۳-۱۲ بررسی مناظرات ۸۰
۳-۱۲-۱ تعداد سوالها و طراح آنها ۸۰
۳-۱۲-۲ محتوای سوالهای مطرح شده ۸۰
۳-۱۲-۳ تأییدها و تشویقهای رکن الدوله ۸۱
۳-۱۲-۴- هدف از مناظرات ۸۲
نتیجه ۸۴
منابع و مأخذ ۸۶
مقدمه
یکی از عمده ترین مسائلی که محققان تاریخ اسلام به آن می‌پردازند توجه به تفاوتهای مذهبی در ایران بعد ازاسلام می‌باشد.رواج واندیشه ی مذهبی تشیع،یکی از مهم ترین نمود وتجلی این تفاوتهای مذهبی است.این مساله به نوبه خود ناشی از عوامل مختلفی می‌تواند باشد.یکی از این عوامل تلاش وجهدی است که عالمان مختلف از خاندانهای گوناگون شیعی در این را ه انجام می‌دادند. نوشتن کتب مختلف شیعی وجانبداری از اهل بیت،وجود خاندانهای شیعی نظیر آل نوبخت وآل ترکه در این سرزمین همواره مورد توجه محققین بوده است.
یکی از معروفترین خاندانهای شیعی درایران، خاندان آل بابویه است که درقم، مهد گسترش تشیع مستقر بودند.این خاندان بزرگ که بیشتر از دیگر خاندانهای ایرانی علمای نامور پرورش داده است و یکی از بزرگترین دانشمندان شیعی بنام شیخ صدوق نیز ازاین خاندان برخاست، در درجه بالایی از اهمیت برخوردار است. حضور شیخ صدوق بعنوان رهبر علمی‌مذهبی شیعیان در ری وهمچنین پدرش علی بن بابویه قمی‌از علمای مشهور شیعی، اهمیت این خاندان را در متمایل کردن ایران به سمت تشیع بیشتر و بهتر جلوه گر می‌سازد.این تحقیق برآن است تا به نقش وخدماتی که علمای این خاندان برای رشد و گسترش تشیع در قم،مرکز ایران بعنوان یکی از مهم ترین پایگاه های نشر وتوسعه تشیع انجام دادند بپردازد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

درارتباط با خاندانهای بزرگ شیعه در ایران تا کنون تحقیقات مفصلی صورت گرفته است،که در این میان خاندان آل بابویه نیز به عنوان یکی از بزرگترین آنها بی نصیب نمانده است.اما بیشترین این آثار،درواقع تاکید اصلی خود را بر شیخ صدوق،بعنوان شخصیتی شناخته شده درمیان این خاندان قرار داده اند. درمورد پیشینه تحقیق از جمله کتابهایی که که در ارتباط با شخصیت شیخ صدوق نوشته شده است، می‌توان به کتاب” فقیه ری"، نوشته حسن موسوی خراسانی می‌توان اشاره نمود،که درقسمت معرفی منابع تحقیقاتی به آن اشاره شده است. درواقع تاکید اصلی نگارنده در جهت نمایاندن وظیفه شیخ صدوق بعنوان رهبر شیعی ری بوده است، نه تمام اعضای خاندان بابویه. همچنین مقالات متعددی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است، که ازجمله آنها می‌توان به” شرح حال سه تن از معارف بزرگ شیعه: شیخ صدوق، کلینی وطبرسی” تالیف حبیب الله مظلومی‌ اشاره نمود که هدف آن فقط شناسایی و معرفی شیخ صدوق و دوتن دیگر از علمای شیعی می‌باشد.از مزایای این مقاله آن است که شخصیت و آثار شیخ صدوق نسبتاً خوب به خواننده معرفی شده است،اما نویسنده به شخصیت علمی‌پدر ودیگر اعضای خاندان شیخ صدوق توجهی ننموده است.
اما درارتباط با کلیه اعضای این خاندان کتاب فهرست آل بابویه و علماءالبحرین تالیف سلیمان ماخوذی منتشر شده است. این کتب اگرچه ازدسته معدود کتابهایی هستندکه به معرفی نسبی تک تک اشخاص علمی‌خاندان آل بابویه پرداخته است،اما صرف نظر ازعربی بودن کتاب وترجمه نشدن آن،این نقص را هم دارد که ازاشاره کردن به وظیفه ونقش این علما درارتباط باگسترش وپیشبرد تشیع درایران غافل مانده ودربسیاری موارد فقط وفقط ازاین علما نام برده،بدون اینکه حتی نامی‌ازآثارشان برده باشد.
” دائره المعارف تشیع “، “دانشنامه جهان اسلام” و"دائره المعارف بزرگ اسلامی"،نیز هرکدام تقریباً جسته گریخته به معرفی خاندان آل بابویه،وتوضیح درمورد تعدادی چند از علمای این خاندان پرداخته است،اما همانطور که می‌دانیم این ازویژگیها و خصوصیات دائره المعارفهاست که به تجزیه و تحلیل مسائل نمی‌پردازدو صرفا ََشمه ای کلی ازاطلاعات را دراختیار خوانندگان قرار می‌دهد.
در این میان جای بررسی نقش کلی این خاندان به خصوص نقش شیخ صدوق در پیشرفت تشیع در ایران،خالی به نظر می‌رسد.اگرچه همانطور که گفته شد در ارتباط با شخصیت و آثارواقدامات شیخ صدوق نکات خوب وارزنده ای ارائه شده است، اما نباید از تلاش واقدامات سایر اعضای این خانواده که در مرکز ایران انجام داده اند و تا حد زیادی از آن غفلت شده است بی توجه گذر کرد.دراین پژوهش تلاش گردیده است که تاحد مقدور این نقص برطرف گردد.
لازم است ابتداهداف وسپس فرضیاتی وسوالاتی که در این راستا دغدغه این تحقیق بوده است مطرح گردد:
اهدافی که این تحقیق دنبال می‌کند عبارتند از:
۱- تبیین حوادث مرتبط با مسائل مربوط به شیعیان در قرن چهارم

2. 2. معرفی برجسته ترین افراد خاندان بابویه.

2. 2. بررسی روابط میان افراد این خاندان با برخی از افراد صاحب نام معاصر.

۴.تبیین نقش شیخ صدوق درمباحث کلامی‌دوره آل بویه هجری.
به پرسش های زیر نیز سعی شده پاسخ داده شود :
۱.عوامل فرهنگی تا چه میزان بر گسترش تشیع در ایران تاثیر گذار بوده است؟
۲.در خاندان بابویه به جز شیخ صدوق و پدرش چه کسانی شخصیت های علمی‌وفرهنگی داشته اند؟

3. 3. اقدامات کلامی‌شیخ صدوق تا چه میزان درگسترش تشیع درایران نقش داشته است؟

3. 3. را بطه ی شیخ صدوق با دیگر علما ودانشمندان هم عصر خود چگونه بوده است؟

فرضیاتی که درجهت اثبات آنها تلاش گردید عبارتند از:

1. 1. خاندان بابویه یکی از ارکان مهم در گسترش تشیع در ایران تلقی می‌گردد.

1. 1. در میان اعضای این خاندان، فقط شیخ صدوق دارای بالاترین مرتبه ی علمی‌است.

معرفی منابع
اگرچه منابع اصلی در پیشبرد این تحقیق بسیار کمک نمود اما ترجمه نشدن بسیاری از کتب و عربی بودن صرف آنها از جمله مشکلات این دسته از منابع بود. عمده منابع استفاده شده یا از کتب رجال بوده یا از کتب فهرست. همچنین از کتاب مجالس المومنین و ریاض العلماء و حیاض الفضلاء نیز به وفور استفاده شد. این دو کتاب اخیر اگرچه جزء منابع دست اول محسوب نمی‌گردد، اما قدرت انتقال مطالب آنها را می‌توان هم ردیف کتب اصلی انگاشت.
منابع اصلی
ریاض العلما و حیاض الفضلاء
نویسنده کتاب ریاض العلماء و حیاض الفضلاء میرزا عبدالله افندی است از مولفان قرن دوازدهم ومتوفی ۱۱۳۰ق است. مولف به جمع آوری آثار مولفان شیعه و سنی و سپس به معرفی آثار آنان پرداخته است. ریاض العلماء بهترین و سودمندترین اثر قرن دوازدهم هجرى است که در حالات و بیوگرافى دانشمندان و علما از سری کتب رجال و تراجم نگارش یافته.اگرچه که کتاب فصل بندی منظم وخاصی ندارد،اما ارزش کتاب ریاض العلماء دراین است که مولف آن پایه کار را روى تحقیق و تتبع گذشته و تنها به نقل گفته هاى بیوگرافی نویسان اکتفا نمى کند.کتاب ریاض العلماء دردو بخش تالیف شده: بخش اول در حالات علماى خاصه که شیعه باشند. و بخش دوم در حالات علماى عامه که اهل تسنن باشند.این کتاب در شش مجلد و به ترتیب حروف از حرف الف تا یاء مى باشد. یکی از معایب این کتاب اینست که مطالب مولف گاهى بقدرى درهم است که حتى خواندن آنها بسیار مشکل است. شاید این موضوع بخاطر شدت احتیاط وحتی وسوسه نویسنده باشد و پیداست که روى هر کلمه حساب دقیق مى کرده و نمى توانسته تنها نقل مطالب خود را قانع سازد. در حاشیه بسیارى ازنامها و نقلها نوشته است: باید ملاحظه شود و در بیشتر جاها لفظ[ اقول] را نوشته تا هنگام ترتیب کتاب دراین موارد دقت مجددى بعمل آورد و تجدید نظر نماید.متاسفانه کتاب بصورت پیش نویس باقى ماند و مولف نتوانست آن را پاک نویس کند و تا پس از ۱۱۳۰ که مولف در گذشته تتبع و وسوسه در تحقیق فرصت تنظیم نهائى را بوى نداد. دراین رساله از مجلدات گوناگون این کتاب بهره برده شد.
مجالس المومنین
کتاب دیگر کتاب مجالس المومنین است. این کتاب اثر قاضی نورالله شوشتری (م۱۰۱۹)است مولف سعی نموده در این کتاب به معنای واقعی کلمه یک دائره المعارف از تشیع و به خصوص تاریخ آن با تقسیم بندی فصلی راترتیب دهد.این کتاب با آنکه اسلوب نگارش آن کمی‌کهنه وقدیمی‌بود،اما اثری پرمطلب و سودمند می‌باشد. او علاقه شدیدی به گسترش و نفوذ مذهب تشیّع داشت. وی این کتاب را، که مشتمل بر دوجلددر دوازده مجلس است، درباره علما، خلفا، شعرا، ادبا و نویسندگان شیعه و شهرها و کشورهای شیعه نشین به رشته تحریر درآورد تا گوشهای از عظمت و گسترش مذهب را به نمایش بگذارد; زیرا وی مشاهده میکرد که مخالفان شیعه به آنان طعنه میزنند و میگویند: مذهب تشیّع در ابتدای ظهور دولت صفویه به وجود آمده است. مجالس المؤمنین بر همین اساس تألیف شد، هرچند به عقیده برخی، همچون عالم فاضل، میرزا عبداللّه افندی اصفهانی، صاحب ریاض العلما، مرحوم قاضی نوراللّه شوشتری در این کار راه افراط و تفریط پیموده.اما این اظهار نظر از اعتبار و ارزش کتاب چیزی کم نمی‌کند.استفاده از این کتاب در رساله حاضر بیشتر از جلد اول کتاب و بخصوص مجلس پنجم آن در ذکر علما ومفسرین و متکلمان و محدثان بوده.در فصل آخر این رساله ودر قسمت مربوط به مناظرات شیخ صدوق در مورد احقاق حق حضرت علی(ع)ودیگر ائمه از این مجلس به وفور استفاده شد.
از دیگر کتب استفاده شده در این رساله کتب رجال هستند که به معرفی رجال وعلمای مشهور ونامی‌پرداخته اند.نمونه بارز این سری کتب،کتاب رجال شیخ طوسی و همچنین رجال النجاشی می‌باشد.
الرجال
کتاب الأبواب معروف به رجال شیخ طوسی اثری از شیخ طوسی، از عالمان شیعه در قرن ۵ هجری می‌باشد. رجال شیخ طوسی نزد دانشمندان شیعه دارای اعتبار ویژه‏ای است. این کتاب از اصول پنج گانه اولیه علم رجال است. تاریخ تألیف این کتاب در اواخر عمر شیخ طوسی بوده و شیخ مطالب این کتاب را از منابع متعدد و اصول فراوانی که در اختیار داشته جمع آوری نموده‌است. پس از او منابع مذکور از بین رفته و تنها راه دستیابی به مطالب منابع اولیه همین اصول رجال است.در این کتاب ابتدا نام و کنیه و لقب و نسبت افراد آمده و در بعضی موارد رابطه او با معصوم نیز ذکر شده‌است. طبقه راویان و برخی تاریخ‌ها و توثیقات و تصنیفات نیز به مناسبت ذکر شده. در این کتاب کمتر توجهی به مذهب یا جرح و تعدیل افراد شده و در اکثر موارد تنها نام افراد ذکر شده و هیچ توضیح اضافه‏ای برای آنها نیامده‌است. البته از امام کاظم به بعد این سری نکات بیشتر ذکر شده‌است.درجای جای این رساله از مطالب کتاب مذکور مخصوصا از عالمان معاصر با شیخ صدوق یا دیگر اعضای خاندان بابویه به نحو مقتضی استفاده گردیده است.
رجال النجاشی
مولف کتاب رجال النجاشی ابوالحسن احمد بن علی بن احمد بن عباس بن محمد بن عبدالله بن ابراهیم بن محمد بن عبدالله بن نجاشی (م۴۵۰ق). این کتاب حاوی اسامی‌مصنفات شیعه امامیه است. مؤلف در این اثر، به ذکر مصنفات و بحثی اجمالی راجع به کنیه، القاب، انساب محل سکونت و مقام آنان می‌پردازد. به علاوه، آنچه را از مدح و ذم در باره آنان گفته شده است، مطرح می‌کند.
رجال النجاشی از گرانبهاترین آثار شیعی در فن علم رجال است که در بین چهار کتاب اصلی علم رجال درخشندگی خاصی نظیر درخشندگی کتاب کافی در بین کتب حدیثی دارد. کتاب نامبرده حاوی نام ۱۲۷۰تن از محدثان و علمای شیعی است و در بیشتر موارد سلسله سند از نجاشی تا راوی و شخصیتی که به معرفی وی و آثار او پرداخته ذکر شده است. نجاشی این کتاب را در دو جزء تهیه و تنظیم کرده و به همان ترتیبی که خود صورت داده است بارها منتشر شده است.این کتاب در زمینه نام بسیاری از اساتید و شاگردان شیخ صدوق و پدرش علی بن بابویه به رساله بسیار کمک نمود.
کتاب الغیبه
یکی دیگر از کتب بسیار استفاده شده درجای جای این تحقیق کتاب الغیبه شیخ طوسی است. کتاب « الغیبَه » تألیف « شیخ الطّائفه ابی محمّد بن الحسن طوسی » (متوفّی ۴۶۰ هجری قمری) است. « شیخ طوسی » در این کتاب معتبرترین استدلالات، هم از نظر روایتی و هم از لحاظ کلامی‌را در توجیه غیبت کبری امام دوازدهم به کار می‌برد و با بهره گرفتن از احادیث واستدلال عقلی ثابت می‌کند که امام دوازدهم حضرت مهدی است که باید در پرده غیبت به سر برد. «شیخ طوسی» اطّلاعات تاریخی موثّقی را در مورد فعّالیتهای مخفی چهار نائب خاصّ امام دوازدهم به نقل از کتاب مفقود شده‌ای تحت عنوان «الاخبار الوکلاء الاربعه» نوشته «احمد بن نوح بصری» ارائه می‌دهد.استنادات بسیاری از روایات در متن این رساله از کتاب مذکور نقل شده.
الفهرست ابن ندیم
تاریخ تألیف الفهرست ابن ندیم چنانکه در موارد متعدد بدان تصریح شده سال ۳۷۷ق است گرچه پیش از تألیف الفهرست ابن ندیم، آثاری معدود و مختصر باعنوان فهرست تألیف شده بوده، ولی شیوۀ تدوین آن آثار با روش ابن ندیم بسیار متفاوت است، به طوری که می‌توان الفهرست را یگانه کتاب شناسی عمومی‌۴ سدۀ نخستین اسلامی‌و حتی مدتها بعد از آن به شمار آورد. الفهرست شامل ده مقاله وهر مقاله شامل چندین فن است: ۱. کتب مقدس مسلمانان، یهودیان و مسیحیان، البته با عنایت بیشتری به علوم قرآنی، همراه مقدمه ای در باب خط و زبانهای ملل مختلف؛ ۲. نحو و لغت؛ ۳. تاریخ، انساب و موضوعات وابستۀ به آن؛ ۴. شعر و شاعران؛ ۵. علم کلام و متکلمان؛ ۶. فقه، حدیث، فقها و محدثان؛ ۷. فلسفه و علوم قدیم؛ ۸. افسانه، سحر و جادو و…؛ ۹. مذاهب و ادیان غیرالهی؛ ۱۰. کیمیا.

۱-۵-۲- روش گردآوری اطلاعات و داده‌ها:
در بخش اطلاعات ثانویه، از منابع مکتوب (اعمّ از کتابها، مقالات و پایان نامه­ ها و…) و مشاوره با صاحب نظران و ضمناً رجوع به پایگاه‌های اینترنتی مرتبط با موضوع این رساله استفاده شده است. گردآوری اطلاعات مورد نیاز برای به انجام رساندن پژوهش شامل مطالعه اسناد کتابخانه ای جهت یافتن معیارها و شاخص های ارزیابی، مدل های برنامه ریزی استراتژیک و گام های اساسی در فرایند برنامه ریزی استرتژیک در مدل های گوناگون می باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

همچنین جهت اخذ اطلاعات و داده های مورد نیاز از اسناد طرح جامع شهر تهران و همچنین تدوین کنندگان طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران با هدف شناخت متدولوژی به کار رفته در فرایند تهیه طرح مزبور از ابزارهای مصاحبه نیمه ساخت یافته استفاده خواهد شد.
۱-۵-۳- جامعه آماری، روش نمونه‌گیری و حجم نمونه
لازم به توضیح است از آنجا که روش پژوهش این پژوهش مورد کاوی است، از این روی به افرادی رجوع خواهد شد که اطلاعات کاملی نسبت به روند تهیه طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران داشته باشند و چون روش نمونه گیری گلوله برفی و هدفمند است مصاحبه ها تا جایی ادامه می یابد که اطلاعات مستخرج تکراری گردند و اصطلاحا به اشباع نظری برسیم.
۱-۶ - دوره های زمانی انجام تحقیق
دوره زمانی این پژوهش، زمان تهیه و تدوین طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران – حد فاصل سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵- می باشد
۱-۷ واژگان و اصطلاحات تخصصی
۱-۷-۱ برنامه ریزی استراتژیک
برنامه ریزی استراتژیک روشی سیستماتیک است که فراگر مدیریت استراتژِک را پشتیبانی و تایید می کند. برنامه ریزی استراتژیک متضمن همه اقداماتی است که منجر به تعریف اهداف و تعیین استراتژی های مناسب جهت دستیابی به آن اهداف برای کل سازمان می شود. (برایسون, ۱۳۸۶)
۱-۷-۲ ارزیابی فرایند
گونه ای از ارزیابی که در آن ، روش ها ، فرایندها و عناصر وابسته به انجام برنامه ها مورد بررسی قرار می گیرند. هدف این نوع ارزیابی ، اصلاح ، بهبود و ساده سازی فرایندهای اجرایی در رسیدن به اهداف برنامه و خط مشی است. (تسلیمی, ۱۳۸۰)
۱-۷-۳ مدل های برنامه ریزی استراتژیک
دستیابی به توافق اولیه در خصوص شکل و نحوه اجرای فرایند برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک در پارادایم تجویزی که در آن فرایند دستیابی به استراتژی نیز به اندازه خود استراتژی دارای اهمیت است، زیرا برخورداری از توالی منطقی از اقدامات به راحتی امکان پذیر نیست. این در حالی است که مدلهای مفهومی متعددی توسعه یافته اند که هر یک به طریقی فرایند برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک را از نقطه ای شروع و در نقطه ای دیگر به پایان می رسانند. با این حال تفاوتهایی در هر کدام وجود دارد که مبنای تمایز این مدلهای مفهومی می شود. (علی احمدی, فتح الله, & تاج الدین, ۱۳۸۵)
۱-۷-۴ طرح جامع راهبردی ساختاری شهر تهران
طبق ماده یک قانون تغییر نام وزارت مسکن، طرح جامع شهر، طرح بلندمدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی مربوط به حوزه های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری و کشاورزی، تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندی های عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهای خط(ترمینال) و فرودگاه ها و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی، و اولویتهای مربوط به آنها تعیین می شود و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم می گردد. (طرح جامع تهران, ۱۳۸۶)
طرح استراتژیک شهر تهران معروف به “طرح راهبری ساختاری توسعه و عمران شهر تهران” یا “طرح جامع شهر تهران” در سال ۱۳۸۶ توسط “نهاد مطالعات و طرح های توسعه شهری تهران” تهیه و در تاریخ پنجم آذر ماه ۱۳۸۶ به تصویب “شورای عالی شهرسازی و معماری ایران” رسید. این طرح یک طرح بلندمدت ۲۰ساله است و هر ۵ سال توسط نهاد مسئول به روز رسانی می گرد. (Sharifzadegan, Joudi Gollar, & Azizi, 2011)
فصل دوم ادبیات پژوهش
۲-۱ مقدمه
در سایه سار تغییرات پرشتاب زندگی بشر، دنیای امروزی دنیایی است که باشتابی روزافزون در حال پیشرفت و تغییر و تحول است. این تغییرات بیانگر موقعیت های جدیدی است که هر روز پیش روی بشر امروز قرار می گیرد و وی ناگزیر به عکس العمل در برابر آن هاست؛ اگر که قصد بقا دارد.
سازمان های امروزی نیز از این تغییر و تحولات مصون نیستند. سازمان ها در عصر حاضر بسته به نوع عملکردی خود – این که با چه هدفی و برای چه منظوری تشکیل شده اند- برنامه ریزی هایی برای مواجهه با تغییرات سریع محیطی پیرامون خود صورت می دهند تا بتوانند با تحقق اهدافی که به موجب آن تشکیل شده اند، در مسیر بقای خود گام بردارند .
شهرهای امروز نیز که محل تجمع انسان ها هستند، به موجب ذات زنده و پویای خود سازمانی را می مانند که با اهدافی خاص درصدد حفظ مناسب خود در نظام پیرامونی، فراهم آوردن شرایط زیست پذیری بهینه برای ساکنین خود و رقابت با سایر شهر ها در نظام جهانی بوده و برای پوشاندن جامه عمل به این اهداف اساسی خود، اقدام به برنامه ریزی کلان برای فعالیت های حال و آینده خویش می نمایند. مایکل متینگلی، عضو سابق گروه برنامه ریزی توسعه دانشگاه کالج لندن، در مقدمه کتاب مدیریت و حکمروایی شهری می گوید “همانطور که کسب و کار در کانون توجه قرار می گیرد، شهر نیز در اولویت اول توجهات مدیریت شهری است. اداره کردن شهر به معنی هدایت یک تلاش منظم و مستمر برای شکل دادن به رویدادها و رسیدن به اهداف مشخص است.” (برک پور & اسدی, ۱۳۹۰)
توسعه شهرهای جهان در چندین دهه اخیر و ورود آن ها به فضای رقابتی جهان و چالش بین زیست پذیری و رقابت پذیری شهرها، مدیران شهری را ملزم نموده است که به طور همزمان عوامل و شاخص های بسیاری را مورد توجه قرار دهند. با سرعت گرفتن رشد شهر ها در ابعاد اقتصادی، جمعیتی، کالبدی، فرهنگی و… و نیز اهمیت یافتن نقش آن ها در سطوح محلی -ملی - جهانی، برنامه ریزی جامع و همه جانبه امری ضروری تلقی می­گردد. برنامه های راهبردی، طرح های جامع، طرح های راهبردی، طرح های ساختاری و… همگی محصول این نوع برنامه ریزی اند.
۲-۲ برنامه ریزی
در نگرش سنتی مدیریت، برنامه ریزی نقطه شروع تمامی حرکتهاست که اهمیت آن از گذشته دور بر همگان آشکار گردیده و آن را اساسی ترین وظیفه مدیریت دانسته اند. (علی احمدی, فتح الله, & تاج الدین, ۱۳۸۵)
برنامه ریزی عبارت از یک فرایند آگاهانه است که به منظور دستیابی به اهداف معین و مشخص ، انجام یک سلسله اقدامات و فعالیت های مرتبط به یکدیگر را در آینده پیش بینی می کند . برنامه ریزی عبارت از پویش هدایت عقلایی ساز وکار تصمیم گیری در امور توسعه اقتصادی-اجتماعی در ابعاد زمانی بلند مدت ، میان مدت و کوتاه مدت به منظور بهره برداری منطقی و هماهنگ از امکانات و منابع برای تامین نیازمندی های عمومی و اساسی جامعه است . برنامه ریزی عبارت است از سازوکار مشارکت نهادها و دستگاه های مختلف دولتی و غیر دولتی در فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری های امور توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور . برنامه ریزی عبارت است از فرایند پیش بینی انجام فعالیت هایی در آینده مشخص بر اساس پدیده های گذشته ( رویدادها و روندها ) با در نظر گرفتن حال و احتمالات آینده به منظور تحقق هدف های معین . (معصومی اشکوری, ۱۳۸۷)
برنامه ریزی عبارت است از ارائه طرقی برای عملیات آینده که متضمن نتایج معین با هزینه مشخص و در دوره زمانی معلوم است . (سلطانی & کشاورز, ۱۳۸۷)
۲-۳ راهبرد(استراتژی)
۲-۳-۱ تعریف
واژه راهبرد یا استراتژی در طول سالیان دراز، بر اساس دیدگاه ها، نظریات و تئوری های مختلف مدیریت و برنامه ریزی راهبردی، به طرق مختلفی تعریف و تفسیر شده و مورد استفاده قرار گرفته است. (ابراهیمی, ۱۳۷۹)
از نگاه مینتزبرگ، مفهوم راهبرد ناشی از نظریات و نگاه های مختلفی است که در خصوص راهبرد مطرح شده و بر مبنای مکاتب راهبردی توسعه یافته است. این در حالی است که برخی از این تعاریف با مکتوبات و تعاریف سنتی راهبرد که از ادبیات نظامی و تجاری سرچشمه گرفته است، متفاوت می باشد. وی راهبرد را از ۵ دیدگاه مطرح می کند
راهبرد به عنوان طرح: نوع کار آگاهانه و یا مجموعه ای از رهنمود ها است که برای مقابله با وضعیت و یا رخدادی خاص در آینده، پیش بینی می شود.
راهبرد به عنوان نیرنگ: ضمن برجا بودن مفاهیم مطرح در تعریف قبل، دارای نیرنگ و مانوری زیرکانه در مقابل رقبا است.
راهبرد به عنوان الگو: یک چارچوب قابل لمس و معنی دار برای هدایت و مدیریت مطالعات در خصوص شکل گیری راهبرد ابداع شده است.
راهبرد به عنوان موقعیت: وسیله ای برای قرار دادن سازمان در جایی که نظریه پردازان سازمانی مایلند آن را محیط بنامند.
راهبرد به عنوان نگرش: روشی عمیق و ریشه دار برای درک جهان درونی و پیرامونی. (Mintzberg, Lample, & Ahlstrand, 1998)
۲-۳-۲- انواع راهبرد
راهبرد ها بر مبنای میزان آزادی عمل رهبران سازمانی در شکل گیری راهبرد^[۱] در طیفی قرار می گیرند که دو سر این طیف را راهبرد های مدبرانه^[۲] و راهبرد های اضطراری^[۳] تشکیل می دهند.باقی راهبرد ها در حد فاصل این دو راهبرد قرار می گیرند. (علی احمدی, فتح الله, & تاج الدین, ۱۳۸۵)
در ادامه به بررسی این راهبرد ها خواهیم پرداخت
۲-۳-۲-۱ راهبرد های مدبرانه
این راهبرد باید دارای شروط زیر باشد:
سازمان باید دارای اهداف مشخص و روشنی باشد و آن ها را به طور دقیق و روشن بند به بند منتشر نماید تا جای هیچگونه شکی نسبت به آن چه قصد شده است قبل از شروع هر اقدامی وجود نداشته باشد.
اهداف باید عملا مورد قبول همه افراد قرار گیرد.
اهداف باید همانطور که مد نظر بوده پیاده شوند و هیچ نیروی خارجی نتواند در آن ها دخالت کند. (Asch & Borrman, 1991)
شرایط فوق حاکی از یک وضعیت اغراق آمیز بوده و تحقق آن محال است با این حال برخی راهبرد ها کم و بیش شرایط فوق را دارا می باشند. (ذوالقدر, ۱۳۸۲)
۲-۳-۲-۲- راهبرد های اضطراری
برای اینکه یک راهبرد صد در صد اضطراری باشد باید ترتیب و نظمی عاری از نیات و اراده رهبران سازمان در آن وجود داشته باشد. بسیار دشوار است که تصور کنیم می توان عملی را بدون وجود هر نوع قصد و اراده ای انجام داد. اما پژوهشات نشان می دهد که برخی از الگوها به این حالت نزدیک می شوند و آن هنگامی است که محیط، الگوهای عملی خود را به سازمان ها تحمیل می کند. (Asch & Borrman, 1991) (به نقل از (ذوالقدر, ۱۳۸۲))
۲-۳-۲-۳- راهبرد های از پیش طراحی شده^[۴]
طراحی اهدافی روشن و شفاف، همواره با نوعی کنترل رسمی که به منظور اطمینان از تحقق آن ها در محیطی باثبات و غیر معارض است، مطرح می شود. بعبارت دیگر در اینجا یک تفکیک مشخص بین “فرموله کردن” و “ اجرا” وجود دارد. در این راهبرد رهبران در مرکز قدرت و تصمیم گیری اند و اهداف خود را تا حد امکان دقیقا فرموله می کنند و پس از آن در پی اجرا و پیاده شدن آن ها، ترجمه آن ها به زبان عمل جمعی با حد اقل انحراف بر می آیند.
۲-۳-۲-۴- راهبرد های کارآفرین^[۵]
در این راهبرد ، از وجود شروط و دقت قبلی در تدوین و بندبند نمودن اهداف خبری نیست. فردی که کنترل و اختیار سازمان را به عهده دارد قادر است دیدگاه ها و عقاید خود را در مدیریت آن اعمال کند. از آنجا که تقریبا چنین راهبرد هایی در مشاغلی که توسط افراد حقیقی بنیان گذاری شده است و بشدت توسط صاحبان آن ها کنترل می شود، دیده می شود، این گونه راهبرد ها را راهبرد کارآفرین می نامند.
۲-۳-۲-۵- راهبرد های ایدئولوژیکی^[۶]
وقتی اعضای سازمان دارای یک دیدگاه مشترکند و بطور جدی از آن پشتیبانی می کنند، بطوری که آن را به مثابه یک ایدئولوژی مورد تعقیب قرار می دهند، احتمال اینکه آن را در الگوهای رفتاری خود بروز دهند نیز بسیار زیاد است. در این صورت می توان از آن الگوهای رفتاری یک راهبرد روشن و مشخص استنباط نمود که به این نوع راهبرد راهبرد ایدئولوزیکی می گویند.
۲-۳-۲-۶- راهبرد های چتری^[۷]
اگر از شدت شرایط کنترل زیاد (کنترل بوروکراتیک، فردی یا ایدئولوژیک) روی توده کارکنان و یا محیط بکاهیم.، از راهبرد هایی استفاده می کنیم که آن ها را پوششی یا چتری می نامند. بدین صورت که ما سیاست های کلی کاری و حدود و ثغور آن ها را ترسیم نموده و سپس اجازه می دهیم کارکنان در آن چارچوب دست به مانور بزنند. درواقع چترهای پوششی فراهم می نماییم که در ذیل آن ها فعالیت های سازمانی صورت پذیرد.
۲-۳-۲-۷- راهبرد های فرآیندی^[۸]
راهبرد فرآیندی یا پروسه ای به راهبرد هایی اطلاق می شود که در شرایط محیطی پیچیده و شاید تا حدودی غیرقابل پیشبینی و غیرقابل کنترل اتخاذ می گردد. این راهبرد ها زمانی به کار گرفته می شوند که سوای از رهبری، دیگر اعضای سازمان نیز دارای بصیرت و اندیشه ژرفی در مورد چگونگی و حاصل کار باشند. در این گونه راهبرد ها رهبری سازمان تهیه محتوای راهبرد را به عهده دیگران گذاشته و فرایند شکل گیری آن را زیر نظر و کنترل دارد.
۲-۳-۲-۸- راهبرد های منفصل^[۹]

الف

ب

نوسان‌ساز LC . الف: کلاسیک. ب: پیشنهادی [۳۲]
در مدل مرسوم ساختار کراس کوپل ولتاژ خروجی مستقیما روی گیت قرار می­گیرد ولی در مدل مورد بررسی، گیت بطور مجزا بایاس می­ شود. مقدار V_B و R_B نشان داده شده در شکل به­گونه ­ای تعیین می­ شود که سطح DC گیت کمتر از سطح DC ولتاژ خروجی باشد(R_B>>R_P , V_B<V_DD). ولتاژ AC خروجی نیز از طریق خازن C_B به گیت ترانزیستورها اعمال می­ شود. نمودار ولتاژ خروجی و جریان درین ترانزیستورها در حالت پالسی­تر شدن در شکل (۲-۵۵) نشان داده شده است. منحنی خط­چین جریان ترانزیستورها در حالت مرسوم را بیان می­ کند. همان­طور که مشاهده می­ شود، در حالت پالسی­تر جریان، زاویه هدایت ترانزیستور کاهش یافته است و متناسبا سطح DC تابع حساسیت ضربه کاهش می­یابد و نویز فاز بهتر می­ شود.
V_B در اینجا کلید طراحی است. اگر V_B=V_DDباشد نوسان‌ساز­­­ همان نوسان‌ساز­­­ LCمعمول می­ شود. هرچه V_B کمتر شود ترانزیستورها به ازای دامنه بزرگتری از خروجی هدایت می­ کنند و
منحنی­های V_o و I_d و  نوسان‌سازهای شکل (۲-۵۴ ب)
جریان ترانزیستورها به پالسی نزدیکتر می­ شود(شکل (۲-۵۶))،ولی V_B را نمی­ توان خیلی کوچک اختیار کرد زیرا با ترانزیستور دنباله محدود می­ شود، بدین طریق که با کاهش V_B ولتاژ Ncs یا همان ولتاژ درین ترانزیستور دنباله کاهش می­یابد، بعبارتی ولتاژ درین سورس ترانزیستور دنباله کاهش یافته و سبب می شود که این ترانزیستور به تریود رود، نتیجتا دامنه خروجی کاهش یافته و نویز فاز را خراب می­ کند. برای V_Bهای خیلی کوچک نیز ترانزیستور دنباله به تریود عمیق رفته و دیگر شرایط نوسان نوسان‌ساز­­­ فراهم نمی­ شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

و  نوسان‌ساز شکل (۲-۵۴ ب) به ازای V_Bهای مختلف
مشکل این ساختار این است که منبع جریان دنباله و خازن موازی با آن مانع از افزایش دامنه نوسان خروجی شده و نمی­ توان بایاس گیت را از سطح خاصی کمتر کرد زیرا ترانزیستورها به تریود رفته و نویزفاز را خراب می­ کند.

• شبکه­ بایاس آینه­ جریان به منظور شکل­دهی جریان ترانزیستورهای سوئیچ

در ادامه­ ساختارهای قبل در راستای شکل­دهی جریان و کاهش نویز فاز، برای افزایش دامنه نوسان در [۳۲] شبکه بایاس RC برداشته شده و یک شبکه بایاس جدید برای نوسان‌ساز­­­های کلاس C ارائه شده است[۳۴]. شکل (۲-۵۷). مشاهده می­ شود که ترانزیستورهای با اتصال دیودی، شبکه­ بایاس با امپدانس کمی را در گیت ترانزیستورهای Cross-Coupled ایجاد می­ کند.( M₃ و M₄ جریان M₁ و M₂ را آینه می­ کند.) در این طراحی نیاز به مقاومت­های بزرگ با امپدانس زیاد در شبکه­ بایاس رفع شده است که حجم زیادی را در نوسان‌ساز­­­ نسبت به [۳۲] اشغال می­ کند. برای داشتن یک تزویج خوب از سیگنال خروجی به گیت، خازن گیت سورس ترانزیستورهای بایاس (M₃ و M₄) باید کاملا کوچک نگه داشته شوند. بنابراین ابعاد ترانزیستورهای بایاس در این طراحی کوچک انتخاب می­شوند. از آنجایی که هیچ بایاس جریانی در دنباله استفاده نشده است، به ترانزیستورهای M₁ و M₂ اجازه داده می­ شود تا همدیگر را سوئیچ کنند و سوئینگ ولتاژ خروجی را افزایش دهد. بنابراین M₁ و M₂ ناحیه قطع عمیقی را تجربه می­ کنند. از جمله فواید دیگر این ساختار بکار بردن اتصالات دیودی ترانزیستورها بعنوان شبکه بایاس است که سطح کمتری نسبت به شبکه ­های RC یا RL اشغال می­ کند.

نوسان‌ساز کلاس C با سوئینگ نوسان بالا[۳۴]
از جمله معایب این ساختار مصرف توان بالاتر آن نسبت به نوسان‌ساز­­­ LC مرسوم بدلیل حذف منبع جریان دنباله است. شکل(۲-۵۸) شبیه­سازی سوئینگ نوسان و نویز فاز ساختار مورد بررسی را نشان می­دهد.

سوئینگ ولتاژ و نویز فاز نوسان‌ساز شکل (۲-۵۷)

• ضریب شایستگی ( FOM )

^[۳۱]FOM کمیتی برای ارزیابی عملکرد نوسان‌ساز­­­ می­باشد. نویز فاز با پارامترهایی مانند توان مصرفی و فرکانس نوسان در تضاد است. به عبارت دیگر با افزایش فرکانس نویز فاز افزایش یافته و با افزایش توان مصرفی طبیعتا دامنه نوسان افزایش یافته و متعاقبا نویز فاز کاهش می­یابد. بنابراین برای اینکه بتوان مقایسه­ درستی با دیگر طرح­ها داشت پارامتر FOM تعریف شده است که رابطه­ بین نویز فاز، توان مصرفی و فرکانس نوسان را بیان می­ کند و در رابطه­ (۲-۵۷) نشان داده شده است.

در رابطه­ (۲-۵۷)  افست فرکانسی از فرکانس نوسان،  نویز فاز نوسان‌ساز­­­ در افست فرکانسی  و  توان مصرفی نوسان‌ساز­­­ بر حسب میلی­وات می­باشد. معیار FOM هرچه برای یک نوسان‌ساز­­­ بزرگ­تر باشد نشان­دهنده عملکرد بهتر آن نوسان‌ساز­­­ می­باشد.

• خلاصه­ی فصل

در این فصل اصول کلی نوسان نوسان‌ساز­­­ها بررسی شد و در بین انواع نوسان‌ساز­­­های CMOS معرفی شده، به دلایلی که در متن توضیح داده شد نوسان‌ساز­­­ LC به عنوان مهمترین و پرکاربردترین نوسان‌ساز­­­ در مدارات فرکانس بالا معرفی شد. همچنین نویز به عنوان یکی از مهمترین پارامترها در توصیف عملکرد یک نوسان‌ساز­­­ برشمرده شد. بنابراین به معرفی مهمترین منابع نویز در نوسان‌ساز­­­ LC که نوسان‌ساز­­­ مورد بررسی در این پایان نامه است پرداخته و چند نمونه از روش­های ارائه شده توسط طراحان برای کاهش اثر نویز در تغییر فاز خروجی بررسی شده است. بدلیل اهمیت مسئله نویز فاز در نوسان‌ساز­­­ها در این پایان نامه نیز تلاش بر این است تا بتوان ساختاری برای نوسان‌ساز­­­های LC ارائه کرد که عملکرد نویز فاز خوبی داشته باشد.

• فصل سوم

• طراحی یک نوسان‌سازLC

• با جریان شکل­دهی شده ترانزیستورها

در این دیدگاه بعد فرهنگی به عنوان زیرمجموعه ابعاد سازمانی و انسانی، و خصوصیات فردی و گروهی و عوامل تشویقی نیز زیرمجموعه بعد انسانی در نظر گرفته شده اند. با بررسی پژوهش های صورت گرفته در حوزه به اشتراک گذاری دانش می توان اینطور جمع بندی نمود که تا سال ۲۰۰۹ بیشتر به مرور ادبیات پرداخته شده و توجه کمتری به تحلیل های عمیق و پژوهش های اجرایی شده است. در حقیقت تعداد اندکی از مطالعات تجربی به تاثیر عوامل تاثیرگذار بر به اشتراک گذاری دانش پرداخته اند (Wang and Noe, 2010).
در همین زمینه شبکه های دانش به عنوان کارآمدترین و اثربخش ترین راهکار به اشتراک گذاری دانش، دارای ابزارهایی مانند پایگاه دانش، ویدئوکنفرانس، پست الکترونیک چند رسانه ای، تخته های گچی مشترک، نرم افزارهای کاربردی و گروهی به اشتراک گذاری و… می باشد که وظیفه برقراری ارتباطات و تعاملات دانشی بین افراد و پایگاه های دانش مختلف را (در درون و بیرون از سازمان) دارد و به سازمان این امکان را می دهد که از منابع دانش داخلی و خارجی در قالب یک شبکه استفاده نماید.
شبکه دانش یکی از راهکارهای مدیریت دانش محسوب می شود که منطق ایجاد آن، ایجاد اثرات هم افزایی از طریق ترکیب موثر پایگاه های دانش شرکتهای هم پیمان است. درنتیجه انتظار می رود پایگاه های دانش شرکت های مرتبط گسترش یابد زیرا شرکت ها به طور همزمان بهترین راهکارها را مبادله نموده و قابلیت های مبتنی بر دانش جدید ایجاد خواهند نمود که در نهایت موجب تسهیل در امور روزمره کاری خواهد شد (Johnson, 2009). در شرکت هایی که به صورت شبکه ای سازماندهی شده اند، دانش ثبت، کدگذاری، ذخیره و طبقه بندی می شود تا در کل سازمان جهت کاربردهای مختلفی جریان یابد و مورد استفاده قرار گیرد. شبکه دانش یک راهکار مناسب برای تبادل دانش فردی و گروهی محسوب می شود. بدین منظور ایجاد شبکه های دانش گروهی در بخش های مختلف می تواند یک راهکار مناسب برای تسهیل در دسترسی و تبادل اطلاعات باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در حال حاضر تقریباً در اغلب سازمان های کشور ما به شیوه های سنتی به اشتراک گذاری دانش انجام می شود که هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت نیز از این قاعده مستثنی نیستند. اما عدم وجود ارتباط شبکه ای در بستر فناوری اطلاعات جهت به اشتراک گذاری دانش میان این شرکت ها، موجب شده تا بعضاً دوباره کاری هایی صورت پذیرد و شرکت ها نتوانند به صورت مستمر و با یک رویه کاری مشخص از دانش های خلق شده یکدیگر بهره مند گردند.
از طرفی بر اساس مطالعات محقق، به طور کلی دو رویکرد اصلی در مدیریت دانش وجود دارد. اول رویکرد درونی است که معطوف به فرایند مدیریت دانش در درون سازمان می باشد و دوم رویکرد بیرونی است معطوف به تعاملات دانشی با بیرون از سازمان می باشد. در شرایط محیطی کنونی به خصوص در صنایع بزرگ مانند صنعت نفت، امکان استفاده از رویکرد اول وجود ندارد و سازمان ها برای بقاء خود ناچار به همکاری و برقراری تعاملات و ارتباطات دانشی با دیگر سازمان ها می باشند. این موضوع در حالیست که اغلب پژوهش ها ی انجام شده در کشور در زمینه مدیریت دانش (شامل پایان نامه های دانشجویی، کتاب ها، مقالات، پروژه های پژوهشی و…) تنها با رویکرد اول و در جهت ایجاد بانک دانشی درون سازمانی انجام می شود. لذا شبکه های دانش مناسبترین راهکار موجود دنیا برای بهره گیری از راهکار دوم مدیریت دانش و بیرونی است که هنوز در کشور ما به آن توجه چندانی نشده است.
فناوری های اطلاعاتی مانند پایگاه های داده ای، سیستم های مخابراتی جدید، و نرم افزارهای تحلیل اطلاعات، گستره پهناوری از اطلاعات را برای هر تعداد از اعضاء سازمان به ارمغان می آورد. کنترل انحصاری مدیریت بر دانش به طور مداوم در حال کاهش است، که بخشی از آن به دلیل کاهش اندازه سازمان ها و کاهش تعداد لایه ها در سلسله مراتب سازمان ها است. این روندها، و نیز پیشرفت های دربرگیرنده وب و شبکه های اجتماعی، موجب شده تا مدیران شرکت های پیشرو جهانی به این فکر باشند که چگونه شبکه های دانش غیر رسمی در سازمان بر خلق، کسب، ذخیره سازی، انتشار و کاربرد دانش تاثیر گذارند، و چگونه افراد آن را دریافته و به اشتراک می گذارند.
در سال های اخیر به دلیل حذف مدیریت میانی در سازمان های پیشرو و تغییرات دیگر در ساختار رسمی سازمان، رشد فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، و رقابت فزاینده در اقتصاد جهانی، توسعه شبکه های دانش در سازمان ها اهمیت شایانی یافته است. شبکه های دانش می تواند در شکل های متنوعی مانند تیم های پروژه ای، گروه های تحقیقاتی، شبکه های پیشنهادات، انجمن های حرفه ای، انجمن های تجربی، گروه های حمایتی، و غیره نمود پیدا کند. امروزه افراد بیش از پیش درمی یابند که باید در مورد انتخاب های آتی از اکنون به تصمیم گیری بپردازند. از این رو آنها با استخراج اطلاعات حاصل از شبکه های فردی خود به دانش مورد نیاز برای تعیین استراتژی عملکرد شان در جهان پیچیده امروز دست می یابند. آگاهی از عملکرد شبکه های دانش به معنی دقیق کلمه ابزاری مهم برای بقای فرد در سازمان محسوب می شود. در این راستا، اعمال و یادگیری افراد نحوه تطبیق سریع سازمان ها با شرایط در حال تغییر و خلاقیت آنها را در مواجه با چالش های جدید تعیین می کند.
بر اساس تعاریف موجود در منابع معتبر علمی، شبکه های دانش در عوض خلق دانش بیشتر بر اشتراک دانش درون سازمان و یکپارچگی منابع خارجی تاکید دارد (Seufert et al., 1999). مفهوم شبکه دانش پاسخ به ضرورت وجود یک مرکز یا قطب انسانی است برای دانستن اینکه چه کسانی چه چیزهایی را می دانند و چه چیزهایی در سازمان آموخته شده است (Earl, 2001). شبکه های دانش ابزار ایجاد ارتباط بین خبرگان و متخصصان درون شرکت به منظور تبادل دانش برای دستیابی به هدفی خاص می باشد (Enkel, 2005). از زمانی که شبکه ها، سازمان هایی با قابلیت دسترسی به دانش، منابع و فناوری را فراهم آوردند به عنوان منبع کلیدی رسیدن به دستاوردهای رقابتی شناخته شده اند(Inkpen & Tsang, 2005). شبکه دانش ابزاری است که توسط آن دانش منتشر و خلق می شود(Johnson,2009).
از طرفی هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت بعنوان توسعه دهنده دانش و فنآوری برای شرکتهای اصلی و تابعه صنعت نفت ایفای نقش کرده و وظیفه اجراء و شکست کار پروژه ها و بهره گیری از توان قطب های پژوهش و فناوری و شرکتهای توسعه دهنده دانش را متناسب با توانمندیهای آنها برعهده دارند.
هم اکنون هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت موضوع مدیریت دانش را به طور مستقل در دستور کار خود قرار داده اند. با عنایت به حجم بالای دانش های تولید شده در هر کدام از هاب ها و حوزه های دانشی متنوع و گسترده ای که در هر کدام از این هاب ها وجود دارد، به لحاظ نرم افزاری این هاب ها قادر نخواهند بود از یک پایگاه داده و دانش مشترک برای پشتیبانی سیستم مدیریت دانش خود استفاده نمایند.
در چنین شرایطی شبکه های دانش با قابلیت هایی که دارد می تواند با سرعت لحظه ای و دقت بسیار بالا تمام افراد و بخش های این هاب ها را از طریق شبکه کردن پایگاه های دانشی هر کدام از آنها به یکدیگر متصل نماید تا در تمام مسائل خود بتوانند از دانش ها و تجربیات یکدیگر استفاده نمایند. این موضوع برای کلیه بخش های صنعت نفت کشور نیز بسیار ضروری و حیاتی است و می تواند موجب انباشت دانش ها تحت شبکه، به اشتراک گذاری در کل مجموعه صنعت نفت با قابلیت های دسترسی متفاوت، بکارگیری دانش های تولید شده، ایجاد هم افزایی و جلوگیری از دوباره کاری در این شرکت ها گردد.

2. 2. بیان مسأله و اهمیت آن

در عصر دانش بنیان این دانش های فردی و سازمانی است که می تواند یک مزیت رقابتی ایجاد کند، لذا مدیریت کردن دانش برای شرکت ها بسیار با اهمیت می باشد. از این رو امروزه برای استفاده صحیح از این منبع پر ارزش، موضوع مدیریت دانش در دستور کار سازمان های پیشرو قرار گرفته است.
از یک دهه پیش تا کنون صنعت نفت و گاز در جهان از پیشرفت های مدیریت دانش بهره گرفته و هم اکنون به عنوان مبحثی علمی با انواع رویکردهای انسانی، سازمانی و فناوری مورد توجه نهادها و سازمان های گوناگون قرار گرفته است. هنگامی که شرکت های صنعت نفت و گاز به فناوری جدید، استفاده از منابع خارجی، گرفتن شرکای جدید، ارزیابی مدیریت، مقررات دولتی، مدیریت ظرفیت ها، کاهش هزینه ها و مسائل محیطی تاکید می کنند، تیم های مدیریت دانش می توانند آنها را با بهره گرفتن از فناوری و انتقال دانش در پیش بینی، برنامه ریزی و فرایند و نوآوری های فنی بسیار یاری دهند.
تعریف شرکت شورون^[۳] به عنوان یکی از بزرگترین شرکت های نفتی جهان از مدیریت دانش در بیشتر بخش های صنعت کاربرد دارد : “فرایند ها، ابزارها و رفتارهایی که محتوا و مفهوم درست را به افراد درست در زمان درست و در وضعیت های درست می دهد". بنابرین آنها می توانند بهترین تصمیمات را بگیرند و از فرصت های موجود بهره برداری کنند و ایده های نوآور را ترویج دهند.
سابقه دیرپای صنعت نفت نیز در میهن اسلامی ایران و پویایی این صنعت به خصوص در دوران ۳۰ سال پس از انقلاب اسلامی مملو از دانش ها، تجربیات و نوآوری های بیشمار بوده است و حفظ و نگهداری و اشاعه ی این گنجینه گران بها کاری ارزشمند و ماندگار می باشد. به منظور رقابت در محیط پویا و پیچیده اقتصاد جهانی در عصر دانش محور؛ دانش و اطلاعات به عامل تعیین کننده ای در موفقیت پایدار سازمان ها تبدیل شده است. خصوصاً با افزایش تاکید دولت بر ایجاد جامعه دانشی و اولویت حرکت به سوی اقتصاد های دانش محور در سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور و برنامه های چهارم و پنجم توسعه، مسأله مهمی که بوجود آمده درک این موضوع است که چگونه می توان از دانش، تجارب و مهارت‌های موجود در سازمان به عنوان یک منبع مهم مزیت رقابتی استفاده کارآمد؛ مؤثر و بهینه نمود.
وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران و شرکت های تابعه ی آن، با بهره گیری از دانش، تخصص و تجربه طیف گسترده ای از متخصصان رشته های مختلف اعم از نفت، گاز، پتروشیمی، پالایش و پخش فرآورده های نفتی، حفاری، مدیریت، فناوری اطلاعات و غیره، و در بخش های مختلف اکتشاف، استخراج، انتقال و بهره برداری مشغول به انجام پروژه های متعددی با موضوعات بسیار متنوع در ارتباط با صنعت نفت کشور می باشند. در این شرکت ها (به ویژه به دلیل گستردگی فعالیت ها)، حجم عظیمی از دانش با اجرای پروژه های مختلف تولید می شود که قسمتی از این دانش در قالب اسناد و مدارک، گزارش ها، نرم افزارها، دستورالعمل ها و غیره ثبت می گردد و قسمتی از آن نیز به صورت نا ملموس بوده و در قالب تجربیات، روابط، مهارت ها، بینش ها و غیره در ذهن افراد پنهان مانده و احتمال اندکی برای انتقال و به کار گیری مجدد می یابند. عدم تسهیم و به کارگیری مجدد دانش تولید شده در فعالیت ها و سرمایه های دانشی موجود در صنعت نفت (شامل سرمایه های انسانی؛ سرمایه های ساختاری و سرمایه های ارتباطی)، در حقیقت هدر دادن هزینه ها و نشان دهنده ی عدم بهره وری در این صنعت می باشد. از سوی دیگر، از آنجا که بخش مهمی از دانش موجود در صنعت نفت نا ملموس بوده و به صورت سرمایه فکری در ذهن افراد پنهان است، با خروج این افراد از صنعت (به دلیل بازنشستگی، انتقال، تعدیل و…) عملاً این دانش ها نیز از این صنعت خارج می شود. لذا از جمله مقولاتی که هم اکنون نگرانی هایی را برای صنعت نفت ایجاد نموده است از دست رفتن تجربه و دانش مدیران و کارشناسان خبره این صنعت با خروج آنان و عدم به اشتراک گذاری دانش های تولید شده در فعالیت های خود می باشد.
در همین زمینه مسأله اساسی که هم اکنون در صنعت نفت کشور وجود دارد، عدم وجود ارتباطات اطلاعاتی و دانشی مناسب و به اشتراک گذاری دانش بین بخش های مختلف و حتی شرکت های تابعه با ماموریت مشابه می باشد. این در حالیست که ساختارهای رسمی صنعت نفت که در نمودارهای سازمانی نمود می یابد، قطعاً کل جریان های واقعی دانش در صنعت را نشان نمی دهد و شبکه های غیررسمی در انجام فعالیت ها و انتقال دانش ها نقش حیاتی دارند. در سال های اخیر شبکه های غیررسمی در سازمان ها توجه بسیاری از مدیران ارشد را به خود جلب کرده اند. سازمان ها آگاه شده اند که بسیاری از فعالیت ها به صورت همکارانه و از طریق این شبکه های غیر رسمی انجام می شود. با وجود این، بسیاری از سازمان ها از نحوه مدیریت این شبکه های غیررسمی اطلاع ندارند، زیرا آن ها را غیرقابل مشاهده و غیرقابل کنترل یافته اند.
ارزش دانش به کاربرد آن است و سیستم ها و استراتژی های مدیریت دانش باید جریان دانش را به محل کاربرد آن، تسهیل کنند. با این وجود مهمترین چالش و مسأله ای که در مدیریت دانش وجود دارد ترغیب افراد سازمان به عضویت در سیستم مدیریت دانش و به اشتراک گذاشتن دانش هایشان می باشد. مطالعات انجام شده در سازمان های ایرانی نیز بر این موضوع در کشور صحه می گذارد و تاکید می شود که بزرگترین چالش موفقیت سیستم های مدیریت دانش عوامل زمینه ای فرهنگی و تمایل پایین اغلب افراد سازمان ها برای مستندکردن و به اشتراک گذاری دانش هایشان می باشد. بر اساس تحقیقات پیشین محقق (تولایی و دیگران، ۱۳۸۸) این مسأله در صنعت نفت کشور نیز مهم و حیاتی می باشد. در این میان شبکه های دانشی کارآمدترین و اثربخش ترین راهکار برای مدیریت دانش است که به منظور به اشتراک گذاری دانش میان افراد و پایگاه های دانشی مختلف طراحی می شود.
در این مرحله از تحقیق می‏توان مهمترین مسائل موجود صنعت نفت در زمینه مدیریت کردن دانش و توسعه شبکه های دانش را به صورت مختصر به شرح ذیل عنوان نمود:
۱) رقابت جهانی: صنعت نفت در کشور ایران یک صنعت ملّی است اما سطح فعالیت و بازار رقابتی آن بین المللی می باشد. به همین منظور جهت حضور در بازار رقابت جهانی باید از تمامی پتانسیل‏های صنعت نفت و همچنین تجارب و دانش خبرگان این صنعت استفاده لازم را نمود. اما هم اکنون متاسفانه به دلیل عدم اولویت دادن به کاربرد و تاثیر ابزارهای نوین مدیریتی در افزایش کارایی و بهره‏وری، این توانایی سلب شده است. جایگاه صنعت نفت به عنوان یکی از صنایع پیشرو در جهانی سازی صنایع و سازمانهای ایرانی، موجب گردیده است که این سازمان، به عنوان یکی از اولین سازمان های ایرانی، موضوع ایجار راه کارهایی برای مدیریت کردن دانش و ایجاد شبکه های دانش را مورد توجه قرار دهد.
از طرفی صنعت نفت کشور بایستی با احساس مسئولیتی که دارد، بیشتر بعد نظارتی خود را افزایش داده تا حجم بوروکراسی کم شده و بازدهی و توان مدیریتی بالا رود. به علاوه باید بقای مبتنی بر توسعه را به عنوان اولویت سیاست خود انتخاب نماید، زیرا با اولویت یافتن سیاست تولید ثروت مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات، ضریب فاصله کشورها بیش از پیش می‏شود. بنابراین توسعه و پیشرفت نه یک سیاست از روی انتخاب که سیاستی از روی الزام می‏باشد، زیرا با تغییر و تحولات بسیار زیادی که در عرصه جهانی رخ می‏دهد، بقای این صنعت در بازارهای بین‏المللی نیز در راستای توسعه و پیشرفت آن رقم خواهد خورد.
۲) هرم نیروی انسانی: بر اساس آمار منتشر شده توسط مسئولان وزارت نفت (گزارش مدیرکل توسعه مدیریت وزارت نفت، ۱۳۹۰) بنا بر دلایل مختلف از جمله عدم استخدام نیروهای جدید در اوایل دهه ۷۰ شمسی در وزارت نفت، هم اکنون میانگین سن مدیران صنعت نفت کشور بالای ۵۰ سال می باشد و صنعت نفت تا پنج سال آینده شاهد بازنشستگی جمع عظیمی از مدیران و کارشناسان باتجربه خود خواهد بود. از سویی در سال‏های اخیر نیز بسیاری از خبرگان باتجربه صنعت نفت بازنشسته یا به سازمان‏های دیگر (داخل و خارج از کشور) منتقل شده‏اند.
این در حالی است که مطالعات در ایران نشان می دهد بخش اعظم سرمایه های دانشی سازمان ها در مستندات کاغذی و الکترونیک موجود نبوده و تنها در اذهان خبرگان سازمانی مستتر است (نظافتی، ۱۳۸۸). از سویی دیگر، طبق آخرین تحقیقات هر دانشکار، به طور متوسط هر دو هفته، حداقل یک آموزه ارزشمند خلق می کند. این آموزه ها اگر به سرعت استخراج و بازیابی نگردد روز به روز کمرنگ تر گردیده و پس از سه سال حتی از یاد خود شخص نیز خواهد رفت(Hislop, 2010) . با وجود مسائل مطرح شده فوق، این سیستم های مدیرت دانش در صنعت نفت هستند که می توانند با ثبت دانش ها و تجربیات مدیران و کارشناسان در گذشته و حال، و همچنین به اشتراک گذاری و انتقال این دانش ها تجربیات از طریق شبکه های دانش، به دیگر کارکنان و نیروهای جدیدالاستخدام، امکان ابقای دانش و حفظ حافظه سازمانی و همچنین استفاده از این تجارب در موقعیت های مورد نیاز را فراهم آورند.
۳) عدم تعادل اطلاعات در بخش‏های مختلف صنعت نفت: صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران از شرکت های متعددی تشکیل شده که پراکندگی جغرافیایی زیادی در سطح کشور دارند و هر یک از این شرکت ها بر اساس ماموریت های تعریف شده (که بعضاً مشابه هم می باشند) بطور مستقل تصمیم گیری و عمل می کنند. لذا به اشتراک گذاری دانش می تواند موجب کاهش دوباره کاری ها و افزایش کارایی و اثربخشی در تصمیم گیری ها و عملیات ها در کلیه شرکت های تابعه صنعت نفت گردد.
۴) پایین بودن سطح یکپارچگی: بر اساس نتایج مطالعات فاز صفر (امکان سنجی) پروژه اصلاح ساختار، سیستم ها و روش های شرکت ملّی نفت ایران که توسط شرکت مشاور ایتالیایی Bain & Company در موسسه مطالعات بین المللی انرژی وزارت نفت انجام شده است، مهمترین چالش ساختاری شرکت ملّی نفت موضوع یکپارچگی مجموعه عظیم و گسترده صنعت نفت در سرتاسر کشور می باشد. یکی از راهکارهایی که می تواند به ایجاد یکپارچگی در شرکت ملی نفت کمک کند، طراحی و توسعه شبکه های دانشی در این شرکت می باشد.
۵) خلق ارزش افزوده: بر اساس نتایج مطالعات انجام شده در پروژه اصلاح ساختار شرکت ملی نفت که توسط شرکت ایتالیایی Bain انجام شده است؛ مدیریت دانش یکی از سیستم های نوین مدیریتی مهم است که می تواند برای شرکت ملی نفت ایجاد ارزش افزوده نماید.
۶) استانداردسازی بهترین تجربه ها: ضرورت به اشتراک گذاری دانش های ساختاری در شرکت ملی نفت ایجاب می نماید تا بهترین تجربه‌های^[۴] مربوط به فرایندهای انجام کار^[۵] و قوانین و مقررات استانداردسازی گردد.
۷) ایجاد بستر بومی به اشتراک گذاری دانش: صنعت نفت به دلیل سابقه بیش از ۱۰۵ سال در کشور و ویژگی ها و اعتبار خاصی که نسبت به دیگر بخش ها دارد، دارای سرمایه انسانی خبره و دانشکاران زیادی می باشد که انگیزه بالایی برای کار در یک محیط کاری دانش محور و ایجاد سازمانی یادگیرنده دارند. عدم وجود بستر بومی برای این امر و به اشتراک گذاری دانش موجب کاهش رضایت و انگیز آنها می شود که توسعه شبکه های دانش می توانند تا حدود زیادی این مسأله را پاسخگو باشد و موجب ارتقای فرهنگ دانش محوری و نوآوری در صنعت نفت گردد.
۸) پیاده سازی جزیره ای مدیریت دانش: بر اساس گزارش گروه مدیریت دانش موسسه مطالعات بین المللی انرژی وزارت نفت در ابتدای سال ۱۳۹۰، با عنایت به احساس ضرورت به کارگیری مدیریت دانش در صنعت نفت توسط مدیران بخش های مختلف، طی چند سال اخیر برخی از شرکت های تابعه صنعت نفت به صرف هزینه هایی اقدام به طراحی و راه اندازی سیستم های نرم افزاری مدیریت دانش به صورت مستقل و جزیره ای نموده اند. همچنین بر اساس آمار منتشر شده در مطالعات مقدماتی فاز صفر مدیریت دانش صنعت نفت، تا کنون بیش از ۱۸۸ فعالیت پژوهشی (شامل پروژه پژوهشی، پایان نامه و مقاله علمی) مستقل در زمینه مدیریت دانش در وزارت نفت انجام شده است (موسسه مطالعات بین المللی انرژی، ۱۳۹۱). این اقدامات اگرچه به صورت مقطعی و تنها در همان شرکت تابعه می تواند اثرات مثبتی داشته باشد، اما با نگاهی کلان و راهبردی در صورتی که این سیستم ها در قالب یک الگوی کلی در صنعت نفت تعریف شوند و به صورت شبکه با یکدیگر مرتبط باشند، می توانند موجب ایجاد هم افزایی در کل صنعت نفت گردند.
هم اکنون توسط معاونت پژوهش و فناوری وزارت نفت، دستورالعملی با عنوان “مدیریت دانش طرح ها و پروژه های پژوهش و فناوری صنعت نفت ” ابلاغ شده که هدف اصلی آن توسعه شبکه های دانشی صنعت نفت با تاکید بر تجمیع و انباشت دانش است. این دستورالعمل بخشی از نظام جامع راهبری پژوهش در صنعت نفت است و طی آن نقش مجریان سطح یک شامل هاب های تجمیع دانش و مراکز فناوری مشخص شده است. یکی از محورهای کلیدی این دستورالعمل، تسهیم دانش های سازمانی و ایجاد فرصت های خلق دانش همراه با کاربرد و توسعه افقی و عمودی دانش طرح ها و پروژه های صنعت نفت می باشد. انجام رساله دکتری حاضر به طراحی الگوی بومی مناسبی برای توسعه شبکه های دانش در صنعت نفت و تحقق عینی محورهای یاد شده منجر خواهد شد.

3. 3. پرسش های اصلی و فرعی

پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که الگوی مناسب برای توسعه شبکه های دانش در هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت دارای چه مشخصه هایی است؟
همچنین پرسش های فرعی عبارتند از:
۱- الگوی توسعه شبکه های دانش دارای چه ساختاری می باشد و اجزای تشکیل دهنده آن چه رابطه ای با یکدیگر دارند؟
۲- محیط داخلی (مانند منابع انسانی،‌تکنولوژی، فرایندها و…) هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت چه تاثیری بر ساختار الگوی توسعه شبکه های دانش دارد؟
۳- محیط خارجی (مانند قوانین و مقررات، شرایط اقتصادی، زیرساختهای ملی و…) هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت چه تاثیری بر ساختار الگوی توسعه شبکه های دانش دارد؟
۴- الگوی طراحی شده دارای چه کارکردهایی برای هاب های پژوهش و فناوری صنعت نفت می باشد؟

4. 4. هدف های تحقیق

هدف اصلی تحقیق حاضر طراحی الگوی توسعه شبکه های دانش در هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت و تشریح الزامات آن می باشد.
همچنین دیگر اهداف تحقیق عبارتند از:
۱- شناسایی ابعاد، مولفه ها و شاخص های الگوی توسعه شبکه های دانش
۲- مشخص نمودن رابطه اجزای مختلف الگوی توسعه شبکه های دانش و برازش آن
۳- زمینه سازی برای ارتباطات دانشی هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت با یکدیگر به منظور دستیابی به هم افزایی و جلوگیری از دوباره کاری ها.
۴- زمینه سازی برای استفاده از منابع دانشی و قطب های علمی خارج از صنعت نفت.

در اختیار صنعت و تکنولوژى قرار گرفته است. در صورتى که تکنولوژى باید در خدمت انسان باشد. در کنار سرمایه‌ی انسانى سرمایه‌ی مادى و مالى نیز مطرح مى‌شود که انسان تنها با داشتن دانش نمى‌تواند به توسعه برسد و وجود منابع خام و منابع مالى نیز زمینه ساز توسعه است. اما در برخى کشورها از جمله ژاپن با وجود اینکه منابع خام و معدنى ندارند، اما پیشرفته هستند. در کشور کوبا که هیچ بى‌سوادى وجود ندارد اما عقب افتاده است. فرانسه بیش از دو میلیون بى‌سواد دارد اماپیشرفته است. اتیوپى در تحت استعمار هیچ کشورى نبوده است اما بسیار عقب افتاده است. کشورهاى اروپاى شرقى از خیل عظیم تکنولوژى برخوردارند اما در کل پیشرفته نیستند. پس یک حلقه مفقوده وجود دارد و آن سرمایه‌ی‌ی اجتماعى است. طى یک تحقیق علمى در دانشگاه نیویورک علت عقب ماندگى برخى از مناطق شهرى نسبت به دیگر مناطق و محله‌ها در آمریکا نبود خمیرمایه جامعه مدنى اعلام شده است. تشریک مساعى در کارها جهت افزایش سطح رفاه عمومى خمیر مایه جامعه مدنى را تشکیل مى‌دهد و همین خمیر مایه جامعه مدنى یک نوع سرمایه‌ی اجتماعى است اگر چه به تنهایى نمى‌تواند عامل توسعه باشد سرمایه‌ی مالى، سرمایه‌ی انسانى و سرمایه‌ی اجتماعى سه ضلع یک مثلث براى توسعه جوامع محسوب مى‌شوند.
در جوامع غربى هر فرد عضو ده‌ها گروه سیاسى، اجتماعى، فرهنگى، ادبى و… است و پایگاه اجتماعى افراد بواسطه تعلق به این گروه‌ها تبیین مى‌شود. در این گذار سرمایه‌‌هاى گذشته را نباید دور ریخت و نابود کرد اما شکلى پویاتر و نوین‌تر بایستى رشد کند. شوراها در صورت غیر ادارى آن جهت حل مسائل اجتماعى مفید هستند و به عنوان یک سرمایه‌ی اجتماعى تلقى مى‌گردد و این سرمایه‌ی اجتماعى نه فقط تابعى از تعدد شوراها و گروه‌هاى مردمى است بلکه عمق و ابعاد مثبت و منفى آن نیز مورد نظر است. اگر اعتبار و ارزش‌هاى لازمه به این گروه‌ها حاکم نباشد در جهت منفى به کار گرفته خواهند شد. همچنین بایستى از سرمایه‌‌هاى اجتماعى سنتى جامعه ایران حداکثر بهره گرفته شود. در محیط و بسترهاى ناسالم سرمایه‌ی اجتماعى شکل نمى‌گیرد. اعتماد به نظام‌هاى اقتصادى - اجتماعى وروابط خانوادگى لازمه و زیربناى شکل گیرى و تراکم سرمایه‌ی اجتماعى است. شوراها در این راستا به عنوان یک حرکت تازه، جالب و جامع است که اگر معمارى خوبى در چارچوب احزاب، گروه‌ها و سازمان‌هاى غیر دولتى داشته باشد به عنوان یک سرمایه‌ی اجتماعى با ارزش مى‌تواند مورد استفاده قرارمى گیرد (اخترمحققی، ۱۳۸۵، ۱۲۱).
۱-۵- بیان مسئله
ایده‌ی سرمایه‌ی اجتماعی بر تمام محققین و متفکرین علوم اجتماعی تأثیر گذارده است البته این مفهوم به خاطر کاربرد‌های عملی اش توجه سیاستگذاران و دیگر علاقه مندان را به خود جلب کرده است در تمامی این رشته‌ها این ایده که روابط می‌توانند در نقش یک منبع عمل کنند، به کرات از طریق زمینه‌های تجربی متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است البته ایده اهمیت شبکه‌های اجتماعی همراه با هنجارهایی که آن‌ها را در کنار هم نگه می­دارند ایده­ جدیدی نیست. یک مثل قدیمی انگلیسی می‌گوید: «آن‌چه می‌دانید مهم نیست بلکه آن‌که می‌شناسید مهم است» بنابراین همان‌طور که عقل سلیم بر اهمیت شبکه‌ها صحه می‌گذارد، اهمیت شبکه‌ها و کلاً سرمایه‌ی‌ اجتماعی در علوم اجتماعی هم پذیرفته و تثبیت شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نظریه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی به طور ذاتی خیلی ساده است. ایده‌ی محوری آن را می‌توان در واژه‌ی «روابط» خلاصه کرد. اعضای جامعه با برقراری تماس با یکدیگر و پایدار ساختن آن‌ها قادر به همکاری با یکدیگر می‌شوند و به این طریق چیزهایی را کسب می‌کنند که به تنهایی قادر به کسب آن نمی­باشند. انسان‌ها از طریق مجموعه‌ای از شبکه‌ها به هم متصل می‌شوند و تمایل دارند که ارزش‌های مشترکی با سایر اعضای این شبکه‌ها داشته باشند (جان فیلد، ۸،۱۳۸۸).
این ایده که سرمایه‌ی­ اجتماعی منافع مشهودی را به دارندگان آن باز می‌گرداند نیز به راحتی از طریق شواهد قابل بررسی است ولی از انجا که سرمایه‌ی اجتماعی دارای کاربردهای متفاوتی بوده و بدیهی است که سطح شواهد تحقیق از منطقه­ای به منطقه­ دیگر یا از فرهنگی به فرهنگ دیگر می ­تواند متغیر باشد. بنابراین سرمایه‌ی‌ اجتماعی و ابعاد آن می‌تواند بر میزان گرایش به جرم افراد اثر منفی یا مثبت داشته باشد و از انجا که دانش ­آموزان از قشرهایی‌اند که ممکن است جامعه پذیری آن‌ها تحت تأثیر عوامل مختلف و گروه ­های رسمی یا غیر رسمی مختلفی صورت گیرد و با گروه ­های مختلفی از دوستان و… تعاملات اجتماعی داشته باشند. بنابراین مسئله این است که ابعاد مختلف سرمایه‌ی اجتماعی مثل شبکه‌های اجتماعی دانش آموزان، اعتماد اجتماعی آن‌ها و پذیرش هنجارهای اجتماعی و… چه اثری بر گرایش به جرم و بزهکاری در آن‌ها می‌شود؟ (صدیق سروستانی،۱۳۸۶، ۲۴۴)
فوکویاما^[۱] در اثری که آن را پایان نظم نامیده است به کاهش فزاینه‌ی سرمایه‌ی‌ اجتماعی در کشورهای صنعتی اشاره می‌کند واز ان به عنوان «فروپاشی بزرگ» یاد می‌کند (فوکویاما،۲۰۰۰: ۲). به نظر وی تاریخ زندگی بشر تاریخ تغییر و تحول در نظام هنجارهای اجتماعی است روند این تغییر با صنعتی شدن جوامع شدت گرفته و رد پاره‌ای از موارد چنان شتابان پیش رفته که به بوی زوال برخی از نهاد‌ها و سازمان‌های اجتماعی (مانند خانواده) برخاسته است. افزایش نرخ طلاق افزایش تعداد خانواده­های تک والدی و افزایش نرخ تولد کودکان نامشروع همه نشانه‌های محکم چنین زوالی‌اند در مورد جرم وجنایت هم تقریبا در همه‌ی کشورهای صنعتی به غیر از ژاپن شاهد افزایش نرخ انواع حرایم خشونت امیز از جمله قتل، آدم ربایی، سرقت، تجاوز در دو سه دهه اخیر پایان قرن بیستم هستیم تعدا د قتل در هر یک صدهزار نفر جمعیت در ایالات متحده در سال ۱۹۵۰تنها ۵ نفر بوده که در سال ۱۹۹۴ به ۹ نفر رسیده است نرخ جرایم علیه دارایی‌های مردم هم در سال ۱۹۶۰ حدود ۱۹۰مورد در یکصد هزار نفر جمعیت بوده که در سال ۱۹۹۵ به نزدیک ۴۵۰ مورد رسیده است دزدی خود رو در آمریکا در سال ۱۹۸۴ بیش از ۱۲۰۰ مورد در سوئد نزدیک به ۱۸۰۰ مورد در انگلستان بیش از ۱۶۰۰ مورد در المان حدود ۱۶۰۰ مورد در کانادا بیش از ۱۴۰۰ مورد در فرانسه بیش از ۸۰۰ مورد و درذ ژاپن بیش از ۲۰۰ مورد در هر یکصد هزار نفر جمعیت گزارش شده است (فوکویاما، ۲۰۰۰، ۳).
میزان قتل در امریکا حدود دو برابر فرانسه و سه برابر کشورهایی چون انگلییس آلمان سوئد و ژاپن و میزان ادم ربایی در امریکا بسیار بیش‌تر از این تعداد است آدم ربایی در ایالات متحده بیش از ۳۵ نفر در هر یکصد هزار نفر در سال است که حدود ۱۰ برابر از انگلیس و ژاپن بیشتر است آزار جسمی و سواستفاده‌ی جنسی از کودکان هم در یکی دو دهه پایانی قرن ۲۰ طبق گزارش امارهای رسمی چه در امریکا و چه سایر کشورهای صنعتی اروپای افزایش کاملا شتابانی داشته است (صدیق سروستانی ،۱۳۸۶، ۲۴۶).
۱-۶- ضرورت و اهمیت تحقیق
مردمی بودن و مردمداری مانند شمشیر دو لبه است (غفاری و رمضانی،۱۳۸۸، ۱۳۷) افراد علاوه بر آن­که می­توانند سرمایه‌ی اجتماعی خود را برای همکاری در جهت نیل به اهدافی که برای اعضای شبکه و اجتماع مفید هستند به کار برند، می­توانند آن را در جهت حصول مقاصدی که به لحاظ اجتماعی و اقتصادی مخرب هستند هم به کار گیرند. سرمایه‌ی‌ اجتماعی مخرب علاوه بر اینکه برای تحقق اهدافی که عموما نامطلوب هستند مورد استفاده قرار می‌گیرد اغلب از طریق روش های غیر قانونی از جمله «استفاده از زور یا خشونت یا فعالیت‌های غیر قانونی» تقویت می‌گردد. در مطالعه‌ای در باره‌ی دو کشور امریکای لاتین (گواتمالا وکلمبیا) مک ایوین و مرز خاطر نشان ساختند که اقلیت قابل توجهی از تمام سازمان‌های اجتماعی فقط برای اعضای خودشان منافعی تولید کرده و نسبت به دیگران اعمال خشونت نموده‌اند این سازمان‌ها شامل گروه های چریکی و مبارز، باندهای محله‌ای، باندهای مواد مخدر و گروه‌های مردمی مبارزه با جرم و بی نظمی بوده‌اند تقریباً از بین هر پنج سازمان عضویتی که بیشتر آن‌ها مرد سالار بودند یکی از آن‌ها خشونت امیز بود (غفاری و رمضانی، ۱۳۸۸، ۱۴۰).
سرمایه‌ی اجتماعی را معمولاً مجموعه‌ای از هنجارهای نظم بخش دانسته‌اند که اعضای گروهی که همکاری و تعاون بین آن‌ها وجود دارد در آن سهیم‌اند پیوند اجتماعی، اعتماد، همبستگی گروهی، پایبندی به تعهدات و همیاری جز شاخص‌های عمده­ی سرمایه‌ی‌ اجتماعی محسوب می‌شوند. به این ترتیب سرمایه‌ی‌ اجتماعی به نحوی متناظر با نظم اجتماعی است افزایش آن تقویت نظم و کاهش آن حاکی از و جود انحرافات اجتماعی، جرم وجنایت، فروپاشی خانواده، مصرف مواد مخدر، خود کشی و امثال آن است. بنابراین چنانچه سرمایه‌ی‌ اجتماعی به معنی وجود هنجارهای رفتاری مبتنی بر تشریک مساعی باشد، کج­رفتاری‌های اجتماعی نیز نشانه­ی فقدان سرمایه‌ی‌ اجتماعی است (صدیق سروستانی، ۱۳۸۷، ۲۴۵). از آنجا که پدیده‌های اجتماعی معمولاً متاثر از علل و عوامل خاص و تابع شرایطی مشخص است از این رو در این تحقیق اگر به بررسی رابطه‌ی دو متغیر مهم سرمایه‌ی‌ اجتماعی و گرایش به ارتکاب جرم پرداخته شود و نوع رابطه‌ی آن‌ها مشخص شود می‌توان به پیش بینی و کنترل پرداخت و از بسیاری از کج رفتاری‌های اجتماعی و رفتاری جلوگیری کرد و به تقویت سرمایه‌ی‌ اجتماعی در وجه مثبت آن پرداخت و از پیامدهای وجوه منفی سرمایه‌ی‌ اجتماعی پیشگیری کرد.
۱-۷- هدف تحقیق
هر پژوهش در پی رسیدن به هدف هایی است که این پژوهش نیز در پی رسیدن به هدف­های زیر است:
هدف اصلی:
- تعیین رابطه­ بین سرمایه‌ی‌ اجتماعی و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان.
هدف‌های اختصاصی:

1. 1. شناخت رابطه‌ی اعتماد بین گروهی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.

1. 1. شناخت رابطه‌ی اعتماد برون گروهی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.

1. 1. شناخت رابطه‌ی میزان عضویت در گروه‌ها و شبکه‌های دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.

1. 1. شناخت رابطه‌ی میزان رعایت هنجارهای اجتماعی و فرهنگی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.

1. 1. شناخت رابطه‌ی میزان گرایش به رفتارهای جمعی مذهبی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در بین آن‌ها.

1. 1. شناخت تفاوت بین دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی شهر گمیشان در زمینه‌ی تأثیرسرمایه‌ی اجتماعی بر میزان گرایش به ارتکاب جرم و بزهکاری در بین آن‌ها.

۱-۸- سئوالات پژوهش
از آنجا که هر پژوهش معمولاً با سئوالاتی همراه بوده است این پژوهش نیز در پاسخ به سئوالات زیر است که شامل سئوال‌های اصلی و فرعی تحقیق است:
سئوال اصلی:
- آیا بین میزان سرمایه‌ی‌ اجتماعی در بین دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به جرم در آن‌ها رابطه وجود دارد؟
سئوالات فرعی:

1. 1. آیا بین میزان اعتماد بین گروهی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در آن‌ها رابطه وجود دارد؟

1. 1. آیا بین میزان اعتماد برون گروهی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در آن‌ها رابطه وجود دارد؟

1. 1. آیا بین میزان عضویت در گروه‌ها وشبکه‌های دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در آن‌ها رابطه وجود دارد؟

1. 1. آیا بین میزان رعایت هنجارهای اجتماعی و فرهنگی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در آن‌ها رابطه وجود دارد؟

1. 1. آیا بین میزان گرایش به رفتارهای جمعی مذهبی دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان و میزان گرایش به ارتکاب جرم در آن‌ها رابطه وجود دارد؟

1. 1. آیا بین دختران و پسران دانش آموز در زمینه‌ی تأثیر سرمایه‌ی‌ اجتماعی بر میزان گرایش یه ارتکاب جرم رابطه‌ی معناداری وجود دارد؟

۱-۹- فرضیه های تحقیق
فرضیه اصلی:
بین میزان سرمایه‌ی اجتماعی و گرایش به ارتکاب جرم در دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان رابطه وجود دارد.
فرضیه‌های فرعی:

1. 1. بین میزان سرمایه‌ی اجتماعی و گرایش به ارتکاب جرم در دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان رابطه وجود دارد.

1. 1. بین میزان مشارکت اجتماعی و گرایش به ارتکاب جرم در دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان رابطه وجود دارد.

1. بین میزان کنترل اجتماعی و گرایش به ارتکاب جرم در دانش آموزان دبیرستانی شهر گمیشان رابطه وجود دارد.