امام رضا(ع) در بیان سخن خداوند که می فرماید: فاصفح الصفح الجمیل، پس گذشت کن گذشتی زیبا، می فرماید: عفو من غیر عقوبه ولا تعنیف ولا عتب، مقصود ازگذشت زیبا، گذشت بدون مجازات و تندی و سرزنش است(اعلام الدین، ص ۳۰۷).

اگر بخواهیم حسادت ها و کینه ها را در جامعه کاهش دهیم باید اهل احسان و عفو از خطا و گناهان دیگر باشیم تا خطاکار را در گرو مهر و محبت خویش قرار دهیم.

از اشکال عفو و گذشت همان صلح و سازش است، چرا که صلح میان دو نفر نیازمند احسان و گذشت از سوی یکی است، زیرا بسیاری از درگیری ها و منازعات به سبب تجاوز عمدی و یا خطایی دیگری پدید می‌آید و اینجا است که صلح و سازش نیازمند احسان و عفو است. از این رو چنین عفو و گذشتی خیر دانسته شده است، چرا که جامعه نیازمند آن است که گذشت و عفو در آن نهادینه شود تا رنگ و روی آسایش و آرامش را به خود ببیند. (نساء، آیه ۱۲۸، بقره، آیه ۲۸۰).

۲-۵- پیشینه تحقیق

در آخر به تحقیقات انجام شده در این زمینه، در دو بخش تحقیقات خارجی و داخلی پرداخته می شود. پیشینه در بر گیرنده بازنگری جامع آثار انتشار یافته از نوع منابع دست دوم در زمینه مورد علاقه محقق می‌باشد. پیشینه به محقق کمک می‌کند تا به طور معنا دار یافته های تحقیق را بر نکاتی که در مطالعات انتشار یافته با اهمیت تلقی شده است متمرکز کند(سکاران، ۱۳۸۴).

در آغاز قرن بیست و یکم توجه همگان، ‌‌بیش از گذشته به سبک رهبری اخلاقی معطوف شده است. توجه و تمرکز نظامهای خدماتی نیز به بهبود ویژگی‌های رفتاری کارکنان افزایش یافته است. در این تحقیق برای اولین بار بررسی رابطه رهبری اخلاقی با ویژگی‌های رفتاری نمونه در میان کارکنان بانک سپه استان اردبیل مورد مطالعه قرار گرفته است.

۲-۵-۱- پژوهش‌های داخلی

• حسین زاده(۱۳۹۰) در پژوهشی به “بررسی رابطه بین رهبری مشارکتی و اخلاقی، تعهد سازمانی، رضایت شغلی، تناسب فرد-شغل و فرسودگی هیجانی ” پرداخت. نتایج تحقیق نشان داد که بین رهبری مشارکتی، رهبری اخلاقی، رضایت شغلی،تعهد سازمانی وتناسب فرد-شغل، با فرسودگی هیجانی رابطه منفی و معنادار وجود داشت.

محمدی و همکاران(۱۳۹۲) در پژوهش خود تحت عنوان “بررسی رابطه بین سبک رهبری اخلاقی و سازگاری با توجه به نقش تناسب ارزش‌های فردی و سازمانی به عنوان متغیر واسطه” را مورد ارزیابی قرار داده‌اند و ‌به این نتیجه رسیده اند که: سبک های رهبری اخلاقی تسهیل گری و متقاعدسازی به ترتیب پیش‌بینی کننده مثبت و معنادار ادراک دانشجویان از تناسب ارزش های فردی و سازمانی و سبک رهبری متقاعدسازی پیش‌بینی کننده مثبت و معنادار ادراک دانشجویان از تناسب ارزش های سازمانی است می‌باشند، اما سبک رهبری اخلاقی اعمال زور پیش‌بینی کننده منفی و معنادار ادراک دانشجویان از تناسب ارزش‌های فردی و سازمانی است. برنامه مطلوب توسعه حرفه ای باید دارای ویژگیهایی نظیر

1. 1. Khontoar and Assore ↑

1. 1. Braven ↑

1. 1. Enraet ↑

1. 1. Tomas et all ↑

1. 1. Dayan ↑

1. 1. Uogei ↑

1. 1. Hogies ↑

1. 1. Kariyana et all ↑

1. 1. Anderson et all ↑

1. 1. Flouker ↑

1. 1. Freeman ↑

1. 1. Kingersli et all ↑

1. 1. Afreman et all ↑

1. 1. Zafrosky et all ↑

1. 1. Resik et all ↑

1. 1. Marsh ↑

1. 1. Diyone ↑

1. 1. Valombova et all ↑

1. 1. Risk et all ↑

1. 1. Broon ↑

1. 1. Kalshon et all ↑

1. 1. Behieel et all ↑

1. 1. Tatara et all ↑

1. 1. Esiness ↑

1. 1. Grein lief ↑

1. 1. COMPETING VALUES ↑

1. 1. Broon et all ↑

1. 1. trust ↑

1. 1. Zetomeka ↑

1. 1. Franses Fokoyama ↑

1. 1. Hag et all ↑

1. 1. adaptive ↑

1. 1. Kaloog ↑

1. 1. Bleak et all ↑

1. 1. condonation ↑

1. 1. forgetting ↑

1. 1. pardon ↑

1. 1. reconciliation ↑

1. 1. justification ↑

1. 1. excusing ↑

1. 1. acquittal ↑

1. 1. mercy ↑

1. 1. compassion ↑

چه چیز نوآوری نیست؟ وبلن^[۴۰] می‌گوید” نیاز ما در اختراع است.این مسئله که نوآوری چه نسبت مهم است و باید روشن و واضح شود حتی اگر نیاز ما در اختراع باشد،نوآوری اختراع نیست.این دو کلمه گاهی وقت ها با یکدیگر مبادله می‌شوند.اما با اینکه آن ها با هم ارتباط دارند،مانند هم نیستند.نوآوری توسعه اختراع است (وبلن، ٢٠٠٨).

٣- ٢- بهره وری

١- ٣- ٢- تعریف بهره وری

بهره وری مفهومی است فراگیر و گسترده به نحوی که شاید بتوان ادعا کرد مدیریت،یعنی تلاش برای بهبود بهره وری.با این تعریف و در محدوده مدیریت فردی،می توان گفت شخصی که امروزی بهتر از فردایی بهتر داشته باشد فردی موفق و بهره ور است و در سطح سازمان،چنانچه مدیری بتواند با حفظ میزان داده ها به ستاده های بیشتر و بهتری دست یابد او را مدیری موفق و بهره ور می‌دانیم.هدف علم مدیریت جستجو و تبیین راه های کسب بهره وری بیشتر بوده است(خاکی، ١٣٧۶).

به نظر می‌رسد اصطلاح بهره وری،برای اولین بار در نوشته ها و عقاید اندیشمندان اقتصادی مکتب مرکانتلیسم^[۴۱] مطرح شده است اما در اینکه این واژه چگونه وارد ادبیات اقتصادی شده است،دیدگاه های مختلفی وجود دارد که این در میان اظهارنظرها (ژان فوراسیه^[۴۲]) از اهمیت خاصی برخوردار است.او می نویسد:”ظاهراًً اولین بار این واژه در آثار قدما در کتابی از اگریکولا^[۴۳] به نام متالیسکا^[۴۴] مطرح شده است”.

اما در قرن هجدهم فیزیوکرات هایی مانند فرانسوا کنه^[۴۵] با این واژه مفهوم قدرت تولید کردن را اتلاق کردند و این معنا در لغت نامه های للیتره^[۴۶] به سال١٨٨٣ میلادی و لاروس^[۴۷] به سال١٩۴۶ میلادی تکرار شده است(خاکی،١٣٧۶ ).

از قدما می توان از آدام اسمیت^[۴۸] تحلیلگر روابط بین کار و انسان و تقسیم کار و کارل مارکس(ارائه کننده نظریه ارزش نیروی کار) نام برد که هر دو در ارائه مفهوم مناسب از بهره وری در جهان معاصر نقش بسزایی داشته اند(پروکونپکو،ترجمه ابراهیم مهر،١٣٧٢ ).

در رابطه با بهره وری،تعریف پذیرفته شده ای که مورد توافق همگان باشد وجود ندارد و وازه بهره وری در ذهن هر فرد معنای خاصی را متبادر می‌کند اما در این جا به تعدادی از این تعاریف اشاره می شود:

استاینر : معیار عملکرد و یا قدرت و توان موجود در تولید کالا و خدمات(خاکی،١٣٨۴ )

استیگل: نسبت میان ستاده ها و داده های مرتبط باعملیات تولیدی مشخص و معین(سمانت، ١٩٨۵)

سمانت: بهره وری را نسبت بازده ملموس به نهاده های ملموس تعریف می‌کند(هینس^[۴۹] ودیگران، ١٩٧۶)

با توجه به تعاریف فوق می توان ‌به این نتیجه دست یافت که بهره وری اصولاٌ عبارت است از :رابطه بین مقدار ستاده ی تولید شده و مقدار نهاده ی به کار رفته برای تولید آن ستاده می‌باشد.

٢- ٣- ٢- ارتباط بهره وری با دیگر معیارهای سیستم های ارزیابی عملکرد سازمانی

مهمترین اصلی که در بهره وری مورد توجه است،این که همیشه راه بهتری برای انجام دادن کار مورد نظر وجود دارد(پوررحمانی، ١٣٧٨).

به طور کلی دست کم هفت معیار برای ارزیابی عملکرد یک سازمان وجود دارد.هرچند که لزوماًٌ متمایز از یکدیگر نیستند.امیر هدایت طباطبایی(١٣٧٨) در کتاب خود با عنوان” اندازه گیری بهره وری” این

مقیاس ها را این گونه تعریف می‌کند:

١- اثربخشی^[۵۰] ٢- کارایی^[۵۱] ٣- بهره وری و بهره ۴- خلاقیت و نوآوری

باید توجه داشت بهره وری فقط یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد سیستم است.

١- اثربخشی : میزان موفقیت سیستم در حصول به اهداف و انجام وظایف تعیین شده است.اثر بخشی میزان تکمیل شدن کارهای صحیح انسان است.در تعریف دیگر اثر بخشی عبارت است از : انتخاب کارهای صحیح، مفید و مرتبط.برای ارزیابی میزان اثربخشی حداقل چهار ملاک مورد توجه است:

١. برای امیدواری به اثربخشی یک کار،این کار باید بر اساس عقل و منطق و تجزیه و تحلیل های کارشناسی تعریف و طراحی شده باشد.

٢.کیفیت : آیا کارهای صحیح را بر طبق مشخصات از پیش تعیین شده انجام داده ایم؟

٣.کمیت(به مقدار بودن) : آیا کلیه کارهای صحیح به انجام رسیده اند؟

۴.به موقع بودن : آیا کارهای صحیح به موقع انجام پذیرفته است؟

فرایند برنامه ریزی،رابطه تنگاتنگی با اثربخشی دارد.ما ‌در مورد کاری که انجام خواهد گرفت،زمان انجام آن و معمولاٌ انواع معیارهای کیفی مربوط تصمیم گیری می‌کنیم.این امر در سطح افراد و نیز در سطح سازمان صادق است.برای اندازه گیری اثربخشی کافی است کاری را که تصمیم به انجامش داشته ایم با کاری که عملاٌ انجام داده ایم مقایسه کنیم.بنا بر این اثربخشی کافی است کاری را که تصمیم به انجامش داشته ایم با کاری که عملاٌ انجام داده ایم مقایسه کنیم،‌بنابرین‏ اثربخشی موضوعی مربوط به

ستاده است.ثمربخشی و کارآمدی کلماتی مترادف با اثربخشی می‌باشند.

٢ـ کارایی : میزان به کارگیری منابع جهت دستیابی به اهداف توسط سازمان است و می توان آن را با معادله زیر نشان داد :

کارایی= مقدار منابع مورد انتظار برای مصرف/ مقدار منابع واقعاٌ مصرف شده

از معادله فوق می توان فهمید که کارایی صرفاٌ مقایسه ای است بین منابعی که انتظار داریم برای دستیابی به اهداف،مقاصد و فعالیت های خاص مصرف کنیم و منابعی که واقعاٌ در این مسیر مصرف شده است.میزان بزرگتر یا کوچکتر بودن کسر فوق از عدد یک ،تعیین کننده مقدار کارایی ما خواهد بود.‌بنابرین‏ کارایی معیار عملکرد یک سیستم سازمانی است که بر نهاده استوار است.به عبارت دیگر کارایی میزان مصرف منابع برای تولید مقدار معینی محصول(کالا یا خدمات) است (فوردال^[۵۲]، ١٣٧١، ترجمه رویایی).

٣ـ بهره و بهره وری : رابطه بین مقادیر ستاده های به دست آمده از سیستم و مقادیر نهاده های به کار رفته در همان سیستم هستند.

بهره= نهاده- ستاده های مطلوب

بهره وری= ستاده مطلوب/ نهاده ها

ستاده عبارت است از محصولات (کالا یا خدمات) تولید شده یا فروش رفته است.در ضمن شامل سایر دستاوردها نظیر سود حاصل از سرمایه گذاری های درآمد حاصل از فروش ضایعات و غیر آن ها نیز می‌تواند باشد،توجه شود که ستاده بر واحدهای فیزیکی یا واحدهای ریالی و فاقد اثرات تورمی و تغییرات

انتساب هایی که برای توجیه کردن پیامدها به کار برده می‌شوند یا در فرد وجود دارند؛ مثل شخصیت، هوش، مهارت، تلاش، راهبرد، و زیبایی جسمانی و یا در مکان؛ مثل هوا، تأثیر دیگران، یا دشواری تکلیف. بعد درونی- بیرونی یا شخص- محیط انتساب، منبع نامیده می‌شود. منبع به معنی مکان است، یعنی این که آیا علت در درون فرد قرار دارد یا در محیط (ریو، ۲۰۰۱؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۲).

علت ها از نظر پایداری هم فرق دارند، که دومین بعد علیتی است. برخی انتساب ها مثل هوش، مهارت، و شخصیت نسبتاً بادوام هستند، در حالی که انتساب های دیگر مثل خلق، تلاش، شانس، و هوا زودگذرند و لحظه به لحظه تغییر می‌کنند. انتساب های علیتی که در زمانها و موقعیتهای مختلف ثابت هستند علت های پایدار نامیده می‌شوند، در حالی که انتساب هایی که در زمان ها و موقعیت های مختلف تغییر می‌کنند، علت های ناپایدار خوانده می‌شوند (وینر و همکاران، ۱۹۷۱؛ وینر، ۱۹۸۶).

سومین بعد انتسابی که کنترل‌پذیری نام دارد، علت های قابل کنترل را از علت های غیر قابل کنترل متمایز می‌کند (وینر، ۱۹۷۹، ۱۹۸۶). تلاش و راهبرد، نمونه هایی از علت های قابل کنترل هستند، در حالی که هوا، مهارت، حریف، ضعف تجهیزات، کمک، مزاحمت، یا سوگیری دیگران مواردی از علت های غیر قابل کنترل هستند. توجه داشته باشید که کنترل‌ناپذیر بودن علت، عمدتاًً به تعبیرهای فردی بستگی دارد، به طوری که توانایی یا جراحت ممکن است برای یک نفر علتی کنترل‌پذیر باشد و برای دیگری علتی کنترل‌ناپذیر.

‌بنابرین‏، انتساب های علیتی به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شوند (ریو، ۲۰۰۱؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۲):

منبع: درونی در برابر بیرونی

پایداری: پایدار در برابر ناپایدار

کنترل‌پذیری: کنترل‌پذیر در برابر کنترل ناپذیر

مفهوم منبع کنترل به عنوان بخشی از نظریه یادگیری اجتماعی^[۳۴] راتر (۱۹۸۲، ۱۹۶۶)، بیانگر انتظار تعمیم‌یافته‌ای است ‌در مورد عوامل مؤثر بر پاداش و تنبیه در زندگی انسان. در یک طرف پیوستار، کسانی قرار دارند که به توانایی خود در مهار کردن رویدادهای زندگی، یعنی منبع داخلی نظارت و کنترل باور دارند و در انتهای دیگر، افرادی هستند که معتقدند رویدادهای زندگی مانند پاداش و تنبیه، در نتیجه عوامل خارجی، هم چون تصادف، شانس یا تقدیر، یعنی عوامل خارجی منبع کنترل به وجود می‌آیند. از این مقیاس داخلی- خارجی (مقیاس I-E) برای سنجش تفاوت‌های افراد در این که چه مقدار از پاداش‌ها و تنبیه‌ها تحت کنترل عوامل داخلی و خارجی است، استفاده می‌شود. (پروین و جان^[۳۵]، ۲۰۰۱؛ ترجمه جوادی و کدیور، ۱۳۸۱).

افراد در جستجوگری و کنجکاوی خود از علل حوادث و پدیده‌های زندگی، علت‌های متفاوتی را انتخاب می‌کنند که از نظر روانی- اجتماعی این انتخاب بر فرآیندهای شناختی، عاطفی، انگیزشی و ویژگی‌های شخصیتی و عملکردهای بعدی آن ها (در موقعیت‌های تحصیلی، اجتماعی، شغلی) تأثیر بسزایی دارد. به علت‌هایی که افراد، نتایج عملکرد خود را به آن ها نسبت می‌دهند، اسناد علی می‌گویند. مردم معمولاً توانایی را یک ویژگی ثابت در نظر می‌گیرند. در مقابل، تلاش به عنوان یک ویژگی شخصی ناپایدار در نظر گرفته می‌شود. بسیاری از مردم که به خوشبختی اسناد می‌کنند آن را بسیار متغیر می‌دانند. علت موفقیت گاهی به بسیاری یا همه موقعیتهای زندگی مربوط است و شخص نمی‌تواند موقعیت را آگاهانه برای یک هدف مطلوب دست‌کاری کند (کنترل‌ناپذیر) و گاهی می‌تواند چنین کاری را انجام دهد (کنترل‌پذیر). تلاش تنها اسنادی است که معمولاً به عنوان اسناد کنترل‌پذیر در نظر گرفته می‌شود. تاریخچه شکست‌های تحصیلی دانش‌آموزان از عمده‌ترین مواردی است که نقش اسنادی علی را به روشنی نشان می‌دهد. در این موارد دانش‌آموزان بین موفقیت‌ها و اعمال خود رابطه زیادی نمی‌بینند و شکست خود را به فقدان توانایی (اسنادهای درونی) نسبت می‌دهند. آن ها تصور منفی از خود دارند و احساس عدم شایستگی می‌کنند. این احساس باعث کاهش عملکرد در آن ها می‌شود و کاهش عملکرد باعث شکست مجدد آن ها می‌گردد. چنانچه تصور ذهنی نادرست انتخاب شده ادامه یابد، فرد دچار ناراحتی‌های روانی و عدم تطابق اجتماعی می‌شود (میرصدوقی، ۱۳۸۰).

معلمان با تجربه و خردمند، همواره به وجود ارتباط مثبت و قابل توجهی بین درک دانش‌آموز از خود و عملکرد او در مدرسه اشاره کرده‌اند. آنان بر این باورند که فراگیرانی که از خود و توانایی‌هایشان خشنود هستند، به احتمال بسیار زیاد، راه موفقیت را در پیش خواهند گرفت. پژوهش‌های دیگر نشان می‌دهد که بین سبک های اسناد علی و انگیزش ‌در عملکرد بعدی، رابطه نیرومندی وجود دارد. دانش‌آموزان برای علل موفقیت‌ها و شکست های خود دلایلی را عنوان می‌کنند که می‌تواند یک منبع انگیزش مهم برای هدایت رفتارهای آتی باشد. نظریه اسناد عقیده دارد وقتی افراد موفقیت‌های خود را به تلاش و توانایی (علت‌های درونی) اسناد می‌کنند، برای موفقیت‌های بعدی، و سطوح بالاتر شایستگی ادراک شده خود، انگیزش بیشتری خواهند داشت. اسناد موفقیت‌ها به توانایی، ثابت است و احتمالاً در آینده نیز ادامه دارد و اسناد تلاش، اسناد مناسب انگیزشی برای موفقیت‌های بعد از شکست است؛ زیرا که قابل کنترل است و چنانچه فرد تصمیم بگیرد می‌تواند آن را به دست آورد. به هر حال وقتی که افراد شکست را تجربه می‌کنند مناسب‌ترین اسناد از لحاظ انگیزشی، تلاش است. یعنی شاگردانی که شکست خود را به فقدان تلاش اسناد می‌کنند، به احتمال زیادی باور دارند که می‌توانند در آینده موفق شوند. به علت اینکه تلاش به عنوان اسناد قابل کنترل تفسیر می‌شود، شاگردانی که شکست خود را به فقدان تلاش اسناد می‌دهند احتمالاً باور دارند که مجبور به تکرار شکست نیستند . به علاوه به علت اینکه تلاش کنترل‌پذیر است، به احتمال زیاد آن ها معتقدند که می‌توان با انجام کارهایی موقعیت را تغییر داد (میرصدوقی، ۱۳۸۰).

توجه روزافزون به نقش با اهمیت متغیرهای شناختی و غیر شناختی در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان، زمینه‌ساز انجام تحقیقات زیادی شده است. در این تحقیق نیز سعی شده تا رابطه بین سبک های اسنادی به عنوان یک متغیر شناختی و انگیزه پیشرفت^[۳۶] به عنوان یک متغیر غیرشناختی و یا یک رگه شخصیتی با پیشرفت تحصیلی مورد مطالعه قرار گیرد. از مفهوم سبک اسنادی یا سبک تبیینی برای مشخص کردن انواع تبیین هایی استفاده می‌شود که افراد معمولاً در مواجهه با یک رویداد به کار می‌گیرند (بریجز، ۲۰۰۱). عوامل علی رفتار را «اسناد» می‌گویند و بر این اساس، رفتار دیگران را به عوامل یا به ویژگی‌های شخصیتی پایدار (به اصطلاح عوامل غیرموقعیتی) و یا به جنبه‌هایی از موقعیت اجتماعی آنان اسناد می‌دهند (پتری، ۱۹۹۶).

هر روزه قیامهای مردمی، جنگ های قبیله ای در آفریقا، تضادهای ملی- مذهبی مانند پاکستان، اعتصابات (در شیلی، آلمان، انگلیس و..)، انقلابات در ایران و..، هرج و مرج های بدون کنترل در کشورهای جنگی مانند عراق و یا ضعف حکومت مرکزی در سرکوب شورشیان مانند هائیتی و رواندا، کودتا و ده‌ها مورددیگر که در روزنامه ها و اخبار در صدر حوادث قرار دارند، بوقوع می پیوندند و به دنبال آن جان، آبروی و مال تعدادی در معرض خطر قرار می‌گیرد. در صحنه بین‌المللی، کشورها در معاهدات گوناگون قراردادی منعقد یا تعهداتی را می‌پذیرند که در صورت بروز تحولاتی در کشور مانند تجزیه یا اتحاد دو کشور، آگاهی از سرانجام این معاهدات نیز بسیار مهم می‌باشد که این بحث ها در آثار جانشینی کشورها بیشرت بحث شده است بحث شورشیان و اعمالی نظیر آنچه که در بالا بدانها اشاره ای شد، از بحث های جالب در حقوق بین الملل می‌باشد و یکی از عواملی است که در این رشته هنوز به صورت مستقلی پرداخته نشده است. اهمیت مطلب در اینجا است که اگر اعمال شورشیان، انقلابیون و نظایر آن خساراتی را به اموال خارجیان (افراد حقیقی- حقوقی و منافع دولت‌ها) وارد آورند، جبران خسارت (مادی و معنوی) بعهده چه کسی است؟ آیا شورشیان را بخاطر اینگونه اعمال می توان مجازات کرد؟ آیا حوادث ناشی از اینان را در قلمرو فورس ماژور باید ملحوظ نمود؟ شورش وا نقلاب از منظر شناسایی: در بحث شناسایی حکومت، این بحث وجود دارد که اگر عده ای به صورت هرج و مرج حکومت را به دست گیرند، طبیعی است که در این جریان ممکن است صدمات زیادی به مردم و اموال آنان وارد آید. در اینجا دو نکته ظریفی نیز وجود دارد.

اول، هر اعتراضی نیز شورش محسوب نمی شود ولی آنهنگام که علیه دولت و براندازی آن اعمالی صورت گیرد، شورش محسوب می‌گردد.^[۹۴]

دوم، عملیات مسلحانه را نباید با درگیری های خشن و خونین احزاب داخلی اشتباه گرفت. حزب گروهی است که در دولت مورد شناسایی قرار گرفته و اعمال و رفتار آنان برای دولت مسئولیت ساز است ولی گاهی شورش می‌تواند نظم جامعه را درهم آمیزد طوری که نتوان احزاب، افراد و ‌گروه‌های نافرمان را از هم تشخیص داد. در این حالت باید منتظر بود تا دید آیا این اغتشاش شورش است یا کودتا. گروهی که کودتا می‌کند مسئول عواقب تمامی افراد خود هست زیرا کودتا بسرعت جانشین دولت قبلی می‌گردد و کارکنان سابق دولت بجز سران ارشد، همگی بر سر منصب خود باقی می مانند.

هرگاه در حین جنگ یا اشوب و یا انقلاب داخلی، بر اثر عملیات نظامی و جنگی شورشیان، آشوبگران، انقلابیون و یا حکومت قانونی، تعهدات بین‌المللی کشور آشوب زده نقض گردد و فرضاً به اشخاص و اموال مورد حمایت بین‌المللی صدمه ای وارد شود، مورد از مصادیق استثنائی قوه قهریه (فورس ماژور) بوده و مسئوولیتی متوجه کشور مذکور نخواهد بود. با این وجود، اینگونه عملیات نباید حداقل موجب نقض مقررات بین‌المللی مربوط به مخاصمات مسلحانه و اصول اساسی حقوق بشر دوستانه گردد. اثر تحریم شورشیانی که مرتکب نقض حقوق بشر یا بشر دوستانه شده اند بیشتر جنبه سیاسی دارد بدین معنی که تحریم یک گروه شورشی و مخالف می‌تواند از مشروعیت و حقانیت آن گروه در جامعه بین‌المللی بکاهد. گروهک منافقین وقتی در فهرست تروریست ها قرار گرفت. به طور کلی وجهه خود را در نزد کشورهای غربی نیز از دست داد. همچنین دیوان کیفری بین‌المللی نیز می‌تواند با محاکمه سران این نوع دایی طلب ها، شورشیان، شبه نظامیان از مشروعیت آنان در مبارزه با دولت یا دول خاص بشدت بکاهد.

طالبان جزوی از این شورشیان محسوب می شدند و حتی توانستند برای یک دوره کوتاه دولت تشکیل دهند. آنچه که طالبان را در میان ملتها و دول معاصر از مشروعیت انداخت، نقض حقوق بشر توسط طالبان در افغانستان و اقدام این گروه برای بمب گذاری و عملیات های انتحاری بود و در نتیجه گام آخر برای جامعه بین‌المللی مبارزه مسلحانه با این گروه باقی ماند.^[۹۵]

۲-۳-۵- گفتار پنجم: عکس العمل ها در برابر تحریم

دولت مورد تحریم در برابر تحریم از سوی یکی از اعضای جامعه بین الملل یا سازمان بین الملل واکنش های مختلف از خود نشان می‌دهد این واکنش ها عبارت خواهند بود از:

۲-۳-۵-۱- بند اول: تقابل فیزیکی

واکنش نظامی از سوی هر دو طرف تحریم کننده و تحریم شونده قابل اتخاذ است. تحریم کننده زمانی متوسل به زور و کاربرد مداخله نظامی می شود که اعمال و رفتار بعدی دولت متخلف همواره صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر اندازد. لذا اگر تحریم از سوی جامعه بین‌المللی باشد و از طرفی هیچ احساس ندامت، توقف خشونت، تن دادن به مذاکره و.. از طرف تحریم شونده مشاهده نشود، تنها راه باقی مانده دخالت نظامی است. دولت تحریم شونده نیز در پی احساس خطر ممکن است مواضع نظامی خود را برای برخوردهای قریب الوقوع مستحکم تر سازد. لذا در زمانی که فشار تحریم ها شکننده باشد و مقامات سیاسی بنا به هر دلیلی نتوانند به درخواست های تحریم کننده جواب مثبت دهند، راه حل دیپلماسی نیز جوابگو نباشد، راه نظامی را در پیش گرفته و از این طریق سعی در ابطال تحریم و تغییر وضعیت به نفع دولت مورد تحریم می کند. البته گفتنی است بندرت آثار تحریم به خشونت می گراید. متاسفانه اکثر تحریم های ایجاد شده از سوی ایالات متحده بوده تا سازمان ملل متحد.

۲-۳-۵-۲- بند دوم: مقاومت

دولت مورد تحریم ممکن است در مقابل فشارهای ناشی از تحریم مقاومت کرده و تن به خواست های تحریم کننده ندهد. راه حل سیاسی در روابط بین الملل به شکل پناه بقردن به آغوش یکی از ابرقدرتهاست تا از این طریق و با مقابله سیاسی دولت حامی، از فشارهای تحریم کاسته شود و یا تحریم ها زدوده شود.

معمولاً وقتی پای نقض تعهدات بین‌المللی و مقررات حقوق بین الملل باشد، دولت حامی حمایت کامل به عمل نخواهد آورد چرا که قبول حمایت از دولت متخلف بمنزله تأیید تخلف از مقررات حقوق بین الملل از سوی دولت حامی است و تبعات سیاسی خاص خود را دارد. اصولاً در چنین مواردی دولت حامی دوست ندارد وجهه سیاسی و بین‌المللی خود را در نزد جامعه بین الملل مخدوش سازد.

۲-۳-۵-۳- بند سوم: راهکارهای گریزانه

یکی از راه های مقابله با تحریم یافتن راه حل ها و گریز گاه هایی است تا بلکه تمام تلاش های دولت تحریم کننده به شکست بیانجامد. علی الخصوص ‌در مورد تحریم های اقتصادی می توان شاهد منافذ قابل گریز بود یکی از شیوه هایی که دولت جمهوری اسلامی ایران در مقابل تحریم آمریکا به کار بسته و موفق هم بوده، ایجاد ارتباط با کشورهایی است که تحریم کننده از آن خبر ندارد. تغییر پرچم کشتی، استفاده از ناوگان هوایی کشور دیگر، معامله با افراد ثالث، مبادله پایاپای اجناس و کالاها و.. از جمله مواردی هستند که تجربه تحریم ها آن ها را نشان داده است. ^[۹۶]

۲-۳-۵-۴- بند چهارم: سازش

سازش بمنزله صلح با دولت تحریم کننده محسوب می شود بدین معنی که در اثر سازش امتیازات خاصی به مقامات دولت تحریم کننده اعطا می شود و یا طرفین در جریان مذاکرات سران خود، منافع دولت تحریم کننده را برآورده سازند. ممکن است شخص یا گروه خاصی به ‌عنوان میانجی وارد مناقشه شده و طرفین اختلاف را به پای میز مذاکره بکشانند. در هر صورت امکان باج دهی، اعطای امتیاز و جبران غرامت در جریان سازش وجود دارد.

۲-۳-۵-۵- بند پنجم: تعامل

در مواردی که دادگاه رأی ‌به این نکته دهد که وزیر امور خارجه می‌تواند هزینه های مربوطه را از شرکت استرداد نماید و دادگاه استیناف نیز این حق را دارد که هزینه ها را از مدیر عامل شرکت، (شخصاً) دریافت نماید در این میان هزینه های دفاع از یک دعوی (دادخواهی) هم از سوی مدیر عامل پرداخت شده و شرکت هم باید روند اجرایی خود را تغییر بخشد.

با توجه به رأی بر منحل شدن شرکت، دادگاه نگرانی های دولتی را از طریق حفظ تعهدات شرکت و اعضای هیئت مدیره پوشش می‌دهد. به عنوان مثال: در خصوص مورد قانونی شرکت تجاری بل داریس^[۹۰](با مسئولیت محدود) در برابر وزیر بخش صنعت و تجارت (۲۰۰۴) دادگاه استیناف به حمایت از تصمیم دادستان پرداخت که دعوی در خصوص منحل کردن شرکت را تنها در شرایطی مختومه اعلام کرد که شرکت های مورد نظر تعهدات الزام آور خود را ارائه نمایند.^[۹۱]

بند سوم: مقایسه حقوق ایران و انگلستان:

انحلال قضایی در حقوق ایران به شش مورد تقسیم بندی شد که هر یک را به صورت مجزا توضیح نمودیم در حقوق انگلستان نیز هشت مورد وجود دارد که عملاً توسط دادگاه منحل می شود آنچه به نظر می‌رسد مواردی در این بین وجود دارد که در هر دو کشور به صورت یکسان می توان مشاهده نمود هر چند که ممکن است با توجه به توضیحاتی که داده شد. تفاوت هایی نیز داشته باشند:

۱- در حقوق انگلستان بر عکس حقوق ایران قانون گذار اختیارات گسترده ای را در اختیار دادگاه ها قرار داده است به نحوی که عملاً انحلال به صورت داوطلبانه به چشم نمی آید.

۲- در حقوق ایران که انحلال توافقی و قانونی عملاً نقش ویژه ای را در تجارت بازی می‌کنند و دادگاه در صورتی می‌تواند (آن هم با توجه به مواردی که قانون گذار احصاء نموده است اختیار دادگاه ها را محدود نموده است) شرکت را منحل کند که اشخاص ذی نفع تقاضای انحلال شرکت را از دادگاه بنمایند سؤالی که می توان پرسید این است که دادگاه در حقوق ایران می‌تواند نقش یک ذی نفع را بازی کند؟ در جواب می بایستی گفت ممکن است این اتفاق بیفتد آن هم زمانی که خود دادگاه از شرکت به طور مستقیم صدمه دیده است که در این جا خود دادگاه نمی تواند باز به صورت یک مدعی العموم وارد دعوی شود عملاً جواب منفی است مگر آن که دادستان به عنوان یک ذی نفع از دادگاه این تقاضا را نماید دادگاه در حقوق ایران نقش یک اعلام کننده حکم را دارد و بالاترین نقشی که می‌تواند در یک پرونده تجارتی بازی کند آن است که دلایل ذی نفعان را موجه تشخیص داده یا نداده یا حکم به انحلال دهد یا ندهد.

۳- حقوق انگلستان وضع به گونه ای دیگر است و آن هم بدین صورت که دادگاه می‌تواند به عنوان یک ذی نفع حتی در دعاوی نقش بازی کند موردی که بدان به راحتی می توان اشاره نمود این است بندهای ظ و ح در حقوق انگلستان می‌باشد که نشان دهندۀ اختیارات وسیع دادگاه می‌باشد بند (ظ) اشاره به دلایل منطقی و منصفانه از جانب دادگاه برای انحلال می‌باشد که اگر تشخیص دهد می‌تواند شرکت را منحل نماید و مورد بعدی آن است که انحلال به مصلحت عمومی است اگر دادگاه تشخیص دهد که شرکت بنا به مصلحت عمومی باید منحل شود حکم به انحلال را صادر می کند.

۴- توضیحاتی که داده شد بر تفاوت دادگاه در ایران و انگلستان راجع به شرکت تجارتی بود همان طور که گفته شد می توان شباهت هایی را در این دو کشور نیز در باب انحلال قضایی مشاهده نمود.

بند الف حقوق ایران همانند بند حقوق انگلستان می‌باشد که هر دو کشور صرف عدم فعالیت شرکت یا توقف آن موجب انحلال به وسیله دادگاه می شود همچنین عدم توان پرداخت بدهی هم در هر دو کشور به نحوی از موجبات انحلال را پیش رو دارد.

فصل سوم:

آثار انحلال شرکت تجارتی

فصل سوم:

پس از انحلال شرکت باید به حالت اشاعه اموال پایان داده شود و از شرکت چیزی باقی نماند به عبارتی شرکت باید تصفیه شود. امر تصفیه، در مفهوم دقیق به مجموعه عملیاتی گفته می شود که به نقد کردن دارایی و طلبهای شرکت می‌ انجامد. امر تقسیم دارایی شرکت میان شرکای نیز پس از وضع بدهی های شرکت و پرداخت آن ها صورت می‌گیرد. هرگاه دارایی شرکت برای پرداخت دیون آن کافی نباشد، تعیین سهم هریک از شرکای مسئول پرداخت بدهی های شرکت، قسمتی از عملیات تصفیه را تشکیل می‌دهد.

‌در مورد امر تصفیه اموال شرکت های اشخاص، قانون گذار در مواد ۲۰۲ به بعد ق.ت.، دو طریق را پیش‌بینی ‌کرده‌است:

طریق اول، طریق قراردادی و دوستانه است که طرفین ممکن است آن را در اساسنامه پیش‌بینی کرده باشند. این آزادی در ماده ۲۱۸ ق.ت. مقرر شده است، با این قید که شرکای می‌توانند مقررات آمره مواد ۲۰۷ لغایت ۲۱۰ و ۲۱۵ لغایت ۲۱۷ و قسمت اخیر ماده ۲۱۱ را نادیده بگیرند.^[۹۲]

طریق دوم، تصفیه قانونی است و آن در صورتی است که اساسنامه برای امر تصفیه پیش‌بینی خاص نکرده باشد که در این صورت، تصفیه اموال شرکت مطابق مواد ۲۰۲ لغایت ۲۱۷ ق.ت. و تحت نظارت احتمالی دادگاه انجام می شود. این مواد متضمن عملیاتی است که در مجموع به تصفیۀ امور شرکت می‌ انجامد^[۹۳] و راجعند به اداره کنندگان امور شرکت منحل شده، اداره امور شرکت منحل شده و تصفیه امور شرکت منحل شده در سه جهت و هر بحث نیز شامل گفتار می شود، می پردازیم.

مبحث اول: اداره کنندگان امور شرکت منحل شده:

ادارۀ شرکت منحل شده با مدیر یا مدیران تصفیه است، حال در رابطه با مدیر و مدیران تصفیه در این مبحث به صورت­مفصل به بحث و بررسی خواهیم­پرداخت و در چهار گفتار بیان­می­نماییم. از جمله انتخاب و نصبشان، وظایفشان، نظارت بر اعمالشان و در نهایت مسئولیت هایی که در قبال عدم انجام وظایفشان برایشان ایجاد می شود بحث و بررسی خواهیم پرداخت.

گفتار اول: انتخاب و نصب مدیر تصفیه

در این گفتار به نحوه انتخاب و نصب مدیران تصفیه در شرکت های تجارتی خواهیم پرداخت. اصولاً انتخاب و نصب مدیر یا مدیران تصفیه در شرکت های تجارتی تابع قوانین و مقررات خاصی می‌باشد که هرکدام از شرکت ها را بنا به ترتیبات مقرر در قانون (سهامی، با مسئولیت محدود، تضامنی، نسبی، مختلط غیر سهامی، مختلط سهامی و تعاونی) بیان می نماییم:

۱- شرکت سهامی: