در کشورهای در حال توسعه پراکندگی و نابسامانی سپرده ­ها به نحوی است که سرمایه­ها به مسیرهای بهینه هدایت نمی­شوند به منظور بهینه­ سازی مسیر و گردش منابع مالی در این اقتصادها لزوم تشکیل بازارهای کارآمد و قوی احساس می­گردد. وجود بازار­های مالی قوی و کارآمد همراه با سازمان‌های مالی مناسب و فعال در این بازارها از مهم‌ترین عوامل مؤثر در افزایش سرمایه ­گذاری و در طی آن رشد و توسعه اقتصادی است(عبده تبریزی ۱۳۷۷، ۹).

۲-۲-۱ آثار و فواید بورس اوراق بهادار

آثار بورس اوراق بهادار در کشورهای در حال توسعه، به طور مناسبی بروز نمی­کند چرا که ساختارها و عملکردها و سایر نهادهای اقتصادی و نیز سیاست­های اقتصادی هماهنگ در این کشورها وجود ندارد و دارای کارایی مناسب نمی ­باشد از این رو نمی­ توان انتظار داشت که یک نهاد خاصی مانند بورس در این کشورها بتوانند فارغ از کیفیت عملکرد سایر نهادها دقیق و منظم همچون بورس­های کشورهای توسعه یافته فعالیت کنند. به هر حال، در کشورهای در حال توسعه آنچه اهمیت دارد جهت حرکات و فعالیت­ها است. اگر قرار باشد از نهادی مانند بورس اوراق بهادار استفاده بهینه به عمل آید این امر مستلزم
جواب­گویی به پرسش­های اقتصادی است تا اینکه فعالیت بورس را به اصلاح و بهبود گذارد. به هر حال، ذکر منابع و مزایای بورس تلاشی در جهت بیان اهمیت فوق‌العاده بورس در اقتصاد کشور است (علوی و نصیری ۱۳۹۰، ۱۳).

۲-۲-۲ نقش بورس اوراق بهادار در تخصیص بهینه منابع و کارایی بنگاه­ها

بورس اوراق بهادار با تعیین رقابت­آمیز بهای سهام به عنوان ابزار انتظامی اقتصاد، مدیران غیر کارا و ضعیف را تنبیه و مدیران مبتکر و قدرتمند را تشویق می­ کند یک شرکت زیان ده نمی­تواند از طریق بورس به تأمین نیازهای مالی خود اقدام کند، و یا برعکس یک شرکت سود آور قادر است به سهولت از طریق فروش سهام خود تأمین مالی شود (علوی و نصیری ۱۳۹۰، ۱۳).

در بورس، مالکیت از مدیریت جدا شده و تمامی سوء استفاده ­های ناشی از یکی بودن مدیریت و مالکیت از بین می­رود از این جهت احتمال سوء استفاده ­های مالی و نیز صرف منابع مالی شرکت برای موارد غیرضروری و یا اتلاف منابع، به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت. چرا که در بورس از ابزار مفید و بسیار کارآمد جهت ارزیابی مدیران شرکت استفاده می­ شود که در مقایسه با دولت که در بنگاه­های تولیدی دولتی مجبور و موظف به تدوین سلسله قوانین و دستورالعمل­های است. که خود باعث شرکت­ها و ارگان‌ها و تشکیلات نظارتی و کنترل کننده شده است و هزینه­ های زیادی با کارایی کم به دولت تحمیل نموده است از کارایی بسیار زیاد برخوردار است (علوی و نصیری ۱۳۹۰، ۱۵).

فعالیت شرکت­های پذیرفته شده در بورس در هر سال بر مجامع عمومی مورد بررسی قرار ‌می‌گیرد و به صورت عدم وجود کارایی و یا ضعف در مدیریت، مدیران شرکت رأی کافی برای ادامه فعالیت نخواهند آورد و این امر باعث می­ شود برای جلب سهام‌داران، تمامی تلاش خود را در جهت ارتقاء کیفی و کمی تولید و کاهش هزینه و سود آور نمودن شرکت به عمل آورند، چرا که بقای آنان در کارایی و مدیریت فردی آنان است و در صورت عدم اثبات آن، از اداره شرکت محروم خواهند شد ‌بنابرین‏، رأی و تصمیم سهام‌داران خود ابزار بسیار کارآمدی برای نظارت بر فعالیت شرکت­های پذیرفته شده در بورس را فراهم ساخته است(علوی و نصیری ۱۳۹۰، ۱۶).

۲-۲-۳ نقش بورس در جذب نقدینگی

از الزامات اساسی کشورها برای پیمودن مسیر توسعه و نیل به آن دارا بودن بازارمتشکل و منظم سرمایه است. تأثیر وجود چنین بازاری بر عملکرد اقتصاد قابل توجه است به طوری که فقدان آن دارای تأثیر منفی بر عملکرد اقتصاد است. درچند دهه ی اخیر نیز ضمن تأکید بر تاثیر این بازارها در توسعه ی اقتصادی، توجه بیشتری به آن شده است. بحران‌های اقتصادی دهه ی ۱۹۳۰ اروپا و آمریکا، ۱۹۹۷کشورهای جنوب شرق آسیا و بحران اقتصادی جاری در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته شواهدی واقعی از تأثیرگذاری متقابل بی ثباتی بازارهای مالی بر اقتصاد جهانی و متغیرهای آن بوده است. این بحران ها مشکلاتی نظیر بیکاری گسترده،کاهش سرمایه گذاری، کسری رشد اقتصادی و بی ثباتی در شاخص های اقتصادی را بر کشورها تحمیل ‌کرده‌است. یکی از اجزای مهم بازارهای مالی، بورس اوراق بهادار است. این بازار نقش قابل توجهی در رونق یا رکود اقتصادی کشورها داشته است. هر گونه رکود یا رونق در این بازار با تغییرات قابل ملاحظه ای در متغیرها، سیاست‌ها و تصمیمات اقتصادی در دو مقیاس مالی و بین‌المللی همراه بوده است. به طور متقابل سیاست گذاری ها و تصمیمات کلان اقتصادی نیز به ویژه سیاست‌های پولی و ارزی بر بازار سهام مؤثر بوده است (حلافی ۱۳۹۱، ۳۸).

بورس اوراق بهادار می ­تواند نقدینگی موجود در جامعه را که به دنبال یک سرمایه ­گذاری معقول برای کسب سود می­گردد، جذب کرده و با پرداخت سود سهام و نیز تغییرات قیمت سهام خریداری شده سود معقول و مناسبی را به سرمایه گذاران خود ارائه می­دهد که این امر نه تنها اثر منفی بر اقتصاد کشور ندارد بلکه با در اختیار قرار دادن نقدینگی موجود به واحدهای تولیدی زمینه رشد تولید و توسعه
فعالیت­های مولد در جامعه فراهم شده و کالاهای مورد نیاز جامعه به میزان کافی تولید و در اختیار آنان قرار ‌می‌گیرد و از کمبود کالا و رشد سطح عمومی قیمت­ها به شکل بی­رویه جلوگیری خواهد شد. از نکات قابل توجه آن است که خرید سهام بر مقایسه با سرمایه ­گذاری­های جانشین مانند زمین، ساختمان، کالاهای
بی­دوام و حتی طلا و جواهرات دارای نقدینگی فوق‌العاده زیاد است؛ و دارنده سهام در هر شرایطی می ­تواند به تالار بورس مراجعه کرده و اوراق بهادار خود را به پول نقد تبدیل کند. همچنین در اکثر کشورهای در حال توسعه که با نرخ‌های تورم ۲ یا ۳ رقمی مواجه هستند، سرمایه گذاران با خرید سهام می ­توانند تا حد زیادی این اثرات تورمی که باعث کاهش ارزش پول ملی می­ شود را جبران نمایند زیرا افزایش قیمت­ها، دارایی­ های شرکت­های سهامی و قیمت کالاهای تولیدی آنان را افزایش می­دهد که این امر در افزایش
سود­آوری آنان بیشتر نمایان می­ شود و قیمت سهام آنان نیز افزایش خواهد یافت (عبده تبریزی ۱۳۷۷، ۶۴).

بورس اوراق بهادار علاوه بر تأمین مالی بنگاه های اقتصادی دارای نقش بسیار مهم در بازاری کردن فعالیت های اقتصادی، نظارت بر سالم سازی عملکرد بنگاه ها و نحوه ی اداره ی آن ها و همچنین کمک به افزایش آهنگ رشد پس انداز و سرمایه گذاری و کنترل تورم از طریق مدیریت صحیح نقدینگی داشته است. امروزه نقش این بازار در کنار سایر بازارها در جهت ایجاد تعادل اقتصادی بر کسی پوشیده نیست.بازارهای بورس در دهه های اخیر سهم قابل توجهی در رشد و توسعه کشورها داشته است. البته در مواردی نیز همچون ضعف قوانین، تنظیمات نامناسب، دخالت های دولتی و سایر عوامل اقتصادی و سیاسی دیگر این بازار به عنوان عامل بدبختی برای عده ای از جوامع تلقی شده است (حلافی ۱۳۹۱، ۳۸).