پس از تصویب نهائی بودجه در شورای عالی, اداره کل بودجه و تشکیلات به تدوین و تسهیم نهائی بودجه بین ادارات کل و مدیریت­های درمان استانی, واحدهای ستادی و شرکت­های تابعه پرداخته و با دستور مدیرعامل آن را ابلاغ می­ کند. طی سال‌های اخیر ابلاغ بودجه به واحدهای استانی(ادارات کل و مدیریت­های درمان) از طریق تنظیم ومبادله موافقتنامه بین ستاد و واحدهای استانی صورت ‌می‌گیرد.

در پایان نیز اداره کل بودجه و تشکیلات کتاب برنامه و بودجه سازمان را تهیه و ارائه می­ نماید. شایان ذکر است که از لحاظ زمانی, مراحل توضیح داده شده فوق(فرایند تهیه و تنظیم بودجه سالانه سازمان) حدود ۶ ماه به طول می­انجامد, به ‌نحوی که فعالیت­های مربوط به تهیه و تنظیم بودجه سالانه سازمان, از اواخر نیمه اول سال مالی قبل(شهریورماه) شروع و تا اواسط اسفندماه که در آن زمان, مبادله موافقت­نامه بین ستاد و واحدهای استانی صورت ‌می‌گیرد, بطول می­انجامد.

۲-۱۶-۵- کاستی­ها و نقاط ضعف نظام فعلی بودجه ­ریزی سازمان تامین اجتماعی:

نظام فعلی بودجه ­ریزی سازمان علی رغم نقاط قوتی که دارد، دارای یکسری کاستی­ها ناکارآمدی­هاست که برخی از آن ها را می توان به روش مورد استفاده و برخی دیگر را به فرایند انجام­ کار، نسبت داد. ناکارآمدی روشی ناشی از نقاط ضعف ساختاری و ذاتی روش بودجه­بندی سنتی است که متناسب با کارکردهای سازمان تامین اجتماعی نیست. همچنین نظام موجود بودجه ­ریزی در سازمان در فرایند اجرای نظام انتخابی فعلی نیز با یکسری ناکارآمدی­ها مواجه است. لذا در اصلاح نظام بودجه ­ریزی سازمان، “فرایند بودجه ­ریزی و روش بودجه ­ریزی می بایست همزمان مورد توجه و اصلاح قرار گیرد. با توجه به مطالب فوق, ایرادات و نقاط ضعف کلی نظام بودجه ­ریزی فعلی سازمان را ‌می‌توان به شرح ذیل برشمرد:

۲-۱۶-۵-۱- عدم توجه به نقش حساس بودجه در سازمان

بودجه در سازمان­ها می ­تواند کارکردهای مختلفی نظیر کارکرد مدیریتی، برنامه­ ریزی و راهبردی داشته باشد. عوامل سیاست­گذاری، برنامه­ ریزی و بودجه ­ریزی سه مقوله­ای ‌می‌باشد که می­بایست در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر باشند و بودجه سالانه بر اساس این سه محور صورت گیرد. به عبارتی می­بایست راهبردهای کلان تدوین گردد و درادامه معاونت­های مختلف می بایست برنامه های خود را بر تحقق اهداف فوق تدوین کنند و در پایان بودجه بر اساس برنامه ­های تدوین شده معاونت­ها، تهیه و تدوین گردد. در برنامه زمانبندی تهیه و تنظیم بودجه، روند فوق تا حدودی رعایت شده است (ریاضی، محسن، مقاله فرایند بودجه ­ریزی در سازمان تامین اجتماعی).

در این راستا اعتقاد بر این است که دلایل ناکارائی نظام­های بودجه­ای، علاوه براینکه به شیوه ­های فنی بودجه ­ریزی و یا مدیریت اجرائی برنامه ­های یکساله بستگی دارد، و ناشی از عدم تصمیم ­گیری صحیح و وجود اختلاف نظر­ها در سطح بالای تصمیم ­گیری برای تخصیص منابع مالی است. به همین دلیل عنوان می­ شود که اصلاح نظام بودجه ­ریزی کشورها وسازمان­ها بیش از آنکه به شیوه ­های فنی و توانمندی کارشناسان بستگی داشته باشد، به نیات، خواسته ­ها و هدف­گذاری­های مدیران ارشد بستگی دارد.

۲-۱۶-۵-۲- فقدان سیاست­ها و اهداف مشخص در بودجه

در روش­های نوین بودجه ­ریزی، در ابتدا اهداف و راهبردهای کلان سازمانی مد نظر قرار ‌می‌گیرد و در ادامه بر اساس اهدف و راهبردهای تعیین شده، برنامه ­های میان مدت و سالانه تدوین می­گردد و بودجه سالانه و ارقام درآمدها و هزینه­ های سالانه بر اساس برنامه ­های مذکور شکل ‌می‌گیرد. در این نوع روش بودجه ­ریزی،مشخص می­گردد که هر هزینه­ای برای تحقق چه هدف یا برنامه­ای صورت ‌می‌گیرد و در این حالت هنگام بررسی بودجه( تصویب بودجه) ‌می‌توان برآوردهای انجام شده را از لحاظ بیشینه یا کمینه نمودن مورد سنجش قرار داد. ضمن اینکه در زمان اجرای بودجه، نظارت و کنترل بر روند انجام هزینه­ ها، نیز سهل تر و آسان­تر خواهد بود.

تهیه و تدوین و تنظیم بودجه بر اساس نظام فعلی امکانات لازم برای نظارت صرفاً‌ مالی را فراهم می­ کند. عوامل و نهاده­های نظارت بر بودجه تحقق هزینه­ ها در قالب سقف­ها و چارچوب­های تعیین شده (نظارت مالی) تأکید دارند و نظارت و حسابرسی عملیاتی بر فعالیت­ها کمتر مورد توجه قرار ‌می‌گیرد. لذا امکان سنجش همبستگی بین متغیرهای فعالیت و جذب هزینه ها وجود ندارد و کارائی عوامل تولید در سازمان به طور شفاف مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد. بعبارتی نوع نظارت منحصراًً نظارت مالی یعنی ثبت مواد هزینه دستگاه­ها می‌باشد و هدفی که در این سیستم تعقیب می­ شود صرفاً کنترل مالی فعالیت­ها است. به طوری که برای بودجه سازمان بایستی هدف­های میان مدت و بلند مدت سازمان، همراه با سیستم نظارت بر عملیات را باید مد نظر داشت.

۲-۱۶-۵-۳- همزمان نبودن فصل بودجه سازمان با بودجه دولت

فصل بودجه سازمان از اوایل تابستان شروع و تا اوایل دی ماه ادامه پیدا می­ کند ( مطابق قانون، بودجه سالانه سازمان می­بایست تا اوایل دی ماه هرسال تقدیم شورای عالی گردد) حال آنکه فصل بودجه دولت از نیمه دوم سال شروع و تا اواخر سال نیز ادامه پیدا می­ کند. بعبارتی فصل بودجه سازمان زودتر از فصل بودجه دولت آغاز و قبل از فصل بودجه دولت، پایان می­یابد. از سوی دیگر عملکرد سازمان بشدت از محیط بیرونی خود تاثیر پذیر است و محیط اقتصادی و اجتماعی کشور به شدت بر عملکرد سازمان تاثیرگذار است.

اما بسیاری از متغیرهای اثر گذار بر بودجه سازمان نظیر سیاست­ها و خط مشی های اقتصادی، بودجه­ های عمرانی ( که بشدت بر عملکرد سازمان تاثیر گذار است)، میزان برخی از متغیرهای اقتصادی نظیر ضریب حقوق و دستمزد در بودجه سالانه سازمان، مشخص می­گردد. بعبارتی بودجه سازمان اطلاع دقیقی از این سیاست­ها و نرم­ها، تهیه و تدوین گردیده است را ندارد، که این چنینً تدوین بودجه­ای، عدم اطلاع کافی از عوامل اثرگذار بر آن، بودجه ­ریزی کمتر منطبق بر واقعیت خواهد بود و در عمل با انحراف مواجه خواهد بود.

علاوه بر آن، میزان برخی از شاخص­ های مهم اثر گذار بر منابع و مصارف سازمان نظیر میزان افزایش واقعی دستمزدها، میزان حداقل دستمزد، میزان افزایش مستمری­ها، تعرفه­های درمانی و … بعد از فصل بودجه سازمان و بعبارتی در آغاز سال مالی بودجه، مشخص خواهد شد و ‌به این دلیل که در زمان تهیه و تدوین بودجه سازمان، میزان واقعی این متغیرها مشخص نیست، لذا بودجه عملکردی از بودجه پیشنهادی انحراف زیادی خواهد داشت.

۲-۱۶-۵-۴- در نظر گرفتن برخی از عوامل تاثیر گذار بر بودجه