– بُعد کنترل: والدین در تلاش هستند تا با کنترل بر کودکان آن ها را از آسیب مصون دارند.
– بُعدآمیزش: مقدار تلاش و زمانی که والدین در رشد و پرورش کودک صرف می‌کنند.
بیشتر محققان ویژگی های کلی را برای تعاملات بین والد-کودک برحسب ابعاد والدینی تعریف کرده‌اند. والدین در این که چگونه رفتار می‌کنند یا ابعاد والدینی خاصی را کجا به کار می‌برند، وابسته به رفتار متفاوت فرزندانشان هستند(برنت، ۱۹۹۲). شیوه های والدین، غالبا برحسب تعامل دو بُعد رفتاری بررسیمی شود.
بُعد اول: به بررسی رابطه عاطفی «گرم بودن[۸۱]» با کودکان می پردازد و حدود آن از رفتاری پاسخ دهنده[۸۲]، پذیرا و کودک محور آغاز می شود و به رفتاری بی توجه و طردکننده که مرکز آن بر نیازها و امیال والدین گذاشته شده است، ختم می‌شود.
بُعد دوم: «کنترل[۸۳]» والدین بر کودک را بررسی می‌کند و از رفتاری محدود کننده و بازخواست‌کننده تا روشی آسان‌گیر و بی ادعا، متغیر است و در آن برای رفتار کودک، محدودیت‌های مختصری منظور شده است (هترینگتون [۸۴]و پارک[۸۵]،۱۹۹۳).
۲-۲-۴-۴-۱٫ بُعد «گرم» بودن والدین
بلسکی[۸۶](۱۹۸۱)، بیان می‌کند که گرم بودن مؤثرترین بعد والدینی در دوران نوزادی است؛ آن نه تنها کنش روانشناختی سالم را در طول دوره ی رشد پرورش میدهد، بلکه شالوده ی اساسی تجربیات آینده در آن قرار می‌گیرد (سانتروک[۸۷] و یوسن[۸۸]، ۱۹۹۲ ,ص۶۷).
شیفر[۸۹](۱۹۵۹)، والدین گرم، کسانی هستند که اغلب با نوزادان شان سخن میگویند و کوشش می‌کنند، کنجکاوی آن ها را برانگیزاند و به آن ها کمک می‌کنند تا راه حل مثبتی را برای ایجاد دلبستگی عاطفی امن به وجود آورند(شافر،۱۹۹۶). والدین گرم، والدین پاسخگو و تحسین کننده هستند، آن ها نسبت به نیازهای فرزندانشان، حساس هستند حامی صمیمی تلاش ها و کوشش‌هایشان هستند و به طور گسترده‌ای به تفکرات، احساسات و اعمال فرزندانشان علاقه مندند(کیمیل[۹۰] و واینر[۹۱]،۱۹۸۵,ص۹۹).
والدین پاسخگو و گرم، افرادی هستند که اغلب به کودکانشان لبخند می‌زنند، جایزه می‌دهند و آن ها را تشویق می‌کنند و صمیمیت زیادی با آن ها دارند، و در عین حال آن ها وقتی که کودک رفتار بدی انجام میدهد، از او انتقاد می‌کنند(سانتروک و یوسن،۱۹۹۲). بورای (۱۹۸۷)، بیان می‌کنند که والدین گرم، مهربان هستند وارزیابی‌های مثبتی از فرزندان خود می‌کنند، آن ها از فرزندانشان حمایت عاطفی می‌کنند که باعث می شود،آن ها احساس ارزشی بکنند که پاﻳﺔ خودپنداره است (دکوویک[۹۲] و میوز[۹۳]،۱۹۹۷,ص۸۷). والدین گرم به نیازها و خواسته های فرزندانشان پاسخ می‌دهند به آن ها پاداش می‌دهند و آن ها را تشویق و تحسین می‌کنند. مسئوولیت پذیرند و عواطف مثبت به کودکانشان ابراز می‌کنند. آن ها هنگامی که فرزندانشان تکلیف سختی را با موفقیت انجام می‌دهند به آن ها پاداش می‌دهند و محیط خانه را محیطی دلپذیر و شاد می‌کنند. افرادی که در چنین محیطی رشد می‌یابند، نسبت به نیازهای دیگران حساس و مسئول هستند همان گونه که والدین شان در برابر نیازهای آن ها مسئول هستند(برنت، ۱۹۹۲).
۲-۲-۴-۴-۲٫ بُعد «کنترل»
دومین بُعد مهم والدین، کنترل است هیچ یک از والدین نمی خواهند تا فرزندش خارج از کنترل او باشد.این بُعد از فرزندپروری نسبت به بُعد «گرم بودن » بودن پیچیده تر است، زیرا هیچ یک از نقاط انتهای این بُعد پسندیده ومطلوب نیست. برای هدایت کودکان به سوی رشد مثبت اجتماعی، عشق و علاقه والدین به تنهایی کافی نیست. برای این که کودکان بتوانند افراد با کفایتی در اجتماع باشند و صلاحیت فکری پیدا کنند، مقداری کنترل از جانب والدین ضروری است (برنت، ۱۹۹۲).
۲-۲-۴-۵٫ مهارت‌های فرزندپروری
مهارت‌های فرزندپروری اعمال یا روش‌هایی است که والدین بر اساس آن ها فرزندان خود را تربیت می‌کنند مانند پذیرش و طرد، آزادگذاری یا محدود سازی و نظایر آن ها. دیدگاهی که والدین در برخورد با فرزندان خود اعمال می‌کنند در شکل گیری رشد و تکامل کودک در سنین اولیه زندگی و خصایص بعدی شخصیت و رفتار تأثیر فراوان و عمیقی دارد، مثلاً طرد کودک یا فقدان رابطه عاطفی بین مادر و کودک، در پیدایش اختلالات رفتاری کودک نقش مهمی دارد (شعاری نژاد، ۱۳۷۸,ص ۴۸).
دیانا بامریند (۱۹۸۲)، در یک رشته از مطالعات برجسته مشاهده تعاملات والدین و فرزندان پیش دبستانی در خانه و آزمایشگاه دریافت که شیوه های مختلف فرزندپروری در دو بُعد با هم تفاوت دارند. این دو بُعد عبارتند از: ۱). بُعد پذیرندگی- پاسخ دهندگی[۹۴]، ۲)،بُعد توقع داشتن و کنترل[۹۵] (دارلینگ، ۱۹۹۹، ۲۰۰۴).
-
- بُعد پذیرندگی- پاسخ دهندگی: پاسخ دهندگی اشاره دارد به درجه ای که والدین به نیازهای فرزندان پاسخ دهند و آن ها را مورد پذیرش و حمایت قرار می‌دهند. مکوبی و مارتین (۱۹۸۳ )، این بُعد به والدینی اشاره می‌کند که حمایت کننده هستند و به نیازهای فرزندان حساس هستند و محبت و تحسین و تمجید را هنگامی فرزندان نیاز دارند برای آن ها فراهم می‌کنند. والدین پذیرنده- پاسخ دهنده، خون گرم و مهربان هستند و همواره لبخند می‌زنند، و بچه‌هایشان را تشویق می کنندو در صورت لزوم وقتی که فرزندانشان بد رفتاری می‌کنند، با آن ها به طور انتقادی رفتار می‌کنند، اما والدینی که که کمتر پذیرنده و پاسخ دهنده هستند، نسبت به کودکانشان رابطه ای سرد یا طردکننده و محبت کم تری نسبت به آن‌آموزش‌ها اعمال می‌کند. اغلب به سرعت انتقاد می‌کنند، و فرزندانشان را تنبیه و تحقیر کرده و ارتباط کمتری با آن ها دارند و به طور کلی آن ها را نادیده می گیرند (آندریس، ۱۹۹۹).
|
[جمعه 1401-09-25] [ 09:25:00 ق.ظ ]
|
