مصیبت بزرگ برای سالخوردگان این است که باید به جبر طبیعی، از گروه فعال جامعه جدا شوند و بر اثر فرسودگی قوا، مجبورند محیط پرتحرک اجتماعی را ترک گویند و مصیبت بزرگتر برای ‌سال‌خوردگانی است که در خانواده نیز جایی برای خود نیابند و احیاناً با خشونت و تندی با آنان رفتار کنند و با تحقیر و اهانت آنان را ازمحیط خانه وخانواده طرد نمایند. در این موقع زندگی برای آنان طاقت فرسا و غیر قابل تحمل می‌گردد و پیران کم ظرفیت ‌و حساس ، براثر شدت فشارهای روانی وآلام درونی ، از پای درآیند وخیلی زود حیاتشان پایان پذیرد (عشق پور،۱۳۷۶).

در تحقیقی که به همت سازمان بازنشستگی کشوری منتشر شده است مشخص گردید که حدود ۴۶ درصد بازنشستگان معتقدند رفتار خانواده پس از بازنشستگی شان با آن ها بدتر شده است ونیز ۳۸ درصد گفته اند رفتار مردم جامعه پس از بازنشستگی شان با آنان نامطلوب تر از دوران اشتغال آنان شده است (اردبیلی، ۱۳۷۹).

برخلاف فرهنگ غرب که وجود سالمندان را در خانواده ها، زائده ای مزاحم می پندارد و می کوشند برای آن که آزادی های شخصی شان محدود نشود به نحوی آنان را از محیط خانه و روابط خانوادگی دور کنند و به خانه سالمندان بفرستند ، اسلام به آنان ارج می نهد و برایشان حرمت قائل بوده و به رعایت حقوق و احترام آنان سفارش کرده و به بهره گیری از تجارب وافکار پخته آنان تشویق می‌کند از آن جمله می توان به حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (ص)اشاره نمود که می فرماید : کسی که حرمت سالمندی را بشناسد و او را به خاطر کهنسالی اش احترام گذارد ، خداوند او را از بیم روز قیامت در امان می‌دارد.

در جایی دیگر داستانی از حضرت امیر نقل می نمایند مبنی براین که : امیرالمومنین(ع) پیرمرد کوری از اهل ذمه را دیدند که گدایی می کرد فرمودند : این چرا گدایی می‌کند ؟ گفتند: مردی نصرانی است، تا وقتی که توانست کارکرد ، حالا که نمی تواند گدایی می‌کند؟ حضرت امیر درپاسخ فرمودند: عجب ! ‌تا وقتی می‌توانست کار کرد، حالا که نمی تواند ، گدایی می‌کند؟! لذا گفتند: تا نیرو داشت از او کار کشیدند و حالا درست نیست او را کنار بزنیم. حضرت دستور دادند از بیت المال چیزی برایش مقرر کردند (مطهری،۱۳۶۳) .

لذا با توجه به اهمیت موارد بالاکه در زندگی بازنشستگان ذکر گردید و همچنین با توجه به اینکه بازنشستگان در مرحله ای قرار دارند که مروری برزندگی گذشته خویش می اندازند ‌و خودشان را ناتوان برای جبران درآینده می بینند دچار نوعی آشفتگی روانی می‌شوند که در این تحقیق سعی برآن است تا اثربخشی آموزش معنا درمانی به شیوه گروهی برافزایش امید به زندگی وکاهش احساس تنهایی افراد بازنشسته مورد بررسی قرار گیرد.

اهداف تحقیق

هدف اصلی این تحقیق بررسی اثربخشی آموزش معنا درمانی به شیوه گروهی برافزایش امید به زندگی وکاهش احساس تنهایی مردان بازنشسته کانون بازنشستگان شهرستان ممسنی می‌باشد.

سؤالات تحقیق

۱-آیا آموزش معنا درمانی به شیوه گروهی برامید به زندگی مردان بازنشسته تأثیر دارد؟

۲- آیا آموزش معنا درمانی به شیوه گروهی ‌بر کاهش احساس تنهایی مردان بازنشسته تأثیر دارد؟

فرضیه های تحقیق

۱-آموزش معنا درمانی به شیوه گروهی باعث افزایش امید به زندگی مردان بازنشسته می شود.

۲- آموزش معنا درمانی به شیوه گروهی باعث کاهش احساس تنهایی مردان بازنشسته می شود.

۳- آموزش معنادرمانی به شیوه گروهی باعث تداوم افزایش امید به زندگی مردان بازنشسته در مرحله پیگری یک ماهه می شود.

۴- آموزش معنا درمانی به شیوه گروهی باعث تداوم کاهش احساس تنهایی مردان بازنشسته در مرحله پیگری یک ماهه می شود.

تعریف متغیرهای پژوهش

1. معنا درمانی

۱-۱– تعریف مفهومی معنا درمانی گروهی : معنا درمانی گروهی دنیای کوچکی از دنیای واقعی است که شرکت کنندگان در آن عمل و زندگی می‌کنند. اعضا با هدف کشف خودشان به عنوان اینکه علایق وجودی مشترک دارند در گروه شرکت می‌کنند . می توان گفت اعضا ی گروه یک سفر خود اکتشافی تشکیل می‌دهند که سه هدف دارد. کسب توانایی برای اینکه با خودشان حقیقی باشند. گسترش دید نسبت به خود و دنیای اطراف و روشن سازی آن چه که به زندگی فعلی و آینده شان معنی می‌دهد. گروه جایی است که افراد احساس می‌کنند به طور عمیقی می‌توانند در راه های معنادار زندگی با هم باشند (کوری^[۱] ،۱۹۹۵).

۲-۱ –تعریف عملیاتی : در این پژوهش منظور از معنا درمانی گروهی جلسات درمانی است که روی گروه آزمایشی طی ۱۰ جلسه ۹۰ دقیقه ای و در طول ۱۰ هفته مطابق دستورالعمل اجرا می‌گردد.

۲– امید

۱-۲- تعریف مفهومی : امید به معنای تجسم کردن روزهای خوب در آینده یا قبول داشتن تمامیت خود، زیستن به طور سالم و داشتن یک زندگی با مفهوم می‌باشد(میلر^[۲]، به نقل از نیکنامی، ۱۳۸۵).

۲-۲-تعریف عملیاتی: منظور از امید در این پژوهش نمره ای است که آزمودنی از پاسخ به پرسشنامه امید به زندگی میلر به دست می آورد.

۳– احساس تنهایی

۱-۳- تعریف مفهومی : احساس تنهایی عبارت است از فقدان فرصت برای ایجاد رابطه با دیگران در سطحی صمیمانه ، ناتوانی دراظهار افکار و هیجانات فرد به نحوی آزادانه و بدون ترس از طردشدن یا پذیرفته نشدن از سوی دیگران به وجود می‌آید ( ولو^[۳] ، ۱۹۷۸).

۲-۳- تعریف عملیاتی : منظور از احساس تنهایی در این پژوهش نمره ای است که آزمودنی از پاسخ به پرسشنامه مقیاس تجدید نظر شده احساس تنهایی ( UCLA ^[۴] ) به دست می آورد.

فصل دوم

پیشینه پژوهش

مقدمه

در این فصل ابتدا سعی بر آن است پیشینه و ادبیات تحقیق با توجه به رویکرد های مربوط به آن بیان گردد و سپس به تحقیقات انجام شده درمورد موضوع پژوهش در ایران و خارج از ایران اشاره می شود. نظریه های ارائه شده در این فصل عبارتند از: الف ) درمان وجودی ب) معنادرمانی ج) روان درمانی و مشاوره گروهی د) احساس تنهایی و) امید ی) بازنشستگی می‌باشد.

مبانی نظری پژوهش

الف)درمان وجودی

روان درمانی وجودی که رویکردی فلسفی درباره مردم و وجودشان دارد به موضوعات و مضامین مهم زندگی می پردازد.روان درمانی وجودی عمدتاً نوعی نگرش نسبت به برخی مضامین محسوب می شود تا یک رشته فنون و روش ها. این مضامین عبارتند از: مرگ و زندگی، آزادی، مسئولیت پذیری در قبال خود و دیگران، معنایابی و کنارآمدن با بی معنایی. روان درمانی وجودی بیش از درمان های دیگر به آگاهی انسان ها ‌در مورد خودشان می پردازد و آنان را وا- می‌دارد آن سوی مشکلات و وقایع را ببینند. انسان ها جدای از دیگران وجود ندارند، در نتیجه برقراری روابط صادقانه و صمیمی با دیگران ‌در درمان وجودی خیلی مهم است(شارف،۲۰۰۰ ^[۵] ترجمه فیروزبخت،۱۳۸۱) .