۴-۷-۲-موج دوم: در خلال و بعد از جنگ جهانی اول
مهاجرت بزرگ بعدی در بحبوحه جنگ جهانی اول و انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روی داد انقلاب گروهی براثر جنگ و بی ثباتی خانه و کاشانه خود را از دست دادند و به ایران مهاجرت کردند مهاجرت خصوصا قشر مذهبی و روحانیون تحت فشار انقلاب کمونیستی در شوروی به ایران مهاجرت کردند.
۴-۷-۳-موج سوم :در خلال و بعد از جنگ جهانی دوم
موج سوم مهاجرت ها با درگیری روسیه در جنگ جهانی دوم آغاز شد. بسیاری از خانواده ها بر اثر فشار جنگ و فشار دولت شوروی به تالش جنوبی مهاجرت کردند بسیاری نیز موقتی و با سودای بازگشت آمده بودند و پس از بسته شدن مرز نیمی از اهالی خانواده شان در آن سوی ماند و نیمی در این سو که منجر به بیش ۶۰ سال جدایی گشت تا باز شدن مرز پس از۱۹۸۹ مردم خود از مرز گذشتند و فامیل خود را یافتند.
مهاجرت های اجباری یا تبعید دست جمعی وسیعی نیز در این سال ها(۱۹۳۹_۱۹۳۵) به وقوع پیوست، مرز نشینان ، و طوایف و اقوامی که مورد اعتماد تشخیص داده نشدند مانند طوایف شاهسون ،تالش میکائیلو ها و….که با آن سوی مرز یعنی ایران رفت و آمد و مراوده داشتند ان ها گفته بودند یا آنسوی مرز بمانید یا این سو. تالش ها را قومی ایرانی با گرایش به ایران تشخیص دادند و گروه گروه تبعید کردند تبعید چندین هزار نفر به قزاقستان ازسال ۱۹۳۵ تا ۱۹۳۹ از این دست است در قزاقستان ولایت شو یا چو (زمان شوروی چو گفته می شود) از محل های استقرار تالش ها بوده است. شیوه تبعید بدین شکل بود که سرباز ها به روستا ها می ریختند و به زور اسلحه مردم را به سمت قطارها می بردند. یک بخش ازتالشان تبعید شده به قزاقستان بعد از مرگ استالین اجازه بازگشت یافتند که از آن میان گروهی باز گشتند و گروهی ماندند.
۴-۷-۴-موج چهارم : از جنگ جهانی دوم تا فروپاشی شوروی
موج چهارم مهاجرت ها در دوران شوروی پس از ۱۳۳۹ بیشتر درون آذربایجان متمرکز بود در این سال ها تالش ها به دنبال کار به سومقایت و گنجه و باکو و سارای و… کوچ کردند، به طوری که جمعیت های متمرکز و قابل توجه ای تشکیل دادند به طور مثال محله بینه در اطراف باکو که از مهاجران تالش لریکی تشکیل شده یا ماشتاقا محل تات ها است که تالش ها در ان زیاد شده اند. نیمی از جمعیت شهر اقتصادی صنعتی سومقایت را تالشان تشکیل می دهند.
۴-۷-۵-موج پنجم: بعد از فروپاشی شوروی
۴-۷-۵-۱-مهاجرات های تحصیلی
قبل از فروپاشی شوروی بیشتر مهاجرت ها به نقاط مختلف شوروی خصوصا مسکو و سنت پترز بورگ مهاجرت های تحصیلی بود مانند مهاجرت میرزا رحیم اف همکلاسی پیریکو(نویسنده لغت نامه تالشی روسی) یا نسل بعدی که دکتر هلال محمدف و جوانان هویت طلب تالش در میان آن ها بودند.
۴-۷-۵-۲- مهاجرت های کاری
مهاجرت های کاری عموما بعد از استقلال آذربایجان رخ داد بسیاری برای کار به سراسر روسیه کوچ کردند در روسیه شهرهای مسکو و سنت پطرز بورگ، در سیبری: نوا سیبیرسک، نورینسک، پطرازاوتسک، ولادی واستوک، یکاترینبورگ، اسوردولوسک از مقصدهای اصلی شان بوده همچنین کشورهای بلاروس، اکراین، کشورهای بالتیک، لتونی، استونی و در آسیای مرکزی، قزاقستان و قرقیزستان از مقصدهای مهاجرتشان بوده. مهاجرت به کازان مرکز تاتارستان هم صورت گرفته است. مهاجرت به ترکیه هم صورت گرفته علائق مذهبی در مهاجرت به این دو منطقه مسلمان خصوصا میان اهل تسنن بی تاثیر نبوده است.این مهاجرت ها معمولا به صورت شبکه ای و طایفه ای صورت می گیرد اینگونه که شخصی به بازاری ورود می کند و بعد چند سال فامیل و اهالی طایفه و منطقه او با روابط خویشی به آن بازار وارد می شوند.به طور مثال:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مدوژها(اهالی روستای مدو) بیشتر به هشترخان(آستاراخان) رفته اند و کولوتونژون(اهالی کوله تون) به سنت پطرز بورگ رفته اند.
۴-۷-۵-۳-مهاجرت های سیاسی
برخی از مهاجرت ها به دلایل سیاسی روی داده است مانند مهاجرت سران جمهوری تالش مغان پس از سقوط جمهوری و گروهی از افرادی که درگیر این موضوع بودند.مقصد اول این گروه ها روسیه بوده است اما پس از آزادی و تبعید علی اکرم همت اف(رییس جمهور تالش مغان) به هلند مهاجران بعدی به او پیوستند که بر تعدادشان همچنان افزوده می شود. درعید نوروز در عید قربان،در سال نو میلادی،سنت(ختنه سوران)،عروسی در روسیه و در ده اگر هر دو آنجا باشند در ده نمی گیرند.
۴-۸-مذهب در تالش شمالی
۴-۸-۱-شیعه و سنی
در دوران شوروی مذهب مخفی بود، پس از استقلال آذربایجان هویت ها ی مذهبی آغاز به نمایان شدن نمودند. تالش های شمال ۹۵ درصد شیعه جعفری هستند و ۵ درصد سنی شافعی اند که در آستارا و اطراف آستارا ساکن اند. با اینکه تعداد اهل تسنن در تالش شمالی نسبت به اهل تشیع کم هستند اما اقلیتی چشم گیرند و حتی مطمع نظر و برنامه ریزی گروه های وهابی و سلفی نیز بوده اند هرچند اکثریت قاطع شان با شیعیان تالش تعامل سازنده و برادری دارند اما خبر هایی مبنی بر حضور تعداد اندکی از آن ها در سوریه و در جمع گروه های رادیکال سنی گزارش شده است.
۴-۸-۲-نورچی ها
فتح الله گولن(متنفذ و سرمایه دار بزرگ ترکیه) مدارس وکالج پیشرفته در آذربایجان و مناطق تالش نشین تاسیس کرده است که به زبان انگلیسی و ترکی است و به موازات علم عقاید نورچی و ترکیه گرایی تبلیغ می شود. این مدارس خصوصی (پولی) و از نظر آموزشی سطح بالایی دارند.نورچی ها پیروان طریقتی اسلامی هستند، فتح الله گولن از حامیان این طریقت است گروهی از تالشان که بعد از استقلال آذربایجان به ترکیه رفتند. پس از باز گشت گروهی پان ترکیست و گروهی نورچی گشته بودند. گرایش به نورچی هم میان شیعیان بوده هم میان سنی ها.
۴-۸-۳- مسیحیان
پس از استقلال آذربایجان تبلیغات برای دین مسیحیت در آذربایجان به طور آشکاری بیشتر شده است.ایراده ملک اوا از تالش های مسیحی ساکن باکو است که از مبلغان این دین است. ترجمه انجیل به تالشی و همچنین دوبله فیلم مسیح به زبان تالشی از جمله فعالیت ها جهت جذب تالشان در بیست سال اخیر به مسیحیت بوده است. چند دعای مسیحی هم به شکل ترانه به زبان تالشی ساخته شده است. گروه اندکی از تالشان مسیحی گشته اند. در دهستان «تالش» در قره باغ همه مسیحی اند.البته اینها ساکنانی هستند با اعقاب تالش که از نظر فرهنگی، زبانی و دین میان ارمنی ها آسمیلاسیون شده اند اما از اصالت تالشی خود آگاهند.
۴-۹-اقتصاد در تالش شمالی
تا قبل از۱۸۶۱ نظام برده داری در روسیه وجود داشت .کارگران خرید و فروش می شدند و آزاد نبودند بعد ۱۸۶۱ نیز نظام ارباب رعیتی حاکم بود بدین شکل که رعایا به زراعت و دامداری مشغول بودند به خان مالیات می دادند. بعد انقلاب اکتبر زمین ها را بین رعایا تقسیم کردند.زمین را ابتدا به ملت دادند دوباره دولت پس گرفت.در دوره ی شوروی کالخوز ساوخوز ایجاد شد و زراعت اشتراکی گشت.زمین های کشاورزی برنج به باغ های لیمو،کشتزارهای چای و باغ ها ی میوه تبدیل گشت این پروسه در دهه ۷۰ انجام شد.اکنون زمین زراعی برنج بسیار ناچیز است. دامداری نیز تا حد زیادی افول کرده است. در دوره شوروی پرتقال لیمو و انار ،چای زیاد کشت می شد و میوه فیخوئا از آرژانتین وارد و کشت شد.بعد استقلال آذربایجان ساوخوز کالخوز از بین رفت و زمین ها را به مردم بازگرداند.(تنها زمین های اطراف خانه را) به دلیل رکود اقتصادی و نبودن کار مهاجرت های کاری به روسیه آغاز گشت.همراه با رشد اقتصادی آذربایجان در دهه ی اخیر منطقه تالش نیز رشد کرده است.رایون لنکران به رایون اقتصادی لنکران تبدیل گشته است. سرمایه گذاری مبارز منسیم اف(تریلیاردر تالش) در اقتصاد ناحیه تالش تاثیر محسوس داشته است. مبارز منسیم اف یکی از بزرگترین شرکت های کشتیرانی ترکیه را دارد.کشتی های او با نام لنکران در دریای خزر نیز کشتیرانی می کنند. او در ساخت فرودگاه لنکران نیز نقش موثر داشته است.پالسود کارخانه لبنیات بزرگی است که منسیموف ایجاد کرد.
«شهر تاریخی لنکران در توسعه اقتصادی منطقه دارای اهمیت بسیار و مرکز مهم صنایع و مرکز فرهنگی و محل تلاقی راه ها ست. حدود ۹۰ درصد از چای جمهوری آذربایجان و بیش از نیمی ازمحصول سبزی و جالیزی و ۲۰ درصد محصول انگور این جمهوری در این منطقه تولید می شود»(امیراحمدیان ص۳۸۲)
در دهه اخیر امکانات اولیه همچون آب، برق ،گاز و آسفالت به نقاط مختلف تالش غیر از روستاهای دور دست کوهستانی رسیده است. از این منطقه کالاهایی چون تره بار، شراب، انگور، صادر و کود،ماشین آلات و فراورده های نفتی وارد می شود(امیر احمدیان ص ۳۸۲)
در نفت چاله پالایشگاه نفت موجود است. اما هنوز صنایع بزرگ همچون خودرو سازی در تالش وجود ندارد.از سرمایه گذاران در پروژه های ناحیه تالش می توان در درجه اول ترکیه و اخیرا ژاپن را نام برد. اخباری مبنی بر حضور اسرائیل و بررسی منطقه برای سرمایه گذاری می رسد که به نظر می رسد بیشتر پوششی بوده برای اقدامات جاسوسی اسرائیل از ایران در این منطقه که بیشترین پیشروی را در مرز ایران دارد ،اقدامات نظیر تاسیس ایستگاه های شنود در نقاط مختلف.
۴-۱۰-توریسم ، اکو توریسم و مکان های زیارتی ، سیاحتی تالش شمالی
در تالش شمالی دو قرق طبیعی یا منطقه محافظت شده وجود دارد. به نام های هیرکان و قزل آقاج که در آن ها انواع کمیاب گیاهی و جانوری محافظت می شود. از مکان های توریستی طبیعی می توان به نقاط زیر اشاره کرد: در ورگه دیز یک آبشار معروف است.در ارچوان چشمه جوشانی به نام« سوته هونی» هست که آب و گاز باهم از زمین می جوشد و خارج می شود آب به دلیل وجود گاز با کبریت زدن آتش می گیرد. درماسالی آب گرم وجود دارد که مردم برای درمان و استراحت به آنجا می روند. کوهستانهای،بارزکوهبارزاو،پشته سر از ییلاقات خوش آب و هوای تالش شمالی است.ازنقاط تاریخی توریستی می توان به قلعه «بله بوری» ، قلعه شیندان، زندان لنکران که از دوره ی خانات تالش و از روسها باقی مانده.مایاک :(فانوس دریایی) که از دوره روسها باقی مانده اشاره کرد. از مکان های مذهبی و سیاحتی می توان به زیارتگاه «مشخون » ،«تاره دی تربه» مقبره شیخ زاهد هر سه در در آستارا و بوبوگیل در لریک اشاره کرد. در کنار مکان ها ی مذهبی و توریستی یاد شده تعدادی ساناتوری( استراحتگاه) در لنکران، لریک و شهرهای دیگر در سواحل و جنگل ها تالش وجو دارد که پذیرای گردشگران اند.
۴-۱۱-احزاب در آذربایجان و تالش شمالی
از احزاب معروف در دوره زولفقار احمد زاده رهبر جنبش فرهنگی تالش در بحبوحه انقلاب اکتبر حزب همت بود که او و گروهی از تالش ها نیز عضو آن حزب بودند. حزب دیگر حزب مساوات بود که حزب محمد امین رسول زاده بود و حزبی پان ترکیستی و مورد حمایت دولت عثمانی بود و تالشان در مقابل این حزب قرار گرفته بودند. هم اکنون رییس حزب مساوات عیسی قنبر است. آنها افکار رسول زاده را ادامه می دهند.در سال های آخر شوروی در جمهوری های ۱۵ گانه جبهه خلق توسط ناسیونالیست ها تشکیل و قدرت گرفته بود.در آذربایجان ابولفضل ایلچی بگ رییس این جبهه بود. حزب حاکم آذربایجان اسمش یاپ (ینی آذربایجان پارتی) یعنی حزب آذربایجان جدید به رهبری الهام علی اف است.از احزاب دیگر می توان به حزب کمونیست،حزب سوسیال دمکرات،اسلام پارتیا سی(ثبت نشده)،ینی مساوات،رئال حرکات(طالبان دموکراسی) و حزب برابری ملل آذربایجان یا حزب تالش نام برد که از طرف حکومت لغو شده است. «خالگ جبهه سی» مجموع احزاب اپوزوسیون بود که در انتخابات فرمایشی تنها دو درصد رای آورد جمیل حسنلی از جلیل آباد کاندید این جبهه بود.مهدی بگ صفراف رییس جمعیت اتحاد آذری و تالش از او حمایت می کرد و مخالفان را در یک شورای ملی جمع کردند. این جبهه خلق متفاوت است با جبهه خلق با گریشات پان ترکیستی که سابقا توسط ایلچی بگ اداره می شد.
۴-۱۲-جریان های سیاسی در آذربایجان و در تالش
۴-۱۲-۱-جریان حاکم
«آذربایجانچلق» این ایده و مشی توسط حیدرعلی اف پیگیری می شد که توسط پسرش ادامه می یابد و اساس آن بر اذربایجانی گرایی است به این ترتیب که همه ساکنین جمهوری آذربایجان را آذربایجانی و زبان همه را آذربایجانی می نامد. این ایده کوشش می کند هویت ملی را بر اساس آذربایجانی بودن تعریف کند.این خط مشی مستقیما به ترک بودن اشاره نمی کند اما عملا ترکی را معادل آذربایجانی قلمداد می کند.پان ترکیست ها به این خط مشی اعتراض دارند و می گویند ما ترکیم و حکومت باید روی استفاده از واژه های ترک و ترکی تاکید داشته باشد.اقوام دیگر و بومیان قدیمی آذربایجان نیز از نادیده گرفتن شدن و ابهام این واژه که عملا محو هویت آن ها و جایگزینی تدریجی هویت و زبان ترکیرا در پی دارد معترض اند. چرا که در تعریف آذربایجانی بودن زبان و فرهنگ آن ها جایی ندارد.یکی از اهداف جریان آذربایجانچلق آسمیلاسیون قوم تالش است که در منطقه تالش پیگیری می شود.
۴-۱۲-۲-جریان پان ترکیسم
پان ترکیسم جریانی است با بیش از صد سال سابقه که ریشه های آن به اواخر دوره ی عثمانی و تشکیل مجمع های ترک گرا مانند« ترک های جوان »در اوائل قرن بیستم در دولت عثمانی باز می گردد و تئوریسین هایی همچون ضیاء گوک آلپ داشته است و رویای تشکیل امپراطوری توران از اقوام آلتایی،ترک و مغول منشاء نیروی پان ترکیسم بوده است. پان ترکیسم از عواملی بوده که در تشکیل کشور ترکیه براساس ناسیونالیسم ترکی و تشکیل کشور آذربایجان با مشی اتحاد دو آذربایجان شمالی و جنوبی موثر بوده است. در آذربایجان حرکت محمد امین رسول زاده به دلیل استفاده از اسم آذربایجان برای اراضی شمال ارس که تا پیش از ۱۹۱۸ تالش، آران و شروان نامیده می شد و کسب حمایت از ترک های عثمانی و سعی در نهادینه کردن زبان و فرهنگ ملی ترکی در این اراضی در این راستا ارزیابی میشود. پس از فروپاشی شوروی ایلچی بگ رییس جبهه خلق به شدت این ایده را پیگیری می کرد و از تشکیل آذربایجان بزرگ با تجزیه آذربایجان ایران و پیوستن به جمهوری آذربایجان سخن می گفت وی در سال ۱۹۹۲ رییس جمهور آذربایجان گشت که پس از یک سال به مرگ مشکوکی بر اثر بیماری در ترکیه در گذشت. مساوات از احزابی است که جریان پان ترکیست را پیش می برد. پان ترکیست ها در حال حاضر بسیار به حکومت نزدیک اند و پس از مرگ حیدر علی اف و روی کار آمدن پسرش بیش از پیش فعال گشته اند. هم اکنون شبکه «گون آز تی وی» (تلوزیون آذربایجان جنوبی) که از باکو پخش می شود به شدت در حال ترویج افکار پان ترکیستی با هدف تجزیه ایران است.
۴-۱۲-۳-جریان اسلامی
۴-۱۲-۳-۱-جریان شیعی
قوی ترین جریان مذهبی در جمهوری آذربایجان جریان شیعی است.تالش های عموما شیعه در ناحیه تالش و تات های شیعه در نارداران در جریان های مخالف حاکمیت قرار دارند. پتانسیل شیعی تالش ها در جمهوری آذربایجان بیش از پتانسیل ملی شان مورد توجه ایران بوده است. پدر آیت الله فاضل لنکرانی از ارکوان آستارا در تالش شمالی بود و الله شکور پاشازاده صدر مرکز مسلمانان قفقاز تالش است و همچنین فامیل جعفراف رییس سازمان شیعیان مسکو تالش است. جریان های شیعی تجمعات اعتراض آمیزی را در لنکران و باکو برگزار کرده اند سال ۲۰۱۲ اعتراض به مسابقات یورو ویژن که در آذربایجان برگزار شد خشم و اعتراض گروه های شیعب آذبایجان را بر انگیخت که منجر به دستگیری برخی از سران آن ها شد.
۴-۱۲-۳-۲-جریان سنی
با اینکه منطقه تالش هم سنی دارد اما بیشتر اهل تسنن آذربایجان در شمال این کشور و میان اقلیت لزگی و آوار هستند. گروه های وهابی نیز تحت تاثیر عربستان سعودی درمیانشان وجود دارد.
۴-۱۲-۴-جریان لیبرال ها و دموکراسی خواهان
با این که غرب به دلیل منافعی که از اتحاد با آذربایجان مانند نفت و جای پا در قفقاز دارد در مورد دیکتاتوری در لوای جمهوری در آذربایجان تا حد زیادی سکوت می کند اما عضویت آذربایجان در شورای اروپا و اتحاد با غرب همزمان با منافعی که برایش ایجاد کرده است موجب گشته موضوعات حقوق بشر، دموکراسی و لیبرالیزم در هیات ابزارهای فشار و کنترل در موردش به کار روند. اما همچنان جریان لیبرال ها و دموکراسی خواهان در آذربایجان ضعیف است.آنچه تحت نام رئال حرکات ارزیابی می گردد اشاره به فعالیت گروه های دموکراسی و آزادی خواه دارد.
۴-۱۲-۶-جریانهای هویتی تالش در تالش شمالی
جریان های هویتی قوم تالش طیف های مختلفی دارد که از اصلاح طلبان فرهنگی تا استقلال طلبان گسترده اند.به طور کلی این طیف ها را می توان بدین شکل طبقه بندی کرد:
۴-۱۲-۶-۱- گروهی که معتقد به مشارکت سیاسی در کشورند

1. 1. 1. 1. تمایل برای توصیه محصول یا خدمت به دیگران،

      ( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. تمایل برای خرید مجدد محصول و یا خدمت،

1. 1. تمایل برای تغییر عرضه کننده تولیدی و یا ارائه کننده خدمت (کریستنسن؛ جوهل و استگارد^[۹۴]، ۲۰۰۱).

۲-۱-۸-۲-۶- الگوی رضایتمندی مشتری مالزی (۲۰۰۰)
شاخص رضایت مشتری درمالزی، یک شاخص ملی اقتصادی است که در سال ۲۰۰۰ میلادی بنیان شده است. این شاخص در کنار سایرشاخص های اقتصادی همچون تولید ناخالص ملی، بهعنوان یکی از معیارهای ارزیابی سازمان هاست. این مدل شامل ۶متغیر میباشد. دراین مدل عوامل رضایت مشتری، شامل ۳ متغیر میباشد که به ترتیب عبارتند از کیفیت درک شده، انتظارات مشتری و ارزش درک شده و از سویی دیگر، پیامدهای رضایت مشتری شامل ۲متغیر” تصویر درک شده از محصول یا خدمت” و “وفاداری مشتری"میباشند (بروهن و گروند^[۹۵]، ۲۰۰۰).
۲-۱-۸-۲-۷- الگوی رضایتمندی مشتری دوین و دیگران (۲۰۰۴)
در این مدل دومفهوم جدید اعتماد، ارتباطات و تأثیرگذاری آنها بر رضایت و وفاداری مشتریان ارائه شده است. لذا مدل گسترش یافتهای از مدل اروپا، با در نظر گرفتن دو متغیر مذکور و روابط علّی و معلولی جدید را ارائه نموده است. ۱- اعتماد و اطمینان: اعتماد در تقویت و افزایش وفاداری مشتریان دارای نقش مهمی است. اعتماد به محصول یا خدمات، نه تنها عواید مثبت درک شده محصول را شامل میگردد، بلکه این انتظار را ایجاد میکند که این عواید در آینده نیز ادامه خواهند یافت، لذا رابطه مثبتی میان اعتماد مشتریان و ایجاد رضایت و وفاداری در آنها وجود دارد . ۲- ارتباطات: اهمیت مفهوم اعتماد و اطمینان تشریح شد، اما بهتر است بدانیم که ارتباطات مقدمه ای برای ایجاد اعتماد و اطمینان میباشد. ارتباطات که دراین مدل بیشتر به ارتباطات مکتوب اعم از نامه های شخصی، پست مستقیم، تعامل از طریق وب سایت، یا سایر تعاملات ماشینی و پست الکترونیک اشاره دارد،که میتواند به همان خوبی و تأثیرگذاری ارتباطات رودررو، در هنگام ارائه خدمات و قبل و بعد ازآن باشد (مانوئل و پدرو^[۹۶]، ۲۰۰۳).
۲-۱-۸-۲-۸- تشریح مدل شاخص ملی رضایت مشتری در ترکیه، آیدین و اوزر^[۹۷] (۲۰۰۵)
اولین مطالعات درخصوص این مدل درسال ۲۰۰۴ توسط ترکییلماز و اوزکان انجام شد[ ۴] و سپس مدل مذکور توسط آیدین و اوزر در سال ۲۰۰۵ گسترش و بهبود یافت. آیدین و اوزر با توجه به مدلهای سوئد، آمریکا و اروپا مدلی را مبتنی بر ۸ متغیر ارائه نمودند که ۵ متغیر آن از مدل هایی که قبلا ذکر شد، بر گرفته شده است، ضمن اینکه ۳ متغیر جدید را نیز در بر دارد. متغیرهای جدید عبارتند از:کنترل شکایات و انتقادات، اعتماد، اطمینان و هزینه تغییر.

1. 1. کنترل شکایات و انتقادات : تحقیقات نشان داده است که کنترل ومدیریت شکایات، در حفظ و بقاء مشتریان بسیار تأثیرگذارند . این موضوع منجر به درک نقاط ضعف محصولات وخدمات و بهبودمستمرآنها می گردد.

1. 1. هزینه تغییر: بیانگر این موضوع است که ادراک مشتریان از قیمت و کیفیت محصولات و خدمات تا چه حد می تواند درتغییر موضع و مراجعه آنها به سایرمارک ها و محصولات جایگزین تأثیرگذار باشد (دوین؛ پدرو و آلکساندرا^[۹۸]، ۲۰۰۴).

۲-۱-۸-۲-۹- تشریح مدل شاخص ملی رضایت مشتری در ترکیه، ترکییلماز و اوزکان^[۹۹] (۲۰۰۷)
این مدل توسط علی ترکیلماز و در زمینه بخش تلفن همراه ترکیه ارائه شده است . مدل مذکور، دارای شش متغیر می باشد: ۱- تصویر، ۲- انتظارات ، ۳- کیفیت درک شده ،۴- ارزش درک شده، ۵- رضایت مشتری، ۶ - وفاداری مشتری، که همان متغیرهای مدل اروپا می باشند و به تفصیل تشریح شده اند ولی تفاوت آن با مدل اروپا این است که روابط علّی و معلولی میان متغیرها تغییر یافته است (ترکییلماز و اوزکان، ۲۰۰۷).
۲-۱-۸-۳- مشتری محوری
در رویکرد مشتری محوری، تمرکز بر رضایت مشتری است. در این حالت وقتی کارهایمان را خوب انجام داده ایم که رضایت مشتر ی حاصل شده باشد. با این رویکرد همواره به دنبال جمع آوری اطلاعات لازم از مشتریان هستیم. در شرکت‌هایی که تفکر مشتری محوری حاکم است باورها بر این است که ” مشتری پادشاه است ” و چون محیط و نیازها دائماً در حال تغییر هستند، بدیهی است که نیازها و انتظارات مشتری نیز همواره در حال تغییر است. پس بایستی نیازها و انتظارات جدید مشتری را به طور مرتب شناسایی کنیم تا بتوانیم در راستای بهبود محصول و روش های ساخت آن اقدامات لازم را انجام دهیم. بنابراین نگرش مشتری محوری پیوند تنگاتنگی با روش های بهبود ارائه کالاها و خدمات دارد. در نهایت می توان گفت، رویکرد مشتری محوری به این مفهوم است که هر فعالیتی از کارهای ما مشتری خاص خود را دارد و زمانی می توان گفت در یک سازمان تفکر مشتری محوری حاکم است که رضایت تک تک این مشتریان در حد مطلوبی حاصل شده باشد و مکانیزمی برای بهبود؛ طراحی و اجرا شده باشد که همواره در راستای رضایت مشتریان به موازات تغییر در نیازها و انتظارات آنان، عمل نماید (خوش دهان، ۱۳۸۱).
ایوانس و لایندسی^[۱۰۰] (۱۹۹۶) نیز بر اهمیت مشتری محوری تأکید کرده و اشاره می نمایند که هر سازمانی دارای چهار هدف است : رضایت مشتریان، دستیابی به رضایت بالاتر مشتریان خود نسبت به رقبا، حفظ مشتری^[۱۰۱] در دراز مدت و بدست آوردن سهام بازار^[۱۰۲] اریکسون (۲۰۰۲). به گفته ویلکینسون و هیل^[۱۰۳] (۱۹۹۵)، مشتری محوری و برآوردن نیازهای مشتری یکی از اصول اساسی مورد تأکید مدیریت کیفیت جامع به عنوان رویکردی عمومی به مدیریت سازمانهاست، همچنین بیان می کنند که مشتری محوری یک هدف مشترک برای تمام فعالیتهای سازمانی و کارکنان فراهم می‌کند و جزئی از طراحی کیفیت و ساختار کیفیت می باشد. ویلیامز^[۱۰۴] و همکارانش (۲۰۰۱) می گویند سازمانها به سمت ساختار سازمانی مشتری محور حرکت می کنند (سلطانی، ۱۳۸۳).
۲-۱-۸-۴- رویکرد مشتری‌مدار
کاملترین وجامع ترین تعریف از تجارت و مشتری پتیردراکر^[۱۰۵] ارائه کرده است. وی می‌گوید: اگر خواهان دانستن مفهوم تجارت هستیم، باید از هدف آن شروع کنیم. تنها یک تعریف معتبر از هدف تجارت وجود دارد. خلق مشتری، مشتری است که تعیین می‌کند تجارت چیست؟ آنچه مشتری می‌خرد و آنچه مشتری ارزش درنظر می‌گیرد، تعیین‌کننده است.
مشتری پایه و اساس تجارت است و سبب ادامه حیات آن می‌شود و فقط اوست که اشتغال ایجاد می‌کند (وبسترن^[۱۰۶]-۱۹۹۴) در پاسخ به این سوال که خدمت به مشتری چه مفهومی‌دارد. ریدر^[۱۰۷] و همکارانش معتقدند: کلید خدمت به مشتری فهم مشتری و احساسات وی است. این مهم نیست که یک تولیدکننده برای مشتری چه می‌کند مهم این است که مشتری درباره خدمات ارائه شده چه می‌اندیشد. زمانی‌که مشتریان از سطح خدمات بالاتر استفاده می‌کنند، درنتیجه هزینه پائین‌تری خواهند داشت و بنابراین رغبت بیشتری دارند که هزینه زیادتری بابت دریافت آن پرداخت نمایند (ریدر، ۱۹۹۱).
۲-۲- پیشینه پژوهش
فریدریسکون (۲۰۰۴) مدیریت کیفیت جامع را یک سیستم مدیریتی شامل ارزشها، روشها و ابزارهایی با هدف افزایش رضایت، مشتریان داخلی و خارجی با منابع کم تعریف می کند (خنیفر و حیدرنیا، ۱۳۸۵، ص ۹۳). به طور کلی مدیریت کیفیت فراگیر را می توان این گونه تعریف نمود ﻏﺎﻳﺖ مدیریت کیفیت جامع ﻛﻤــﻚ ﺑﻪ اﻓـﺮاد اﺳــﺖ ﺗـﺎ درﻳــﺎﺑﻨﺪ ﭼــﮕﻮﻧﻪ درﺑــﺎره ﻛﺎرﺷـﺎن ﺑﻴﻨﺪﻳــﺸﻨﺪ، ﻣﺤــﻴﻂ ﻛﺎرﺷــﺎن را ﺳــــﺎﻣﺎن ﺑﺨــﺸﻨﺪ، ﺗــﺼﻤﻴﻢ ﻫــﺎی ﻣﻨﻄﻘــﻲ ﺑﮕﻴـــﺮﻧﺪ و دﻳﮕــﺮان را ﺗﺤـﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻗﺮار دﻫﻨـﺪ (اوﻟﻴـﺎء، ۱۳۷۸). ﻳﻜـﻲ از ﻣﺮاﺣـﻞ اﺟﺮاﻳـﻲ ﻣﻬـﻢ مدیریت کیفیت جامع ﺗﻮاﻓﻖ ﺻﺮﻳﺢ و ﺟﺪی ﺑﺎ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﺟﻬﺖ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﻳﻲ دﻗﻴـﻖ ﺑـﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎی آﻧـﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (ﻳﺤﻴﺎﻳﻲ اﻳﻠﻪای، ۱۳۸۵).
لذا امروزه شرکتها و سازمانها دریافته اند که تمرکز برنیازهای ذینفعان ،آنهارادرجهت یافتن عوامل و زمینه های آسیبزا و تقویت عوامل مثبت یاری میدهد. بدین منظور سازمانها سعی میکنند. تا با بهره گرفتن از روش های دقیق علمی، میزان رضایت ذینفعان خودرا بررسی کرده و از نتایج بدست آمده در راستای بهبود و اصلاح فعالیتهای شرکت و نهایتا” افزایش رضایتمندی ذینفعان استفاده کنند. با بررسی مقالات و پایاننامهها مشاهده شد که پژوهشهای زیادی در زمینه مدیریت کیفیت جامع صورت گرفته اما اکثرا” دیدی کلی در این زمینه داشتهاند و در زمینه تأثیر مدیریت کیفیت جامع بر رضایت مشتریان شرکت مخابرات که ارائه کننده خدمات ارتباطی ومخابراتی می باشدپژوهشی تاکنون صورت نگرفته است. در بررسی پیشینه تحقیق ابتدا تحقیقات داخلی و سپس تحقیقات خارجی معرفی و به بررسی نتایج این تحقیقات پرداخته می شود.
۲-۲-۱- تحقیقات داخلی
نتایج به دست آمده از پژوهش صادقی؛ حسن زاده؛ باقری و امیری (۱۳۹۱) در شناسایی عوامل درون و برون سازمانی موثر بر جلب رضایت مشتریان در موسسه مالی و اعتباری صالحین (بانک آینده) گویای موثر بودن عوامل پنج گانه درونی کارکنان، قیمت، امکانات فیزیکی، خدمت (محصول)، فرایندها و همچنین عوامل چهارگانه بیرونی مکان، برند (تصویر)، بازاریابی، کانال های ارتباطی غیر حضوری بر جلب رضایت مشتریان در مؤسسه مالی و اعتباری صالحین (بانک آینده) میباشد.
در پژوهش ﺻﻤﺪی و اﺳﻜﻨﺪری (۱۳۹۰) با عنوان ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﺑﺎﻧﻚ ﻣﻠﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺗﻮﻳﺴﺮﻛﺎن (ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪل ﺳﺮوﻛﻮال) نتایج نشان داد که ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﻣﻮﻟﻔـﻪ عوامل محسوس، قابلیت اعتماد، اطمینان خاطر و همدلی ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮی ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬار اﺳﺖ واﻧﺘﻈﺎرات ﻣـﺸﺘﺮﻳﺎن در ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ادراﻛﺎت آﻧﺎن ﺑﻮد.
شرج شریفی (۱۳۹۰) در بررسی رابطه بین خدمات پس از فروش شرکت های خودرو سازی (سایپا و ایران خودرو) و رضایت مشتریان نتایج را اینگونه بیان نمود که بین خدمات پس از فروش شرکت های خودرو سازی (سایپا و ایران خودرو) و رضایت مشتریان رابطه معناداری وجود دارد.
داﻧﻴﺎﻟﻲ ده ﺣﻮض، ﻣﺮداﻧﻲ، اﻧﺼﺎری، رﺣﻤﺎﻧﻲ ﻳﻮﺷﺎﻧﻠﻮیی (۱۳۹۰) در مطالعهای به بررسی راﺑﻄﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﺸﺘﺮی ﻣﺪاری ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﻌﻬﺪﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﻳﺮ و آﻟﻦ در داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ اﻳﺬه پرداختند که نتایج مطالعه نشان داد؛ از ﺑﻴﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺸﺘﺮی ﻣﺪاری و ﺗﻌﻬﺪ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻛﺎرﻛﻨﺎن و اﺳﺘﺎدان، ﺑﻴﻦ ﻣﺸﺘﺮی ﻣﺪاری و ﺗﻌﻬﺪ ﻋﻘﻼﻧﻲﻛﺎرﻛﻨﺎن و اﺳﺘﺎدان و ﺑﻴﻦ ﻣﺸﺘﺮی ﻣﺪاری و ﺗﻌﻬﺪ ﻫﻨﺠﺎری ﻛﺎرﻛﻨﺎن و اﺳﺘﺎدان راﺑﻄﻪ ای ﻣﻌﻨادار وﺟﻮد دارد.
در پژوهشی که شیرزاد و بردبار (۱۳۸۹) با عنوان بررسی تاثیر مولفه های اصلی مدیریت کیفیت فراگیر بر کیفیت زندگی کاری معلمان انجام دادند نتایج نشان داد که پژوهش از دیدگاه معلمان شهر تهران، کلیه مولفه های اصلی مدیریت کیفیت فراگیر بر کیفیت زندگی کاری معلمان تاثیر مثبت دارد و باعث بهبود کیفیت خدمات آموزشی آنان می گردد و مولفه مشارکت معلمان و چشم اندازگرایی بیشترین تاثیر را بر کیفیت زندگی کاری و راندن ترس و بیم و حذف موانع کمترین تاثیر را داشته است.
در پژوهشی دیگر که ﻣﻮﺳﻮی، ﻧﻮﻧﮋاد و ﻗﺎﺋﺪی (۱۳۸۸) با عنوان ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ رﺿﺎﻳﺖﻣﻨﺪی ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن در ﺻﻨﺎﻳﻊ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ و ﻣﺨﺎﺑﺮات ـ ﮔﻮﺷﻲ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮاه ﻧﻮﻛﻴﺎ انجام دادند، نتایج یافتهها حاکی از آن بود که ۱٫ ﺑﻴﻦ اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺸﺘﺮی و ﻛﻴﻔﻴﺖ ادراک ﺷﺪه ﻣﺸﺘﺮی راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری از ﻧـﻮع ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒﺖ در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ وﺟﻮد داشت. ۲٫ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣـﺴﺘﻘﻞ اﻧﺘﻈـﺎرات ﻣـﺸﺘﺮی و ﻣﺘﻐﻴـﺮ واﺑـﺴﺘﻪ ارزش ادراک ﺷﺪه، راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری از ﻧـﻮع ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒـﺖ در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ وﺟﻮد داشت. ۳٫ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ادراک ﺷـﺪه و ﻣﺘﻐﻴـﺮ واﺑـﺴﺘﻪ ارزش ادراک ﺷﺪه راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری از ﻧﻮع ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒـﺖ و در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒـﻮﻟﻲ وﺟـﻮد داشت. ۴٫ ﺑـﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴـﺮ ﻣــﺴﺘﻘﻞ اﻧﺘﻈـﺎرات ﻣــﺸﺘﺮی و ﻣﺘﻐﻴـﺮ واﺑــﺴﺘﻪ ﺑﺎورﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮی راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری از ﻧﻮع ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒﺖ و در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ وﺟﻮد داشت. ۵٫ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ادراک ﺷـﺪه و ﻣﺘﻐﻴـﺮ واﺑـﺴﺘﻪ ﺑﺎورﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮی راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری از ﻧﻮع ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒـﺖ در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ وﺟﻮد داشت. ۶٫ ﺑــﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴــﺮ ﻣــﺴﺘﻘﻞ ارزش ادراک ﺷــﺪه و ﻣﺘﻐﻴــﺮ واﺑــﺴﺘﻪ ﺑﺎورﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮی راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری از ﻧﻮع ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒـﺖ در ﺣﺪ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮﻟﻲ وﺟـﻮد داشت. ۷٫ بین ﺑﺎورﻫــﺎی ﻣــﺸﺘﺮی و ﻣﺘﻐﻴــﺮ واﺑــﺴﺘﻪﻧﮕﺮشﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮی ﻳﻚ راﺑﻄـﻪ ﻣﻌﻨـﺎدار از ﻧـﻮع ﻣـﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒﺖ و در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ وﺟـﻮد داشت. ۸٫ ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﮕـﺮشﻫـﺎی ﻣـﺸﺘﺮی و ﻣﺘﻐﻴـﺮ واﺑـﺴﺘﻪ رﺿﺎﻳﺖ ﻣﺸﺘﺮی راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﺎداری از ﻧﻮع ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻣﺜﺒﺖ در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ وﺟﻮد داشت.
حسینی هاشم زاده (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان بررسی عوامل موثر بر رضایت مندی مشتریان بانک صنعت و معدن نتایج یافتهها را اینگونه گزارش می کند که متغیر کیفیت خدمات (شامل ۵بعدآن) بیشترین تاثیر را (۴۴%) بر رضایت مشتریان دارد و بعد از آن به ترتیب نگرش مشتریان به کارکنان بانک (۳۳%)، ارزیابی آنان از قوانین و مقررات بانک (۲۸%)، تحصیلات مشتریان (۱۲%)، و پایگاه مشتریان (۷%) تغییرات، متغیر رضایت مشتریان را تبیین میکنند.
باقری (۱۳۸۶) در پژوهشی تحت عنوان بررسی نگرش مدیران و اعضای هیات علمی دانشگاه ارومیه نسبت به پذیرش مدیریت کیفت فراگیر و رابطه آن با برخی ویژگی های دموگرافیک آنان به این نتایج یافته است: بین سابقه مدیریت مدیران با نگرش آنان نسبت به پذیرش مدیریت کیفیت فر اگیر ارتباط معنی داری مشاهد نشد، ولی بین سابقه خدمت و مرتبه علمی اعضای هیات علمی با دو مولفه مشتری محوری و کار تیمی ارتباط معنی داری در سطح ۰۱/۰ مشاهده شد. در مجموع مدیران در زمینه پذیرش و بکارگیری اصول مدیریت کیفیت فراگیر در دانشگاه نظر مساعدتری داشتند.
یار محمدی (۱۳۸۵) در پژوهشی تحت عنوان بررسی آرای کارکنان و کارشناسان ستادی مناطق آموزش و پرورش تهران درباره روش های اجرایی مدیریت کیفیت جامع به این نتایج دست یافته است:
۱- اهمیت دادن به آموزش، تقویت مدیریت مشارکتی، حذف موانع ارتباطی در بین مدیران و و کارشناسان توجه به مشتری مداری، توجه به روند پیشرفت فعالیت های جاری، مسئوولیت پذیری و تعهد در اجرای موفقت آمیز مدیریت کیفیت فراگیر موثر است.
۲- بین آرای مدیران و کارشناسان ستادی مناطق آموزش و پرورش تهران از نظر روش های اجرایی مدیریت کیفیت فراگیر تفاوت معناداری وجود ندارد.
خنیفر و حیدرنیا (۱۳۸۵) در پژوهش خود با عنوان رابطه بین مدیریت کیفیت جامع و رضایت مشتریان در بخش خدمات نتایج را این چنین گزارش دادند که ۱٫ بین توانمندسازی کارکنان و رضایت مشتری رابطه مستقیم و معناداری وجود داشت ۲٫ همچنین بین دیگر ابعاد مدیریت کیفیت جامع نظیر پاسخگویی، سرعت در ارائه خدمات، صحت در ارائه خدمات، زیبایی فضای خدمات، اعتماد محوری، شفافیت و اطلاع رسانی، انعطاف پذیری و رعایت ملاحظات ارزشی و اعتقادی با رضایت از مشتریان رابطه معنادار و مستقیمی وجود داشت.
۲-۲-۲- تحقیقات خارجی
در پژوهش پاتانایاک (۲۰۱۱) با عنوان تاثیر مدیریت کیفیت جامع بر رضایت مشتری در صنعت بانکداری هند یافته ها حاکی از آن بود که ۱٫ همبستگی بالایی بین متغیرهای مدیریت کیفیت جامع وجود داشت. ۲٫ همچنین بین ابعاد مدیریت کیفیت جامع (توانمندسازی کارکنان و پاسخگویی، سرعت در ارائه خدمات، صحت در ارائه خدمات، زیبایی فضای خدمات، اعتماد محوری، شفافیت و اطلاع رسانی، انعطاف پذیری و رعایت ملاحظات ارزشی و اعتقادی با رضایت از مشتریان رابطه معنادار و مستقیمی وجود داشت.
در پژوهش دیگری که تانیننا، پومالنا و سندستروم (۲۰۱۰) با عنوان قدرت مدیریت کیفیت جامع: تجزیه و تحلیل و اثرات آن بر سودآوری، بهره وری و رضایت مشتری انجام دادند نتایج نشان داد که ۱- مدیریت کیفیت جامع تاثیر مثبت و معناداری بر سودآوری دارد. ۲- مدیریت کیفیت جامع تاثیر معناداری بر سودآوری و رضایت مشتریان دارد. اما در بین متغیرهای سه گانه وابسته ابعاد مدیریت کیفیت جامع بیشترین تاثیر را بر رضایت مشتری داشتند.
ترمن فیش، کاراکاش و یاسن (۲۰۰۹) با انجام تحقیقی تحت عنوان مدیریت کیفیت فراگیر به نتایج اساسی زیر دست یافتند:
۱- در مورد ادراک معلمان، مسائلی با شاخص های شیوه (مدیریت کیفیت جامع) مخصوصاً از جهت تغییر مدیریت وجود داشت. تفاوت های چشمگیری در بین ادراک معلمان در شیوه های مدیریت کیفیت فراگیر وابسته به متغیرهای شاخه ای، سطح آموزش و استخدام وجود داشت؛ در حالی که هیچ تفاوت معناداری مطابق با حالت متغیرها وجود نداشت.
۲- دلالت های عملی پرسشنامه نیز بر این مبنا بود: یافته ها، بیانگر نیاز به تغییر مدیریت کارآمد، آموزش کارمندان و به کارگیری منابع انسانی به منظور کسب نظام گسترده مدیریت کیفیت برای تحقق اصول مدیریت کیفیت فراگیر بود.
۳- اصلیت ارزش در این پژوهش: بهبود کیفیت یک فرایند مستمر است که باید از سطح عملی به مدیریت عالی برده شود. مدارس ابتدایی به عنوان زیر نظام اساسی نظام آموزش عالی بر سطوح فوقانی مدارس با نتایج درست اثرگذار است. بنابراین، تلاش های مدیریت کیفیت فراگیر در مدارس ابتدایی به طور اساسی برای کسب یک نظام عالی کیفیتی آموزش، مهم است.
فینبرگ^[۱۰۸] (۲۰۰۶) به مطالعه شاخصهای عملیاتی رضایت مشتریان از مراکز تماس و فروش تلفنی پرداخت. نتایج حاصل از مطالعه نشان داد که تنها عاملهای درصد موفقیت در تماس اول و رعایت برنامه زمانی پاسخگویی، با رضایت مشتری رابطه معناداری دارد. و درصد موفقیت در تماس اول بیشترین اثر را بر رضایت مشتریان داشت.
بدیکس (۲۰۰۶) پژوهشی را با عنوان چالشهای عملیاتی شرکت تلفن بیسیم محلی در جنوب شرقی آمریکا با هدف بیان تصمیمهای کلیدی مدیریتی برای غلبه بر چالشهای پیش روی این مراکز (از جمله درآمد و هزینه این مراکز) انجام داد. نتایج مطالعه وی نشان داد که بهرغم وجود ارتباط آماری معنادار چهار عامل مورد نظر استفاده مؤثر از فناوری، نیروی کار، مدیریت ظرفیت و مدیریت تقاضا، استفاده مؤثر از نیروی کار، در کیفیت ارائه خدمات و رضایت مشتری نقش اساسی دارد.
پژوهش دیگری توسط آرمستد^[۱۰۹] (۲۰۰۲) در زمینه عوامل مؤثر بر رضایت مشتریان از مراکز فروش تلفنی در شرکتهای بیمه در رشته بیمه اموال انجام شد. نتایج مطالعه نشان داد که سازمانها از طریق تمرکز بر مشتری (تعهد به مشتری) و درک نیازهای وی، میتوانند به رضایت مشتریان مراکز فروش تلفنی دست یابند.
بل و ولش (۱۹۹۸) درپژوهشی تحت عنوان ویژگی های آموزش مدیریت کیفیت فراگیر و ارتباط آن با اجرای اثر بخش مدیریت کیفیت فراگیر در سازمانهای آموزشی به این نتایج دست یافته است:
۱- بین آگاهی از کیفیت با اجرای اثربخش مدیریت کیفیت رابطه وجود دارد.
۲- بین بهسازی فرایندها با اجرای اثربخش مدیریت کیفیت رابطه وجود دارد.
۳- بین اقدامات مدیریتی با اجرای اثربخش مدیریت کیفیت رابطه وجود دارد.

۳ – منافع حاصل از ارزش طول عمر مشتری
۴ – عملکرد مثبت از طریق افزایش قدرت پیش بینی
۵ – افزایش موانع برای ورود رقبای جدید

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲-۱-۱-معیارهای تشخیص وفاداری مشتری
- ترجیح دادن مارک تجاری با رضایت و خشنودی مشتری تاثیر متقابل دارد و روی وفاداری رفتاری مشتریان تاثیر می گذارد و بر اساس سهم از کیفیت پول مشتری محاسبه می شود .
- قصد و نیت برای خرید مجدد : محققین از دیرباز از اهداف و مقاصد خرید مجدد برای کمک به پیش بینی رفتار خرید در آینده استفاده کرده اند .
- هدف برای توصیه کردن : قصد و نیت برای توصیه ، بهترین واحد اندازه گیری برای پیش بینی نه تنها رفتار توصیه کردن مشتریان بلکه رفتار برای خرید آنها نیز می باشد .
- توصیه های مشتری : توصیه های مشتری نشان می دهد که آیا پاسخ دهنده واقعاً شرکت یا مارک تجاری را به فرد دیگر توصیه می کند یا نه.
- روند خرج کردن : یک ضرب المثل معروف در رشته بازاریابی وجود دارد که رفتار مشتری پیشین ، یک پیش بینی نسبتاً خوب برای رفتار مشتری آینده خواهد بود . این عقیده مطرح می باشد که این روش اندازه گیری به بهترین وجه می تواند رفتار وفاداری آتی مشتریان و درنهایت رشد شرکت را پیگیری کند و بنابراین بر معیارهای دیگر فائق می آید .
۲-۲-۱-۲-نمونه های عملی وفادار سازی مشتریان در بانک های مطرح دنیا
بانک فرست یونیون^[۱۴۵] که از مشتریان وفادار بانک در جشن تاسیس بانک از آنها دعوت شده و می توانند برای یکی از نزدیکان خود به صورت رایگان حساب بانکی افتتاح نمایند که این فرد از خدمات ویژه ای از سوی بانک برخوردار خواهد شد .
بانک فرست یو . اس . ای ^[۱۴۶] این بانک با « برنامه ی به محض تقاضای شما » برای مشتریان پرسشنامه ای ارسال می نماید . در پرسشنامه نام و تاریخ تولد افراد نزدیک شما ، در مورد سرگرمی های شما ، مجلات ، فعالیت های فرهنگی و ورزشی و چیزهای مورد علاقه شما سوال می شود .
همچنین برنامه های مربوط به بانک های یو . ا. بی بانک با شعار « بانک در نوک انگشتان شماست » و قرار دادن تصویر اشخاص حقیقی بر روی کارت های الکترونیکی و یا گذاشتن آرم مشتریان حقوقی ویژه ی خود بر روی دسته چک و یا کارت های الکترونیک کارکنان آن سازمان است .
بانک امریکا^[۱۴۷] با بهره گرفتن از بانکداری بدون کاغذ ^[۱۴۸] و پشتیبانی و حمایت از بازپروری زباله ها ( کاغذ و …) یکی از مهم ترین اصول اخلاقی را در نزد مردم امریکا به اجرا گذاشته به طوری که از این طریق توانست شهرت و اعتبار خود و مشتریانش را در جامعه ی امریکا دوچندان سازد .
بانک میامی^[۱۴۹] با اتاق های ویژه با مبلمان راحت و پذیرایی با قهوه و میوه و خدمات را در خانه و محل کار مشتریان ارائه می دهد .
دی.بی.اس بانک^[۱۵۰] از طریق ارائه خدمتی با عنوان هشت^[۱۵۱] مشتریان خود را بسیار خشنود ساخت و موجب جذب مشتریان بسیاری به این بانک گردید . عدد ۸ لاتین بیانگر اتصال بانک و شرکت مشاوره ای به عنوان دو حلقه ی متصل به هم هستند .
یونیون بانک ^[۱۵۲] با تشکیل باشگاه مشتری در این بانک و ارائه ی کارت باشگاه به مشتریان ویژه ی این بانک توانست در اذهان عمومی موقعیت های ویژه ای را بدست آورد . بانک ولس فارگو^[۱۵۳] یک تابلو با عنوان ( ۵ دقیقه یا ۵ دلار ) آویخته است ، بدان معنی که اگر مشتریان برای دریافت خدمات بانکی بیش از ۵ دقیق در شعب این بانک معطل شوند و در صف بمانند بانک ۵ دلار به حساب آنها منظور خواهد کرد .
۲-۲-۱-۳-هفت دستور طلایی برای جلب رضایت مشتریان وفادار
دکتر دومینگ توربین استاد دانشگاه انستیتیو بین المللی توسعه مدیریت سوئیس تئوری خود را تحت عنوان « هفت دستور طلایی » ارائه داده و آن را در ده ها شرکت از جمله : مزدا ، ماتسوشیتا ، کانو ، کانن ، فوجی ، زیراکس ، سونی ، توشیبا ، شا ، سومیتوموشوجی ، تویوتا ، یوکوکاوا به مورد اجرا در آورده و به این وسیله کارآمدی آن را به اثبات رسانده است . هفت دستور طلایی عبارتند از :
دستور اول – تعیین و تبیین ماموریت شرکت در راستای تامین منافع و خواسته های مشتری . برای تحقق این هدف باید به شش سوال توجه ویژه مبذول داشت :
۱ – نگهداری مشتری و وفاداری او ، تا چه حد در ساختارها و باورهایمان مورد فهم ، درک و عمل واقع شده است؟
۲ – آیا مدیریت برای رفع موانع نگهداری مشتری و ایجاد وفاداری او اقدام کرده و راه کارهای موثر و مطمئن در این زمینه را وجهه ی همت خود قرار می دهد ؟ اگر نه ، چرا ؟
۳ – آیا برای نگهداری مشتری وفادار ، از اطلاعات به طور موثر استفاده می شود ؟
۴ – آیا اندازه گیری اطلاعات مربوط به نیازهای مشتری توانسته فاکتورهای اصلی انتخاب مشتری را به ما نشان دهد ؟
۵ – میزان کارایی و عملکرد شرکت های رقیب در قبال دیگر مشتریان چیست ؟
۶ – شکاف عملکرد ما در کجا قرار د ارد و این شکاف به چه میزان است ؟
دستور دوم – درگیر ساختن و متعهد کردن دائمی مدیران ارشد در پیشبرد کارهای مربوط به مشتری . یکی از علل موفقیت مدیران ژاپنی این بود که تنها دغدغه آنها تامین خواسته مشتری بود ، آن هم در عمل ، نه در حرف . ولی در همان ایام دغدغه مدیران امریکا و اروپا تنها منافع کوتاه مدت شرکت بود .
دستور سوم – گزینش کارکنان مناسبی که حداقل چهار ویژگی داشته باشند :
۱ – به کار مشتری فوق العاده اهمیت بدهند .
۲ – هم در زمینه ارتباطات شخصی و هم در برخورد تخصصی مطلوب ترین شیوه ها را مد نظر داشته باشند .
۳ – شکایت واصله را با دقت و اهمیت بررسی کنند .
۴ – فرایند ارتباطات هوشمندانه را شبیه سازی کرده و همواره آماده جوابگویی به مسائل مطرح شده از سوی مشتری باشند .
دستور چهارم – آموزش و بهسازی کارکنان ، اولین قدم در فرایند بهبود مستمر « آموزش » است که هدف از آن ایجاد تلقی مثبت از خدمات و القای انگیزه های لازم در کارکنان ، به منظور جلب رضایت مشتری است و برای این کار باید افرادی تحت عنوان « رایزن فرزانه » و « خردمند » در شرکت حضور داشته باشند که سایر کارکنان را در یک فضای عملی و بستر مناسب با ضرورت های فرهنگ مشتری مداری آشنا گردانند .
دستور پنجم – رایج ساختن استانداردهای کیفیت و ارزیابی دائمی و میزان رعایت آنها به نحوی که بطور مرتب استانداردهای تازه را جایگزین ساخته ، به کسانی که آنها را رعایت می کنند پاداش و تشویق اعطا نماییم .
دستور ششم – استفاده از فناوری روز برای دستیابی به رضایت مشتری ، مثل پاسخ دادن سریع به تقاضای مشتری با بهره گرفتن از تجهیزات مدرن رایانه ای و روش های دیگر .
دستور هفتم – خلاقیت برای حرکت به فراسوی انتظارات مشتری
دلایلی که سازمان را وادار می سازد که بیشتر از رضایت فعلی مشتری را مورد توجه قرار دهد این است که :
۱ – مشتریان کوچک به طور بالقوه امکان تبدیل شدن به مشتریان اصلی را دارا می باشند .
۲ – با اندازه گیری خواسته های مشتریان در مرحله اول و اندازه گیری میزان رضایت او بعد از عمل می توان فرمول های کارآمدی را در این زمینه کشف کرد .
۳ – تلاش های مستمر ، تعهد مدیریت و داشتن ارتباطات تنگاتنگ با مشتری و مطرح بودن رضایت مشتری به عنوان مهم ترین دغدغه ، باعث می شود که سازمان هرچه سریعتر به اهداف خود نائل شود . ( پوریا سیفی ، ۱۳۸۵ :۱۱۲)
۲-۲-۲-رضایت مشتری
رضایت مشتری یک عامل کلیدی در شکل گیری تمایل خرید آتی مشتریان به شمار می رود . همچنین مشتریان راضی به احتمال از تجربه خوبشان نزد دیگران صحبت خواهند کرد . این امر بویژه در فرهنگ های شرقی که زندگی اجتماعی به گونه ای شکل یافته است که ارتباطات اجتماعی با دیگر افراد جامعه را بهبود بخشد ، از اهمیت بیشتری برخوردار است . (جمال و ناصر،۲۰۰۲ :۱۵۸ )
اگرچه رضایت را تفاوت بین انتظار و عملکرد تعریف کرده اند با این حال تفاوت هایی بین کیفیت و رضایت وجود دارد . از آن جمله پاراسورمان و همکارانش می گویند که رضایت یک تصمیم پس از تجربه است در حالیکه کیفیت اینگونه نیست و از طرفی در ادبیات رضایت انتظارات از جنس « خواهد »^[۱۵۴] در حالیکه در ادبیات کیفیت خدمات ، انتظارات از جنس « بایستی » ^[۱۵۵] است . ( پارارسورامان ، ۱۹۹۱ : ۱۷۴)
همچنین سیلوستر و جانسون با الهام از عوامل بهداشتی – انگیزشی هرزبرگ سه نوع از عوامل ، شامل عوامل بهداشتی ، عوامل راضی کننده و عوامل دوگانه ( عواملی با قابلیت راضی کنندگی و ناراضی کنندگی ^[۱۵۶] ) را معرفی کرده اند . کادوت و تارگن دسته ی چهارمی از عوامل را تحت عنوان عوامل خنثی معرفی کرده اند (Harrison,2000 :95). یعلاوه استرندویک و لیلجاندار اظهار می کنند برای ارزیابی کیفیت خدمات نیازی به تجربه ی آن نیست و می توان خدمات را بر اساس دانش درباره ی ارائه کننده خدمت ارزیابی کرد . درحالیکه رضایت یک دیدگاه درونی است و حاصل تجربه ی خود مشتری از خدمت است . (استرندویک و همکاران ، ۱۹۹۴: ۲۵۴)
سرانجام اینکه تحقیقات متعددی در خصوص ارتباط بین کیفیت خدمات و رضایت صورت گرفته است . یافته ی برخی از این تحقیقات بیان کننده آن است که رضایت منجر به کیفیت خدمات می شود . ^[۱۵۷]بر عکس نتایج برخی از تحقیقات محققانی مانند راست و اولیور ^[۱۵۸] ، نشان می دهد که کیفیت خدمات پیش آیند رضایت مشتری است . همچنین تحقیقات کرونین و تیلور ^[۱۵۹] و نیز سورشاندار و دیگران ، ۲۰۰۲نشان می دهد که بین رضایت و کیفیت خدمات ارتباطی دوسویه وجود دارد .
۲-۲-۲-۱-فلسفه ی رضایت مشتری
رضایتمندی مشتریان ، تاثیری شگرف بر حیات حال و آینده ی یک سازمان خواهد داشت . اشلسینگر و هسکیت ( ۱۹۹۱ ) با ارائه ی یک نظریه تحت عنوان « چرخه خدمت مطلوب » اعتقاد خویش را مبنی بر وجود رابطه ما بین مشتریان رضایتمند و کارکنان رضایتمند در سازمان به صراحت بیان کرده اند .
شکل ۲-۴ چرخه ی خدمت مطلوب
مطابق نظریه مذکور ، احساس رضایتمندی موجب افزایش آستانه تحمل برای پرداخت بهای بیشتر در قبال محصول مورد نیاز خواهد شد که می توان از این طریق ، میزان مزایا و سطح دستمزد پرداختی به کارکنان سازمان را افزایش داد . این امر ، خروج و جایگزینی نیروهای کار را کاهش می دهد . علاوه بر تامین رضایت شغلی کارکنان و بهبود روحیه ی کاری ، احتمال تامین رضایت مشتری نیز بیشتر می گردد . سازمانی که این فلسفه را دنبال می نماید ، موفق تر و در نهایت دارای سود بیشتری می شود . در این وضعیت منافع کارکنان ، مشتریان و صاحبان سازمان تامین می شود . لذا وضعیت برد برد برد حاکم می گردد (باتسون و هافمن ، ۱۹۹۹ :۳۶۵).اگرچه به عقیده تعدادی از منتقدان ، تئوری چرخه ی خدمت مطلوب به دور از واقعیت و بر مبنای شرایطی کاملاً آرمانی عنوان شده است ، ولی با این وجود هدف ارزشمندی است که باید دنبال شود . اصلی ترین انتقاد دراین زمینه رابطه مفروض میان رضایت کارکنان و رضایت مشتری را مورد تردید قرار می دهد(Seongcheol,2004:187) به نظر اغلب ما رفتارهایی که منجر به حداکثر رساندن رضایت کارکنان می شود می تواند رضایت مشتریان را کاهش دهد . به عقیده متخصصین منابع انسانی ، حمایت کامل از کارکنان و توانمند سازی آنان از طریق روش های اجرایی مناسب جهت درک و پذیرش هر چه بهتر سیاست ها و کارکردهای مدون سازمان ، در راستای ارائه ی خدمات مطلوب به مشتریان ، بهترین رویکرد برای حفظ تعادل میان رضایت کارکنان و رضایت مشتری حداقل از سه طریق منجر به افزایش درآمد و سود عرضه کننده می شود .
تکرار خرید مشتری راضی در مورد کالاهای روزمره

لی می و ویلسون (٢٠٠٨) در مطالعه مروری مداخلات مرتبط با درمان آزردگی وجودی در ارتباط با بیماری‌های تهدیدکننده زندگی، نشان دادند که هدف کلی مداخلاتی مثل گروه درمانی حمایتی-بیانگر^[۱۸۷]، گروه درمانی شناختی-وجودی، روان‌درمانی گروهی متمرکز بر معنا^[۱۸۸] و مداخلات معنا محور^[۱۸۹] و غیره ایجاد فضایی حمایتی برای کمک به آن‌ها جهت سازگاری با نیازهای بیماری و ارتقای کیفیت زندگی‌شان و مقابله با منابع فشار روانی ناشی از سرطان و یافتن معنای شخصی‌شان و پاسخ به سؤالات وجودی بیماران مبتلا بوده است و علی‌رغم وجود برخی محدودیت‌ها تا حدودی در تخفیف آلام وجودی این بیماران موثر بوده‌اند لیکن تنها به نیازهای بیماران پرداخته‌اند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کیسان، بلاچ، اسمیت، کلارک، میاچ، اِکین، رنجری و اسنایدر (۲۰۰۳) در مطالعه‌ای تحت عنوان«اثربخشی روش گروه درمانی شناختی وجود گرا بر بهبود وضعیت خلق و نگرش ذهنی زنان مبتلا به مراحل غیر منتشر سرطان که مشغول دریافت شیمی‌درمانی بودند» به این نتیجه رسیدند که شیوه گروه درمانی وجودگرا باعث کاهش اضطراب و افسردگی و بهتر شدن روابط خانوادگی بیماران شد و در مجموع این روش را مفید ارزیابی کردند.
بریتبارت (۲۰۰۳) در مطالعهای تحت عنوان اثربخشی گروه درمانی وجودی در مداخلات درمانی افراد مبتلا به سرطان بیان کرد؛ در گروههایی که افراد درگیر بیماریهای مزمن میگردند، به مرور زمان معنا و امید خود را از دست داده و دچار افسردگی میگردند. لذا درمانهای وجودی برای کاهش افسردگی و افزایش امید این دسته از بیماران یکی از مناسبترین شیوه های درمانی است.
مطالعات رواندرمانی انجام‌شده در خارج از کشور:
اسکویلی ^[۱۹۰]و همکاران (۲۰۱۲) در مطالعه‌ای تأثیر امید در سلامتی بیماران مبتلا به ایدز را مورد بررسی قرار دارند . آن‌ها با بهره گرفتن از مقیاس خود گزارشی بعلاوهی آزمایش نمونه خون بیماران مبتلا به ایدز، میزان سلامتی آن‌ها را پس از امید درمانی ارزیابی کرده و به این نتیجه رسیدند که افزایش امید منجر به افزایش سلامتی در این بیماران می‌گردد.
بلیر^[۱۹۱](۲۰۰۴) در تحقیقی تحت عنوان بررسی تأثیر امیدواری در گروه درمانی نشان داد که امیدواری که نوعی احساس امکان‌پذیر بود، یک رویداد یا رفتار مطلوب در آینده است، عامل مهم در روان‌درمانگری فردی و گروه درمانی به حساب می‌آید.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱ مقدمه
در این فصل نوع مطالعه، جامعه مورد بررسی، ملاکهای انتخاب شرکت‌کنندگان در پژوهش، حجم نمونه و روش محاسبه آن، متغیرهای پژوهش و نحوه سنجش آن‌ها، روش جمع‌ آوری داده ها و تجزیه و تحلیل آن‌ها، شیوه انجام کار و ملاحظات اخلاقی به تفضیل مطرح شده است. همچنین سرفصل محتوای جلسات درمانی در انتهای فصل به اختصار بیان شده است.
۳-۲ روش مطالعه
در این پژوهش از طرح تک موردی^[۱۹۲]استفاده شده است. یک آزمایش تک موردی که گاهی آن را آزمایش تک آزمودنی^[۱۹۳] یا آزمایش سریهای زمانی^[۱۹۴] نامیده‌اند، آزمایشی است که مشتمل بر تحقیق فشرده بر روی یک فرد یا تعدادی از افراد است که به عنوان یک گروه واحد در نظر گرفته میشوند. همان طور که توماس کراتوچویل توضیح داده است، طرحهای تک موردی «مشتمل بر تحلیل فشرده در ارگانیزم های واحد» است. آزمایشهای تک موردی به خوبی متناسب با پژوهشهای اصلاح رفتار است که در مشاوره، روان‌درمانی، مراقبتهای درمانگاهی و پژوهشهای مربوط به مواد مخدر به وفور یافت میشود (گال، بورگ و گال،٢٠٠۵؛ ترجمه نصر و همکاران، ١٣٨۶).
آزمایشهای تک موردی را نباید با پژوهش موردی^[۱۹۵] معادل دانست. هرچند هر دو به مورد معطوف‌اند، ولی از نظر طرح و هدف با یکدیگر تفاوت زیادی دارند. پژوهشهای موردی به یک عمل آزمایشی وسیعتر (معمولاً یک برنامه به مقیاس بزرگ) میپردازد که در یک موقعیت میدانی اجراشده و به شدت بر داده‌های کیفی تکیه دارد (گال، بورگ و گال،٢٠٠۵؛ ترجمه نصر و همکاران، ١٣٨۶).
در این مطالعه از طرح AB که مبنای طرحهای تک آزمودنی است، استفاده شد. پژوهشگر این طرح را از طریق انتخاب یک شرکت‌کننده برای آزمایش، یک یا چند رفتار هدف، اندازه های رفتارهای هدف و یک عمل آزمایشی شروع میکند. سپس رفتار هدف به طور مکرر در خلال دوره خط پایه اندازه گیری میشود (A). سرانجام عمل آزمایشی (B) هنگامی که پژوهشگر به اندازه گیری رفتار هدف ادامه میدهد، اجرا میگردد.
اگر تفاوت بین میانگین اندازهگیریهای A و B از نظر آماری معنادار باشد، میتوانیم نتیجه بگیریم که یک تغییر پایا از مرحله خط پایه تا مرحله عمل اتفاق افتاده است. این طرح فقط باید هنگامی مورد استفاده قرار گیرد که هیچ جانشین مناسبی موجود نباشد یا اینکه پژوهشگر آن را به عنوان یک مطالعه مقدماتی انجام دهد تا به دنبال آن آزمایشی با طرحی دقیقتر اجرا کند (گال، بورگ و گال،٢٠٠۵؛ ترجمه نصر و همکاران، ١٣٨۶).
به عنوان یک قاعده کلی، در هر مرحله از یک طرح تک موردی باید طول و تعداد اندازه گیری‌ها تقریباً مساوی باشد، در غیر این صورت، عدم تعادل، تحلیل آماری و تفسیر اثرهای عمل آزمایشی را پیچیده میکند (گال، بورگ و گال،٢٠٠۵؛ ترجمه نصر و همکاران، ١٣٨۶). با وجود محدودیتهای این طرح در مقایسه با بقیه طرحها، از تاریخچه های موردی غیرآزمایشی درباره اثرات درمان، شواهد بهتری ارائه میکند (بیابان‌گرد،١٣٨۶).
در این پژوهش از دو خط پایه اولیه، ادامه خط پایه در مرحله درمان طی سه مرحله و دو خط پایه پیگیری استفاده شده است؛ بنابراین، متغیر وابسته بیست روز قبل و سرانجام در جلسه آغازین پیش از اجرای متغیر آزمایشی، به منظور اندازه گیری خطوط پایه مورد اندازه‌گیری قرارگرفته و نتایج آن با سه مرحله اندازه گیری در فرایند درمان و پایان مداخله و سرانجام دو مرحله پیگیری، مورد سنجش قرار گرفت.
دلیل استفاده از این طرح در این پژوهش، در دسترس نبودن تعداد زیاد نمونه ها در هنگام مطالعه، غیراخلاقی بودن بازداری درمان در مرحله خط پایه و تلاش برای بازگرداندن مراجعان به وضعیت قبل درمان است (لانتز، گریگور ٢٠٠٠، گال، بورگ و گال،٢٠٠۵؛ ترجمه نصر و همکاران، ١٣٨۶).
همچنین از آنجایی که طرحهای تک موردی به آزادی و فردیت مراجع احترام میگذارند و بودن و هستی مراجع را غنا می‌بخشد، بسیاری از وجودگرایان این طرح را ارزشمند تلقی میکنند (فرانکل،۱۹۹۶؛ کوندرات،۱۹۹۲؛ لانتز،۱۹۷۹، ۱۹۸۶،۲۰۰۱، می، ۱۹۸۳؛ یالوم، ۱۹۸۰؛ نقل از لانتز، ۲۰۰۴). لازم به یادآوری است، درعین‌حال که طرحهای تک آزمودنی از نوع A-B-A-B و طرح با خط پایه چندگانه^[۱۹۶] روش های کاملتری از پژوهشهای تک آزمودنی محسوب میشوند، اما به دلایل زیر از این روشها استفاده نشد:
استفاده از این روشها فرایند نمونهگیری را دشوار کرده و لذا احتمال ریزش را بالا میبرد.
روش اندازه گیری مکرر برای جمعیت خاص این پژوهش مناسب نبود، چرا که این جمعیت شرایط روحی مناسبی برای تکمیل مکرر پرسشنامه را نداشتند و اجرای پرسشنامه به صورت مکرر در جلسات اولیه درمان، ایجاد رابطه درمانی بین مشاور و مراجع را مختل می‌کرد و مانع از برقراری ارتباط درمانی میگشت.
روش های یادشده، بیشتر جهت اندازه گیری مشکلات رفتاری قابل‌مشاهده کاربرد دارد.
۳-۳ جامعه آماری و گروه نمونه
جامعه آماری این پژوهش شامل زنان مبتلا به HIV مثبت بود. گروه نمونه سه نفر از بین زنانی که در زمان نمونه‌گیری (زمستان ۱۳۹۲) جهت مشاوره و درمان پزشکی خود به کلینیک سبزه پرور کرج (وابسته به دانشگاه علوم پزشکی البرز) مراجعه و آمادگی لازم جهت شرکت در طرح مداخله را دارا و واجد شمول بودند، براساس از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند.
۳-۳-۱ ملاک‌های شمول:
- داشتن دامنه سنی بین ۲۰ تا ۳۵ سال
- گذشتن بیش از یک سال از زمان تشخص ابتلا به HIV مثبت
- مجرد بودن در هنگام اجرای پژوهش (مطلقه، فوت همسر، مجرد)
- کسب نمره بالاتر از خط برش (>30) پرسشنامه نشانگان افت روحیه کیسان و همکاران (۲۰۰۴)
- داشتن حداقل مهارت کلامی لازم و آمادگی برای شرکت در جلسه رواندرمانی داشته باشند (براساس نتایج مصاحبه تشخیصی اولیه).
- عدم علائم افسردگی در زنان مبتلا براساس اندازه‌گیری پرسشنامه افسردگی بک ویرایش دوم (BDI-II) به منظور تشخیص افتراقی بین افسردگی و نشانگان افت روحیه.
۳-۳-۲ ملاک‌های عدم شمول:
- ابتلا افراد به هر نوع بیماری جدی دیگر به غیر از HIV (شامل سل، هپاتیت و ….).
- استفاده از هرگونه خدمات روان‌درمانی و مشاوره در زمان اجرای پژوهش و یا قبل از آن.
-وضعیت جسمانی نامناسب و ممانعت آن برای شرکت در جلسات.
- استفاده از داروهای روان‌پزشکی.
- علائمی حاکی از وجود اختلال جدی در محور III, II, I راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی (DSM IV) با توجه به مراجعه به پرونده‌های پزشکی بیماران.
۳-۴ روش نمونه‌گیری و حجم نمونه
با توجه به موضوع و نوع مطالعه، شرکت‌کنندگان پژوهش با بهره گرفتن از روش «نمونه‌گیری مبتنی بر هدف» انتخاب شدند. نمونه‌ها از بین بیماران مراجعه‌کننده به مرکز بهداشتی-درمانی سبزه پرور انتخاب شدند. از بین افرادی که برای شرکت در جلسات شناخت درمانی هستینگر آمادگی داشتند با توجه به معیارهای شمول و عدم شمول تعداد ٣ نفر به مطالعه دعوت شدند. مداخله به مدت ۱۰ جلسه ۹۰ دقیقهای یک بار در هفته برای هر فرد به صورت جداگانه اجرا شد و کل فرایند اجرا ۶ ماه به طول انجامید.
۳-۴-۱ شرکت‌کننده اول:
زینب ۳۵ ساله و اهل حصارک کرج، تحصیلات سیکل و از طبقه اقتصادی-اجتماعی متوسط برخوردار بود. او در سن ۱۶ سالگی ازدواج کرده ولی همسر او حدوداً ۴ سال پیش در اثر مصرف بیش از حد مواد و مبتلا شدن به بیماری HIV مثبت در زندان و عود این بیماری و پایین آمدن بیش از حد میزان CD4، فوت کرده بود. او در حال حاضر مجرد و دارای ۲ فرزند یک دختر به نام ستاره ۱۴ ساله و یک پسر به نام کوروش ۱۷ ساله بود. زینب حدوداً ۶ سال پیش علائم این بیماری را در خود دیده بود؛ تب شدید، عرق مداوم بر بدن، ضعف بدنی، حالت تهوع و حالاتی مانند آنفولانزا ولی چون آگاهی از این بیماری نداشت متوجه آن نشده بود بعد از گذشت بیش از یک سال در اثر عود علائم و آگاهی از این که همسر او به HIV مبتلا بوده است به مشاوره مراجعه کرده و بعد از دادن آزمایش متوجه بیماری خود شده بود. نمره نشانگان افت روحیه زینب در اندازه گیری اولیه ۴۸ بود که بالاتر از نقطه برش قرار داشت. نمره تحریفات شناختی او هم ۴۰ بود.
۳-۴-۲ شرکت‌کننده دوم:
بهار خانمی ۳۰ ساله و در نظرآباد کرج سکونت داشت. تحصیلات بهار دیپلم بود. در حال حاضر شغلی نداشت و خانه‌دار بود. از نظر اقتصادی- اجتماعی در سطح متوسطی قرار داشت. او در سن ۱۸ سالگی ازدواج کرده بود ولی همسرش به علت اعتیاد شدید، از دست دادن کبد خود و مبتلا شدن به این بیماری از طریق روابط نامشروع فوت کرده بود. او فرزندی نداشت. بهار از طریق رابطه با همسرش دچار این بیماری شده بود که حدوداً ۴ سال از مبتلا شدن به این بیماری می‌گذشت. او بعد از آگاهی یافتن به بیماری همسر سریعاً به مشاوره مراجع کرده و بعد از نمونه‌گیری از مبتلا شدن به این بیماری آگاهی یافته بود. نمره نشانگان افت روحیه بهار در اندازه گیری اولیه ۵۸ بود که بالاتر از نقطه برش قرار داشت. نمره تحریفات شناختی او هم ۳۵ بود.
۳-۴-۳ شرکت‌کننده سوم:
لیلا، ۲۵ ساله ساکن عظیمیه کرج، دارای تحصیلات دیپلم و خانواده او از سطح اقتصادی-اجتماعی خوبی برخوردار بودند. او شغلی نداشت و از طریق رابطه جنسی با دوست پسر خود به این بیماری مبتلا شده بود و حدوداً دو سالی از مبتلا شدن به این بیماری می‌گذشت. پدرش تاجر و مادرش خیاط بود. او بیان می‌کند که زمانی که با دوست پسر خود بوده با او رابطه‌ی جنسی داشته ولی بعد از مدتی (به دلایلی که در ادامه ذکر خواهد شد) دوست پسر خود را رها می‌کند و به او اعلام میکند که با او نخواهد بود، دوست پسر لیلا بعد از شنیدن حرف او و مطمئن شدن از این که لیلا دیگر با او نخواهد بود بعد از اتمام دوستی با یک تماس در همان سال به او میگوید آزمایش خون بدهد و او به بیماری HIV مبتلا شده است. لیلا هم که از همه چیز بی‌خبر بوده به مشاوره میرود و طی آزمایشهای مکرر در طی یک سال یک دفعه متوجه می‌شود که به این بیماری مبتلا شده است. نمره نشانگان افت روحیه لیلا در اندازه گیری اولیه ۵۵ بود که بالاتر از نقطه برش قرار داشت. نمره تحریفات شناختی او هم ۳۹ بود.
۳-۵ مکان و زمان انجام تحقیق
محل نمونه‌گیری مرکز بهداشتی-درمانی سبزه پرور بود که در زمستان ۱۳۹۲ و بهار ۱۳۹۳ صورت گرفت.
۳-۶ متغیرها و شیوه سنجش آن‌ها

• . ترابی، حسن (۱۹۹۳)، تجدید الفکر الإسلامی، رباط: دار القرافی للنشر و التوزیع، ص ۲۰. ↑

• . بن حلاق، وائل (۱۳۸۸)، تاریخ تئوری­های حقوقی اسلامی، ترجمه محمد راسخ، چاپ دوم، تهران: نشر نی، ص ۳۲۲. ↑

• . ترابی، حسن (۱۹۹۳)، تجدید الفکر الإسلامی، رباط: دار القرافی للنشر و التوزیع، ص ۲۳. ↑

• . ترابی، حسن (۱۹۸۰)، تجدید اصول الفقه الإسلامی، بیروت و خارطوم: دار الفکر، ص ۳۱. ↑

• . درخصوص عواقب سوء مطلق­انگاریِ ناشی از عدم توجه به بستر اجتماعیِ نزول‌ایات، فضل الرحمن – عالم اصلاح­گرای پاکستانی (متوفی ۱۹۸۸) – یک روش­شناسی منطقی و قانع­کننده­تر از نظریه عشماوی ارائه کرده که همانا توازن نسبتاً کاملی میان متن و زمینه دارد. به نظر وی، اصولیون و مفسران سنتی، قرآن و سنت را‌ایه به‌ایه و روایت به روایت بررسی کرده ­اند و حال آن که فقدان ارجاع متقابل به متون (مانند آنچه عشماوی درباره‌ایات شرب خمر توضیح داد) مانع از شکل­ گیری یک جهان­بینی مؤثر شده است که کل زندگی را با معنا و به­هم­پیوسته می­سازد. فضل الرحمن تأکید نموده عنصر اصلی در فهم قرآن و روایات نبوی به مثابه یک کلِ واحد،‌این است که آنها را در بستر یک زمینه یا سابقه تجزیه و تحلیل کنیم.‌این زمینه، گاهی جامعه عرب جاهلی است و گاهی هم جوامع معاصر. برای مطالعه تفصیلی پیرامون دیدگاه تأویلی فضل الرحمن، ر.ک. به:
  

  ( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

  Rahman, Fazlur (1971). “Functional Interdependence of Law and Theology”, in: G. E. Von Grunebaum, ed., in: Theology and Law in Islam, (Wiesbaden: Otto Harrassowitz), pp, 89- 97. ↑

• . برای مطالعه تفصیلی، ر.ک. به: عشماوی، محمد سعید (۱۹۸۳)، اصول الشریعه، بیروت: دار أقراء. ↑

• . برنشتاین، ریچارد (۱۳۹۰)، علم و عقلانیت و فاقد قدر مشترک بودن، ترجمه یوسف اباذری، ارغنون، شماره ۱۵. ↑

• . علمی، محمدجعفر (۱۳۸۶)، بررسی و نقد نظریه فضل الرحمن در بازسازی اجتهاد در دین، علوم سیاسی، شماره ۳۷. ↑

• از جمله روشن‌فکران معروف نومعتزلی در شبه‌قاره هند، فضل­الرحمن است. فضل‌الرحمن، یکی از منتقدان اشاعره بود. او به اصول کلام اشعری (چون پذیرش جبر یا ضدیت آنان با عقل و خصوصاً انکار حسن و قبح عقلی) انتقاد کرده است. او تصریح می‌کند که‌این نگرش اشاعره که اعمال انسان مجازاً به او انتساب یافته و درحقیقت انسان‌ها مسئولیتی در مقابل کارهای خود ندارند، تفسیری غلط از‌ایات قرآن کریم است. در طرف مقابل، فضل الرحمن به دفاع از نظریۀ حسن و قبح عقلی و نیز قول به حدوث قرآن که معتزله مطرح کرده‌اند، پرداخت و مواضع آنان را تأیید کرد. برخی از نومعتزلیان مانند فضل الرحمن دلیل تاریخمند بودن احکام قرآن را تغییر و تحولاتی می‌دانند که در جوامع بشری واقع شده است؛ از‌این ‌رو معتقدند که اصرار بر به اجرا درآوردن تحت‌اللفظی احکام قرآن، بستن چشم خود بر روی تغییرات اجتماعی است که تاکنون رخ داده و یا در حال حاضر نیز به ‌طور آشکار در مقابل چشم ما در حال رخ دادن است و‌این به‌منزله به شکست رساندن مقاصد ارزشی – اجتماعی و اهداف قرآنی است. در مقابل، معتزلیان نه‌تنها احکام قرآن را تاریخمند نمی‌شمارند، بلکه به سبب‌اینکه عقل را فقط قادر به درک برخی احکام می‌دانند و به ناتوانی عقل در دستیابی به تکالیف سمعی اعتقاد دارند،  فلسفه ضرورت وحی را بیان احکام معرفی می‌کنند. برای مطالعه تفصیلی، ر.ک. به: گلی، جواد و حسن یوسفیان (۱۳۸۹)، جریان­شناسی نومعتزله، معرفت کلامی، شماره ۳. ↑

• . گرجی، ابوالقاسم (۱۳۸۹)، تاریخ فقه و فقها، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات سمت، ص ۱۳. ↑

• . ر.ک. به: عابد الجابری، محمد (۱۳۷۶)، دانش فقه؛ بنیاد روش‏شناختى عقل عربى- اسلامى، ترجمه محمدمهدی خلجی، نقد و نظر، شماره ۱۲. ↑

• .Al-Raysuni, Ahmad. (2006). Ibn Ashur Treatise on Maqsid al-Shari’ah, Imam al-Shatibi’s Theory of the Higher Objectives and Intents of Islamic Law, London & Washington: International Institute of Islamic Thought. ↑

• . بن عبدالحمید، عبدالوهاب بن أحمد (۱۴۱۹ق)، القواعد والضوابط الفقهیه فی کتاب الأم للإمام الشافعی جمعاً وترتیباً ودراسه، الریاض: رساله ماجستیر بکلیه الشریعه بجامعه الإمام محمد بن سعود الإسلامیه، ص ۱۲۸. ↑

• . بن کبیر، محمد آشر (۱۴۲۵ق)، دلیل الإستحسان و حجیته؛ دراسه تطبیقیه فی فقه المعاملات، رساله دکتوراه فی اصول الفقه، المکه المکرمه، جامعه أم القری، کلیه الشریعه و الدراسات الإسلامیه؛ و نیز: جغیم نعمان (۲۰۰۵)، دراسه تحلیلیه لمفهوم الاستحسان فی المذهب الحنفی: بین مرحلتی التأسیس والتدوین، مجله الإسلام فی آسیا، المجلد الثانی، العدد الثانی. ↑

• . محمدپور دهکردی، سیما اکبریان و رضا اعوانی (۱۳۸۸)، جایگاه عقل و وحی در هندسه معرفت بشری، معرفت فلسفی، شماره ۴، ص ۱۱. ↑

• . برنجکار، رضا (۱۳۷۴)، ماهیت عقل و تعارض عقل و وحی، مجله نقد و نظر، شماره ۳ و ۴، ص ۱۹۱. ↑

• شکاری، روشنعلی و زهره افشاری قوچانی (۱۳۹۱)، اثبات حکم شرع با حکم عقل و بررسی مصادیق آن، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره ۴۲، شماره ۲، ص ۱۷۰. ↑

• . جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۶۲)، مقدمه عمومی علم حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش، ص ۴۷. ↑

• . تفتازانی، سعد (۱۴۰۹ق)، شرح المقاصد، بیروت: عالم الکتب، ص ۲۹۳؛ و نیز: المرضی الغامدی، خالد بن علی (۱۴۲۹ق)، نقص عقائد الاشاعره و الماتریدیه، الریاض: دار اطلس الخضراء، صص ۸۷- ۲۷. ↑

• . شکاری، روشنعلی و زهره افشاری قوچانی (۱۳۹۱)، اثبات حکم شرع با حکم عقل و بررسی مصادیق آن، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره ۴۲، شماره ۲، ص ۱۷۴. ↑

• . عزتی، ابوالفضل (۱۳۷۵)، بررسی تطبیقی نقش عقل در نظام حقوقی غرب و اسلام، نامه مفید، شماره ۶، ص ۱۳۳. ↑

• . شاطبی، ابواسحاق (۱۴۱۱ ق)، الموافقات فی اصول الشریعه، ج ۱ و ۲، بیروت: دار الکتب العلمیه، ص ۲۳۰۱. ↑

• . ابن قیم جوزی، محمد بن ابی بکر الزرعی (۱۴۱۳ ق)، اعلام الموقعین، ج ۱ و ۲، بیروت: دار الإحیاء التراث العربی، ۲۱۹- ۲۱۴، ۳۷۸- ۳۷۶ و ۳۹۲ به بعد؛ و نیز: غزالی، محمد (بی­تا)، المستصقی من علم الأصول، ج ۱ و ۲، بیروت: دار الفکر، ۲۴۶- ۲۴۱. ↑

• . سیمایی صراف، حسین (۱۳۹۰)، علت و راه­های کشف آن در استدلال قیاسی؛ بررسی تطبیقی در فقه اسلامی و کامن­لا، پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره ۱۵، شماره ۲، ص ۴۶. ↑

• . مظفر، محمدرضا (۱۴۱۵ ق)، اصول الفقه، ج ۱ و ۲، چاپ دوم، قم: مکتب الأعلام الإسلامی، ص ۲۲۹. ↑

• . مظفر، پیشین، ص ۲۳۰. ↑

• . ابوزهره، محمد (بی­تا)، اصول الفقه، بیروت: دار الفکر العربی، ص ۲۲۷. ↑

• . سیمایی صراف، پیشین، ص ۴۶. ↑

• . نجفی، محمدحسن (۱۴۰۰ ق)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج ۳۷، قم: المکتبه الإسلامیه، ص ۲۸۱. ↑

• . نائینی، محمد حسین (۱۴۱۱ ق)، کتاب الصلوه، تقریر توسط محمد علی کاظمی، ج ۲، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص ۳۱۹. ↑

• . صدر، محمد باقر (۱۴۰۸ ق)، بحوث فی شرح العروه الوثقی، ج ۱، بیروت: مجمع الشهید الصدر، ص ۵۴. ↑

• . فقه مقاصدی در اندیشه فقه سیاسی اخوان المسلمین از استقرا به عنوان یکی از طرق کشف علت حکم، بر‌این منابع استفاده کرده است: ۱- عمل امام شافعی به استقرا و نیز استنتاج برخی فروع فقهی با استقرا توسط حنفی­ها و حنبلی­ها (عبدالقادر بن حرزالله، ضوابط اعتبار المقاصد، قاهره: مکتبه الرشد، ۱۴۲۸ق)؛ ۲- فراتر رفتن شاطبی از اصولیان عامه، آن­گاه که وی به غیر از استقرای تام، استقرای ناقص را نیز به دلیل سازگاری با واقعیت و عرف، تأمین­کننده مقاصد شریعت دانسته است (شاطبی، ۱۴۱۱ق، ج ۱: ۳۱- ۲۳ و ج ۲: ۲۲- ۱۰) ↑

• . ر.ک به: خوئی، سید ابوالقاسم (۱۴۰۷ ق)، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، ج ۱، تقریر توسط میرزا علی غروی، قم: انتشارات لطفی، ص ۱۴۶. ↑

• . ر.ک. به: قاری سیدفاطمی، سید محمد (۱۳۸۶)، قیاس فقهی از دیدگاه مذهب حنبلی، فقه و مبانی حقوق، شماره ۱۰؛ و در مقابل، برای مطالعه تفصیلی پیرامون کاربرد قیاس در فقه شیعه، ر.ک. به: یزدانی، محمدمهدی و همکاران (۱۳۹۱)، گونه­ های کاربرد قیاس در فقه شیعه بر اساس کتاب جواهر الکلام، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل و چهارم، شماره پیاپی ۱/۸۸. ↑

• . ر.ک. به: الحسنی، اسماعیل (۱۳۸۳)، مقاصد شریعت از نگاه ابن عاشور، ترجمه مهدی مهریزی، تهران: انتشارات صحیفه خرد با همکاری مؤسسه جهانی اندیشه اسلامی. ↑

• . برای نمونه، شوان، فریتیوف (۱۳۸۴)، اسلام و حکمت خالده، ترجمه فروزان راسخی، تهران: مرکز بین ­المللی گفتگوی تمدنها. ↑

• . برای نمونه، کلسن،‌‌هانس (۱۳۸۷)، نظریه حقوقی ناب: مدخلی به مسائل نظریه حقوقی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ↑

• . توضیح آن که «برخلاف جامعه‌شناسی جنایی (جرم)، جامعه‌شناسی کیفری به دنبال علت­شناسی جرم در بستر اجتماعی نیست، بلکه حیات اجتماعی قوانین و مقررات کیفری و تکوین نهادهای حقوق کیفری و آثار اجتماعی آنها را بررسی می­ کند و به ارزیابی میزان توفیق مأموران و نهادهای نظام عدالت کیفری (پلیس، دادسرا، دادگاه، زندان و…) می ­پردازد.». برای مطالعه تفصیلی در‌این خصوص، ر.ک. به: نجفی ابرندآبادی، علی­حسین (۱۳۸۹)، تقریرات درس جامعه ­شناسی کیفری، دوره دکتری حقوق جزا و جرم­ شناسی در دانشگاه شهید بهشتی، به کوشش بهروز جوانمرد، صص ۱۷۲۴- ۱۶۴۸. ↑

• . علیزاده، عبدالرضا (۱۳۸۴)، زمینه ­های پذیرش رویکردی جامعه­شناختی در حقوق اسلامی، (فصلنامه حقوق) مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره ۶۸، ص ۱۲۳. ↑

• . مظفر، محمدرضا (۱۳۶۸)، اصول الفقه، ج ۲، قم: انتشارات چاپخانه علمیه، ص ۱۷. ↑

• . محمدی، ابوالحسن (۱۳۷۸)، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ص ۱۴. ↑

• . صوفی، عبدالقادر بن محمد عطا (۱۴۲۶ق)، فِرَق الرافضیه و الباطنیه (الشیعه الاثنی عشریه، الجارودیه، الاسماعیلیه، النصریه، الدروز، البابیه، البهائیه، القادیانیه)، الریاض: نشر اضواء السلف، صص ۴۹- ۴۱. ↑

• .Euben. Roxanne (1999). Enemy in the Mirror Islamic Fundamentalism and the Limits of Modern Rationalism: A Work of Comparative Political Theory , New Jeresy: Princtone University Press, P. 59. ↑

• . ر.ک. به: عادلی، سید محمد (بی­تا)، فلسفه­ستیزی در جهان اسلام، در:
  http://www.sra-philosophy.com/falsafasetez.htm ↑

• . ر.ک. به: یزدانی مقدم، محمدرضا (۱۳۸۸)، مردم­سالاری دینی در پرتو نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی، حکومت اسلامی، شماره ۵۱؛ و نیز: خوئینی، غفور (۱۳۸۶)، مفاهیم حقوقی و ادراکات اعتباری، حقوق و علوم سیاسی، شماره ۳. ↑

• . ر.ک. به: السدلان، صالح بن غانم (۱۹۹۷)، وجوب تطبیق الشریعه الإسلامیه فی کل عصر، الریاض: دار بلنسیه للنشر و التوزیع. ↑

• . اژدری­ زاده، حسین (۱۳۸۵)، معرفت­شناسی اجتماعی در اندیشه علامه طباطبایی، پگاه حوزه، شماره ۱۹۵. ↑

• . ر.ک به:گزارش‌سمینار«فقه‌اسلامی،عقلانیت‌وچالش­های‌معاصر» در اسفندماه ۱۳۹۱ در جامعهالمصطفی، به‌آدرس: