برخی نظریه­پردازان معتقدند که یکی از رازهای موفقیت انسان­ها برقراری ارتباط مؤثر با دیگران است به میزانی که انسان بتواند در تعاملات اجتماعی خود با دیگران، ارتباطی مؤثر و سازنده برقرار نماید، به همان میزان بر ضریب موفقیت خود افزوده است. شاید بتوان گفت یکی از راهکارهای اساسی و مهم برای رسیدن به خوشبختی را برقراری ارتباط مؤثر دانست. متخصصان علوم رفتاری دریافته­اند که یکی از نیازهای اساسی انسان نیاز به محبت، عاطفه، توجه و مهربانی است. بر همین مبنا انسان به طور غریزی جهت ارضای این نیاز طبیعی تمایل به ارتباط با دیگران دارد و دوستی و برقراری ارتباط با همنوعان حد اعلای آن ‌می‌باشد. برقراری ارتباط دوستانه با دیگران دارای کارکردهای مفیدی است (مختاری دوست، ۱۳۸۶).

تغییر، ثابت­ترین رکن جوامع انسانی است. امکانات و شرایط اجتماعی نیز متناسب با این تغییرات متحول می­شوند. هر تغییری در پی نیازی می ­آید و نیازها نیز در پی تغییرات متحول شده و انسان را در مقابل نیازهای دیگری قرار می­ دهند. این تغییر و تحولات روندی متعادل و متکامل را در پیش می­ گیرند به نحوی که انسان حاضر، متأثر از تغییر و تحولات اجتماعی، به انسانی بدل شده است که بدون شک نیازهای او، به ویژه نیازهای اجتماعی و به تبع آن پاره­ای از نیازهای فردی بسیار متفاوت از نیازهای انسان چند دهه گذشته است. یکی از معضلات امروز جامعه بشری، عدم تحرک کافی و ضعف روابط اجتماعی است که خلاف فطرت وجود هر انسانی است. فرایند اجتماعی شدن، از مهم­ترین مؤلفه‌ ­های رشد و یکی از زیربنایی­ترین محورهای رشد شخصیت است. بیشتر تلاش­ها و فعالیت­های روزمره انسان به منظور دستیابی به بهزیستی^[۱] و رشد و کمال خود و همنوعانش ‌می‌باشد. برای نیل ‌به این اهداف اولین قدم کسب مهارت ­ها و کفایت­هایی است که او را مستقل می­سازد و نیز ارائه رفتارهای مناسب در زمان و وضعیت معین و ایجاد روابط سالم و سازگاری با دیگران بستگی به مهارت ­ها و کفایت­های اجتماعی او دارد و به همین جهت، بررسی مهارت­ های ارتباطی و ارزیابی رشد اجتماعی و پذیرش اجتماعی امری ضروریست.

لذا پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه ویژگی‌های شخصیتی و تعاملات اجتماعی کودکان ابتدایی معتاد به اینترنت و عادی در مدارس ابتدایی منطقه ۵ تهران می پردازد.

اهمیت و ضرورت پژوهش

در بررسی‌های صورت گرفته در مدارس و نظام آموزشی، آنچه کمتر مورد اهمیت واقع شده است ، توجه به تأثیر استفاده از اینترنت بر شیوه های مبتنی بر تعاملات اجتماعی و ویژگی های شخصیتی دانش آموزان است . به عنوان مثال تعامل اجتماعی میان اعضاء کلاس در ایجاد شرایطی است که موجب رویارویی دانش آموز با موقعیت‌های مختلف و مسئله های متفاوت و به تبع آن، یادگیری نحوه ی یافتن راه حل برای این مسائل می‌شود. و نیز از آنجا که اینترنت پدیده‌ای نو در جامعه ما محسوب می‌شود و هر پدیده‌ای بنا به ویژگی‌های خاص خود و شرایط زمانی کارکرد ها و کژ کارکرد های فراوانی دارد اما مطالعه دقیق در این زمینه یا نبوده و یا اگر هم بوده بسیار ناچیز بوده، و به اراده نظریات صاحب نظران امر و آمار و ارقام مربوط به گسترش استفاده از اینترنت اکتفا شده است . توجه به استفاده از اینترنت و رابطه‌ آن با ویژگی‌های شخصیتی و تعاملات اجتماعی کودکان موضوعی جدید بوده و کمتر به آن پرداخته شده است. از این رو محقق بر خود فرض دانست تا به بررسی و مقایسه ویژگی‌های شخصیتی و تعاملات اجتماعی کودکان معتاد به اینترنت و عادی بپردازد.

آمارها در ایران نشان می­دهد که تعداد کاربران اینترنت در کشور در سال ۱۳۸۹ بیش از ۶ میلیون نفر بوده است. به گزارش بخش خبر سایت اخبار فناوری اطلاعات در ایران (۱۳۹۳)، تعداد کاربران اینترنت در چهار سال اخیر ۵/۲ برابر شده است و این تعداد روز به روز در حال افزایش است. این در حالی است که تعداد مطالعات صورت گرفته در این زمینه از تعداد انگشتان دست هم تجاوز نمی­کند. ‌بنابرین‏، لزوم و اهمیت بررسی و پژوهش­های گسترده در این زمینه با مدنظر قرار دادن شیوع روزافزون این فناوری و مشکلات ناشی از آن کاملاً احساس می­ شود.

با توجه به صدمات و خسارات جبران­ناپذیری که پدیده اعتیاد به اینترنت به دنبال دارد و از آن جایی که اقدامات تغییر رفتار در سطح فردی و اجتماعی طولانی­مدت و پرهزینه است، به نظر می­رسد پیشگیری بهترین رویکرد برای کاهش این گونه رفتارهای تهدیدکننده سلامت در سطح جامعه باشد. از این رو برنامه­ ها و اهداف آموزشی و پیشگیرانه در رابطه با اعتیاد به اینترنت کودکان و نوجوانان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران اجتماعی قرار گرفته است و بدین منظور بسیار حائز اهمیت است که بتوان آن­هایی که در معرض بیشترین خطر درگیری در این گونه رفتارها و یا اختلالات هستند را شناسایی نمود.

با وجود آن که نمی­ توان از نظر دور داشت که استفاده از اینترنت در دنیای امروز یک ضرورت است، اما این ابزار می ­تواند علاوه بر به کارگیری درست و بجا ، به صورت نادرست و نابجا مورد استفاده قرار گیرد و شرایطی را فراهم آورد که ترک آن مشکلاتی را برای کاربر به وجود آورد. چگونگی استفاده می ­تواند به ویژگی­های شناختی، عاطفی، هویتی و شخصیتی کاربر مرتبط باشد. مطالعات فراوانی در حوزه اعتیاد به اینترنت در سایر کشورهای جهان صورت گرفته و عوامل بسیاری را نیز در ظهور این اختلال شناسایی کرده ­اند اما به منظور برنامه­ ریزی مبتنی بر پژوهش در هر جامعه­ای، توجه به تفاوت­های فرهنگی و اجتماعی ضروری است. به عبارت دیگر با تکیه بر نتایج مطالعات خارجی نمی­ توان به کارآمدی مداخلات پیشگیرانه امیدوار بود، لذا پژوهش حاضر ‌به این مهم کمک خواهد کرد.