اضطراب و تعلل ورزی تحصیلی در حیطه آموزش و پرورش از عوامل مخل و مخرب به حساب می‌آیند. تاثیر منفی اضطراب و تعلل ورزی بر فرایندهای تعلیمی و تربیتی توسط پژوهش های متعدد و مختلفی نشان داده شده است (کریمی، ۱۳۸۸).

روانشناسان از سالها پیش پی برده اند که اضطراب مفهومی چند بعدی است. با اینکه همه ما تصدیق می‌کنیم که اضطراب را تجربه می‌کنیم، واقعیت این است که اضطرابی که ما تجربه می‌کنیم با اضطرابی که دیگران تجربه می‌کنند بسیار متفاوت است (ژاندا[۱]، به نقل از حسن زادگان، ۱۳۸۴). پیتر لانگ[۲] (۱۹۶۹)، یک الگوی سه سیستمی برای اضطراب پیشنهاد ‌کرده‌است که این سه سیستم یا مؤلفه‌ عبارتند از (۱) شناختی (۲) رفتاری (۳) فیزیولوژیکی یا بدنی (پاول[۳] و انرایت[۴]، ۱۹۹۱). کوکسال[۵] و پاور[۶] در مفهوم پردازی اضطراب یک گام فراتر نهاده اند. آن ها این مسئله را مطرح کردند که مؤلفه‌ شناختی اضطراب به خودگویی های کلامی و احساسات ذهنی (فاعلی) که افراد گزارش می‌دهند تقسیم می شود. ‌به این ترتیب مؤلفه‌ احساسی را به سه مؤلفه‌ دیگر افزودند. آن ها دلایل لازم برای حمایت از چهار بعد متمایز اضطراب به دست آوردند و در عین حال بیان کردند که خودگویی های کلامی و احساسات ذهنی تا حدود زیادی با هم مرتبط هستند. مانند محققان پیشین آن ها نیز همپوشی کم بین این دو مؤلفه‌ اضطراب شناختی با اضطراب بدنی و رفتاری را تأیید کردند (ژاندا به نقل از حسن زادگان، ۱۳۸۴). عوامل متعددی در ایجاد اضطراب نقش ایفا می‌کنند که یکی از این عوامل خانواده می‌باشد خانواده به عنوان اولین محیط شکل‌گیری شخصیت انسان از اهمیت زیادی برخوردار است بخصوص این که روابط والدین بر رشد سالم و متعادل عاطفی – روانی تاثیر زیادی می‌تواند داشته باشد. چندین مقاله نظری و تعدادی گزارش در زمینه ارتباط بین کارکرد خانواده و شروع اختلالات خلقی، بخصوص اختلال اضطراب وجود دارد (کاپلان[۷] و سادوک[۸]، بنقل از پورافکاری، ۱۳۸۷) برخی از مطالعات، بین وضعیت خانواده و اضطراب اعضای آن، همبستگی‌هایی یافته‌اند. بهترین شاهد بر این ادعا کار براون[۹] و همکارانش می‌باشد، آن ها میزان آسیب‌پذیری در مقابل اضطراب را به عنوان بخشی از عوامل مرتبط با خانواده می‌دانند (براون و همکارانش، ۱۹۷۹؛ به نقل از بیرامی، ۱۳۷۸). اضطراب در دوره نوجوانی شیوع بیشتری می‌یابد. اضطراب در دانش آموزان موجب افت عملکرد تحصیلی و ایجاد زمینه ای برای سایر اختلالات روانی می شود و از این جهت در این پژوهش بررسی روش های درمان آن مورد توجه قرار داده شده است.

اضطراب تحصیلی یکی از پیامدهای تعلل ورزی تحصیلی به شمار آمده و به نوبه خود بر آن تاثیر می‌گذارد. ممکن است اضطراب تحصیلی ناشی از سطح پایین وضعیت تحصیلی بوده و خود عاملی مؤثر در افت تحصیلی باشد (جوکار و دلاورپور، ۱۳۸۶). تاثیرات مخرب اضطراب بر وضعیت تحصیلی آن را یکی از عوامل اصلی افت تحصیلی ‌کرده‌است (حق شناس، ۱۳۸۸). با توجه به اینکه اضطراب یکی از عوامل زیرساز تعلل ورزی نیز می‌باشد، کاهش اضطراب می‌تواند کاهش تعلل ورزی را نیز به دنبال داشته باشد. نظر به اینکه اضطراب و تعلل ورزی می‌توانند ناشی از استرس های مختلفی باشند، آموزش مدیریت استرس می‌تواند در کاهش این دو مؤثر باشد. همچنین با توجه به اینکه اضطراب و تعلل ورزی به تبع مسئله و مشکلی ایجاد می‌شوند و هسته مرکزی آن ها مسئله حل نشده می‌باشد (جوکار و دلاورپور، ۱۳۸۶)، آموزش حل مسئله نیز احتمالا می‌توانند در کاهش اضطراب و تعلل ورزی مفید باشند. حل مسئله اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مهارت‌های روانشناختی نقش بسیار مهم و عمده ای در پیشگیری از بروز مشکلات روانی و بین فردی دارد. حل مسئله اجتماعی خود شامل انواع مختتلف و متنوعی از مهارت‌های رفتاری و روانی است که از جمله آن می توان به حل مسئله، معذرت خواهی، مذاکره کردن، خویشتن داری، اعاده حقوق شخصی، چگونگی واکنش در برابر مسخره شدن، درگیر دعوا نشدن، با فشارهای همتایان کنار آمدن و توانایی نه گفتن اشاره نمود (قاسم آبادی، طهماسیان و ایروانی، ۱۳۸۹). همچنین مهارت مدیریت استرس یکی از مهمترین توانایی‌ها و مهارت‌های روانشناختی در مقابله با موقعیت های فشارزا می‌باشد که می‌تواند نقش مهمی در سلامت و بهداشت روانی افراد داشته باشد (حسن زادگان، ۱۳۸۶).

یکی از روش های کاهش اثرات منفی استرس بر عملکرد تحصیلی و اضطراب تحصیلی، آموزش مدیریت استرس[۱۰] می‌باشد. در این پژوهش از این روش برای کاهش اضطراب تحصیلی و همچنین تعلل ورزی تحصیلی استفاده گردید. از دیگر روش های کاهش اضطراب، روش آموزش حل مسأله اجتماعی[۱۱] می‌باشد که در این پژوهش از این روش نیز برای کاهش اضطراب و تعلل ورزی استفاده شد. در این پژوهش به دنبال ‌پاسخ‌گویی‌ به ۲ سوال زیر می باشیم که آیا دو روش یاد شده در کاهش اضطراب و تعلل ورزی تحصیلی اثربخشند؟ و اگر اثربخشند، چه تفاوتی دارند؟

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

اختلالات اضطرابی شایع ترین اختلالات روانی در جمعیت عمومی هستند و تقریبا از هر چهار بزرگسال یک نفر را در ایالات متحده مبتلا می‌کنند (مرکنگاس[۱۲]، ۲۰۰۵). مطالعات انجام شده در ایران نیز این اختلالات را شایع ترین دسته اختلالات روانپزشکی یافته اند (محمدی و همکاران، ۱۳۸۲).

با توجه به پیامد های گوناگون اضطراب در زندگی افراد و اهمیتی که امروزه انسان برای شناخت هرچه بیشتر این امر قایل است هر مطالعه در خصوص این مسئله می‌تواند قدمی تازه برای شناخت هرچه بهتر اضطراب محسوب گردد. اگر اضطراب از حد خاصی بیشتر باشد در روند تحصیل فرد اختلال ایجاد می‌کند. به طور خلاصه اهمیت و ضرورت این تحقیق در کسب دیدی وسیع تر نسبت به مدیریت استرس در والدین و دانش آموزان مضطرب وتاثیر آن روی اضطراب است. از آن جا که جامعه ما یک جامعه جوان است و به دلیل حساسیت دوره نوجوانی و جوانی این قشر بیش از سایر اقشار در معرض اضطراب هستند، در نتیجه می بایست تدابیری اندیشید و آموزش های لازم را ارائه داد تا جوانان بتوانند به موقعیت ها و شرایط اضطراب آور به گونه ای پاسخ دهند که آسیبی به روان و جسم آن ها وارد نشود، زیرا که اضطراب ریشه بسیاری از بیماری های روانی است.

از آنجا که تعلل ورزی، به تأخیر انداختن شروع کار یا اجتناب از انجام وظیفه است، این مسئله می‌تواند سبب بروز احساس گناه، بی کفایتی، احساس ‌خود کم بینی، اضطراب و افسردگی در میان دانش آموزان شود (کرمی، ۱۳۸۸). پژوهش های الیس[۱۳] و کانوس[۱۴] (۱۹۹۷) نشان داده است که تعلل ورزی می‌تواند سبب بروز اضطراب و افسردگی در میان دانش آموزان شود. تعلل ورزی به عنوان یکی از موانع پیشرفت دانش آموزان شناسایی شده است و رفع این مشکل می‌تواند تأثیرزیادی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان داشته باشد. از این جهت اهمیت پرداختن ‌به این موضوع آشکار است. همچنین کاربرد یافته های این پژوهش در مراکز مشاوره ای تحصیلی و مدارس راهگشای تحقیقات بعدی خواهد بود.

از مهمترین خطرات و مشکلاتی که اضطراب و تعلل ورزی تحصیلی ایجاد می‌کنند، افت وضعیت تحصیلی می‌باشد که این افت نیز مشکلات عدیده ای چون افسردگی، تشدید اضطراب، کاهش عزت نفس و اعتمادبه نفس، گرایش به بزه کاری، آسیب دیدن هویت و سایر مشکلات رایج دوره نوجوانی شود (جوکار و دلاورپور، ۱۳۸۶).

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت