به نظر کوهن جوانان ارزش ها و نگرش های سنتی موجود در خانواده و عرضه شده توسط والدین را نمی پذیرند و این نگرش آن ها را به طرف دیگر می کشاند . همین مقوله باعث اشاعه خرده فرهنگ های خاص در جامعه می شود . خرده فرهنگ به راحتی می‌تواند ایده ها ، نگرش ها فلسفه زندگی ، الگوهای رفتاری ، محرک ها و ‌کشش‌های درونی فرد را هدایت نماید .

عضویت در گروه همسالان برای نخستین بار کودکان را در فرایندی قرار می‌دهد که بیشترین میزان جامعه‌پذیری به صورتی ناخودآگاه و بدون هر گونه طرح سنجیده‌ای در آن ها انجام می‌پذیرد. در نهایت، کودکان می‌توانند معاشران و دوستان خود را انتخاب نموده و بر مبنایی برابر با سایرین به کنش متقابل بپردازند. گروه همسالان بر خلاف خانواده و مدرسه کاملاً حول محور منافع و علایق اعضا قرار دارد. اعضای این گروه می‌توانند به جستجوی روابط و موضوعاتی بپردازند که در خانواده و مدرسه با تحریم مواجه است، و ‌به این ترتیب سعی می‌کنند از نفوذ این دو نهاد مهم بر خود جلوگیری نمایند و نقش‌ها و هویت‌های متمایزی (و غالباً غیر مجاز) را مستقر سازند.^[۱۱۵]

تأثیر گروه همسالان در دوره بلوغ به اوج می‌رسد، یعنی دوره‌ای که این گروه سنی طبق سلیقه ها، نحوۀ پوشش، اصطلاحات، نهادها، ارزش‌ها و قهرمانان خود آماده شکل بخشیدن به یک خرده فرهنگ متمایز می‌باشد، گروه همسالان از طریق اعطای پاداش یا انتقاد و تحریم، در قبال همنوایی یا ناهمنوایی اعضا با هنجارهای گروه تأثیر بسیار نیرومندی را بر رفتار و شخصیت اجتماعی آنان اعمال می کند^[۱۱۶].

وقتی که شخص در دو نهاد خانواده و مدرسه نتواند توجیه برای گرایش به انحرافات اجتماعی چون بد حجابی بیابد در این موقع است که عضویت در گروه همسالان منحرف را مامنی برای رفتارهای انحرافی خود می‌یابد و با تاسی از خرده فرهنگ های انحرافی آنان رفتارهای انحرافی شان را در خود نهادینه کرده واز حمایت وجهت گیری های آنان در پیشبرد رفتار انحرافی خود سود می جوید.

با توجه به از هم گسیختگی خانواده (جدایی یا فوت والدین)، و کاهش انسجام و یکپارچگی آن و افزایش سوء رفتارهای والدین (اعم از والدین یا ناپدری و نامادری)، که منجر فرار فرزندان از خانه می شود، از ‌یک‌طرف میزان مشکلات (نیازهای ارضا نشده) فرزندان را می‌افزاید و از طرف دیگر میزان احساس امیدواری ایشان را در حل مشکلات (حتی در آینده دور) می‌کاهد، از اینرو با کوتاه شدن دستش از مشارکت و مشورت مردم و کاهش اهمیت و احترام اجتماعی نزد خانواده ومربیان مدرسه، دست نیاز بسوی دوستان و همسالان (‌معاشرت‌های ترجیحی) برداشته، تا از اینطریق احساس احترام و انتظار پذیرش نزد دوستان را کسب نماید. لیکن وقتی در برخورد با دوستان ناباب به بزهکاری و انواع انحرافات اجتماعی دست می‌یازد، ‌به‌تدریج‌ هاله‌ای از احساس عدم تعلق اجتماعی پیرامون خود متصور می شود و هر چند که در محیط های مرجع ‌و بازسازی مانندمدرسه سعی وجود دارد اخلاق و رفتار خود را بهتر نماید و این بهتر شدن اخلاق و رفتار خود را به رخ جامعه نیز بکشاند، معهذا با کمرنگ بودن رفتارهای مثبت مددکاران، و عدم رضایت از محیط مرجع، و از همه مهمتر بر چسب مجرم و این داغ باطله زدن، بر یاس و ناامیدی وی افزوده شده که گاها” در بحث‌های گروهی، نوع انحراف آنقدر نزد فرد عجیب جلوه داده می شود که بنوعی در تکرار جرم و یا وسعت بخشیدن آن (به صورت باند بزهکاران) تمایل نشان می‌دهد. ‌بنابرین‏ اگر خانواده، مدرسه، و مردم اهل محل نتوانند بر رفتار و انتظارات نوجوانان نظارت کافی داشته باشند و ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی را در کانال طبیعی آن به آن ها بیاموزند و به آن ها بقبولانند که از برخی از نیازها که مورد قبول جامعه نیستند، اجبارا” یا کاملا” چشم‌پوشی کنند، و یا گاه با برخی از نیازهای جامعه پسند تعویض و یا شکل و روش ارضای آن ها را با هنجارهای اجتماعی تطبیق دهند، و یا نیازهای کاذب برای آنان تولید ننمایند، دیگر نمیتوان از محیط‌های مرجع و بازسازی توقع داشت وظایف ناکرده خویش را بهمان طریق فوق‌الذکر کانالیزه کرده و به توفیق کاملا” بایسته و شایسته نایل آیند.

همان‌ طور که گذشت گروه همسالان یکی از ‌گروه‌های مرجع به خصوص دختران جوان می‌باشد که با توجه به روحیات خاص دوران جوانی ،جوانان به نظرات و افکار دوستان اهمیت زیادی داده و برای آنکه در جمع دوستان پذیرفته شوند، حتی اعمالی برخلاف میل باطنی انجام می‌دهند که بحث پوشش نیز یکی از این مسائل است . در حالی که بیشتر دختران متوجه پیامدهای رفتاری و پیام های خاص پوششی که انتخاب می‌کنند، نیستند. از نظر روانشناختی ، نوع پوشش و لباس به رفتار انسان شکل می‌دهد. در واقع نوع پوشش هر فردی طرز رفتارش را مشخص می‌سازد. بسیاری از دختران به تقلید از دیگر دوستان خود، پوشش خاصی را انتخاب اما پس از مدتی این پوشش پیامدهای خود را در فرد ایجاد کرده و رفتارهای خاصی در فرد شکل می‌گیرد.رفتاری که شاید در بدو امر فرد هیچ تمایلی به انجام آن نداشت.پس بایستی باتقویت نهادهای خانواده ‌و مدرسه درفرایند جامعه پذیر کردن افراد و شناخت صحیح به جوانان ونوجوانان در انتخاب وعضوی شدن در گروه همسالان راه ورود ‌و نهادینه شدن رفتارهای انحرافی همچون گرایش به عدم رعایت شئونات شرعی را در این افراد بست.

بندسوم: خود تنظیمی

سومین عامل در یادگیری اجتماعی در واقع جزء دیگر نظریه باندورا است.، مفهوم «خود تنظیمی» که باندورا آن را به عنوان یکی از مراحل ومراجع یادگیری اجتماعی از آن یاد می‌کند عبارت است از اینکه: امور توسط خود فرد تنظیم می‏ شود. افراد باورهای مختلفی ‌در مورد توانایی خود دارند که در طول زمان به واسطه افعال آن ها تغییر می ‏کند. این باورها به نوبه خود ‌به این واقعیت که افراد چه نوع رفتاری را نشان دهند و چه رفتاری را در آینده می ‏توانند انجام دهند، تأثیر دارد^[۱۱۷]. فردی که اعمال عدم رعایت شئونات شرعی واخلاقی را افتخار می‏داند، بدیهی است برای کسب رضایت خویش،‌به این اعمال دست می یازد .زنانی که نتوانند در جامعه به انتظارات خویش دست یابند معمولاً با توسل به رفتارهای انحرافی همچون بدحجابی توانایی خود را نمایش می ‏دهند یا دختران که از طریق مشروع قادر به کسب منزلت اجتماعی نیستند، عدم رعایت حجاب وعفاف پیشه می‏ کنند.

گفتار سوم: پاداشها و تنبیهات مؤثر درعدم رعایت حجاب شرعی ؛

بایستى اذعان داشت که مشاهده ى هر نوع واکنش مثبت در برابر عدم رعایت حجاب و یا واکنشى که ‌به‌معنای نفى آن نباشد توان اثرگذارى عناصرى را که مى توانند بیننده را از انجام آن بازدارند ،کاهش مى دهد این نشان دهنده ى نوعى از یادگیرى اجتماعى است.

صاحب‌نظران نظریه های یادگیری ‌از نقش «تقویت»و«تقویت کننده»یا در تعبیرهای عرفی ما،تشویق وتنبیه در تغییر باورها ونگرش های افراد ایفا می‌کنند سخن گفته اند.

مهارت‌های مقابله ای ومدیریت فردی: این مهارت‌ها کنترل درونی را غنی می‌سازند و ‌به این ترتیب فرد می آموزد که می‌تواند بر اطرافیان و محیط پیرامون خویش اثر بگذارد و تغییری ایجاد کند. عزت نفس، خود آگاهی مهارت‌ها ی ارزشیابی خویشتن و توانایی تعیین اهداف نیز بخشی از مجموعه مهارت‌های مدیریت خویشتن هستند. خشم، سوگ و اضطراب همگی باید مدیریت شده و فرد یاد بگیرد که چگونه با سوگ، فقدان یا ضربه های روحی مقابله نماید. مانند مدیریت استرس، مدیریت زمان و آرام سازی خود. (فینچام^[۵۸]،۱۹۹۹٫ ترجمه، قرچه داغی، ۱۳۸۰)

۲-۱۶ مهارت همدلی

همدلی که ترجمه ای در زبان انگلیسی، از واژه آلمانی Einfuhling گرفته شده است و به معنی “با دیگران حس کردن” است. همدلی توانایی یک فرد است که به گونه ای تجربی دریابد، فرد دیگر چه تجربه ای در یک لحظه و در یک چهار چوب مشخص و با توجه به نظر خویش دارد. همدلی را اولین شرط خود شناسی می خوانند که فرد خود را به جای دیگری ببیند و احساسات وی را تجربه کند. (بولتون^[۵۹]،۱۹۹۵٫ترجمه .سهرابی،۱۳۸۸).

۲-۱۷ اهمیت همدلی در روابط زوجین

تحقیقات نشان می‌دهد زوجینی از مصاحبت با یکدیگر لذت می‌برند که در ارتباطشان ،‌درک یکدیگر و همدلی با هم وجود داشته باشد. اگر یکی از طرفین صحبتی بکند و طرف مقابل به جای درک دیدگاه او، سعی در انتقاد ،‌سرزنش و یا راهنمایی او داشته باشد، وی احساس خوبی از این مصاحبت نخواهد داشت. زوجین در حین صحبت با یکدیگر باید بپذیرند که دیدگاه متفاوت فرد دیگری را درک کرده و برای آن ارزش قائل باشند .(بولتون،۱۹۹۵٫ترجمه .سهرابی،۱۳۸۸).

۲-۱۸ اجزاء همدلی

کمبل^[۶۰] (۱۹۸۸)، عوامل زیر را اجزاء تشکیل دهنده همدلی نامیده است :

۱ – شناخت و تشخیص احساس و توانایی استفاده از اطلاعات مربوطه برای نامگذاری و تشخیص عواطف .

۲ – درک وجود تفاوت میان دید و برداشت خود از موقعیت ها با دید و برداشت دیگران، توانایی به تصور آوردن و تجربه افکار دیگری.

۳ – تأثیر پذیری عاطفی و توانایی به تجربه بردن و آگاه شدن از عواطف خود، در رابطه با اجزاء یا مؤلفه های مهارت همدلی به موارد زیر اشاره نموده است:

– علاقه داشتن به دیگری

– تحمل افراد مختلف

– احترام قائل شدن برای دیگری

– رفتار بین فردی، همراه با پرخاشگری کمتر.(بولتون،۱۹۹۵٫ترجمه .سهرابی،۱۳۸۸).

بولتون ، معتقد است همدلی دارای ۳ جزء است: نخست اینکه فرد همدل در عین حال که درک دقیق و حساسی از احساسات فرد دیگری دارد، جدایی خاص خود از شخص مورد نظر را نیز حفظ می‌کند. دوم اینکه همدلی یعنی درک موقعیتی که به پدیدار شدن آن احساسات، کمک ‌کرده‌است و یا موجب برانگیختگی آن ها شده است. و در آخر اینکه فرد همدل به شکلی با طرف مقابل ارتباط برقرار می‌کند که او احساس کند پذیرفته و درک شده است (.(بولتون،۱۹۹۵٫ترجمه .سهرابی،۱۳۸۳) .

۲-۱۹ راه های رسیدن به همدلی

درک چهارچوب ذهنی دیگران: درک هریک از ما با دیگری از یک موقعیت خاص کاملاً متفاوت است، زیرا هریک از ما برحسب تجربیات خودموضوعی را تفسیر می‌کنیم. هرگاه بتوانیم چهارچوب ذهنی دیگران را بشناسیم و بدانیم چه چیزی برایشان اهمیت دارد با برآوردن انتظارتشان به سهولت می‌توانیم با آن ها رابطه ای گرم و صمیمی ایجاد کرده و در آن ها نفوذ کنیم .

کنترل احساسات و هیجانات :برای برقرای روابط همدلانه باید احساسات خود را شناخته کنترل آن را در دست گرفته و بر خود تسلط داشته باشیم. افرادی که به خویشتن داری دست یافته اند احساسات دیگران را بهتر می شناسند.(بولتون،۱۹۹۵٫ترجمه .سهرابی،۱۳۸۵ )‌.

هماهنگی: هماهنگی به معنای انعکاس رفتارهای طرف مقابل است، به نحوی که وی بتواند در اعمال و گفته های ما ،‌اعمال و گفته های خود را بیابد. از راه های مختلف می توان هماهنگی با دیگران را افزایش داد. زبان اندام، نحوه سخن گفتن، احساسات و خلقیات .

گوش کردن فعال: واکنش های ما هنگام گوش کردن، سوالاتی که مطرح می‌کنیم، حالات و حرکات ما همگی در دقیق شنیدن مؤثر است. با انتقال استنباط و احساسات خود به گوینده نشان می‌دهیم که به عمق مطلب وی پی برده و از نقطه نظر او آگاهیم، دقیق شنیدن عامل مهمی در درک دیگران است و در عین حال موانع و سدهای ارتباطی را از بین می‌برد( سازمان بهداشت جهانی ،۱۹۸۸٫ترجمه. فتحی و همکاران ،‌۱۳۸۶).

۲-۲۰ مهارت برقراری ارتباط مؤثر

ارتباط از مؤلفه های اصلی زندگی اجتماعی است. مهارت برقرای ارتباط مؤثر یکی از مهمترین پیش‌بینی کننده های سلامت روابط بین فردی است .

۲-۲۰-۱ اهمیت ارتباط مؤثر در روابط زوجین

روابط زناشویی می‌تواند دستمایه شادی و در غیر این صورت منبع بزرگ رنج و تالم باشد. کسانی که در روابط صمیمانه خود موفق می‌شوند با مهارت‌های میان فردی مانند گوش دادن، ارتباط روشن ،‌مذاکره، برخورد مناسب با خشم و … آشنایی دارند. ارتباط معیوب یکی از علل عمده از هم پاشیدگی ازدواج هاست. ازدواج، بدون ارتباط اثر بخش نمی تواند شکوفا باشد. زندگی اغلب زوجهایی که امیدوارند ازدواجی بارور داشته باشند به دلیل فقدان مهارت‌های ارتباطی لازم به یک رابطه موازی بدون صمیمیت می‌ انجامد (بولتون،۱۹۹۵٫ترجمه .سهرابی،۱۳۸۵ )‌.

۲-۲۰-۲ عناصر اصلی ارتباط

ارتباط متضمن دو عنصر اصلی است، این دو عنصر عبارتند از: عناصر کلامی^[۶۱] و عناصر غیر کلامی^[۶۲]

عناصر کلامی ارتباط شامل آن وجهی از ارتباط هستند که اختصاصاً به محتوای کلامی و فرایند بیان کلامی مربوط می شود و زمانی که نگرش‌ها، افکار و احساسات توسط کلمات گفته و یا نوشته می‌شوند از ارتباط کلامی استفاده شده است و ارتباط غیرکلامی شامل انتقال افکار،نگرش‌ها و احساسات بدون استفادهااز کلمات است.

۲-۲۱ مهارت مدیریت خشم

هیجانات و عواطف در تمام تصمیم گیری ها و رفتارها نقش دارند. چهار نوع هیجان اصلی وجود دارد:

ترس، غم، شادی و خشم. احساسات دیگر ترکیبی از این چهار نوع هستند. خشم یک حالت هیجانی ذهنی است و با وجود تضاد شناختی و برانگیختگی روانی مشخص می شود و هیجانی بهنجار با جنبه‌های انطباقی بسیار است. با وجود این وقتی که تکرار، شدت و مدت آن افزونتر از جنبه‌های انطباقی باشد، ناکارآمد می‌گردد.(بوالهری ،۱۳۸۵).

۲-۲۲ اهمیت کنترل خشم در روابط زوجین

افسردگی در دوران بارداری می‌تواند منجر به عدم توجه به خود و در نتیجه تغذیه ناکافی ، مصرف سیگار، مصرف دارو و عدم مراقبت کافی دوران بارداری شود و خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهد و در موارد نادری خودکشی را به دنبال داشته باشد (زوکرمن ، ۱۹۹۱).

از عوامل مهمی که در ایجاد خلق و خو افسردگی نقش اساسی دارد، طرحواره ها^[۱] هستند. عوامل شناختی در اختلالات روانی به خصوص افسردگی نقش محوری را بر عهده دارند، یکی از این عوامل شناختی طرحواره ها می‌باشند، که نقش مهم آن ها در شکل گیری و تداوم اختلالات روانی همواره مورد توجه پژوهشگران است و به نقش این باورهای منفی عمیق، در اختلالات روانی چون وسواس فکری- عملی، اختلال شخصیت خود شیفته، اختلال دوقطبی، افسردگی، اختلال خوردن، اختلالات جنسی اشاره شده است. به طور کلی طرحواره ها توانایی پیش‌بینی نشانه های سلامت عمومی را دارند(شهامت،۲۰۱۰).

طرحواره ها الگو ها یا درون مایه های عمیق و فراگیری هستند که از خاطرات، هیجان ها ، شناخت ها و احساسات بدنی تشکیل شده اند، در دوران کودکی یا نوجوانی شکل گرفته اند، در سیر زندگی تداوم دارند، درباره ی خود و رابطه با دیگران هستند و به شدت ناکارامدند. درکل طرحواره های ناسازگار، الگوهای هیجانی و شناختی خود آسیب رسانی هستند که در ابتدای رشد و تحول در ذهن شکل گرفته اند و در سیر زندگی تکرار می‌شوند چون طرحواره ها در ابتدای زندگی رشد می‌یابند، پس عادی و مسلم یعنی بی چون و چرا فرض می‌شوند و خودپنداره و دیدگاه های ما را نسبت به جهان و روابط مان را با مردم تعریف می‌کنند. طرحواره بازنمایی معتبر از تجارب آسیب زای دوران کودکی به شمار می‌آیند. مشکل این است که در گذر زمان الگوهای عمیقا ریشه دار از تفکر تحریف شده و رفتار ناکارامد می‌شوند. حتی وقتی شواهدی ارائه می شود که طرحواره را باطل اعلام می‌کند باز هم بسیاری از افراد برای ثبات اعتبار طرحواره شان اطلاعات را تحریف می‌کنند(یانگ، ۱۹۹۴).

زمانی که نیازها ارضا نشوند ممکن است طرحواره های ناسازگار خاصی ایجاد شوند که بر روابط صمیمانه اثر بگذارد. یانگ و همکاران در پژوهشی ‌به این نتیجه رسیدند که داشتن طرحواره ناسازگار پیش‌بینی کننده ناسازگاری بین فردی است، از طرفی، زوج درمانگران از زمان‌های گذشته بر اهمیت عوامل شناختی از جمله انتظارات و تفسیرها در شکل گیری، تداوم و تسکین روابط ناکارامد وقوف داشته اند. باورها و طرحواره های مربوط به روابط بین فردی در بزرگسالی در همسرگزینی و روابط زناشویی نمود می‌یابند و بر آن تاثیر زیان بار می‌گذارند(کوپر^[۲]،۲۰۰۱).

هم چنین طرحواره ها به واسطه ارتباط و تاثیری که بر سبک دلبستگی ، اختلال های شخصیت و اختلال های خلق می‌گذارند و می‌توانند تاثیر غیر مستقیم نیز بر روابط زناشویی داشته باشند طرحواره های ناسازگار به عنوان زیر ساخت های شناختی منجر به تشکیل باورهای غیر منطقی می‌شوند. طرحواره ها دارای مؤلفه‌ های شناختی، عاطفی و رفتاری هستند. هنگامی که طرحواره های ناسازگار اولیه فعال می‌شوند سطوحی از هیجان منتشر می شود و مستقیم یا غیرمستقیم منجر به اشکال مختلفی از آشفتگی های روان شناختی نظیر افسردگی، اضطراب، عدم توانایی شغلی، تعارضات بین فردی و مانند آن می شود. طرحواره های ناسازگار مستقیما منجر به اختلال شخصیتی خاصی نمی شوند اما آسیب پذیری فرد را برای این اختلالات افزایش می‌دهند(حسنی و همکاران،۲۰۱۲).

یانگ (۱۹۹۹) بیان می‌کند که طرحواره های ناسازگار بیشتر از آنکه نتیجه وقایع تکان دهنده مجزا باشند، بیشتر احتمالا به وسیله الگوی مداوم و تجارب روزمره با اعضا و خانواده و همتایان ایجاد می‌شوند که به نحو فزاینده ای طرحواره ها را تقویت می‌کنند. از سوی دیگر اختلالات شخصیت نشانگان طولانی مدتی هستند که اندیشیده می‌شوند ‌بر اساس سبب شناسی در شناخت، تعاملات آسیب شناسی کودک با والدین، همتایان و دوستان و اشخاص مهم دیگر داشته باشند(یانگ،۱۹۹۹).

منز و همکاران در بررسی خود نشان دادند که طرحواره های ناسازگار می‌تواند نشانگان آسیب شناسی روانی را تبیین کند، آن ها نشان دادند که رابطه بین اضطراب دلبستگی و آسیب شناسی روانی به گونه ی کامل به وسیله ی شناخت ها، بویژه طرد و بریدگی و خود جهت دهی مورد واسطه گری قرار می‌گیرد(منز^[۳] و همکاران،۲۰۱۰).

فریمن (۱۹۹۹) نیز نشان داد که طرحواره ها در سازکارهای بین فردی و ایجاد وضعیت زناشویی نقش مهم و اساسی دارد به گونه ای که زوجینی که رضایت کمتری را در زندگی کسب کردند، از طرحواره های ناسازگار بیشتری نیز استفاده کردند.

در کل وجود طرحواره های ناکارآمد موجب تشدید معیارهای آرمانی انعطاف ناپذیر و تقویت غیر واقع بینانه ی فرد را همواره در معرض ناکامی و نارضایتی قرار می‌دهد. از دیگر متغیر های در حوزه ی افسردگی سبک های دلبستگی^[۴] است، نقش های سبک های دلبستگی در ایجاد بسیاری از اختلات روشن شده است.

سبک های دلبستگی روش های مواجهه فرد با موقعیت های استرس زا را متاثر می‌سازد. افراد ایمن ضمن تصدیق موقعیت به سادگی از دیگران کمک می گیرند، دنیز^[۵] بیان می‌کند، واکنش افراد در شرایط مختلف متاثر از الگوهای درون کاری ناشی از سبک های دلبستگی می‌باشند و سبک های دلبستگی با اثر بر افکار، احساسات و رفتار افراد در چگونگی تصمیم گیری در موقعیت مختلف نقش دارند.

رابرتز^[۶]، گاتلیب^[۷] و کسل^[۸](۱۹۹۶) در توجیه رابط سبک های دلبستگی و سلامت روان بیان می‌کنند که پیامد روان شناختی سبک های دلبستگی ناایمن در شرایط تنش زا ، اضطراب و افسردگی است و پیامد روان شناختی سبک دلبستگی ایمن در چنین شرایطی آرامش روانی است . دلبستگی نقش مهمی را در پیوندهای بزرگسالان (روابط زناشویی) باز می‌کند.

هازن و شیور^[۹](۱۹۸۸-۱۹۸۷) استدلال کرده انده که روابط زناشویی را می توان به ‌عنوان یک فرایند دلبستگی مفهوم سازی کرد، مطابق با این دیدگاه، روابط ایجاد شده بین همسران، همان رابطه ی دلبستگی با همان خصوصیت که بالبی ۱۹۷۹ تشریح ‌کرده‌است، می‌باشد. یعنی این روابط ، پیوندهای مداومی هستند که با پویایی های هیجانی پیچیده مشخص می‌شوند.

هازن و شیور در سال( ۱۹۸۷)، تئوری دلبستگی^[۱۰] را به عنوان پایه ساختاردرک عشق بزرگسالی به کار بردند. آن ها رابطه دو نفره را به ‌عنوان فرایند دلبستگی تعریف کرده‌اند، که از همان تفاوت های فردی در دلبستگی نوزاد و والد پیروی می‌کند.

در همین رابطه بیفولکو و همکاران(۲۰۰۲) نشان دادند که وجود سبک دلبستگی ناایمن با افسردگی ارتباط دارد. همچنین نشان دادند که سبک های ناایمن با عوامل آسیب پذیری افسردگی از جمله روابط صمیمی و اطمینان بخش و عزت نفس در چارچوب یک مدل از افسردگی ارتباط متقابل دارند.

زیبایی دوستی: فرد خلاق به اسانی مجذوب زیبایی می شود و نسبت به آن توجه و دقت زیادی می‌کند و به فعالیت‌های هنری علاقه مند است .

تردید: اغلب بسیاری از قوانین رایج جامعه برای او جای سؤال باقی می‌گذارند. این مشکوک بودن و عدم اعتماد فرد خلاق معمولا ناشی از علاقه درونی او به تغییر – اصلاح امور عادی و خلق ایده های بهتر است.

« استیز » علاوه بر ویژگی‌های فوق موارد زیر را نیز بر این ویژگی‌ها می افزاید:

سلامت روانی و ادراکی – توانایی ایجاد تعداد زیادی ایده به طور سریع – دلگرمی و امید به آینده – علاقه به سادگی و بی تکلفی در نوع لباس و جنبه‌های گوناگون زندگی – روحیه انتقادی – آرامش و آسودگی خیال – توانایی برقراری ارتباط عمیق و صمیمانه – شهامت – قدرت – جلب حس اعتماد و اطمینان دیگران – مسئولیت پذیری و توانایی سازمان دادن به فعالیت‌های گوناگون و حساسیت به مسائل و مشکلات اجتماعی رضائیان می‌گوید: افراد خلاق، نوعا مخاطره پذیر و دارای شخصیت مصر، بسیار با انگیزه ، پذیرای فکرهای نو، قادر به تحمل ابهام و تحمل تنهایی و مستقل اند، این افراد از اعتماد به نفس زیادی برخور دارند، اغلب شوخ طبعند و معمولا همراهی با آنان دشوار است. افراد خلاق بر خلاف افراد گوشه گیر، درون گرا نیستند و تمایل به تبادل افکار با همکاران خود دارند ( خانیان، ۱۳۸۱: ۵۵).

۲-۳-۹ ویژگی‌های مدیران خلاق

۱ – تمرکز بر یک موضوع و یک کار: با توجه به اینکه اثربخشی خلاقیت بسته به سادگی و تمرکز دارد افراد خلاق عمدتاًً بر یک کار متمرکز می‌شوند. افراد خلاق خلاقیت‌های اثربخشی خود را از جاهای کوچک شـــروع می‌کنند. خلاقیت به دانش و مهارت و تمرکز نیاز دارد. این واضح است که افرادی استعداد بیشتری برای خلاقیت دارند. اما این استعدادها در یک زمینه محدود و مشخص است. درحقیقت نوآوران به ندرت در بیش از یک زمینه فعالیت دارند و این در تمام موفقیت‌های نوآورانه آن صدق می‌کند.

خلاقیت نیز مانند کوشش‌های دیگر نیاز به استعداد، دانش و مهارت دارد. اما وقتی این موارد تامین شد، نیاز به کار سخت، متمرکز و هدفمند دارد. وقتی تلاش، پشتکار و تعهد نباشد، استعداد، دانش و مهارت بی فایده است.

افراد خلاق از طریق تمرکز به یک موضوع از سطحی نگری به ژرف نگری رسیده و مسائل و موضوعها را به طور عمیق و همه جانبه مورد بررســـی قرار می‌دهند و به خلاقیت دست می‌یابند. به طور کلی مشخصات مدیران خلاق در بعد تمرکز به طور فهرست وار عباتند از:

تمرکز فکری را به راحتی به وجود می آورند؛

روی کار خاص و موردنظر تمرکز کرده و به راحتی آن را رها نمی کند؛

روی موضوعهای علمی موردنظر تمرکز پیدا می‌کند؛

دارای ژرف نگری در مسائل و پدیده ها و موضوعها هستند؛ رشد حرفه ای را به عنوان معیار موفقیت باور می‌کنند؛

توانایی تمام کردن، کامل کردن و یکی کردن افکار گوناگون در آنان بالا است.

۲ – دارای روحیه علمی و پژوهشی هستتد: مدیران خلاق با مسائل و امور مربوط به سازمان و حتی زندگی شخصی برخورد اصولی و علمی داشته و تحقیق و پژوهش را برای حل مشکلات کارساز می دانند و این به خاطر این است که استفاده از راه حلهای جدید موجب صرفه جویی شده و زودتر می توان به نتیجه رسید.

به کارگیری روش های تحقیق علمی و روش حل مسئله برای مدیران خلاق و نوآور امری طبیعی و روزمره است. ‌بنابرین‏، آن ها در انجام کارهای ریز و درشت و سخت و آسان مراحل زیر را به کار می گیرند.

الف – شناسایی مشکل: در این مرحله مشکل از ابعاد مختلف مورد شناسایی قرار گرفته و تبیین می‌گردد؛

ب – بررسی عـلل مشکل: در این مرحله منشـا به وجود آمدن مشکل بررسی می شود تا بهتر بتوانند راه حلها را شناسایی کنند؛

ج – تعیین و بررسی راه حلهای ممکن: در این مرحله با توجه به نوع و مــــاهیت مشکلات راه حلهای زیادی مورد بررسی و شناسایی قرار می‌گیرد؛

د – تعیین معیارها برای سنجش راه حلها: در این مرحله معیارهای مختلف اقتصادی، سیاسی، فــــــرهنگی، اجتماعی، اخلاقی و… تعیین می‌گردد؛

ه – تعیین نتایج حاصل از مقایسه راه حل با معیارها؛

و – انتخاب راه حل مناسب؛

ز – اجرا و ارزیابی در این مرحله راه حل به کار گرفته شده به صورت تکوینی ارزیابی شده و اصلاحات لازم صورت گرفته و بدین طریق از مدل حل مسئله برای ایجاد خلاقیت و نوآوری استفاده می‌گردد.

۳ – حد بالایی از قابلیت خطرکردن دارند: خلاقیت خصیصه آدمهایی است که جرات خطرکردن دارند. برای مثال در علوم پژوهش‌های خلاق کم و بیش همیشه مستلزم قمارکردنهای حساب شده است ولی کارهای عادی را می توان بدون چندان خطرکردن انجام داد. فرد حرفه ای در هیچ عرصه ای علم یا بازار بورس به دنبال «بحث موفقیت پنجاه پنجاه» نیست. به عکس، جویای موقعیتی است که در آن بتواند کاری کند تا دانش برتر به بار نشیند. گاه این دانش برتر حاصل پشتکار در کسب «قطعه هایی» بیش از اکثر افراد دیگر است. گاه تصادفی حاصل می شود. اما هر گونه که حاصل شود، بعید است که عنصر خطر را به کلی حذف کند.

عملکرد خلاق مستلزم دست زدن به خطرهای حساب شده هم هست، که در آن ها هم دقت محاسبات بر دانش برتر استوار شده است. قبول خطر همیشه با شناخت یا خطرات و تجزیه و تحلیل آن ها به مبنای میزان اثرگذاری بر سازمان شروع می شود و (مدیران خلاق) ‌بر مبنای‌ اطلاعات جمع‌ آوری شده و آگاهی، به ارزیابی ریسک از طریق انجام فرایند اصلی زیر می پردازند:

الف – برآورد میزان ریسک (اندازه گیری ریسک)؛

ب – سنجش ریسک، چقدر این ریسک نسبت به ریسک های دیگر بزرگتر است؛

ج – تصمیم گیری ‌در مورد ریسک (آیا این ریسک با درنظر گرفتن معیارهای متداول روز قابل قبول است)؛

د – اقدام لازم ‌در مورد ریسک.

۴ – دارای روحیه نقادی بالایی هستند: از جمله خصایص مدیران خلاق این است که خود از جمله افراد انتقادکننده بوده و انتقادپذیر هستند و روحیه نقادی را از طریق ارائه اطلاعات به کارکنان، توجه و پذیرش نظرات کارکنان، ایجاد انگیزه نقد و ارائه راه حل، انجام نظرسنجی از کارکنان، استقرار سیستم پیشنهادات در سازمان اشاعه می‌دهند. وقتی روحیه نقادی در تک تک کارکنان ایجاد شد. این امر به عنوان باورهای مشترک درآمده و در سازمان نهادینه می‌گردد. نقد را می تـوان نـــرم افزاری برای توسعه فکر و ظرفیت ذهنی و علمی بشر دانست. در نقادی افکار، و مباحث علمی و سازمانی مختلفی مورد بحث قرار گرفتـــه و از دل آن ها اندیشه‌های نو پرورش می‌یابد و به عنوان راهکارهای عملی مشکلات سازمان را حل می‌کند و در نهایت در دل نقادی خلاقیت‌های فردی شکل می‌گیرد و افراد خلاق سازمان را تبدیل به یک سازمان خلاق می‌کنند (سلطانی ، ۱۳۸۴: ۲۸).

۲-۳-۱۰ تکنیک‌های توسعه خلاقیت

۲-۳-۱۰-۱ یورش فکری یا کنکاش مغزی^[۷۲]

کنکاش مغزی به گفته دوبرین^[۷۳] مشهورترین روش برای بهبود خلاقیت است، چون به افراد فرصت می‌دهد تا در جو آرام اندیشه نمایند و با مدنظر قرار دادن ابعاد مختلف موضوع، ایده خود را آزادانه و به دور از هر گونه محدودیت مطرح سازند.

جایگاه یابی برند: جایگاه‌یابی به مفهوم گشودن راهی برای ورود و نقش بستن در ذهن مصرف کننده است. در جایگاه‌یابی شرکت تلاش می‌کند تا نام تجاری خود را از رقبا به صورت واضح و روشن متمایز کرده و شکاف میان نیاز مصرف کننده و محصولات و خدمات ارائه شده توسط رقبا را پر کند (میلر و دیگران^[۲]، ۱۳۸۵).

تجربه مشتری: تجربه مشتری ریشه در مجموعه ای از تعاملات بین مشتری و یک محصول، یک شرکت، یک بخش از سازمان، یک مغازه، فروشنده و غیره دارد، به طوری که موجب ایجاد پاسخ از طرف مقابل می شود. این تجربه کاملا شخصی بوده و اشاره به درگیر شدن مشتری در سطوح مختلف عقلانی، احساسی، عاطفی، فیزیکی و روحی دارد (جنتیل،نیکولا و جنتیلانو^[۳]، ۲۰۰۰).

اولویت برند در ذهن مشتری: یکی از مهمترین اهداف پس از اولین تجربه مشتری از برند، اولویت آن برند در ذهن مشتری است . هر زمان پس از اولین مراجعه مشتری به برند و تجربه آن حاضر به معرفی آن به دیگران شود و برای بار دوم ذهنش به سمت برند ما بیاید، یعنی برند ما در ذهن وی اولویت یافته است.( وودساید، ۲۰۰۷)

۱-۹- خلاصه

در فصل حاضر ضمن بیان مسئله و ضرورت انجام تحقیق، سعی بر آن شد تا چارچوبی کلی از پژوهش مورد نظر آورده شود. فصل دوم به مبانی نظری اختصاص دارد که اطلاعات نظری را جمع‌ آوری کرده و مورد تحلیل قرار می‌دهد تا پایه نظری تحقیق به طور مناسب مشخص شود. فصل سوم به روش تحقیق اختصاص یافته است و یافته های می‌دانی در فصل چهارم پرسشنامه گنجانده شده است. در این فصل بر اساس اطلاعات جمع‌ آوری شده از طریق پرسشنامه، تجزیه و تحلیل به عمل آمده و با بهره گرفتن از تکنیک های آماری مورد سنجش قرار می گیرند. در فصل پنجم از تجزیه و تحلیل صورت گرفته نتیجه گیری خواهد شد و بر اساس آن توصیه ها و پیشنهادهای لازم ارائه خواهد شد.

فصل دوم

مروری بر ادبیات تحقیق

۲-۱- مقدمه

به منظور بررسی عوامل مؤثر بر ساخت برند در سطح خرده فروشی پوشاک لازم است مروری تئوریک در این رابطه صورت گیرد. لذا در این فصل ابتدا به بررسی برند و اهمیت آن پرداخته و سپس به خرده فروشی و اهمیت آن در ساخت برند در ذهن مشتری و یا به عبارتی دیگر اهمیت خرده فروشی ها در ساخت برند برتر در ذهن مشتری می پردازیم .در ادامه نیز به طور خلاصه صنعت پوشاک و مشکلات آن علی الخصوص در حوزه برندسازی در ایران را مورد مطالعه خود قرار می‌دهیم.

در انتهای فصل نیز به مروری جامع در حوزه ساخت برند در سطح خرده فروشی می پردازیم و تحقیقات صورت گرفته در این حوزه را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

۲-۲- نام تجاری^[۴]

برای دهه ها، ارزش یک شرکت بر حسب املاک، سپس دارایی های ملموس، کارخانه ها و تجهیزاتش اندازه گیری می شد. اما امروزه، سرمایه اصلی بسیاری از کسب و کارها، نام های تجاری آن ها‌ است. اخیراًً ‌به این نتیجه رسیده اند که ارزش واقعی یک شرکت، جایی بیرون از آن، یعنی در اذهان خریداران بالقوه قرار دارد.

امروزه نام های تجاری روند فروش و جذب مشتری را متحول کرده و مزایای فراوانی برای شرکت‌ها و مشتریان در بر دارد. نام های تجاری در بازارهای رقابتی امروز که محصولات بیش از پیش به هم شبیه هستند ، در تصمیم گیری خرید مشتری اهمیت پیدا می‌کنند، زیرا چیزی ماوراء ویژگی‌های ظاهری محصول می‌باشند.

الوود^[۵](۲۰۰۱)، محصول و نام تجاری را به یک توپ گلف و غشاء بالون تشبیه ‌کرده‌است. ‌به این صورت که محصول یا خدمت به منزله توپ گلف است و نام تجاری به منزله یک بالون مملو از گاز در اطراف آن قرار دارد. توپ گلف غیرقابل انعطاف و تغییر ناپذیر است ، درست مانند محصولاتی که از لحاظ کیفیت یکسان هستند، اما غشاء بالون انعطاف پذیر است و به اشکال مختلف تغییر می‌یابد، درست مانند نامهای تجاری که تصاویر مشابهی در اذهان مصرف کنندگان ندارند.

۲-۲-۱- تعریف نام تجاری

تاکنون تعاریف مختلفی از نام تجاری ارائه شده است و شاید به تعداد مولفان مقالات مرتبط با موضوع، تعریف از نام تجاری وجود داشته باشد. انجمن بازاریابی آمریکا^[۶] در سال ۱۹۶۰، نام و نشان تجاری را یک نام، عبارت، اصطلاح، علامت، نشانه، نماد، طرح یا ترکیبی از این ها به منظور شناساندن محصولات و خدمات فروشندگان یا گروهی از فروشندگان و متمایز ساختن آن ها از محصولات و شرکت‌های رقیب تعریف می‌کند. ‌بنابرین‏ نام و نشان تجاری معرف سازنده یا فروشنده هر محصول یا خدمت است. چه اینکه نام و نشان تجاری به صورت یک نام، علامت تجاری، نماد یا شکل دیگری باشد، همواره بیانگر تعهدی است مبنی بر اینکه شرکت فروشنده مجموعه خاصی از ویژگی‌ها، منافع و خدماتی را به صورت مستمر به خریداران ارائه می‌کند.(کاتلر، ۳۷۶ ،۱۳۸۴)

یک نام تجاری در واقع تصویری است در ذهن مصرف کنندگان که منعکس کننده چیزی است که آنان درباره یک محصول می اندیشند یا احساس می‌کنند.(ولز، ۱۳۸۴)

آکر^[۷] (۲۰۰۴) نام و نشان تجاری را سمبلی می‌داند که « با تعداد زیادی دارایی و تعهد ذهنی پیوند خورده و هدف آن شناسایی و تمایز محصول است». (ص ۸۳)

کاپفرر^[۸](۱۹۹۷) بیان می‌کند: « یک کلمه یا یک نماد، ایده و جمله و فهرست طویلی از مشخصه ها، ارزش‌ها و اصول اخلاقی یک محصول یا خدمت را خلاصه می‌کند. یک نام تجاری، چکیده ای است از هویت، اصالت، ویژگی و تفاوت.» (ص ۶۱).

۲-۲-۲- مروری بر تحولات نام تجاری در ایران

ماده یک قانون ثبت نام تجاری و اختراعات نام تجاری را به شرح زیر تعریف می کند:

« نام تجاری عبارت از هر قسم علامتی است اعم از نقش، تصویر، رقم، حرف، عبارت، مهر، لفل و غیر آن که برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی، تجاری یا فلاحتی اختیار می شود. ممکن است یک نام تجاری برای تشخیص محصول جماعتی از زارعین یا ارباب صنعت یا تجار و یا محصول یک شهر یا یک ناحیه از مملکت اختیار شود.»

‌در مورد تاریخچه نام تجاری برخی از محققین سابقه تاریخی برای آن قائلند و معتقدند که در زمان قدیم علایمی روی اشیا می گذاشتند یا گوسفندان را داغ می‌کردند، صنعتگران بر روی اشیایی که می ساختند علایمی می زدند تا معلوم شود که چه کسی آن را ساخته است و این موضوع را دلیل بر وجود نام تجاری در قدیم الایام می دانند، به مرور زمان، اصناف گوناگون که امتیازاتی کسب کردند برای آنکه اجناس خود را مشخص سازند علامت مخصوصی انتخاب کردند تا اجناس خود را از اجناس دیگران متمایز سازند.

توسعه و ترقی صنعت و تجارت و تولید اجناس متحدالشکل و افزایش فروش کارخانه‌ها و گسترش روابط بین‌المللی اهمیت زیادی به علامت تجاری داده و کلیه کشورها مجبور برای حفظ و حمایت تولیدکنندگان و جلوگیری از فریب مصرف کنندگان، قوانین و مقرراتی برای نام تجاری وضع کنند.