ماهیت فقهی این قرارداد، قرض بون بهره است و بانک درمقابل پول قرض داده شده سودی نمی گیرد؛ اما در مقابل خدماتی که ارائه می دهد کارمزد دریافت می کند.
۲-۷-۲ قراردادهای مبادله ای
عقود مبادله ای که بر اساس آن بانک مبادرت به اعطای تسهیلات می نمایند عبارتند از:
۱-۲-۷-۲فروش اقساطی
فروش اقساطی عبارت است از واگذاری عین به بهای معلوم  به غیر، به ترتیبی که تمام یا قسمتی از بهای مزبور به اقساط مساوی یا غیرمساوی در سررسید یا سررسیدهای معینی دریافت گردد. با توجه به قانون عملیات بانکی بدون ربا فروش اقساطی را می توان به سه دسته تقسیم نمود:
الف- فروش اقساطی مواد اولیه، لوازم یدکی و ابزارکار: بانک می تواند، به منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی مواد اولیه، لوازم یدکی و ابزار کار مصرفی و سایر نیازهای اولیه مورد احتیاج این واحدها را منحصراً بنا به درخواست کتبی و تعهد متقاضیان، مبنی بر خرید و مصرف عوامل مذکور خریداری و به صورت اقساطی به متقاضی به فروش برساند. در برآورد میزان نیاز واحدهای تولیدی، حجم مواد اولیه متناسب با تولید برای نیاز یک دوره تولید باید در نظر گرفته شود. مواد اولیه  عبارت است از هر نوع مواد خام، نیمه ساخت، ساخته شده واسطه ای و مواد بسته بندی که در تولید یک محصول معین به کار می روند. قطعات و وسایلی که برای جایگزینی قسمتی از ماشین آلات تولیدی به کار می رود، لوازم یدکی، و ادوات و وسایلی که  نیز  عمر مفید آنها حدود یک سال بوده و به عنوان وسایل کمکی درتولید به کار گرفته می شوند « ابزار کار » محسوب می گردند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ب- فروش اقساطی وسایل تولید وماشین آلات: به منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت گسترش امورصنعت ومعدن ، کشاورزی وخدمات ، بانک می تواند اموال منقول را بنابر درخواست متقاضی وتعهد او مبنی برخرید و مصرف ویا استفاده مستقیم مال و یا اموال مورد درخواست خریداری نموده وبا اخذ تأ مین بصورت اقساطی به مشتری بفروشد اموال موضوع این تسهیلات شامل وسایل تولید، ماشین آلات وتاسیساتی میباشد که عمر مفید آنها بیش از یک سال می باشد.
ج- فروش اقساطی مسکن: بانک می تواند، به منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت گسترش امر مسکن، واحدهای مسکونی ارزان قیمت را که مستقیما” یا از طریق اعطای هر یک از انواع تسهیلات بانکی توسط آنها احداث شده باشد، منحصرا” بنا به درخواست کتبی و تعهد متقاضیان مبنی بر خرید اینگونه واحدها، به صورت اقساطی به آنان بفروش رساند. ضمناً بانک موظف است قبل از اقدام به احداث طرحهای ساختمانی، طرحهای مذکور را از لحاظ فنی، مالی و اقتصادی ( در حد نیاز بانک ) بررسی و ارزیابی نماید.
ویژگی های فروش اقساطی :
۱ – فروش اقساطی  جزو عقود لازم وتابع احکام و مقررات مربوط به عقود لازم میباشد.
۲ – در معاملات فروش اقساطی، تمدید سررسید قرارداد مجاز نبوده واقساط مقرر می باید طبق قراردادوصول شود.
۳ – در معاملات فروش اقساطی، عامل مهم، تعهد متقاضی بر خرید ومصرف اموال مورد تقاضا می باشد وبانک مطلقاً از خرید اموال بدون وجود متقاضی وتعهد او، به قصد فروش ویا نگهداری آنها منع شده است لذا بلافاصله پس از خرید، باید اموال خریداری شده در اختیار متقاضی قرار گیرد تا نقش اصلی بانک به عنوان واسطه وجوه بودن محفوظ بماند .
۴ – مورد استفاده ویا به عبارتی کاربرد فروش اقساطی در امور تولیدی ( صنعتی، معدنی و کشاورزی ) وخدماتی است واستفاده از آن در امور بازرگانی ونظایر آن مجاز نمیباشد.
۵ – در فروش اقساطی، مالکیت کالا بلا فاصله پس از انعقاد قرارداد به مالکیت خریدار در می آید.
۲-۷-۲-۲ اجاره به شرط تملیک
عقد اجاره به شرط تملیک عقدی است که در آن شرط می شود مستاجر(متقاضی) در پایان مدت اجاره در صورت عمل به شرط مندرج در قرارداد عین مستاجره را مالک گردد. بانک به منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت گسترش امور خدماتی، کشاورزی ، صنعتی و معدنی، به عنوان موجر، مبادرت به معاملات اجاره به شرط تملیک می نماید. بنابراین بانک منحصراً بنا به درخواست کتبی و تعهد متقاضی مبنی بر انجام اجاره به شرط تملیک و استفاده خود، اموال منقول و غیر منقول مورد نظر را خریداری و به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار متقاضی قرار می دهند.
شرایط و مقررات تسهیلات اجاره به شرط تملیک
۱-مستاجر حق بهره برداری از مستاجره را به نفع خود داشته و حق تغییر شکل یا تغییر دیگری در مستاجره را ندارد.
۲- مبلغ مال الاجاره با توجه به قیمت تمام شده و سود مورد انتظار بانک با توجه به مدت اجاره تعیین می گردد.
۳- بانک مکلف است حداقل ۲۰% قیمت تمام شده اموال مورد خریداری را بابت قسمتی از مال الاجاره برای طول مدت اجاره به صورت پیش دریافت از متقاضی دریافت نماید.
۴- مدت قرارداد اجاره به شرط تملیک متناسب با طول عمرمفید اموال و کالای موضوع قرارداد بوده و برای خرید دفتر کار ۱۰ سال می باشد.
۲-۷-۲-۳ سلف
عقد سلف عبارتست از پیش خرید نقدی محصولات واحدهای تولیدی به قیمت معین که به منظور تامین قسمتی از سرمایه در گردش واحدهای تولیدی (اعم از اینکه مالکیت آنها متعلق به شخص حقیقی یا حقوقی باشد) که بانک منحصراً بنا به درخواست اینگونه واحدها مبادرت به خرید محصولات تولیدی آنها در قالب عقد سلف می نماید.
شرایط و مقررات اعطای تسهیلات
۱- این تسهیلات در مورد خرید کالاهایی مصداق می یابد که ؛
الف- واحد تولیدی آن دایر بوده و در مرحله بهره برداری قرار داشته باشد.
ب - نیاز نقدینگی متقاضی الزاما برای تولید همان محصول بوجود آمده باشد.
۲- مدت معامله سلف حداکثر معادل یک دوره تولید باشد، مشروط بر اینکه از یکسال تجاوز ننماید.
۳- قرارداد معاملات سلف قابل تمدید نمی باشد.
۴- متقاضی راسا تولید کننده کالای مورد معامله سلف باشد.
۵- کالای مورد معامله باید در زمان تحویل سهل البیع بوده و فاسد شدنی نباشد. به عبارت دیگر از زمان تحویل از تولید کننده تا زمان فروش کیفیت آن تغییر نکند.
۶- محصول تولیدی دارای بازار فروش مناسب باشد.
۷- قیمت پیش خرید محصولات تولیدی با توجه به قیمت نقدی عمده فروشی در زمان انعقاد قرارداد و با در نظر گرفتن هزینه های احتمالی ، سود مورد انتظار بانک و مدت قرارداد تعیین می گردد.
۲-۷-۲-۴ جعاله
جعاله عبارت است از التزام شخص جاعل یا (کارفرما) به ادای مبلغ یا اجرت معلوم (جعل) در مقابل انجام عملی معین. طبق قرارداد” طرفی که عمل را انجام می دهد ” عامل ” یا ” پیمانکار” نامیده می شود. تسهیلات جعاله به منظور گسترش امور تولیدی، بازرگانی و خدماتی در بخش های مختلف اقتصادی ( صنعت و معدن ، کشاورزی، خدمات، ساختمان و مسکن) به مشتریان اعطاء میگردد. تسهیلات جعاله در رابطه با انجام اموری است که تحقق آن نیاز به تأمین منابع مالی توسط بانک داشته بدین ترتیب در تسهیلات جعاله، بانک به عنوان عامل ضمن انعقاد قرارداد با متقاضی انجام کار مشخصی را قبول می نماید که سپس طی قرارداد دومی به متقاضی واگذار می نماید.
هر خدمتی که عرفا در برابر آن اجرت می پردازند می تواند موضوع تسهیلات جعاله قرار گیرد. مانند:
خدمات تعمیر مسکن
خدمات تعمیر ماشین آلات
خدمات تحصیل در مراکز غیر انتفاعی
خدمات درمان
خدمات مسافرتی، زیارتی و تفریحی
خدمات برگزاری مراسم ها
۵-۲-۷-۲خرید دین
خرید دین قراردادی است که به موجب آن دین مد ت دار بدهکار به کمتر از مبلغ اسمی آن به صورت نقدی از وی خریداری می شود. خرید دین می تواند توسط مدیون یا شخص ثالث صورت پذیرد.
ارکان قرارداد خرید دین
-۱ طرفین قرارداد: اگر دین مدت دار بدهکار توسط مدیون خریدار می شود، قرارداد بین مدیون )بایع( و داین )مشتری( منعقد می شود، اما در صورتی که دین توسط شخص ثالث خریداری شود، شخص ثالث نقش بایع و داین نقش مشتری را در قرارداد ایفا می نمایند.
-۲ ایجاب و قبول: این قرارداد نظیر تمام قراردادهای دیگر می تواند با لفظ ، نوشتار یا عملی حاکی از اراده و رضایت طرفین قرارداد به انجام این کار منعقد شود.