معادن از نظر فقه اسلامی مال عامه و متعلق به عموم مردم بوده و مداخله حکومت هم به واسطه نمایندگی از طرف عموم می باشد. در ایران هم اصل ۴۵ قانون اساسی انفال و ثروت های عمومی را در اختیار حکومت اسلامی می داند و ماده ۲ قانون معادن ۱۳۷۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام هم با تاکید بر اصول ۴۴ و ۴۵ قانون اساسی، همین موضع را در مورد معادن اختیار می نماید. در بسیاری از کشورها تا چند دهه قبل در این مورد قوانین خاصی وجود نداشت و اختلافات در این زمینه از طریق قواعد عمومی ناظر بر اموال مشترک و عموما آب حل و فصل می شد. کشورهای فدرال به دلیل وضعیت خاص شان می توانند در ایجاد رویه بین المللی در این زمینه موثر واقع شوند. از جمله این کشورها آمریکاست که دارای سه نظریه اصلی در این زمینه می باشد: نظریه اوکلاهما، تگزاس و پنسیلوانیا؛ گه نظریه تگزاس از استنباط بیشتری برخوردار است و یادآور قاعده حیازت می باشد.
با وجود همه این مباحث در کلیات موضوع و بیان اقدامات بین المللی و مواضع نظام های داخلی در مورد منابع طبیعی مشترک باید گفت که منابع مشترک گازی از ویژگی های اختصاصی برخوردا بوده و هرجند در برخی خصوصیات با سایر منابع دارای اشتراکاتی هستند، اما برقرار کردن الگوی حقوقی مناسب بر آن ها نیازمند بررسی بیشتری می اشد.
فصل دوم

فصل دوم: بررسی حقوقی میادین مشترک گاز از منظر حقوق بین الملل

برای بررسی موضع و رژیم حقوقی حاکم بر هر موضوعی در حقوق بین الملل ضروری است که منابع حقوق بین الملل را بررسی نمود و با مطالعه آنها قواعد مربوط به موضوع مورد نظر را دریافت کرد. و از همین است که جایگاه و همچنین میزان اهمیت آن موضوع در حقوق بین الملل مشخص می گردد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

میادین مشترک و به بیان دیگر منابع مشترک گاز نیز از این قاعده مستثنی نبوده و از این روست که برای تعیین رژیم و الگوی حقوقی حاکم بر این منابع و همچنین تعیین جایگاه آن در حقوق بین الملل بررسی منابع حقوق بین الملل امری لازم و اجتناب ناپذیر است.
در ابتد باید را یادآور شد که در عرصه حقوق بین الملل این تابعان هستند که خود واضع و مجری قواعد و حقوق و تکالیف هستند و هیچ اقتدار عالی در زمینه وضع، اجرا و قضا وجود ندارد. از سوی دیگر اصل حاکمیت دولت ها علیرغم تمام تحولات صورت گرفته از عهدنامه وستفالی به بعد، مانع از ملزم نمودن دولتی که در ساخت قواعد بین المللی آگاهانه شرکت نداشته است، می گردد. هرچند در طول تاریخ استثنائاتی بر این موضع دیده شده است، اما در کل شناسایی قواعد لازم الاجرا در این نظام حقوقی ذاتا مهمترین چالش ها را به دنبال دارد.
میادین مشترک گاز بدلیل دارا بودن خصلت بین المللی(یعنی قرار گرفتن در محدوده دو مرز یا بیشتر) در حوزه حقوق بین الملل قرار می گیرد و از مسائل ذکر شده در فوق فارغ نخواهد بود.
در مورد منابع حقوق بین الملل اتفاق نظر وجود ندارد اما می توان در این مورد ماده ۳۸ اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری^[۸۰] را ملاک عمل قرار داد و منابع مذکور در آن را به عنوان منابع حقوق بین الملل شناخت.
مهمترین سئوال مطرح شده در زمینه میادین مشترک گاز که با بررسی منابع حقوق بین الملل در پی پاسخ به آن می باشیم این است که:
آیا دولت ها در اکتشاف و بهره برداری از این مخازن مشترک آزادند و حاکمیت همچون مالکیت بر زمین در برخی نظام های حقوقی ملی بدون هیچ مانعی برای مالک حق حیازت، ولو از گاز زیر قلمرو دولت(یا دول) همجوار و همسایه می دهد یا اینکه حقوق بین المللی نیز همچون مقررات ملی برخی کشورها قواعدی را برای اکتشاف و بهره برداری از این مخازن مشترک در نظر گرفته است که موجب حفظ حقوق همسایه می گردد.
حال باید با بررسی منابع حقوق بین الملل پاسخی مناسب را برای این پرسش یافت.

مبحث اول: جایگاه میادین مشترک گاز در منابع اصلی حقوق بین الملل

منابع اصلی حقوق بین الملل در واقع عمان منابعی هستند که در صدر ماده ۳۸ اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری بیان شده اند و به دلیل اهمیتی که در میان تابعان اصلی حقوق بین الملل دارند با بررسی آنها می توان جایگاه هر موضوع و مسئله ای را به خوبی درک نمود. در اینجا هم این منابع را به ترتیب مورد بررسی قرار می دهیم تا نوع نگاه حقوق بین الملل را به موضوع میادین مشترک گاز دریابیم.

گفتار اول: معاهدات بین المللی مرتبط با میادین مشترک گاز

معاهدات بین المللی به عنوان اولین منبع ذکر شده در ماده ۳۸ اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری از اهمیت خاصی برخوردار است و به دو دسته اصلی معاهدات خاص یا دو جانبه و معاهدات عام یا چند جانبه تقسیم می شود که ما در این جا هر دو دسته را بررسی می نماییم.

بند اول: معاهدات خاص یا رویه دوجانبه دولت ها در مورد میادین مشترک گاز

با نگاهی به رویه ی دو جانبه دولت ها در ۴۰ سال گذشته در زمینه منابع طبیعی مشترک، می توان دریافت که همکاری در اکتشاف و بهره برداری از این منابع مناسب ترین و موثر ترین راه برای این مسئله خواهد بود و به همین خاطر است که در حال حاضر قراردادهای بهره برداری مشترک بسیاری در مناطق مختلف جهان انعقاد یافته است که با توجه به داشتن شرایطی معین می توان از آن برای رسیدن به یک قاعده عرفی بین المللی در زمینه منابع مشترک هیدروکربنی دست یافت.
این موافقت نامه ها به دلیل تعداد روزافزون آنها و همچنین پراکندگی جغرافیایی شان، هر گونه تلاش در جهت نپذیرفتن تکرار وقوع آنها – برای تبدیل شدن به یک عرف بین الملل- رد می کند.
دسته بندی های مختلفی در مورد این موافقت نامه های دو جانبه وجود دارد که برخی براساس وجود یا عدم وجود تحدید حدود در مناطق میزبان منابع طبیعی مذکور است.^[۸۱] برخی بر مبنای حدود آزادی هر کشور در بهره برداری از این منابع پس از امضاء موافقت نامه و … .^[۸۲]
اما در تمام انواع این موافقت نامه ها چند نکته مشترک وجود دارد که به عنوان اصولی ثابت در همه آنها پذیرفته شده است:
خودداری دولت ها از اقدامات یکجانبه و بدون هماهنگی با همسایگان خود در مخزن مشترک
استفاده از بهترین روش برای بهره برداری از مخزن مشترک در قالب موافقت نامه های مرسوم برای رعایت حقوق دولت های ذینفع(با توجه به ساختار زمین شناسی و مهندسی مخزن و امکانات و توانایی های خود).
در کل چهار مدل اصلی از موافقت نامه های دو جانبه همکاری در زمینه منابع مشترک هیدروکربنی(گاز) وجود دارد که عبارتند از:
موافقت نامه های متضمن واگذاری بهره بردرای به یک کشور
موافقت نامه های متضمن مشارکت دو کشور در بهره برداری از منبع مشترک
موافقت نامه های بهره بردرای با ایجاد مقام مشترک
موافقت نامه های آحادسازی

الف : موافقت نامه های متضمن واگذاری بهره بردرای به یک کشور

در این نوع موافقت نامه ها یک دولت بهره برداری از مخازن مشترک(مورد اختلاف) را از سوی دو دولت بر عهده می گیرد و دولت دیگر پس از کسر هزینه ها در درآمد حاصله شریک و سهیم می شود.
این نوع موافقت نامه ها در واقع ساده ترین گزینه موجود در مورد مخازن و میادین مشترک است و از این رو مستلزم حداقل تلاش در همکاری دو جانبه رسمی و هماهنگی حقوقی و نهادی بین دولت های ذیربط می باشد.
اگرچه در ابتدا برخی موافقت نامه ها به این شکل بودند اما بعدها به دلیل ظهور لطمات غیر قابل قبول که این راه حل به حاکمیت دولت ها وارد می ساخت، دیگر مورد استفاده و اقبال قرار نگرفت، چرا که دولت ها از ایجاد وضعیتی که به طور ضمنی صلاحیت دائمی را برای دولت دیگر توجیه و فراهم نماید – حتی به شرط موقتی بودن این وضعیت- وحشت دارند و این به ویژه در مواردی که امکان تحدید حدود در آینده وجود دارد تشدید می شود.
در سال های اخیر اقبال از این نوع موافقت نامه ها بنابر دلایلی افزایش یافته است. از مصادیق این گرایش می توان به موافقت نامه ۲۰۰۵ بین انگلستان و نروژ اشاره کرد.^[۸۳] دلایل گرایش به این نوع موافقت نامه ها عبارتند از:
ملاحظات اقتصادی و کارآمدی این روش
روابط مبتنی بر حسن همجواری دولت ها
بلوغ جامعه بین المللی در درک و فهم ضرورت ها و رفع شدن نگرانی های موجود در این زمینه(با تاکید بر رویه قضایی بین المللی، مانند رای دیوان بین المللی دادگستری در سال ۱۹۵۳ در اختلافات فرانسه و انگلیس)^[۸۴]
بنابر همین دلایل بود که انگلستان و نروژ در سال ۲۰۰۵ به انعقاد موافقت نامه ای از این نوع تمایل نشان دادند.
از مهمترین نمونه های این نوع موافقت نامه ها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
موافقت نامه عربستان – بحرین ۱۹۵۸ ^[۸۵]
این موافقت نامه در واقع اولین موافقت نامه از این دست است و موضوع آن مربوط به یک منطقه اختلافی فلات قاره در خلیج فارس بین بحرین و عربستان سعودی می باشد.
موافقت نامه قطر- ابوظبی ۱۹۶۹ ^[۸۶]
این موافقت نامه مربوط به منطقه ای است که هنوز تحدیدی حدود نشده است و طبق ماده ۶ آن: “ابوظبی و قطر حقوق مالکیت برابر بر میدان “Al-Bunduq” خواهند داشت.” بدین معنی که حتی اگر تحدید حدود بیشتر میدان را داخل در صلاحیت دریایی قطر قرار دهد باز هم طرفین سهمی برابر از عایدات دارند و میدان براساس تقسیم همه بهره مالکانه، سود و منافع به طور مساوی بین دو دولت مورد بهره برداری قرار می گیرد.^[۸۷]
موافقت نامه استرالیا- اندونزی ۱۹۸۹
این موافقت نامه را معاهده تی مور هم می نامند که با داشتن ۳۴ ماده و ۴ پیوست یکی از جامع ترین موافقت نامه های بهره برداری و استخراج از منایع مشترک هیدروکربنی است.

ب: موافقت نامه های متضمن مشارکت دو کشور در بهره برداری از منبع مشترک

در این موافقت نامه ها بهره برداری اشتراکی از مناطق مورد اختلاف متضمن ایجاد یک نظام مشترک (جونیت ونچر) اجباری بین دولت های ذینفع و اتباع آنها و یا سایر شرکت های فعال و مربوطه منصوب در مناطق بهره برداری مشترک می باشد.
در این نوع موافقت نامه ها شاید به دلیل درگیر نمودن هر دو دولت(یا همه دول)در تمام مراحل بهره برداری و استخراج منابع هیدروکربنی می باشد که به عنوان راه حل شایع در زمینه استخراج و بهره بردرای از میادین مشترک مورد توجه قرار گرفته است.
مهمترین نمونه های این مدل از موافقت نامه های بهره برداری از منابع مشترک را می توان موافقت نامه ذیل دانست:
موافقت نامه ژاپن- کره جنوبی ۱۹۷۴
موافقت نامه فرانسه – اسپانیا ۱۹۷۴ ^[۸۸]

هدف این سازمان‌ها کمک به بهبود وضع جامعه و حفظ منافع ملی و مصالح عمومی کشور است . براساس تعریف سازمان ملل ، NGO ها یا سازمان‌های غیردولتی می‌بایست دارای چهار مشخصه اصلی باشند ، ۱) از وابستگی مستقیم به هر حکومتی آزاد باشند ۲) فعالیت‌های سیاسی و وابستگی به احزاب سیاسی نداشته باشند ۳) غیرانتفاعی باشند و فعالیت اقتصادی نکنند ۴) فاقد فعالیت‌های خشونت‌آمیز بوده و با گروه‌های بزهکار مرتبط نباشند.
واقعیت‌های جهان امروز نشان می‌دهد که قدرت‌های سلطه‌گر با سوء‌استفاده ابزاری از سازمان‌های غیردولتی موسوم به NGO به دنبال پیشبرد اهداف خود در کشورهای درحال توسعه می‌باشند برای مثال ؛ سازمان‌های غیردولتی و NGO های وابسته به عنوان بخشی از عوامل اجرائی غرب نقش مهم و محوری در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تسریع در وقوع انقلاب‌های موسوم به” مخملی و گل رز ” در گرجستان و اوکراین ایفا نمودند و در شرایط کنونی به عنوان بخشی از استراتژی نظام سلطه‌ جهانی علیه ملت‌ها و حکومت‌های مستقل و مردمی بکار گرفته می‌شوند ، از طرف دیگر سازمان‌های غیردولتی و نهادهای مردمی متعهد و مدافع منافع ملی نظیر روحانیت شیعه و حوزه‌های علمیه در طول تاریخ نقش تعیین کننده در مبارزه با ظلم و ستم و احقاق حقوق از دست رفته مردم داشته‌اند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

موضوع سازمان‌های غیردولتی یکی از مواردی است که مورد بحث و گفتگوی فراوان واقع شده است برخی گسترش آن را برای جامعه ایران یک تهدید می‌دانند و معتقدند ج.ا.ا باید در مقابل NGO ها و سازمان‌های غیردولتی سیاست بازدارندگی داشته باشد و از گسترش آنها جلوگیری کند. عده ای دیگر بر حمایت بدون چون و چرا از سازمان‌های غیردولتی پافشاری می‌کنند از سوی دیگر واقعیت‌های جهان امروز نشانگر رشد و گسترش سازمان‌های غیردولتی و پیوستگی جهانی آنان با یکدیگر به مدد توسعه تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات است طبعاً جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند در چنین فضائی نسبت به این پدیده جهانی بی اعتنا باقی بماند.
عوامل مذکور ضرورت تحقیق و پژوهش پیرامون سازمان‌های غیردولتی و لزوم تهیه و تدوین سیاستهای کلی نظام جمهوری اسامی ایران در قبال آن را اجتناب ناپذیر نمود از این روی کمیسیون علمی فرهنگی و اجتماعی مجمع تشخیص مصلحت نظام از اوایل سال ۱۳۸۳ موضوع شیوه تعامل نظام با سازمانهای غیردولتی داخلی و NGO های جهانی را در دستور کار خود قرار داد و در مرحله اول به جمع آوری کلیه منابع و کتب منتشر شده موجود پرداخت و تحقیقات انجام گرفته در کشور را گردآوری کرد سپس طی جلسات مکرر با نهادهای اجرایی کشور که در عمل با سازمانهای غیردولتی داخلی و خارجی مواجهه بودند به تبیین وضع موجود و جمع بندی تجربیات آنها مبادرت نمود. این تحقیق نتایج بدست آمده از پژوهش‌های مذکور است که مشتمل بر پنج فصل و در ۶۰۰ برگ می‌باشد.
عنوان تحقیق : سازمانهای غیردولتی در نگاه تطبیقی
مریم ابوالقاسمی ( دانشگاه امام صادق « ع» ) – ۱۳۸۶
چکیده
سازمان‌های غیردولتی، سازمان‌ها و نهادهایی هستند که در راستای اهداف صحیح به فعالیتهای علمی، اخلاقی، اقتصادی، اجتماعی در جوامع می‌پردازند.
بر این اساس، گسترش سازمان‌های غیر‌دولتی در کنار اقتصاد، بازار آزاد، خصوصی‌سازی، دموکراسی و اطلاع رسانی از جمله ابزارهای غیردولتی هستند که جایگاهی مهم نزد مردم دارند و از سوی دیگر می‌توانند به برخی نیازها و دغدغه‌های جوامع که دولت‌ها توانایی یا انگیزه پرداختن به آنها را ندارند، پاسخ گویند، و علاوه بر این واسطه میان خواست و اراده عمومی جامعه و حاکمیت باشند. در کشور ما، مانند بسیاری از کشورهای دیگر وجود تشکل‌ها، انجمن‌ها و گروه‌هایی که با ماهیتی غیر انتفاعی فعالیت می‌کنند، سابقه‌ای دراز دارد.وجود صندوقهای قرض‌الحسنه، بنیادهای خیریه، هیأت‌های مذهبی، موقوفات خاص و عام از مصادیق بارز این تشکل‌ها هستند. نویسنده در این مقاله سعی بر آن دارد که سازمان‌های غیردولتی را مورد ارزیابی قرار داده، اندیشه اسلامی را در این زمینه ارزیابی نماید و راهکارهایی را هر چند مختصر در این زمینه پیشنهاد نماید که با به کارگیری آنها امنیت سیاسی و اقتصادی کشور به طریق اولی حفظ می‌گردد.
عنوان تحقیق : راهنمای سازمان های غیردولتی
محمود رضا گلشن پژوه (موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران) – ۱۳۹۱
چکیده
سازمان غیردولتی مفهومی است که نه می‌توان تعریف خاص، دقیق و جامعی برای آن قائل شد و نه تاریخچه پیدایش معینی دارد. با این حال، رشد بی‌سابقه این‌گونه سازمان‌ها، به ویژه در دهه‌ های اخیر باعث شده است که ساختار آن از مفهومی تقریباً ناشناخته با حیطه وظایف ثابت و محدود، به گونه‌ای شگفت‌انگیز تغییر یافته و به بازیگری قدرتمند در عرصه ملی و بین‌المللی و توانایی و تاثیرگذاری بسیار ـ گاهی همدوش دولت‌ها و یا سازمان‌های بین‌المللی ـ تبدیل شود. فقدان منابع مکتوب و در دسترس در زمینه سازمان‌های غیردولتی فعال در کشور عزیزمان، همواره از موانع مهم موجود بر سر راه این نهادها به شمار می‌آمده است. کتاب حاضر به عنوان منبع و مرجعی برای شناخت و حوزه فعالیتهای سازمان‌های غیردولتی به رشته تحریر درآمده است.
عنوان تحقیق : بررسی نقش عوامل سیاسی و امنیتی در سیاست‌گذاری سازمان‌های مردم‌نهاد ایرانی
محمدرضا مجیدی (فصلنامه سیاست – شماره ۲۷) – ۱۳۹۲
چکیده

عنوان تحقیق : سازمان‌های مردم نهاد بین‌المللی و حکومت جهانی
استیو ؛ (ماهنامه روابط فرهنگی – شماره سال دوم، شماره ۶,  ۷۹ - ۶۶) – ۱۳۹۱
چکیده

۱-۴ سوال
سازمان های مردم نهاد تا چه اندازه توانسته اند نقش خود را در تهران در تحقق حاکمروایی مطلوب و افزایش سرمایه اجتماعی ایفا نمایند ؟
۱-۵ فرضیه
تاثیر سازمان های مردم نهاد در تحقق حکمروایی مطلوب در تهران بنا به دلایلی همچون ضعف ساختاری سازمان های مردم نهاد ، ضعف اعتماد اجتماعی به آنان ، مشکلات اقتصادی فعالیت های داوطلبانه را می توان از عناصری دانست که کارکردهای حرفه ای سازمان های مردم نهاد را در شکل دهی به جامعه مدنی به حداقل رسانیده است .
نظریه تحقیق
به منظور انسجام بخشی به این تحقیق و ضرورت نتیجه بخشی کاربردی آن ، نظریه غالب در آن نظریه حکمروایی خوب یا مطلوب است که از اوایل دهه ۱۹۸۰ توسط بانک جهانی با رویکردی اقتصادی مطرح شد . حکمرانی خوب بیشتر نشأت‌گرفته از نظریه نهادگرایی محسوب می‌شود. در نظریه نهادگرایان، عوامل نهادی و سیاست‌های دولت می‌توانند به‌طور سیستماتیک بر رشد اقتصادی تأثیر بگذارند. تحولات مذکور باعث شد از دهه‌۹۰ محافل بین‌المللی سیاستگذاری اقتصادی، حکمرانی خوب را کلید معمای توسعه و شرط لازم ثبات اقتصادی و انسجام اجتماعی مطرح کنند. بنا به تعریف، حکمرانی در لغت به معنای اداره و تنظیم امور است و به رابطه میان شهروندان و حکومت‌کنندگان اطلاق می‌شود. اما از نظر اصطلاحی منظور از حکمرانی قواعد و فرایندهای حاکم بر اعمال اقتدار به نام حکومت است. به عبارت دیگر حکمرانی، نحوه تقسیم قدرت در نهادهای عمومی، چگونگی اعمال قدرت و تمهیدات ناظر بر سیاستگذاری است. به بیان دیگر، حکمرانی شیوه اعمال قدرت در مدیریت منابع اقتصادی و اجتماعی کشور است. بر این اساس، منظور از حکمرانی خوب، اعمال قدرت اقتصادی، سیاسی و اداری براساس قانون، پاسخگویی و اثربخشی است. حکمرانی خوب از ۳ جزء یا ۳ نهاد اصلی تشکیل شده است که هر یک نهادهای جزئی‌تر مخصوص به‌خود دارند: ۱- دولت ۲- جامعه مدنی ۳- بخش خصوصی
در این تحقیق نظریه حکمروایی مطلوب در محور جامعه مدنی به عنوان یکی از عناصر مهم و محوری سرمایه اجتماعی با رویکرد دیدگاه های نهادگرایی که در فضای نئولیبرالی با رویکرد تعاملی در محیط منطقه ای و محلی در فضای شهری قابل طرح است بررسی می شود.
۱-۶اهداف تحقیق
هدف اصلی تحقیق، ارزیابی تاثیر سازمان های غیر دولتی بر تحقق حاکمیت مطلوب و ارتقاء سرمایه اجتماعی با مطالعه موردی شهر تهران طی سالهای ۱۳۸۸ الی ۱۳۹۲ است. علاوه بر این هدف، تحقیق حاضر اهداف فرعی را نیزدنبال نموده است . شناسایی و ارزیابی تاثیر سازمان های غیر دولتی بر هر یک از مولفه های حاکمیت و سرمایه اجتماعی بوده است.
به بیان دیگر تحقق حاکمیت مطلوب و شایسته که پایدار و عادلانه باشد به طور فوق العاده ای پیچیده است و دانش و منابع سازمان های مردم نهاد را طلب می کند. دولت هایی که به تنهایی عمل می کنند، به سختی می توانند با همه مسایل توسعه کنار بیایند. بنابراین باید مسایل در حال تغییر توسعه توسط دولت ها، سازمان های مردم نهاد مورد توجه قرار گیرد و یک مشارکت و همکاری قوی بین دولت و جامعه مدنی را درتحقق و بهبود فرایند حاکمیت مطلوب و افزایش سرمایه اجتماعی بررسی، تجزیه و تحلیل شود. به علاوه افزایش سرمایه اجتماعی در درون آنها موجب می شود تا انجام امور به شکل بهتری تسهیل شده و بستری مناسبی برای تحقق حاکمیت مطلوب فراهم می آید و عملکرد ، کارایی مثبتی برجا گذارند. سازمان ها بی نیاز از سرمایه اجتماعی نبوده و شناسایی عوامل موثر در تقویت یا تضعیف سرمایه اجتماعی اهمیت به سزایی دارد. عامل بسیار مهمی که تاثیری شگرفی بر افزایش سرمایه اجتماعی می گذارد، عملکرد سازمان های غیر دولتی است. هر تصمیمی که سازمان های غیر دولتی می گیرند یا هر عملی که این سازمان ها بدان مبادرت می ورزند، در تحقق حاکمیت مطلوب و شایسته تاثیر می گذارند.
۱-۷ تعریف مفاهیم
۱-۷-۱ جامعه مدنی
شیوه خاصی از روابط میان دولت و گروه های اجتماعی نظیر خانواده ، بنگاه ها و موسسات تجاری ، انجمن ها و جنبش هایی که مستقل از دولت وجود دارند. این شیوه روابط ، پیش از همه در جامعه جدید پیدا شدند ، اگر چه مبادی آن را می توان در دوره های پیشتر نیز یافت . چندین مولفه جامعه مدنی برای دوام و بقای دموکراسی های نوین لازمند و به گذار از حکومت اقتدار گرا یا تمامیت خواه به حکومت دموکراتیک کمک می کنند.
پس می توان در تعریف دقیق تر چنین بیان داشت که ، جامعه مدنی معمولا به آن دسته از تشکل ها و روابط اجتماعی گفته می شود که خارج از حوزه قدرت دولت شکل می گیرند ، اما در سامان دادن به زندگی اجتماعی یک جامعه نقش مهمی ایفا می کنند . به طوری که از معنای ظاهری جامعه مدنی بر می آید ، این جامعه به تشکل ها و روابط اجتماعی مبتنی بر زندگی شهری و مقتضیات زندگی اجتماعی در اجتماعات بزرگ و مدرن مربوط است و نه به زندگی در جماعات کوچک و کهن نظیر روستاها و قبایل . در هر صورت جامعه مدنی بر اشکال خودجوش تشکل منافع جمعی و هم پیوندهای ملی دلالت دارد . این گونه تشکل ها و هم پیوندی ها که بدون دخالت دولت صورت می گیرد می تواند به عنوان واسطه ای میان جامعه و دولت عمل کند. (ساعی :۱۶۲:۱۳۸۰)
در جوامع جهان سوم ساختارهای اجتماعی مربوط به زندگی شهری و مناسبات سرمایه داری چه در دوران استعمار و چه پس از ان ضعیف بود . به نحویکه گروه ها و طبقات اجتماعی شسهری نمی توانستند مبانی استحکام یک دولت ملی را فراهم سازند. بورژوازی ضعیف این جوامع نتوانست پیوند طبقاتی و تشکل محکمی دست پیدا کند و به تبع آن نیز نتوانست رهبری جامعه را به دست بگیرد و با پیوند منافع خود با منافع ملی زمینه های یک دموکراسی لیبرال را در این کشورها فراهم کند . در این جوامع در واقع دولت بود که توانست با بهره گرفتن از بوروکراسی کشوری و لشکری و تحت هدایت ترکیبی از نخبگان سیاسی ، بوروکرات ها و نظامیان بر جامعه مسلط شده ، به نیروی هدایت کننده جامعه مدنی تبدیل شود . به عبارت دیگر در این جوامع جامعه مدنی مقهور دولت شد . در ضمن تشکل های صنفی و سیاسی مستقل از دولت یا پیدا نشدند و یا بسیار ضعیف باقی ماندند و تحت کنترل دولت قرار گرفتند . (ساعی ، پیشین )البته این نگاه در همه کشورهای درحال توسعه یکسان نیست بلکه بسته به نوع حکومت ها دارای تفاوت هایی است که موضوع دقیق این تحقیق نمی باشد .

مطلوبیت: افراد متمول بیشتر سوار درشکه های خوب می شدند و انعام های خوبی از مشتریان می گرفتند.

————————————————————————
۳۹.عنوان شغلی: دلاک حمام
معنی لغوی: ۱-کارگری که در گرمابه های عمومی به شست وشو ،کیسه کشیدن و مشت و مال دادن مشتریان می پرداخت ؛تانگر ؛تانگو؛تونگو؛کیسه کش. ۲- کسی که کارهایی از قبیل ختنه کردن، دندان کشیدن و خون گرفتن از افراد را انجام می داد.(صدری افشار، ۱۳۹۴: ۷۹)
مثال: دلاک ها یعنی کارگران حمام یکی از کارهایشان تراشیدن موی سر مشتریان بود (راز مثل های ما، میرکیانی،۲۰۵)
کد isic: 5149
طبقه شغلی: کارکنان ارائه خدمات و کارکنان فروش
بسط و شرح: از لفظ دلاک در چند معنای متفاوت استفاده می شود. هم به معنی کسی که در حمام کار می کند و کارش شست وشو و کیسه کشیدن مشتریان است هم در معنای کسی است که کودکان را ختنه می کند و نیز به معنی سلمانی که موی کوتاه می کند ونیز کسی که حجامت هم انجام می دهد، استفاده می شود. در قدیم که مردم بیشتر از حمام های عمومی استفاده می کردند، برای شست و شو و کیسه کشیدن و…از دلاک کمک می گرفتندو دلاک های مردمانی بسیار سخت کوش و زحمت کشی بودند. آن‌ها در طول ساعات کاری خود باید به مشتریان زیادی خدمت می کردند. بیشتر آن ها بعد گذشت چند سال دچار بیماری های خاصی می شدند. مخصوصا مشکلات مفاصل و مشکلات پوستی به سبب تماس با افراد مختلف. میرکیانی،۱۳۹۱:۲۰۵
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مطلوبیت: از کارهای بسیار کم بها و در عین حال مورد نیاز مردم است. می تواند مورد سوء استفاده ی برخی از افراد ناسالم قرار گیرد. مثل وارد شدن برخی از مردها در حمام های زنانه. در ضمن برخی از آنان دارای عزت نفس پایینی بوده و عیب دیگران را به رخ می کشند. مولانا از این قشر در توبه نصوح یاد کرده است.

————————————————————————
۴۰.عنوان شغلی: دلال فرش
معنی لغوی: دلال کسی که واسطه قرار می گیرد تا جنس دیگری به فروش برسد. میانجی بین بایع و مشتری، کسی که با دریافت حق معینی واسطه ما بین خریدار و فروشنده می شود. (معین، ۱۳۷۲، ؟)
مثال: ….دلالی فرش کی کرده، پیمانکاری قیر و گونی هم می کرده (هندوانه به شرط عشق، حسن زاده، ۳۶)
کد isic: 3421
طبقه شغلی: تکنسین ها و کمک متخصصان
بسط و شرح: دلال کسی است که درآمدش با برقرار کردن معامله بین خریدار- هرچیز- و فروشنده _ هرچیز- به دست می آید. چون امرار معاشش بستگی به انجام گرفتن معامله است پس سعی خود را به هر طریق خواهد کرد. این واسطه گری خیلی وقتها به نفع هر سه نفر تمام می شود. اما گاهی برخی از شاغلان در این شغل با بهره گرفتن از ترفند های خاصی یکی از طرفین معامله را مغبون می سازند. امروزه دلالی که جزء مشاغل خدماتی است، رواج بسیار زیادی یافته است. خصوصا در خرید و فروش به‌صورت اینترنتی و یافتن مشتری های زیاد از سراسر جهان برای کالاهای مختلف و نیز فروشنده ی کالاهای مورد نیاز در سراسر دنیا. سایت های خاصی مانند ای بی و علی بابا در دنیای دیجیتال هم اکنون این مسئولیت را بر عهده دارند.
مطلوبیت: بیشترین سود از تولید و فروش کالا نصیب دلال یا واسطه می شود. حیله گری و سودجویی همراه با دروغ از مشخصات برخی از دلالان است. این پیشه می تواند در صورت صحت در رفتار، فواید زیادی برای خریدار و فروشنده داشته باشد. دلالی در هر کاری جزء مشاغل پایین جامعه حساب می شود و مردم دید خوبی نسبت به آن ندارند.

————————————————————————
۴۱.عنوان شغلی: دهقان
معنی لغوی: ۱- ملاک؛ ارباب؛ دهگان؛ دیهگان. ۲- کشاورز (صدری افشار، ۱۳۹۴: ۸۲)
مثال: سادگی دهقان که طلا را جلوی گاو می گذارد (افسانه هایی از احمق ها، شمس۲۱)
کد isic: 6111
طبقه شغلی: کارکنان مشاغل ساده
بسط و شرح: در بیشتر داستان هایی که به نحوی کشاورز یا دهقان حضور دارند، به شکل شخصیت هایی که بسیار ساده اند، معرفی می شوند.
مطلوبیت: سادگی دهقان به خاطر یگانگی او با طبیعت است ولیکن این سادگی مورد سوء استفاده و نیز موجب تمسخر دیکران است.

————————————————————————
۴۲.عنوان شغلی: دوغ فروش
معنی لغوی: دست فروش دوره گردی که در فصل تابستان در خیابان ها و کوچه ها می گردد و دوغ می فروشد.
مثال: “…. قاسم در خیابان ۴متری دوغ لیوانی یک قران می فروخت….” (۲۴ ساعت در خواب و بیداری، بهرنگی،؟)
کد isic: 9111
طبقه شغلی: کارکنان ارائه خدمات و کارکنان فروش
بسط و شرح: لذت بخشیدن به مردم با فروش یک لیوان دوغ خنک در تابستان گرم. در روزهای بلند و گرم تابستان آن چه موجب آرامش مسافران فصل تابستان می شود، حضور این افراد با قالب های بزرگ یخ در کنار جاده ها و یا حتی درون شهرها بود.
مطلوبیت: در گرمای تابستان آن چه که می تواند مطلوب طبع انسان شود، یک لیوان نوشیدنی خنک است. اما برای تهیه این لیوان و اهدای نشاط به دیگر انسان ها، انسان های دیگری باید سختی هایی را تحمل کنند. تهیه یخ مورد نیاز دوغ فروشی در زمان های نسبتا دور که یخچال برقی و وسایل الکترونیکی سرما ساز نبود، بسیار دشوار بود. علی رغم تمام سختی ها، این کار دارای شان اجتماعی بالایی نیست هر چند دارنده ی این شغل در روزگار فعلی درآمد زیادی داشته باشد.

————————————————————————
۴۳.عنوان شغلی: راننده خاور
معنی لغوی: آن که وسایل نقلیه را می راند؛ شوفر (معین،۱۳۷۲: ؟)
مثال: شوهرش آقا لطف اله راننده بنز خاور، می خندد (۳۵داستان برای نوجوانان،نجفی، ۹۰)
کد isic: 8324
طبقه شغلی: متصدیان ماشین آلات

لَا ینْبَغِی لِمَنْ عَرَفَ عَظَمَهَ اللَّهِ أَنْ یتَعَظَّمَ فَإِنَّ رِفْعَهَ الَّذِینَ یعْلَمُونَ مَا عَظَمَهُ اللَّهِ أَنْ یتَوَاضَعُوا لَه^[۵۴].
شایسته نیست کسی که عظمت خدا را شناخته است، بزرگی کند! پس همانا رفعت و بلندی آنان‌که می‏دانند عظمت خدا چیست آن است که به خاطر او تواضع کنند.
وجود مبارک امام ششم حضرت جعفر بن محمد۸یکی از خطاب‌های خداوند به حضرت موسی۷ را چنین گزارش می‌فرمایند:
یَا مُوسَى إِنِّی لَا أَقْبَلُ الصَّلَوهَ إِلَّا لِمَنْ تَوَاضَعَ‏ لِعَظَمَتِی‏ و…^[۵۵]
ای موسی! من نماز را قبول نمی‌کنم مگر از کسی که برای عظمت من تواضع کند و…
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ائمه: نتیجه‌ی تواضع را چنین بیان می‌فرمایند:
إِنَّ فِی السَّمَاءِ مَلَکیْنِ مُوَکلَیْنِ بِالْعِبَادِ، فَمَنْ‏ تَوَاضَعَ‏ لِلَّهِ‏ رَفَعَاهُ، وَ مَنْ تَکبَّرَ وَضَعَاه^[۵۶]
همانا دو فرشته در آسمان بر بندگان گماشته شده‏اند، که هر کسى براى خدا تواضع کند، او را بالا برند و هر که تکبر کند پستش کنند.
۱٫۱٫۱٫۷٫ گشاده‌رویی و اندوه‌دلی
کسی که معرفت به خدا پیدا می‌کند و در مسیر بندگی قدم می‌بردارد، می‌داند که خداوند متعال از بنده‌اش می‌خواهد که با سایرین خوش‌رفتار باشد. کلام زیبایی از امیرمؤمنان۷ چنین نقل شده است:
الْعَارِفُ وَجْهُهُ مُسْتَبْشِرٌ مُتَبَسِّمٌ وَ قَلْبُهُ وَجِلٌ مَحْزُون‏^[۵۷].
آن که معرفت دارد گشاده رو و لبخندزنان است و دل او نگران و اندوهگین.
طبیعی است که هر کس خدا را بشناسد نسبت به قصور و تقصیر در وظیفه‌ی بندگی و لحظاتی که خالی از یاد خدا بوده است و نیز به خاطر نگرانی از آینده‌ی خویش و عدم حسن عاقبت، همواره محزون و نگران است. اما از آن جهت که یکی از مصادیق بندگی خدا خوش خلقی و برخورد خوب با مؤمنان و دیدار با مؤمنان با گشاده‌رویی و لبخند است، در چهره تبسم و شادمانی دارد. اما دل او به چیزی خوش نیست. از امور دنیوی لذت نمی‏برد و برای آخرت خود و تمام لحظاتی که بی‌توجه به خداوند گذرانده است غصه می‏خورد.
۱٫۱٫۱٫۸٫ بی‌نیازی از خلق خدا
از مولای متقیان۷ چنین روایت است که فرمودند:
مَنْ سَکنَ قَلْبَهُ الْعِلْمُ بِاللَّهِ أَسْکنَهُ الْغِنَی عَنْ خَلْقِ اللَّه‏^[۵۸].‏
هر کس که دلش را علم خداوند آرام کند، بی نیازی از خلق خدا نیز دلش را آرام خواهد کرد.
توضیح آنکه کسی که خداشناس شد و دانست همه‌ی نعمت‏ها به دست اوست و رغبت فی ما عند اللّه‏ پیدا کرد، چشم به مخلوقات خداوند - که آن‌ها هم مثل او نیازمند و فقیر در خانه او هستند- ندارد و احساس استغناء از آنان خواهد داشت.
۱٫۱٫۱٫۹٫ کثرت دعا
وقتی شخص خدا را بشناسد و بداند که هر چه هست از اوست و به آن‌چه نزد اوست رغبت پیدا کند و نیز بداند که آن خدای مهربان سخن گفتن بنده با خود و درخواست او را دوست می‏دارد، تا بتواند شب و روزش را به دعا و درخواست از خدا و راز و نیاز با او خواهد گذراند.
امیرالمؤمنین۷ چنین می‌فرمایند:
‏أَحَبُ‏ الْأَعْمَالِ‏ إِلَى‏ اللَّه‏ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَاء^[۵۹]
محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند عزّ و جلّ در زمین، دعاست.
همان طور که محبوب‌ترین کار نزد خداوند در زمین، دعا است، بنا به فرمایش حضرت باقرالعلوم۷مغبوض‌ترین شخص نزد خدا تارک دعاست:
مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْئَلَ وَ یُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ وَ مَا أَحَدٌ أَبْغَضَ‏ إِلَى‏ اللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّنْ یَسْتَکبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لَا یَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ^[۶۰]
چیزى نزد خداى عز و جل بهتر از این نیست که از او درخواست شود و از آنچه نزد او است، خواسته شود؛ و کسى نزد خداى عز و جل مبغوض‏تر نیست از آن کس که از عبادت او تکبر ورزد و آنچه نزد او است را درخواست نکند^[۶۱].
مولی الموحدین۷ چنین فرموده‏اند:
أَعْلَمُ النَّاسِ بِاللَّهِ أَکثَرُهُمْ لَهُ مَسْأَلَه^[۶۲].
داناترین مردم به خدا کسی است که از او بیش‌تر‌ درخواست کند.
در روایات بسیاری، ائمه: به دعا حتی برای کوچک‌ترین حاجات تأکید فرموده اند. امام ششم۷ فرموده‌اند:
عَلَیْکمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّکمْ لَا تَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَا تَتْرُکوا صَغِیرَهً لِصِغَرِهَا أَنْ تَدْعُوا بِهَا إِنَّ صَاحِبَ الصِّغَارِ هُوَ صَاحِبُ الْکبَارِ^[۶۳]
بر شما باد به دعا، زیرا به هیچ چیز مانند آن به خدا نزدیک نمی‌شوید و دعا برای هیچ حاجت کوچکى را به خاطر کوچکی‌اش رها نکنید؛ زیرا آن کس که حاجات کوچک به دست اوست، همان کسی است که حاجات بزرگ را در اختیار دارد.
پیامبر اکرم۶ در روایتی می‌فرمایند:
سَلُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مَا بَدَا لَکمْ‏ مِنْ‏ حَوَائِجِکمْ حَتَّى شِسْعَ النَّعْلِ فَإِنَّهُ إِنْ لَمْ یُیَسِّرْهُ لَمْ یَتَیَسَّر^[۶۴]
هر نیازی که برای‌تان پیش می‌آید (رفع آن را) از خداوند عزّ و جلّ بخواهید، حتی بند کفش (تابستانی)؛ چرا که اگر (خداوند) آن را فراهم نسازد، فراهم نمی‌شود.
از قبیل همین مضمون، می‌توان به خطاب خداوند به حضرت موسی۷ اشاره کرد:
یَا مُوسَى‏ سَلْنِی‏ کلَّ مَا تَحْتَاجُ إِلَیْهِ حَتَّى عَلَفَ شَاتِک وَ مِلْحَ عَجِینِک^[۶۵]
ای موسی همه‌ی ما یحتاج خود را از من طلب کن حتی علف گوسفند و نمک غذایت را.
نمی‏شود کسی خدا را بشناسد ولی با محبوب خویش به خلوت و راز و نیاز ننشیند و از این راه با او انس نگیرد. همان طور که زین العابدین۷ عرضه می‏دارند:
یا مَنْ آنَسَ الْعَارِفِینَ بِطَیبِ مُنَاجَاتِه‏^[۶۶]
ای خدایی که عارفان را به مناجات پاکیزه با خویش انس داده‌ای!
کسی که خدا‌شناس شد و دانست که همه نعمت‏ها به دست اوست و رغبت فی ما عند اللّه پیدا کرد، چشم به مخلوقات خداوند -که آن‌ها هم مثل او نیازمند و فقیر در خانه او هستند- ندارد و احساس استغناء از آنان خواهد داشت و حاجات خویش را فقط از خدا می‌خواهد.

۱٫۲٫ محبت خداوند

این لذت معنوی نیز گرچه از آثار معرفت خداوند است، اما همان‌گونه که از آموزه‏های دینی و کلمات نورانی اهل‌بیت: استفاده می‏شود، خود دارای لذت خاص و آسمانی است.
لذت محبت خدا آن قدر زیاد است که در بهشت که خانه لذات ماندگار و مجمع حلاوت‏های بی‌نظیر است، لذیذترین چیز، محبت پروردگار مهربان است.
امیرمؤمنان۷ در این باره چنین فرموده‏اند:
أَطْیبُ شَی‏ءٍ فِی الْجَنَّهِ وَ أَلَذُّهُ حُبُّ اللَّهِ وَ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ^[۶۷]

۳۵۰/۱

۵۲

۲۱۱/۷۰

خطا

۵۶

۰۰۰/۶۹۵۰

مجموع

۵۵

۳۵۷/۳۰۵

مجموع اصلاح شده

فصل پنجم
بحث و نتیجهگیری
۵-۱- مقدمه
به طور کلی اعتبار هر عمل پژوهشی به نتایج استخراج شده و قابلیت بهرهبرداری از آن بستگی دارد. در این پژوهش تلاش شده تا تاثیر روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) برمیزان یادگیری ویاد داری درس شیمی مقطع متوسطه بررسی شود. در فصل اول، کلیات پژوهش شامل شرح موضوع و زمینهی پژوهش، سؤالاتی که پژوهش گر در جستجوی پاسخ به آنهاست، اهداف و سابقه پژوهش، فرضیه های پژوهش، روش انجام پژوهش، ابزار گردآوری اطلاعات، جامعه آماری و قلمرو زمانی و مکانی پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم بررسی ادبیات موضوع میباشد.
در فصل سوم روش انجام پژوهش ارائه گردید و در فصل چهارم، تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار آماریSPSS وآزمون t و تحلیل کوواریانس صورت گرفت. مطالب این فصل به نتایج و یافته های پژوهش، محدودیتهای پژوهش و پیشنهادات برای ارتقاء یادگیری و یادداری و غنی کردن محیط های یادگیری و پژوهش های آتی اختصاص یافته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۵-۲- خلاصه فصل های پنج گانه پژوهش
تغییرات سریع و غیر قابل پیش بینی عصر حاضر در حوزه تکنولوژی و فن آوری اطلاعات و ارتباطات، تمام ابعاد زندگی زندگی بشر را تحت تأثیر خود قرار داده است. نظام آموزشی به عنوان محور توسعه ی همه جانبه، نمی تواند در مقابل این همه پیشرفت و تغییر منفعل باشد و از خود واکنش نشان ندهد. لذا متخصصان و دست اندرکاران حوزه ی تعلیم و تربیت حرکتی را آغاز نموده اند که از طریق آن، بتوانند ضمن به خدمت گرفتن آخرین دستاورد های تکنولوژی و فن آوری اطلاعات و ارتباطات، رویکردهای جدیدی را در تدریس و یادگیری ایجاد نمایند.
آموزش و یادگیری همواره از مسایل و دغدغه های اصلی پیش روی انسان بوده است. صاحبنظران و دانشمندان علوم تربیتی و روانشناسی سعی در یافتن قوانین و عوامل تاثیرگذار در یادگیری را داشته اند و حاصل تلاش آن ها مبانی نظری یادگیری می باشد، که اینک به صورت رویکرد ها و نظریه های یادگیری نمود یافته و در اختیار طراحان آموزشی، برنامه ریزان درسی و معلمین قرار گرفته است، تا در عرصه آموزش و یادگیری از آن بهره مند شوند. مهمترین رویکرد های یادگیری، رفتارگرایی، شناخت گرایی و ساختن گرایی هستند که در طراحی محیط های یادگیری و به کارگیری انواع روش های تدریس مورد توجه قرار می گیرند.
تحول ایجاد شده در مواد و رسانه های آموزشی، و استفاده ی گسترده از چند رسانه ای های آموزشی، شبیه ساز های آموزشی، نرم افزارهای آموزشی و فناوری های برخط، عرصه را بر روش های تدیس سنتی صرف، که در آن ها معلم محور آموزش و یادگیری است را تنگ نموده و میدان عمل را در اختیار روش های تدریس فعال و نوین که در آن ها فراگیران محور و اساس یادگیری می باشند قرار داده است.
در سال های اخیر محققان، پژوهش های فراوانی را در خصوص میزان اثر بخشی روش های نوین و فعال تدریس انجام داده اند که نتایج اغلب آن ها، برتری این روش ها را بر روش های سنتی تدریس اثبات نموده است. از میان این روش ها می توان به تدریس با بهره گرفتن از چند رسانه ای های آموزشی، نرم افزارهای آموزشی، شبیه ساز های آموزشی، آموزش الکترونیکی و روش های ترکیبی تدریس اشاره نمود. هیچکدام از این روش ها را نمی توان به تنهایی، بهترین و مؤثرترین روش تدریس دانست و ان را برای تدریس تمام درس ها، پایه ها و مقاطع تحصیلی تجویز نمود. چه بسا روش تدریسی که برای یک درس مناسب نیست، برای درس دیگر بهترین روش تدریس ممکن باشد.
امروزه، روش های ترکیبی که در آن ها از ترکیب چند روش تدریس استفاده می شود، اثر بخشی خود را در آموزش و به تبع آن، یادگیری بهتر و بیشترنشان داده اند. نتایج پژوهش های متعدد مؤید این موضوع است. از جمله روش های ترکیبی نوین، ترکیب اموزش الکترونیکی و آموزش سنتی چهره به چهره است. در این روش در کلاس های درس معمولی می توان از انواع فن آوری های برخط، چند رسانه ای ها و شبیه سازهای آموزشی بهره گرفت.
روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) از روش های ترکیبی تدریس است که در آن از ترکیب روش تدریس کاوشگری گروهی در آزمایشگاه و شبیه سازی(یا استفاده از فیلم، اینترنت، انیمیشن یا تصویر سه بعدی بنا به ضرورت تدریس ) و سخنرانی کوتاه در موقعیت های مختلف( بنا به ضرورت ) استفاده می شود. مبنای نظری این روش تدریس، که در آن کلاس و آزمایشگاه از هم جدا نیست و در زمره روش های فعال تدریس می باشد، ساختن گرایی می باشد. بنابراین در این روش تدریس دانش آموزان فعالانه در جریان یادگیری هستند و خودشان دانش و مهارت خود را می سازند و معلم نقش راهنما دارد. همکاری و تعامل از جمله ویژگی های دیگر این روش تدریس می باشد.
با وجود پیشرفت های چشمگیر در حوزه تعلیم و تربیت و تاثیر تکنولوژی و فناوری بر محیط های آموزشی و تنوع ایجاد شده در روش های تدریس، متاسفانه در دروس پایه، مانند شیمی شاهد افت تحصیلی و کج فهمی هایی هستیم که اغلب، آن ها را نتیجه استفاده معلمان از روش های تدریس سنتی مانند سخنرانی می دانند. درس شیمی به خاطر مفاهیم انتزاعی، از جمله درس های سخت محسوب می شود. لذا باید با بهره گیری از روش های فعال تدریس و به خدمت گرفتن تکنولوژی های نوین، تدریس آن را برای دانش آموزان لذت بخش نمود و زمینه یادگیری عمیق آن را ایجاد نمود. در این پژوهش مسأله اصلی این است که آیا روش تدریس فعال فناورانه بر یادگیری و یادداری درس شیمی دانش آموزان متوسطه مؤثر است؟
در این تحقیق که به منظور بررسی تاثیر روش تدریس فعال فناورانه (TEAL) بر یادگیری و یادداری درس شیمی دوره متوسطه انجام شد، ابتدا مبحث ” محلول ها ” از کتاب شیمی ۳ و آزمایشگاه که در بازه ی زمانی نیمسال دوم سال تحصیلی تدریس می شود، انتخاب گردید تا محتوای آن در ۸ جلسه آموزشی ۹۰ دقیقه ای در هر دو گروه آزمایش و کنترل تدریس شود. طرح درس جلسات آموزشی تهیه گردید. در گروه آزمایش تدریس به روش فعال فناورانه و در گروه کنترل به روش معمول (سخنرانی ) انجام شد.
جامعه آماری تحقیق را تمام دانش آموزان دختر سال سوم متوسطه شهر ایوانغرب که در سال تحصیلی ۹۳/۹۲ درس شیمی۳ و آزمایشگاه را می گذراندند تشکیل داده است. از بین ۷ کلاس از ۴ دبیرستان، دو کلاس سال سوم رشته علوم تجربی از دبیرستان دخترانه دولتی کوثر به روش خوشه ای انتخاب شدند و یکی از کلاس ها به تعداد ۲۸ نفر به عنوان گروه آزمایش و کلاس دیگر به تعداد ۲۸ نفر به عنوان گروه کنترل انتخاب شد. بنابراین حجم نمونه تحقیق ۵۶ نفر می باشد که ۲۸ نفر را گروه کنترل و ۲۸ نفر را گروه آزمایش تشکیل می دهد.
به منظور گردآوری داده ها از آزمون های محقق ساخته استفاده شد. سوالات این آزمون ها که شامل پیش آزمون و پس آزمون بودند بر اساس جدول دو بعدی هدف – محتوا که قبلا تهیه شده بود طرح شد. روایی آزمون ها را متخصصان موضوع تایید کردند و پایایی آزمون با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS به روش الفای کرونباخ ۷۰۳/۰ تعیین شد. قبل از اجرای تدریس، پیش آزمون به طور همزمان در دو گروه آزمایش و کنترل انجام شد و نتایج لازم استخراج شد. پس از تدریس مباحث مورد نظر در گروه ها، پس آزمون یادگیری برگزار شد و سه هفته بعد از آخرین جلسه آموزشی پس آزمون یادداری نیز انجام شد و نتایج لازم از این آزمون ها استخراج شد. به منظور تجزیه و تحلیل نتایج داده های تحقیق از نرم افزار SPSS استفاده شد. تحلیل داده ها به استفاده از آزمون t و تحلیل کوواریانس انجام شد. در ادامه با طرح فرضیه های پژوهش به بحث در خصوص نتایج حاصل از این تحقیق می پردازیم.
۵-۳- نتایج و دستاوردهای حاصل از پژوهش
۵-۴- فرضیه های تحقیق:
۵-۴-۱- فرضیه اول تحقیق: