جلسات غیر رسمی به منظور حل مشکلات کاری همکاران خود حضور یابند و کارکنان در فعالیت‌های اجتماعی و گروهی مربوط به سازمان خود شرکت نمایند و کارکنان تمایل به دادن پیشنهادات ابتکاری و نوآورانه به منظور بهبود سازمان و رویه ­های آن داشته باشند و کارکنان داوطلبانه مسئولیت و وظایف اضافی را برای کمک به کارکنان و همکارانی که حجم کاری سنگینی دارند، قبول کنند و کارکنان از تغییرات و نوآوری سازنده به وسیله مدیریت سازمانی حمایت کنند در این صورت رفتار شهروندی کارکنان بهبود خواهد یافت و همین امر باعث افزایش بهر ه وری همکاران و نتیجتاً افزایش کارآئی و اثر بخشی سازمان می­گردد.

۳) تحمل پذیری (جوانمردی)

اگر در سازمان مدیران به شکایات و گلایه­مندیهای جزئی کارکنان رسیدگی کنند و کارکنان تلاش کنند در هنگام شرایط و موقعیت­های دشوار بدون گلایه­مندی و نارضایتی از خود خوشیتن داری نشان دهند و کارکنان از اجرای تغییرات جدید در بخش مختلف سازمانی اظهار ناخشنودی و ناراحتی نکنند و کارکنان از خط مشی و فعالیت‌های سازمانی حمایت و پشتیبانی کنند و به عیب­جویی و انتقاد از فعالیت‌های انجام شد و خط مشی­های سازمان بپردازند و کارکنان با وجود داشتن مشکلات فراوان در خصوص رها­سازی سازمان و ترک صحبت نکنند این امر منجر به بهبود رفتار شهروندی کارکنان می_­­گردد و در نهایت کارآئی و اثر بخشی سازمانی را ارتقاء می­دهد.

۴) توجه:

در صورتی که کارکنان تلاش کنند گام‌های ضروری را به منظور پیشگیری از وقوع مشکلات کاری همکاران خود در واحد سازمانی بردارند و جلسات مشاوره مابین مدیرران و کارکنان به منظور پیشگیری از وقوع مشکلات کاری برگزار شود و کارکنان تلاش کنند قبل از انجام هر عمل و یا اتخاذ هر تصیمی اطلاعات لازم را جمع ­آوری کنند و کارکنان در صورتی که دادن اخطار و تذکرات کتبی به کارکنان خاطی را به منظور پیشگیری از وقوع مشکلات کاری در سازمان ضروری بدانند، در آن صورت بهره ­وری همکاران افزایش خواهد یافت و رفتار شهروندی ارتقاء یافته باعث افزایش کارآئی عملیات سازمان می­گردد.

۵) وفاداری:

در صورتی که کارکنان به خاطر پیشرفت سازمان حاضر باشند منافع شخصی خودرا فدای منافع سازمانی نمانید و کارکنان تلاش کنند تصویر مطلوب و جذابی از سازمان را به محیط بیرون ارائه دهندو کارکنان احساس افتخار و غرور کنند از اینکه عضوی از این سازمان هستند و کارکنان این سازمان در صورتی که شغل بهتری برایشان پیشنهاد شود، سازمان خود را ترک نکنند وکارکنان از سازمان در مقابل انتقادات نابجای همکاران و سایر افراد بیرون از سازمان دفاع کنند در این صورت همه در جهت اهداف سازمان حرکت خواهند و احساس تعلق و هویت بیشتری به سازمان خواهد داشت و در نهایت کارآئی عملکرد سازمان افزایش خواهد یافت.

۶) وظیفه­ شناسی:

این گونه قراردادها هیچ اثری برای شخص خارجی ندارد و فقط متعهد را ملتزم می‌کند که در صورت خودداری شخص ثالث از آن اقدام، خسارت طلبکار را جبران سازد. تعهد به اقدام شخص خارجی را نباید از اقسام معامله فضولی شمرد، زیرا در این مورد، رابطه حقوقی ناقصی بین اصیل و شخص ثالث خارجی ایجاد نمی شود. در حالی که یکی از ویژگی های بارز عقد فضولی این است که مالک می‌تواند، با اجازه عمل فضول، آن را به سود خود نافذ گرداند( پیشین، ۱۵۹).

از آثار و خصوصیات اولیه تعهد به ضرر ثالث این است که تا هنگامی که قبول شخص ثالث نیامده است، متعهد می‌تواند ثالث را تغییر دهد. از طرف دیگر به محض قبولی شخص ثالث، دیگر شرط کننده حق فسخ ندارد و آثار تعهد به ضرر ثالث از لحظه ای که تعهد برای ثالث صورت می‌گیرد برقرار می شود و با قبول ثالث، تعهد وی مستحکم می‌گردد و موجب می شود که حتی از لحظه برقراری قرارداد، قرارداد آثار خود را در قبال وی ایجاد کند. و حتی پس از مرگ شرط کننده و یا محجور شدن وی و یا هر علت دیگری که بعداً رخ دهد، اثری در قبولی شخص ثالث نخواهد داشت. علاوه بر آن در این تعهد، ثالث، تعهدی در برابر متعهد می‌کند که با این تعهد وی توانایی رجوع به متعهد برای اجرای تعهد خویش را دارد. ‌بنابرین‏ عینا مثل طرف قرارداد یعنی شرط کننده، می‌تواند متعهد را به انجام تعهد وادار کند( مشایخی: پیشین، ۴۲۰).

در توجیه تعهد مستقیمی که برای ثالث به وجود می‌آید، باید گفت که این تعهد مستقیماً از قرارداد نشأت می‌گیرد. به معنای دیگر همان ماهیت ویژه و مستقلی که به دو طرف عقد اجازه داده است که اراده خود را بر ثالث به کار برند و برای او توافق کنند، به وجود آورنده تعهد مستقیمی است برای ثالث که وی می‌تواند از آن حق در برابر متعهد استفاده کند. آثار تعهد به ضرر ثالث را باید در رابطه بین طرفین عقد و رابطه هر یک از آن ها با ثالث جستجو کرد. زیرا همان‌ طور که گفته شد در قراردادی که ضمن آن تعهدی به ضرر ثالث می شود سه طرف دخالت دارند. طرفین قرارداد اصلی که عبارتند از: متعهدله که تعهدی به نفع او درخواست شده و متعهد که در مقابل متعهدله، تعهد برای شخص ثالث نموده است و شخص ثالث که هیچگونه دخالتی در عقد نداشته و طرف عقد نبوده، منتهی ضمن قرارداد تعهدی برای او واقع شده است( صفایی: پیشین، ج۲، ۱۹۰).

قانون مدنی ایران ‌در مورد آثار و شرایط این تعهد سکوت ‌کرده‌است و حکم صریحی در این مورد ندارد و لذا باید به کمک روح سایر مواد قانون مدنی احکام مورد نیاز را استنباط کرد.

۴-۱-۱- اثر عقود نسبت به اشخاص ثالث

قوه و اعتبار معاملات و به عبارت دیگر لازم الاتباع بودن آن ها برای طرفین است. مؤثر بودن عقد درباره متعاملین و عدم تاثیر آن درباره غیر آن امری است طبیعی و همین معنی را ماده ۲۳۱ قانون مدنی بیان ‌کرده‌است. استثنایی که در این ماده مذکور است ماده ۱۹۶ قانون مدنی است. از مفهوم دو ماده فوق معلوم می شود که اثر عقد فقط درباره طرفین متعاملین و قائم مقام قانونی آن ها است و معاملات نسبت به اشخاص ثالث به هیچ وجه مؤثر نمی باشد مگر در موردی که طرفین متعاملین در ضمن عقدی که به نام خود می نمایند تعهدی هم به نفع شخص ثالث بنمایند( عدل: پیشین، ۱۲۴).

در اینجا لازم است ثالث را که اثر عقد به او عارض نمی شود محدود به دو مورد کنیم:

۱٫ ثالث مشمول گروه قائم مقام یا طلبکاران می‌باشد لیکن اثر عقد بر او منصرف نمی شود.

۲٫ ثالث مشمول گروه قائم مقام یا طلبکاران نباشد که او بیگانه با عقد است.

واضح است که ثالثی که بیگانه از تعهد باشد طرف تعهد و قائم مقام عام یا خاص یا طلبکار برای یکی از طرفین عقد نیست که اثر بر او منصرف بشود. زیرا سزاوار نیست که مادامی که از محدوده تعهد خارج است اثر عقد بر او مترتب گردد. دو نفر خانه ای را معامله می‌کنند، جایگاه ثالث در این امر چیست؟ گاهی بیع صحیح یا باطل می‌باشد، گاهی تعهد به نتیجه می‌رسد یا فسخ می شود. گاهی مالکیت آن به مشتری منتقل می شود یا نمی شود. گاهی هر یک از بایع و مشتری به مقتضای این عقد ملتزم می‌شوند. گاهی هم تاثیر عقد از این معامله به طریق غیر مباشر برای ثالث ایجاد می شود. مثل اینکه خانه من، توسط متعاملین معامله گردد و به موجب معامله ای، خانه به مشتری با حسن نیت تسلیم شود و وضع ید او بر خانه تا پنج سال ادامه یابد. تملک مشتری برای مدت کوتاه پیش می‌آید در حالی که هیچگونه مالکیتی بر خانه من ندارد. لکن اثر قانونی از این بیع (عقدی که طرف معامله ندارد) نتیجه نمی شود. بلکه نتیجه آن سبب دیگر قانونی است که به نام «وضع ید» برای مدت کوتاه می‌باشد. همچنین اگر موضوع معامله مال منقول باشد و مشتری با حسن نیت آن را حیازت کند، تملک او به مقتضای قاعده ای است که حیازت در مال منقول را جایز می‌داند نه به مقتضای تعهد، عقد آن چیزی است که طرف معامله داشته باشد و اگر طرف معامله درآن نباشد یا قائم مقام یا طلبکار نداشته باشد. اثر آن به ثالث منصرف نمی شود( السنهوری : پیشین،۶۴۷).

از آنچه که بیان شد نتیجه گرفتیم که متعاقدین گاهی برای دیگری که ثالث است تعهد می‌کنند، پس این تعهد التزامی را برای ثالث ایجاد نمی کند و گاهی هم یکی از طرفین بر دیگری حقی را برای نفع ثالث شرط می‌کنند.

۴-۱-۲- اثر بطلان تعهد نسبت به اشخاص ثالث

اثر بطلان تعهد نسبت به اشخاص ثالث را در دو فرض مورد مطالعه قرار می‌دهیم:

: مقدار واقعی در زمان t

: مقدار پیش‌بینی شده در زمان t

: خطای پیش ­بینی

روش تعدیل نمایی دوبل یا دوگانه همانند روش تعدیل نمایی یگانه است با این تفاوت که روند هم به آن اضافه شده است و از آن­جا که در این روش روند زمانی مورد استفاده قرار گرفته است تصور می­ شود که دقت پیش ­بینی بهبود یابد از این­رو در این پژوهش علاوه بر روش تعدیل نمایی یگانه از این روش نیز استفاده می­ شود. (نیرومند و دیگران، ۱۳۸۹: ۱۴۲)

روش هموارسازی نمایی دوبل از طریق سه رابطه (۲-۱۸)، (۲-۱۹) و (۲-۲۰) تعریف می­ شود:

F(t) = (A_t) + (1- )F(t-1) (2-18)

F^‘(t) = (F_t) + (1- ) F^‘ (t-1) (19-2)

f (t+h) = F ^‘(t) (2-20)

در معادات فوق F(t) پیش ­بینی با بهره گرفتن از روش تعدیل نمایی یگانه و F^‘(t) پیش ­بینی با بهره گرفتن از روش تعدیل نمایی دوگانه است.

روش­های هموار­سازی نمایی هالت وینتزر غیر­فصلی (با دو پارامتر)

در این پژوهش از روش هموارسازی نمایی هالت- وینترز استفاده شده است که تفاوت آن با روش تعدیل نمایی یگانه یا دوگانه این است که روش ساده یا دوبل دارای یک پارامتر ثابت در معادله است ولی در روش هالت از دو پارامتر در معادله استفاده شده است. این روش برای سری­های با روند زمانی خطی و سری­های غیر­فصلی استفاده می­ شود. شکل کلی مدل هالت وینترز به­ صورت رابطه (۲-۲۱) است.

Ŷ_t+k = a + bk (2-21)

که a و b جزء مؤلفه‌ ­های دایمی هستند. این دو ضریب با معادله­های (۲-۲۲) و (۲-۲۳) تعریف می­شوند.

A(t) = αy_t + (۱-α)(α(t-1) + b(t-1)) (2-22)

B(t) = β(a(t) – a(t-1)) +1 – βb(t-1) (2-23)

که در آن ۱> α، β، γ>0 و فا کتورهای تعدیل­کننده است.

پیش ­بینی­ها به­وسیله رابطه (۲-۲۴) محاسبه می­شوند.

(۲-۲۴) Y_t+k= a(t) + b(t) k

این پیش ­بینی­ها در روند خطی با عرض از مبدأ (T)a و شیب (T)b به­کار می­روند.

روش هالت-وینتزر ضربی )با سه پارامتر)

این روش برای سری­هایی با روند زمانی خطی و تغییرات فصلی افزایشی (ضربی) به­کار برده می­ شود. ( نیرومند و دیگران، ۱۳۸۹: ۱۴۸)

که سری­های هموار شده به­ صورت رابطه (۲-۲۵) به­دست می­آیند.

Ŷ_{t +k} = (a + bk) c_t+k (۲-۲۵)

که در آن a ضریب ثابت و b روند و c فاکتور افزاینده فصلی است.

این سه ضریب به­وسیله روابط (۲-۲۶)، (۲-۲۷) و (۲-۲۸) تعریف می­شوند.

(۲-۲۶) Α(t) =α

B(t) =β (a(t) – a(t-1)) + (1-β) b(t-1) (2-27)

C_t(t) = γ (۲-۲۸)

که در آن ۱>α، β و γ>0 فا کتورهای تعدیل­کننده هستند و s فراوانی فصلی است که در محل دوره فصلی قرارمی­گیرد.

در این روش پیش ­بینی­ها به­وسیله رابطه (۲-۲۹) محاسبه می­شوند.

Ŷ_t+k = (a(t) + b(t) k) c _{t+k –e} (۲-۲۹)

که فاکتورهای فصلی از آخرین s تخمین زده شده به­کار گرفته شدند .

روش هالت-وینتزر جمعی (با سه پارامتر )

این روش برای سری­هایی با روندزمانی خطی و تغییرات فصلی جمع­شونده به­کار برده می­ شود. (نیرومند و دیگران، ۱۳۸۹: ۱۵۱)

که سری­های هموار شده بارابطه (۲-۳۰) به­دست می­آیند.

(۲-۳۰) Ŷ_t+k = a + k b + c _t+k

که a و b جزء مؤلفه‌ ­های دایمی هستند و cفاکتور جمع­شونده فصلی است.

این سه ضریب با روابط (۲-۳۱)، (۲-۳۲) و (۲-۳۳) تعریف می­شوند.

A (t) = α ( y_t – c_t ( t – s)) + (1- α) (a (t- 1) + b (t- 1)) (2-31)

B (t) = β ( a (t) – a (t- 1)) + 1 – β b (t- 1) (2-32)

C_t (t) = γ ( y_t – a (t+ 1)) – γ c_t (t- s) (2-33)

که در آن ۱>α، β و γ>0 و فا کتورهای تعدیل­کننده هستند و s فراوانی فصلی است که در محل دوره فصلی قرارمی­گیرد.

پیش ­بینی­ها به­وسیله رابطه (۲-۳۴) محاسبه می­شوند.

(۲-۳۴) Ŷ_{t + k} = a (t) + b(t) k + c_{t + k – s}

که فاکتورهای فصلی از آخرین s تخمین زده شده به­کار گرفته شدند.

۲-۱۲ ارزیابی عملکرد روش­های مختلف پیش ­بینی و انتخاب بهترین مدل پیش ­بینی

مطالعات مختلفی در زمینه ارزیابی عملکرد روش­های پیش ­بینی انجام شده است. هدف از انجام این پژوهش­ها تعیین بهترین روش یا معیار ارزیابی عملکرد این روش­ها بوده است. بر این اساس، معیارهای متنوعی برای بررسی دقت روش­های مختلف پیش ­بینی وجود دارد که رایج­ترین آن­ها معیار ریشه میانگین مجذور خطاهای پیش ­بینی(RMSE^[33]) است. در این پژوهش نیزاز معیار RMSE جهت ارزیابی عمکرد استفاده می­ شود که ارزیابی عملکرد بر اساس کمترین مقدار معیار یا کمترین خطای پیش ­بینی است.

RMSE مجذور میانگین مربع خطاهای پیش ­بینی است که به­ صورت رابطه (۲-۴۱) محاسبه می­ شود.

(۲-۳۵)

که در آن:

: مقدار واقعی در زمان t

: مقدار پیش‌بینی شده در زمان t

N : تعداد کل مشاهدات

از آن­جایی که ، خطای پیش ­بینی ( )است. رابطه (۲-۴۱) را ‌می‌توان به صورت رابطه (۲-۴۲) بیان کرد.

(۲-۳۶)

۲-۱۳ آزمون والد-ولفویتز

روش والد-ولفویتز بر اساس علامت­های حاصل از اختلاف بین اعداد موجود در یک سری با میانه آن سری است. اگر یک سری nتایی بوده و میانه آن باشد، سری علامت های جملات اخلال ( ) مورد توجه خواهد بود. یک دوره بر این اساس مشاهداتی از جملات اخلال را در بر ‌می‌گیرد که دارای علامت مشابه هستند. تعداد دوره موجود در یک سری کاملاً تصادفی به­ صورت رابطه (۲-۴۳) محاسبه می­ شود (دی، ۱۹۶۵).

(۲-۳۷)

که درآن p تعداد مثبت ها، تعداد منفی­ها، n تعداد نمونه و E(D) تعداد دوره موجود در یک سری کاملاً تصادفی است. واریانس تعداد دوره­ ها در یک سری کاملاً تصادفی به­ صورت رابطه (۲-۴۴) محاسبه می­ شود.

(۳۸-۲)

در رابطه (۲-۳۸) واریانس تعداد دوره­ ها در یک سری کاملاً تصادفی است. تابع آزمون به­ صورت نرمال با میانگین E(D) و واریانس است. این تابع به­ صورت رابطه (۲-۳۹) است.

t = (39-2)

که درآن D تعداد دوره در سری مورد مطالعه است. t محاسباتی از t جدول کوچک­تر باشد فرض _{H0 مبنی} بر تصادفی بون سری پذیرفته می­ شود.

۲-۱۴ پیشینه پژوهش

الف) تحقیقات انجام شده در داخل کشور

گیلا نپور و کهزادی(۱۳۷۶) با بهره گرفتن از مدل ARIMA قیمت برنج تایلندی را پیش ­بینی نمودند.

مجاوریان و امجدی (۱۳۷۸) قیمت مرکبات را با بهره گرفتن از روش­های معمول سری زمانی و توابع مثلثاتی پیش ­بینی نمودند.

قاسمی و همکاران(۱۳۷۹) نیز به پیش ­بینی قیمت شیر با بهره گرفتن از شبکه­ های عصبی مصنوعی و مدل ARIMA پرداخته و دریافتند که خطای پیش ­بینی مدل شبکه عصبی ۹ تا ۲۲ درصد کمتر از مدل ARIMA است.

تعریف عملیاتی:

منظور از میزان رضایتمندی زناشویی در این پژوهش امتیازی است که آزمودنی ها از طریق پاسخ به سوالات مندرج در پرسشنامه انریچ^[۲] به دست می آورند.نمره ی آزمودنی ها در این آزمون از ۴۷ الی ۲۳۵ متغیر است.

۲-۱-مقدمه

فصل دوم پژوهش حاضر به دو قسمت تقسیم می شود:

قسمت اول: تاریخچه علمی و استناد به کتابها و مقالات در رابطه با موضوع پژوهش، به طوری که شناخت موضوع مورد پژوهش را عمیق تر و غنی تر سازد.

قسمت دوم: تحقیقات مشابه جهت آشنا شدن با آنچه قبل از این پژوهش انجام گرفته است.

۲-۲-خانواده

ویرجینیا ستیر^[۳] (۱۹۸۷، ترجمه: بیرشک، ۱۳۸۳) خانواده را به عنوان جایی می­نگرد که در آن ‌می‌توان به عشق و تفاهم و پشتیبانی دست یافت، جایی که در آن ‌می‌توان نفس تازه کرد و برای مقابله با دنیای خارج نیروی تازه­ای گرفت. خانواده این واحد به ظاهر کوچک، از ارکان عمده و از نهادهای اصلی هر جامعه به شمار می­رود. در واقع، هر خانواده را باید خشت بنای جامعه و کانون اصلی حفظ سنت و رسوم و ارزش­های والا مورد احترام و شالوده مستحکم مناسبات پایدار اجتماعی و روابط میان فردی و مهد پرورش فکر و اندیشه و اخلاق و تعالی روح به حساب آورد. خانواده یکی از مهمترین محیط­های مؤثر بر سلامت بدنی و روانی افراد به حساب می ­آید و خانواده شرایط لازم را برای رشد و رسیدن به هماهنگی جسمی، روانی و اجتماعی فراهم می­ کند (وود^[۴]، ۱۹۹۶). همچنین در بین نهادهای مختلف جامعه، کانون مقدس خانواده بهترین مکان برای تربیت جسم، روان و اساساً کانون کمک، تسکین، التیام و شفابخشی است. کانونی است که باید فشارهای روانی وارد بر اعضای خود را تخفیف دهد و راه رشد و شکوفایی آن ها را هموار کند. اگر خانواده محیط سالم و سازنده­ای برای اعضای خود باشد و نیازهای جسمانی و روانی آن ها را برآورده کند کمتر ممکن است به نهادهای اجتماعی خارج از خانواده احتیاج پیدا کند (ثنائی­ذاکر، ۱۳۷۵). معمولاً خانواده سالم افراد سالم و خانواده ناسالم موجب روز مسائل فراوانی در سطح جامعه خواهد شد و اگر سعی در بهبود و پیشرفت خانواده حاصل نشود، مشکلات اجتماعی روز به روز بدتر خواهد شد (ستیر، ۱۹۸۷، ترجمه: بیرشک، ۱۳۸۳). در گذشته «خانواده­پرستی» یک نوع دین و یا حداقل رکنی از آن به شمار می­رفت. مردم، موسسین خانواده یعنی نیاکان خویش را، چون خدایان می­پرستیدند. نظریه «هرج و مرج جنسی^[۵]» در روابط مرد و زن و «زناشویی و تولید مثل بدون تشکیل خانواده» در آغاز حیات بشر؛ امروزه از طرف «مردم­شناسی» و با استناد مدارک تاریخی به هیچ وجه تأیید نمی­ شود. غالب جامعه­شناسان بر این عقیده­اند که«تشکیل خانواده» در زندگی بشر، حتّی مقدم بر حیات مدنی اوست. در حقیقت، میراث و ره­آورد بشر از سفر طولانی تکوینی وی و از مرحله حیات جانوران تکامل یافته؛ محسوب می­ شود (مصلحتی، ۱۳۷۹).

ازدواج مقدمه تشکیل خانواده است، خانواده با پیوند زناشویی تشکیل می­گردد و تداوم و بقای آن بستگی به تداوم و بقای جامعه دارد و به عنوان مهمترین و عالی­ترین رسم اجتماعی، برای دستیابی به نیازهای عاطفی و امنیتی افراد بزرگسال همواره مورد تأیید بوده است (ماسودا^[۶]، ۲۰۰۳). افسردگی و روابط زناشویی از عوامل مرتبط با کارکرد خانواده می­باشند. زیرا روابط زناشویی رضایت بخش زیربنای عملکرد خوب خانواده است و کشمکش­های زناشویی، می ­تواند بقای خانواده را تهدید کند. همچنین وجود مشکلات حل نشده بر کارکرد خانواده و در نتیجه بر جامعه، تأثیر منفی می­ گذارد. برای استحکام و ثبات خانواده عوامل مرتبط با رضایت زناشویی ضروری به نظر می­رسد (موسوی، ۱۳۹۳). ‌بنابرین‏ در صورت توجّه به عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی ‌می‌توان انتظار داشت که با افزایش سطح رضایت زناشویی بسیاری از مشکلات روانی، اجتماعی و عاطفی خانواده ­ها و کل جامعه کاهش می­یابد (ثنائی­ذاکر، علاقبند و هومن، ۱۳۸۹).

۲-۳-دیدگاه های نظری درباره ازدواج

الف) نظریه تبادلات اجتماعی^[۷]

این رویکرد مهمترین دیدگاه نظری پژوهش در زمینه ازدواج و روابط نزدیک است که از نظریه وابستگی متقابل تیبات^[۸] و کلی^[۹] (۱۹۵۹؛ به نقل از کوک^[۱۰]، ۲۰۰۰ ) استنتاج شده است. ‌بر اساس این نظریه، به دنبال تعاملات اجتماعی آشکار، روابط شکل می گیرند، توسعه می‌یابند، دچار مشکل می‌شوند و در نهایت از بین می‌روند. این تعاملات را می توان تبادل پاداشها و هزینه های بین زوجین درک کرد. لوینگر( ۱۹۵۶، ۱۹۷۶؛ به نقل از کوک، ۲۰۰۰) اولین کسی است که مفاهیم تعاملات اجتماعی را در ازدواج به کار برد.بنظر وی: ارزیابی‌های فرد از جذابیتهای ارتباط یا ابعاد پاداش دهنده روابط زناشویی (مانند امنیت عاطفی، ارضای جنسی و موقعیت اجتماعی)، موانع گسستن رابطه (مثل فشارهای اجتماعی و مذهبی، مشکلات مالی)، وجود گزینه های جذاب موجود در خارج از چارچوب ارتباط فعلی (وجود زوج مناسب دیگر و فرار از ارتباط فعلی) موفقیت و شکست در روابط زناشویی را تعیین می‌کند .

‌بر اساس این دیدگاه ازدواج زمانی به طلاق ختم می شود که جذابیتهای رابطه زناشویی کم باشد، موانع گسستن رابطه زناشویی ضعیف باشد، و گزینه های جدید برای برقراری روابط تازه اغواکننده باشد.

ب) نظریه رفتاری

نظریه­ های رفتاری در ازدواج همانند نظریه تبادلات اجتماعی، ریشه در کار تیبات و کلی( ۱۹۵۹) دارند. موضوع اصلی نظریه تبادلات اجتماعی به طور عمده بر ارزیابی فرد از جذابیتهای موجود در رابطه و گزینه های احتمالی دیگر، متمرکز می‌باشد. اگرچه پاداش و هزینه، مؤلفه‌ های اصلی رویکرد رفتاری در زمینه ازدواج می‌باشد، تحقیق ‌بر اساس این رویکرد بر رفتارهای تبادلی در طول حل مسئله متمرکز می‌باشد و براین فرض استوار است که رفتارهای مثبت و پاداش دهنده، ارزیابی‌های کلی فرد از ازدواج را تقویت می‌کند، در حالی که رفتارهای منفی و تنبیه کننده به آن آسیب می رساند. این دیدگاه تبیین می‌کند چگونه قضاوت‌های زوجین درباره رضایت زناشویی با گذشت زمان تغییر می‌کند؛ بویژه زوجین ‌بر اساس تعاملاتشان و ‌ارزیابی‌هایی که به دنبال این تعاملات انجام می‌گیرد، ‌به این نتیجه می‌رسند که آیا روابط رضایت بخشی دارند یا خیر؟. بعبارت دیگر آشفتگی و اختلال در روابط زناشویی زمانی رخ می‌دهد که زوجین نتوانند به مواجهه با رضایت بپردازند. الگوی ” فرار شرطی” گاتمن و لوینسون تبیین مشابهی را ارائه می‌کند: رفتارهایی که منجر به کاهش سطح برانگیختگی هیجانی زوجین می‌گردد، به طور منفی تقویت می شود. هر چه رفتار منفی- مانند بیان خشم و یا تحقیر همسر- بیشتر موجب کاهش برانگیختگی گردد، سبب افزایش بروز رفتارها و الگوهای مخرب رفتاری خواهد شد. هریک از این ‌مکانیسم‌ها، ازدواج را پدیده ای پویا توصیف می‌کنند که ویژگی آن پسخوراند مداوم از تعامل بین زوجین و باورهایی که درباره ازدواج دارند، می‌باشد. ‌بنابرین‏ نظریه رفتاری مکانیزم‌های عینی را برای تغییر در کیفیت زناشویی ارائه می‌کند (به نقل از کارنی و برادبری^[۱۱]، ۱۹۹۵)