در فصل بعدی نیز به بیان روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری، کلیتی در رابطه با تحقیق، ‌اطلاعات مورد نیاز، مفروضات موجود، تعریف مسئله به صورت کامل، روش حل مسئله بیان شده به وسیله محقق و معرفی ابزارهایی که در حل مسئله استفاده گردیده، پرداخته شده است.

فصل سوم:

روش تحقیق

۳-۱- مقدمه

مدیران سازمان­ها در پی بهبود مستمر امور مدیریتی و سازمانی خود هستند. تحقق این امر، منوط به شناسایی مسائل یا موضوعات بحث انگیز و جستجوی راه ­حل­های بالقوه برای آن ها است. یافتن راه ­حل­ها از طریق پژوهش به معنای افزودن بر دانش مدیریت است؛ زیرا انجام پژوهش، اطلاعات بیشتری ‌در مورد نحوه رفتار پدیده ­های سازمانی و مدیریتی در اختیار مدیر قرار می­دهد، و مدیر می ­تواند بر اساس آن رهنمودهای اطلاعاتی امور را بهبود دهد. در این فصل به بررسی کلیاتی در رابطه با روش تحقیق، معرفی مسئله و نیز روش حل به کار گرفته شده، پرداخته شده است.

۳-۲- روش تحقیق

از منظر جهت­گیری، پژوهش حاضر از نوع کاربردی است چرا که به قصد کاربرد نتایج یافته­ ها برای حل مسئله خاص و متداول درون سازمان انجام شده است. بیشتر سازمان­ها از این نوع پژوهش برای یافتن راه ­حل­هایی برای رفع مسئله مورد نظرشان، بهره می­ گیرند. از منظر هدف نیز تحقیق حاضر از نوع پژوهش­های توصیفی ‌می‌باشد. استراتژی تحقیق حاضر به کارگیری مدلی ریاضی است که به صورت تک­مقطعی اطلاعاتی را با بهره گرفتن از روش مصاحبه با افراد دخیل در موضوع تحقیق، جمع ­آوری نموده و برای حل مدل ریاضی، مورد استفاده قرار گرفته اند و در انتها روش حل نیز با بهره گرفتن از الگوریتم­های ژنتیکی نوشته شده است.

قلمرو تحقیق در سه بعد موضوعی، مکانی و زمانی در این پژوهش به شرح زیر ‌می‌باشد:

قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی این پژوهش بر اساس مسئله زمان­بندی برای دروس دانشگاهی ‌می‌باشد که این دسته مسائل جزء مسائل بسیار سخت و پیچیده شناخته ‌شده‌اند و برای حل این­گونه مسائل نیاز به مدل­سازی­های ریاضی ‌می‌باشد که بتوان تمامی محدودیت­های نرم و سخت را در آن گنجاند و به دلیل

زیاد بودن متغیرها نیاز به استفاده از الگوریتم­های هوشمند و فراابتکاری ‌می‌باشد. در این پژوهش پس از نوشتن مدل از الگوریتم ژنتیک برای حل مدل استفاده شده است.

قلمرو مکانی: قلمرو مکانی این پژوهش دانشکده فنی – مهندسی دانشگاه علم و هنر یزد ‌می‌باشد که با توجه به وجود مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد این دانشکده، گروه ­های کارشناسی ارشد سال ۱۳۹۱ انتخاب ‌شده‌اند، ‌می‌توان این پژوهش را برای گروه ­های مختلف و تعداد بیشتری از گروه­ ها در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در این دانشکده اجرا کرد.

قلمرو زمانی: قلمرو زمانی این پژوهش اطلاعات ۴ گروه­ از گروه ­های مقطع کارشناسی ارشد در نیم­سال دوم تحصیلی سال ۱۳۹۱ ‌می‌باشد؛ داده ­های این نیم­سال، مورد استفاده جهت نوشتن مدل و سپس حل آن بوده است.

۳-۳- نوآوری­های تحقیق

در تحقیق حاضر، اساس نوآوری در پیاده ­سازی مدل ریاضی با توجه به مطالعات گذشته و محدودیت­های واقعی مسئله و نیز روش حل آن با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک ‌می‌باشد که با بهره گرفتن از کد­نویسی در نرم­افزار MATLAB، مدل مطرح شده حل شده است.

۳-۴- جامعه و نمونه­آماری

اساس و مبنای تحقیق حاضر، مدل­سازی ریاضی ‌می‌باشد و کم­تر از اصطلاحات جامعه و نمونه­آماری استفاده خواهد شد. در تحقیق انجام شده با بهره گرفتن از مطالعات گذشته و همچنین مصاحبه با پرسنل دخیل در برنامه­ ریزی هفتگی دروس دانشجویان، مدلی طراحی شده است. اطلاعات به کار گرفته شده در مدل، اطلاعات کلی گرفته شده از دانشکده فنی – مهندسی دانشگاه علم و هنر یزد ‌می‌باشد که برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد در گروه ­های مختلف مدیریت صنعتی، معماری، مدیریت جهانگردی و مهندسی صنایع برای نیم­سال دوم سال تحصیلی ۱۳۹۱، در مدل طرح­ریزی شده است.

۳-۵- اطلاعات کلی مورد نیاز در مسائل برنامه­ ریزی دروس دانشگاهی

به طور کلی ورودی­های مسئله زمان­بندی کلاس­های درس شامل موارد ذیل است:

• اطلاعات مربوط به دروس

1. 1. دروس ارائه شده در نیم­سال: از میان مجموع دروسی که در هر دانشکده وجود دارد دروسی که برای یک نیم­سال خاص قرار است ارائه گردند، به ‌عنوان دروس ارائه شده در نیم­سال شناخته می­شوند.

1. 1. امکانات مورد نیاز ارائه دروس: اگر برای درسی امکانات خاصی از قبیل ویدئو پروجکشن و غیره لازم است به ‌عنوان ورودی ذکر گردد.

1. 1. دروس انتخابی توسط گروه دانشجویان: در هر نیم­سال گروه ­های مختلف دانشجویان با توجه به برنامه پیشنهادی آموزش برای هر نیم­سال دروس مختلفی را انتخاب ‌می‌کنند، ‌بنابرین‏ یکی دیگر از ورودی­ ها این مسئله برنامه پیشنهادی آموزش برای هر یک از گروه ­های دانشجویان است.

1. 1. تعداد گروه دانشجویان: تعداد هر یک از گروه ­های دانشجویان در هر نیمسال، به ‌عنوان ورودی تعداد گروه دانشجویان در نظر گرفته می­ شود.

1. 1. تعداد کل دروس

1. 1. نام هر درس

1. 1. تعداد واحد هر درس

1. تعداد دانشجویانی که برای هر درس پیش ثبت نام کرده ­اند.

• اطلاعات مربوط به اساتید

1. 1. اساتید ارائه دهنده دروس: استاد درس، یعنی استادی که درس را ارائه می­دهد به­عنوان یکی از ورودی­های مسئله است. اگر یک درس در چند گروه ارائه می­ شود باید برای هر گروه استاد آن نیز مشخص گردد.

1. 1. ساعت حضور اساتید: برای هر یک از اساتید باید زمان­ها که آن ها برای ارائه دروس مد نظر دارند مشخص شود و به ‌عنوان ورودی مسئله در نظر گرفته شود.

1. 1. تعداد اساتید

1. نام درس­هایی که هر استاد جهت تدریس اعلام آمادگی ‌کرده‌است.

• اطلاعات مربوط به کلاس­ها

1. 1. تعداد کلاس­ها و امکانات آن­ها: تعداد کلاس­های در دسترس در هر نیم­سال و ظرفیت هر یک از آ­ن­ها و همچنین امکانات آموزشی مورد نیاز از قبیل ویدئو پروجکشن به ­عنوان ورودی تعداد کلاس­ها و امکانات آموزشی مشخص می­شوند

1. ظرفیت کلاس­ها

• اطلاعات مربوط به زمان­های موجه برای تشکیل دروس

۳-۶- معرفی محدودیت­های سخت و نرم در مسائل بهینه­ سازی

یک محدودیت مانند ≥ که در اکثر مدل­های کاربردی وجود دارد ” محدودیت سخت ” نامیده می­ شود؛ زیرا این امکان را از مجموع j برای زیادتر شدن از ‌می‌گیرد، اما در شرایط واقعی این امکان وجود دارد که این محدودیت قابل لغو باشد. اگر اضافه ظرفیتی وجود داشته باشد، امکان تجاوز از حد تعیین شده را فراهم می­ نماید. این امکان، “محدودیت نرم” نامیده می­ شود و به صورت زیر است :

فرمول(۳-۱)