فعالیت اقتصادی و به‌این‌ترتیب به تولید می‌پردازد و با این کارکرد خود موجبات امنیت و ایجاد جامعه‌ای سالم را فراهم می‌کند
جمع­بندی:
از مجموع این فصل این‌گونه برداشت می‌شود که خانواده دارای کارکردهای مهمی در جامعه هست که با انجام آن‌ها جامعه را از آلودگی حفظ خواهد کرد، ازجمله کارکردهای زیستی که باعث به وجود آمدن افرادی باشخصیت‌های مشروع که نیازهای اولیه‌شان در درون خانواده تأمین می‌شود، کارکردهای روحی و روانی خانواده باعث ساختن افرادی می‌شود که ازنظر روحی و روانی دچار کمبود نیستند چراکه خانواده به این نیاز آن‌ها پاسخ داده است و با این کار باعث رشد شخصیتی آنان شده است و با این نقش خود باعث جلوگیری از ایجاد بزهکارها در جامعه شده است همچنین با انجام کارکردهای اجتماعی روش‌های درست زندگی در جامعه و رعایت ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را به افراد می‌آموزد. همچنین با تشکیل خانواده افراد احساس مسئولیت در قبال خانواده را می‌کنند و به فعالیت‌های اقتصادی می‌پردازند و با انجام این کارکرد توسط خانواده جامعه ازنظر اقتصادی پیشرفت خواهد کرد.
فصل چهارم
راهکارهای ساختن جامعه­ سالم با تکیه‌بر نقش خانواده
پیشگفتار:
بی‌شک برای ساختن جامعه‌ای سالم دینی که جامعه‌ای پویا و ایمن و به‌دوراز آلودگی‌ها باشد نیازمند یکی سری از راهکارها هستیم که با رعایت آن‌ها جامعه به‌سلامت و سعادت خواهد رسید؛ و ازآنجایی‌که خانواده هسته‌ای‌ترین بخش جامعه است ابتدا آموختن آن‌ها از درون خانواده آغاز می‌شود و سپس در عرصه جامعه آشکار می‌شوند که خود نقش بسیار مهمی در سلامت و سعادت جامعه دارند؛ که در زیر به مهم‌ترین این راهکارها می‌پردازیم.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۱- رعایت حجاب و عفاف:
حجاب به معنای پوشش بیرونی و عفاف به معنای پوشش درونی است. هم زن و هم مرد باید عفت و پاک‌دامنی را رعایت کنند اما بر رعایت آن برای زنان تأکید بیشتری شده است. خداوند در سوره نور آیات ۳۰،۳۱ به این موضوع پرداخته است و از زنان و مردان مؤمن می‌خواهد که عفت و پاک‌دامنی پیشه کنند و بیشترین تأکید را بر رعایت زنان در این امر داشته است. در این آیه بیست‌وپنج مرتبه با آوردن ضمیر مؤنث به زنان توجّه کرده است (قرائتی، ۱۳۸۳، ج ۸، ص ۱۷۶).
خالق بشر که بر تمام اسرار و رموز آفرینش عالم آگاه است رشد و امنیت انسان‌ها بخصوص زن را در عفاف و حجاب دانسته است. بی‌حجابی فقط برای افراد بی‌حجاب مشکل‌آفرین نیست بلکه آسیب‌های که از بی‌حجابی ناشی می‌رود تمام اعضای جامعه را در برمی‌گیرد. ازآنجایی‌که رعایت عفاف و حجاب اسلامی یکی از ارزش‌های والای دین به شمار می‌رود و این جنبه به اعتقادات و رفتار انسان مربوط است نقش خانواده در القای این ارزش و نهادینه ساختن آن دوچندان است بنابراین خانواده باید به معنویات در کنار مسائل مادی نیز بپردازد و تفریحات سالم را برای فرزندان به‌جای استفاده از ماهواره فراهم کند پس هویت و شخصیت خانواده در گروه پاک‌دامنی و عفت است در خانواده‌های که برهنگی بر آن‌ها حاکم است زن و مرد در حال مقایسه‌اند و این مقایسه آتش هوس و را در آنان بیشتر می‌کند و این بنیان خانواده را نابود می‌کند و چون‌که خانواده هسته‌ی اولیه‌ی جامعه است پس با نابودی خانواده جامعه نیز نابود خواهد شد بنابراین جامعه‌ی سالم در دامن زنان و مردان پاک و عفیف شکل می‌گیرد. با رعایت حجاب و عفاف لذت‌های جنسی فقط در چارچوب خانواده جای می‌گیرد و باعث استحکام خانواده و درنهایت استحکام جامعه می‌رود. سلامت اخلاقی جامعه که پلکان ترقی و تعالی همه‌جانبه‌ی اجتماع در همه‌ی ابعاد آن می‌بخشد آن‌چنان باحجاب و عفاف گره‌خورده که نمی‌تواند از موضوع امنیت اجتماعی و جامعه‌ی سالم سخن گفت و عفاف و حجاب را در آن لحاظ نکرد. پس امنیت و آرامش در جامعه از آثار حجاب و عفاف است همچنین زن در پناه حجاب احساس امنیت بیشتری می‌کند و این پوشش نگهبان زن است.
قرآن کریم می‌فرماید: “یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى‏ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ (احزاب/۵۹) اى پیامبر! به همسرانت و دخترانت و همسران کسانى که مؤمن هستند بگو: چادرهایشان را بر خود فرو پوشند [تا بدن و آرایش و زیورهایشان در برابر دید نامحرمان قرار نگیرد.] این [پوشش‏] به اینکه [به عفت و پاک‌دامنی] شناخته شوند نزدیک‏تر است و درنتیجه [از سوى اهل فسق و فجور] مورد آزار قرار نخواهند گرفت". جلباب مقنعه و روسرى زن است یعنى با آن بپوشند سر و گردنشان را هرگاه براى حاجتى بیرون روند به خلاف کنیزهایى که با سر و گردن باز بیرون چون کنیزان با سر و روی باز بیرون می‌رفتن افراد مزاحم و اهل هوی و هوس با آن‌ها شوخی می‌کردند و اذیتشان می‌کردند و چه‌بسا با زنان آزاد نیز این کار را می‌کردند به این دلیل که خیال می‌کنند کنیز هستند پس خداوند عذرشان را قطع کرد که زنان با پوشش و حجاب حضورداشته باشند برای اینکه کسی مزاحم آن‌ها نشود (طبرسی،۱۳۶۰، ج ۲۰، ص ۱۷۷)؛ و دیگر اینکه هدف این است که زنان مسلمان در پوشیدن حجاب سهل‌انگار و بی‌اعتنا نباشد مثل بعضی از زن‌های بی‌بندوبار که در عین داشتن حجاب آ­ن­چنان بی‌پروا و لاابالی هستند که غالباً قسمت‌های از بدن آن‌ها نمایان است و همین توجه افراد هرزه را به آنان جلب می‌کند (مکارم شیرازی، ۱۳۷۴، ج ۱۷، ص ۴۲۸).
همان‌گونه که پیداست، حجاب باعث می‌شود که زن از تعارضات مردان هوسران مصون بماند و مایه امنیت زن در جامعه است زنان و دخترانی که در جامعه خودآرایی و خودنمایی می‌کنند در معرض برخوردهای زشت مردان هوسران قرار می‌گیرد مانند متلک گفتن‌ها و مزاحمت‌های خیابانی، ربوده شدن و تجاوز به عنف، حجاب محدودیتی برای مردان هوسران و مصونیتی برای زنان پاک‌دامن است (طیب، ۱۳۸۸، ص ۱۸). شهید مطهری دراین‌باره می‌گوید: «کشانیدن تمتعات جنسی از محیط خانه به اجتماع نیروی کار و فعالیت اجتماع را ضعیف می‌کند برعکس مخالفین حجاب خرده‌گیری کرده‌اند و گفته‌اند حجاب موجب فلج کردن نیروی نیمی از افراد جامعه است بی‌حجابی و ترویج روابط آزاد جنسی موجب فلج کردن نیروی اجتماع است» (مطهری، ۱۳۷۴، ص ۸۴). پس عدم پوشش زن در جامعه و عدم رعایت پوشش و عفاف و انفعالی عمل کردن زنان در برابر قدرت مردان چالش‌های را در مسیر رشد و تعالی جامعه به وجود می‌آورد تنوع‌طلبی را وارد میان می‌کند به‌وسیله‌ی تبرج و خودآرایی نیاز مردان را در محیط اجتماعی برآورده می‌کند به‌گونه‌ای که فرد نسبت به خانواده‌ای خود بی‌توجه می‌شود و همچنین زنان برای خودآرایی وارد رقابت با یکدیگر می‌شوند؛ و این‌ها امنیت و آرامش جامعه را از بین می‌برد و آن را به محیطی ناسالم تبدیل می‌کند. حضرت آیت‌الله علوی گرگانی دراین‌باره می‌گوید: بانوان ملاک صلاح و فساد جامعه محسوب می‌شوند به‌طوری‌که اگر زنان یک اجتماع صالح باشند کل جامعه را به‌سوی سعادت سوق می‌دهد اگر زنان بی‌بندوبار و فاسد باشند پایه‌های ارزشی آن‌ها به نابودی کشیده می‌شود بر این اساس است که دین مقدس اسلام و آیات قرآن توجه فراوانی به حجاب اسلامی داشته‌اند (روزنامه‌ی پرتو سخن، ش ۵۸۶).
رابطه‌ی پوشش و آرامش روان و امنیت اجتماعی آن‌قدر در هم تندیده شده است که حضرت زهرا (س) حتی جسد زن را نیز موجب برهم زدن این آرامش و امنیت دانسته است و به نحوه‌ی برخورد مردم با جسد زن اعتراض و گلایه می‌کند و می‌فرماید: «من بسیار زشت میدانم که جنازه‌ی زنان پس از مرگ بر روی تابوت روباز گذاشته و بر روی آن پارچه‌ای می‌افکنند که حجم بدن را برای بینندگان نمایش می‌دهد مرا آن‌چنان نگذارید و بدن مرا بپوشانید» (دشتی، ۱۳۸۴، ص ۸۴)؛ بنابراین حجاب زن را به‌عنوان موجودی متفکر مطرح می‌کند و باعث ایجاد امنیت و آرامش در خانواده و اجتماع می‌شود. آرامش روحى، استحکام پیوند خانواده، حفظ نسل، جلوگیرى از سوءقصد و تجاوز، پیشگیرى از امراض مقاربتى و روانى، پائین آمدن آمار طلاق، خودکشى، فرزندان نامشروع و سقط‌جنین، از بین رفتن رقابت‏هاى منفى، حفظ شخصیتت و انسانیت زن و نجات او از چشم‏ها و دل‌های هوس‌بازی که امروز دنیاى غرب و شرق را در لجن فروبرده است (قرائتی، ۱۳۸۳، ج ۸، ص ۱۷۶). از آثار رعایت حجاب و عفاف هستند پس آن‌گونه که پیداست این دو باعث سلامت و استحکام جامعه‌اند در صورت رعایت نکردن این دو جامعه با مشکلات و معضلات بسیاری روبه‌رو می‌شود. پس یکی از راهکارهای سالم‌سازی جامعه رعایت حجاب و عفاف است.
۴-۲- مبارزه با نابرابری‌های جنسیتی:
برابری عبارت است از امکان بهره‌مندی یکسان افراد از فرصت‌ها و موقعیت‌های اجتماعی و نابرابری را می‌تواند به عدم امکان بهره‌مندی یکسان از موقعیت‌ها دانست. «پس نابرابری جنسیتی عبارت است از برخورد یا عملی که بر اساس جنسیت افراد به‌تحقیر، طرد، خوارشمردن و کلیشه بندی مردان وزنان می‌پردازد و ایدئولوژی و نگرش‌های است که زنان را فرودست و کم‌ارزش‌تر از مردان و مردان را مسلط برزنان می‌داند» (میشل، ۱۳۷۶، ص ۲۴). نابرابری جنسیتی یکی از پدیده‌هاست که در بیشتر جوامع بشری دیده‌شده است و به‌عنوان یک مسئله‌ی اجتماعی مطرح است. خانواده به‌عنوان نخستین نهادی که فرد در آن چشم به جهان می‌گشاید مهم‌ترین عامل در ایجاد پدیده نابرابری جنسیتی است چراکه اولین نشانه‌های تبعیض جنسیتی در خانواده با تولد نوزاد نمایان می‌شود و این امر در بیشتر جوامع به‌صورت کم‌وبیش نمایان بوده است، به‌عنوان‌مثال در لوکانی ایتالیا زمانی که نوزاد پسر به دنیا میاید پارچ آبی را در خارج از منزل خالی می‌کنند تا نشان دهند پسر متولدشده تمام راه‌ها را می‌نوردد اما زمانی که نوزاد دختر باشد آب را در بخاری می‌ریزند بدین معنی که دختر متولدشده در چاردیواری خانه خواهد ماند (بلوتی، ۱۳۸۱، ص ۷۶). همان‌طوری که این امر در جامعه‌ی عربستان قبل از ظهور اسلام نیز مشهود بوده است چنان‌که قرآن کریم در آیات ۵۸،۵۹ سوره نحل به این امر پرداخته است
می‌فرماید: ” وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثى‏ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ کَظِیم،ایَتَوارى‏ مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ ما بُشِّرَ بِه أَ یُمْسِکُهُ عَلى‏ هُونٍ أَمْ یَدُسُّهُ فِی التُّرابأَ (۵۸،۵۹/نحل) و چون به یکی‌شان مژده دختر دهند، سیه‏روى شود و خشمگین گردد، از شرم این مژده، از مردم پنهان مى‏شود. آیا با خوارى نگاهش دارد یا در خاک نهانش کند". پس همان‌گونه که پیداست منشأ اصلی نابرابری جنسیتی از خانواده آغاز می‌شود. گرچه تفاوت‌های بیولوژیکی میان مردان وزنان یک پدیده‌ی طبیعی است که خداوند برای ادامه نسل و حیات بشر در وجود انسان‌ها نهاده است. نصر حامد ابوزید دراین‌باره می‌گوید: «هرچند تفاوت‌های زیست شناسانه‌ی زن و مرد انکارناپذیر است اما آنچه نیازمند بازنگری است صورت‌بندی موقعیت‌ها نقش‌ها و حقوق است باید نقش را بر اساس اوضاع فرهنگی و فکری حاکم بر زندگی بشر باز تنظیم کرد نه بر اساس تفاوت‌های زیستی» (پزشکی، ۱۳۸۷، ص ۲۴۰). تبدیل‌شدن تفاوت‌های زیستی و بیولوژیکی به تفاوت در اراده و قدرت و تصمیم‌گیری به نابرابری جنسیتی تبدیل می‌شود. نابرابری جنسیتی در درجه اول سلامت جسمانی و روانی زنان را تهدید می‌کند و آرامش و امنیت را از آنان سلب می‌کند و در مرتبه‌ی بد فرزندان خانواده را قربانی خشونت پدرسالاری می‌کند، پس نابرابری جنسیتی یکی از مسائل و مشکلات جامعه است که باثبات و پیشرفت و توسعه‌ی هر جامعه‌ی ارتباط تنگاتنگ دارد چراکه مانع شکوفایی انسان‌ها می‌شود. مسلماً جامعه‌ی که می‌خواهد به توسعه دست یابد، باید در جهت تعالی انسان‌ها و کاهش نابرابری‌ها در همه ابعاد و مخصوصاً نابرابری که معیار آن جنسیت است بکوشد. اسلام زن را محور خانواده می‌داند و برای آن ارزش و احترام زیادی قائل است. امام علی (ع) به فرزندش چنین می‌فرماید: «به زن بیش‌ازاندازه کار مسپار زیرا با زن باید چون دسته‌گلی رفتار کرد نه مانند یک مباشر و خدمتگزار» (نهج‌البلاغه/نامه ۳۱). علامه طباطبایی دراین‌باره می‌گوید: اسلام زن را احیا کرد و به‌عنوان یک انسان به او نگاه کرد و آن را جزئی از جامعه‌ی بشری دانست اسلام می‌گوید مرد و زن هر دو انسان‌اند و ازلحاظ انسانیت با همدیگر تفاوتی ندارند (طباطبایی، ۱۳۸۸، ص ۴۱۱). قرآن کریم نخستین سخن را از تفاوت و اختلاف بین زن و مرد آغاز نمی‌کند بلکه نگاه اولیه‌ی قرآن نظر بر وجه اشتراک و همسانی زن و مرد است قرآن به وجه اساسی و بسیار مهمی اشاره نموده است و آن‌هم انسان بودن است.
دراین‌باره می‌فرماید: “یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِل لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُم (حجرات/۱۳) اى مردم، ما شمارا از نرى و ماده‏اى بیافریدیم؛ و شمارا جماعت‌ها و قبیله‏ها کردیم تا یکدیگر را بشناسید. هرآینه گرامى‏ترین شما نزد خدا، پرهیزگارترین شماست. خدا دانا و کاردان است". مراد از ذکر و انثى مطلق مرد و زن است و آیه شریفه در این مقام است که مطلق تفاضل به طبقات به سفیدپوستی و سیاه‌پوستی و عربیت و عجمیت و غنى بودن و فقیر بودن و به بردگى و مولایى و به مردى و زنى را از بین ببرد و به این منظور قبیله قبیله شده‌اند که همدیگر را بشناسند تا بینشان تعاون و همکاری صورت گیر چراکه در غیر این صورت ریشه‌ی اجتماع قطع می‌شود پس نباید به یکدیگر فخر بورزند چراکه تنها عامل امتیاز تقوا است (طباطبایی، ۱۳۷۴، ج ۱۸، ص ۴۸۸). پس قرآن به این نکته توجه داده است که اگر زن و مرد از یک جنس بودن و تفاوت جنسیتی با یکدیگر نداشتند جاذبه‌های آن دو و احساس نیازشان به یکدیگر کم می‌شد درنتیجه تشکیل خانواده صورت نمی‌گیرد و این جامعه را با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌کند، بدون وجود کانون پرمهر خانواده انسان برای ارضای نیازهای خود به روابط آزاد بدون قیدوبند همانند هم‌جنس‌گرایی، خود ارضایی و غیره روی می‌آورد و به‌تبع آن آسیب‌های فراوانی گریبان گیر جامعه می‌شود. پس ازنظر قرآن کریم نابرابری جنسیتی معنا ندارد بلکه زن و مرد مکمل یکدیگرند و در آیه ۱۸۷ بقره نیز زن مرد را لباس یکدیگر دانسته است. همچنین شهید مطهری در مورد تفاوت‌های بین مرد و زن می‌گوید: «این تفاوت‌ها به معنایی برتری جنس مرد نیست بلکه به‌منظور تحکیم پیوند خانوادگی بین آن‌هاست به‌این‌ترتیب قانون آفرینش با ایجاد تفاوت‌ها به دست خود حقوق و وظایف خانوادگی را میان مرد و زن تقسیم کرده است» (مطهری، ۱۳۸۲، ص ۱۶۷).
پس آن‌گونه که پیداست خداوند در خلقت زن و مرد هیچ‌کدام را بر دیگری برتری نداده است و در قرآن کریم مرد و زن را ازنظر ارزش انسانی و معنوی در یک صف قرار داده است و آن‌ها را با یا ایهاالناس و یاایهاالذین آمنو مورد خطاب قرار داده است. پس تفاوت‌های بین آنان فقط برای این است که همدیگر را تکمیل کنند. پس نابرابری جنسیتی از خانواده‌ها آغاز می‌شود؛ که به دلیل برداشت‌های غلط صورت گرفته است که جوامع باید با آن مبارزه کنند و مطابق آنچه در قرآن آمده است برابری یکسانی بین زن و مرد باشد مگر به علت تفاوت‌های زیستی باشد که گریزی از آن نیست.
۴-۳- اصلاح فرایند همسرگزینی:
ازدواج سرآغاز آرامش انسان و از مهم‌ترین آداب‌ورسوم معمول است که تشکیل خانواده را به دنبال دارد، بی‌شک برای تشکیل خانواده‌ای خوب و رضایتمندی از زندگی انتخاب همسر امر بسیار مهمی است. پس انتخاب صحیح و مناسب همسر می‌تواند ثبات زندگی خانوادگی و درنهایت ثبات و پایداری جامعه را در پی داشته باشد، بنابراین این مقوله توجه ویژه‌ای می­طلبد. بی‌شک یکی از مهم‌ترین راه های همسرگزینی انتخاب آگاهانه است چراکه بسیاری از شتاب‌زدگی و عدم انجام مطالعات دقیق در مرحله‌ی همسرگزینی و گاه از فریبکاری و اغفال آگاه نشأت می‌گیرد و بسیاری از متقاضیان طلاق دلیل تصمیم خود را وقوع اشتباه در مرحله‌ی انتخاب همسر قلمداد می‌کنند (بستان، ۱۳۸۸، ص ۷۶). در متون دینی بر مشورت قبل از ازدواج تأکید شده است. همچنین ازآنجایی‌که انسان در خانواده تربیت می‌شود و خانواده در شکل‌گیری شخصیت انسان نقش مهمی دارد پس مورد تأکید دین اسلام است که انتخاب انسان از خانواده‌ای خوب و مؤمن باشد؛ و همان‌طوری که قبلاً اشاره شد خداوند در سوره (اعراف/۵۸۹) به این امر اشاره‌کرده است. پیامبر اکرم (ص) دراین‌باره می‌فرماید: «از سبزه مزبله بپرهیزید، گفتند سبزه‌ی مزبله چیست فرمودند: زن زیبا در خانواده‌ی بد» (پاینده، ۱۳۸۲، ص ۳۵۵). همچنین در امر همسرگزینی باید خانواده‌ها به نظر دختر و پسر اهمیت دهند و برای نظرات آنان احترام قائل باشند. همان‌طوری که اسلام در انتخاب همسر حق آزادی را به جوان داده است. در روایتی آمده شخصی به امام جعفر صادق (ع) عرض کرد قصد دارم با زنی ازدواج کنم اما پدر و مادرم مایل‌اند زن دیگری را به همسری من درآورند، حضرت فرمودند: «با زنی که خودت دوست داری ازدواج کن و آن را که پدر و مادرت به او تمایل دارند رهاساز» (حر عاملی، ج ۱۴، ص ۲۲). دختر و پسر نیز به هنگام ازدواج مهم است به رشد جسمانی، عاطفی، اجتماعی، عقلی و اخلاقی یکدیگر توجه کنند و عوامل زیر را در ازدواج موفق و استحکام خانواده مؤثر بدانند و آن‌ها را در انتخاب همسر موردتوجه قرار دهند ازجمله ایمان و اعتقادات مذهبی، تناسب سنی، تناسب تحصیلی، زمینه‌های تربیتی و فرهنگی خانواده، وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده، تناسب و تفاهم به‌جای تطابق و تشابه سلیقه عواطف و احساسات و نگرش به زندگی (صافی، ۱۳۸۶، ص ۳۵). توجه کنند. یکی دیگر از مواردی که مورد تأکید اسلام است و نقش مهمی در همسرگزینی دارد رعایت همسان همسری یا کفویت است. صرف‌نظر از توجه به ملاک‌های گزینش همسر مناسب به‌طورکلی انتخاب همسان به‌عنوان یک قاعده‌ی جهانی همسرگزینی پذیرفته‌شده است تشابه و همسان همسری در مکان زندگی و تولد طبقه‌ی اجتماعی، صفات اخلاقی و ویژگی‌های روان‌شناختی، دین و مذهب، سن و سال و ویژگی‌های فرهنگی و نژادی مورد تأکید بیشتر محققان قرارگرفته است (ساروخانی، ۱۳۷۰، ص ۵۸). مهم‌ترین مسئله در کفویت ایمان و اعتقادات مذهبی است.
چنان‌که قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید:” الْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبات (نور/۲۶) زنان ناپاک براى مردان ناپاک و مردان ناپاک براى زنان ناپاک وزنان پاک براى مردان پاک و مردان پاک براى زنان پاک". زنان خبیث و آلوده این لیاقت و شایستگى را ندارند که با مردان پاک‌دامن ازدواج نمایند؛ و برفرض اینکه آنان خواهان یک چنین موضوعى باشند بدیهى است که مردان پاک‌دامن نمى‏پذیرند. پس: به‌ناچار یک زن آلوده‏اى مال مردانى آلوده خواهد بود. کما اینکه مردان خبیث و آلوده هم این شایستگى و صلاحیت را ندارند که با زنانى پاک‌دامن ازدواج کنند؛ و برفرض اینکه آنان یک چنین پیشنهادى را بکنند زنان پاک‌دامن نخواهند پذیرفت (نجفی خمینی، ۱۳۹۸، ج ۱۴، ص ۶۰).
بنابراین ازنظر قرآن دو زوج باید هم‌کفو یکدیگر باشند چراکه در این صورت همدیگر را بیشتر درک می‌کنند. پیامبر (ص) دراین‌باره می‌فرمایند: «به اشخاص همشان زن بدهید و از اشخاص همشان زن بگیرید و محل نطفه‌های خود را به‌دقت انتخاب کنید»(پاینده، ۱۳۸۲، ص ۵۱۱)؛ بنابراین اگر فرایند همسرگزینی به نحوی درست و با توجه موارد بالا صورت گیرد، خشونت و تعارضات خانوادگی از بین می‌رود فرزندان در چنین خانواده‌های درست تربیت می‌شوند و این باعث استحکام پیوند خانوادگی می‌شود که این خود نهایتاً جامعه‌ی سالم و به‌دوراز آشفتگی را به دنبال دارد.
۴-۴- تقویت دین‌داری:
انسان ذاتاً و فطرتاً در پی پرستش است. علامه طباطبایی معتقد است که مفاهیم خدا و دین با طبیعت عقلانی و منطقی بشر و همچنین با تمایلات فطری و ذاتی او ارتباط دارند و نیاز به جستجوی علل خاص برای آن نیست. ازآنجایی‌که امروزه جوامع بشری بابی­معنایی در زندگی روبه‌رو هستند و انسان امروز دچار تحیر، سرگردانی، اضطراب و فقدان آرامش شده است بنابراین جامعه‌ی انسانی نیازمند نیروی قوی است تا او را از این وضعیت اسف‌بار نجات دهد؛ و ازآنجایی‌که مبانی اصلی دین ارزش‌های انسانی و معنوی است پس ازاینجا نقش اساسی دین در جامعه روشن می‌رود. دین موجب ثبات و استمرار جامعه است، دین ارزش‌ها را می‌آفریند و هنجارها را شکل می‌دهد به ارزش‌های ثابت اخلاقی قداست می‌بخشد زندگی انسان از آن معنی می‌گیرد و راهنمایی مؤثری برای هدایت و سعادت انسان در دنیا و آخرت است، دین برای جامعه معنایی از اجتماع و اجماع را به وجود می‌آورد و آن را تحکیم می‌بخشد رفتارهای ضداجتماعی را منع نموده و راه‌هایی را برای انسجام دوباره‌ی متخلفین پیشنهاد می‌کند (تنهایی، ۱۳۹۰، ص ۵). پس ایمان به خداوند نیرومندترین چیزی است که باعث سعادت انسان می­ شود و با ایجاد امید انگیزه و مثبت نگری موجب سلامتی افراد جامعه می‌شود.
قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید: “هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَهَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِین (فتح/۴) اوست که بر دل‌های مؤمنان آرامش فرستاد". در تفسیر این آیه آمده است که سکینه عبارت است از آرامش قلبى که در تعظیم خدا و رسول دارند (طبرسی، ۱۳۶۰، ج ۲۳، ص ۱۱۱). همچنین آمده، مراد از” سکینت” آرامش و سکون نفس و ثبات و اطمینان آن به عقایدی است که به آن ایمان آورده‌اند (طباطبایی، ۱۳۷۴، ج ۱۸، ص ۳۸۶). «بر این اساس است که ایمان مذهبی موجب معنا بخشیدن به زندگی و ایجاد حس رضایت و امید به آینده در افراد و درنتیجه سازگاری آنان با ناملایمات زندگی می‌شود افراد دین‌دار در صورت برخورد با مشکلاتی مانند فقر و ناسازگاری‌های خانوادگی دچار یاس نمی‌شوند بلکه دل به وعده‌های الهی روشن دارند و با حلاوت ایمان و یاد خدا تلخی‌های زندگی را به شیرینی مبدل می‌سازند» (بستان، ۱۳۹۰، ص ۱۸۸).
بنابراین تربیت نیروهای جامعه که اخلاق دینی و اسلامی داشته باشند خود یکی از راهکارهای مهم ساختن جامعه‌ی سالم است؛ و این تربیت باید از خانواده آغاز شود چراکه ایمان به خدا و دستورات دینی از مهم‌ترین عوامل استحکام خانواده به شمار می‌آید. در تحقیقی که از پرونده‌ی دختران فراری و مصاحبه‌ی با آن‌ها انجام شد این نتیجه به دست آمد که بیشتر دختران فراری از خانواده‌های هستند که یا کاملاً بی‌دین بوده و یا التزام آن‌ها به دین‌داری در حد صفر بوده است و همچنین سطح اعتقاد و آگاهی آنان به مذهب و التزام عملی به دین در حد بسیار پایین بوده است (مهکام، ۱۳۸۳، ص ۱۰۲). عمل به دستورات دینی و پایبندی زوج‌ها به دین باعث ایجاد احساس وظیفه در آنان در قبال همسر و فرزندان و تربیت صحیح فرزندان می‌شود که این موجب پایداری هر چه بیشتر خانواده می‌شود. درواقع، دین با ایجاد تعهد و حس مسئولیت در انسان نسبت به همنوعانش و افراد اجتماع و افشاندن بذر صلح و صفا و علاقه نسبت به یکدیگر موجب می‌شود که در اجتماع نیز همبستگی اجتماعی و روابط سالم برقرار شود (آقاپور، ۱۳۹۱، ص ۱۰۸)؛ بنابراین کارکرد اجتماعی کنونی دین رساندن نوع بشر به سطح جدیدی از حیات اجتماعی است که مشخصه اصلی آن عدم خشونت است (دیویس، ۱۳۸۷، ص ۱۲۳). پس دین انسان‌ها را بالنده می‌کند و تقویت دین‌داری باعث ایجاد جامعه‌ی سالم می‌شود.
۴-۵- آگاهی بخشی از پیامدهای طلاق:
طلاق از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی است که پیامدهای نگران‌کننده‌ای را به دنبال دارد که بنیاد خانواده را متزلزل می‌کند و وقتی بنیاد خانواده متزلزل شد بنیاد کل نظام جامعه متزلزل می‌شود. اصطلاح طلاق دلالت دارد بر انحلال یک رابطه‌ی زناشویی رسمی و قانونی درزمانی که هر دو طرف هنوز در قید حیات‌اند و پس از وقوع آن می‌توانند بار دیگر ازدواج کنند (بستان، ۱۳۸۸، ص ۲۶۷). طلاق هم مردان هم زنان و هم فرزندان خانواده را به نابودی می‌کشاند. ازدواج سنگ بنای تأسیس قدیمی‌ترین و درعین‌حال اساسی‌ترین نهادی است که جامعه بر آن تکیه زده و قوام‌یافته است بدین ترتیب صحت و استحکام آن سلامت و پایداری اجتماع بشری را در پی دارد و برعکس طلاق مرثیه‌ای برای این سلامت و پایداری زندگی مشترک است که می‌تواند بیشترین لذات را داشته باشد، طلاق به‌صورت ناهنجاری‌های اجتماعی در کنار پدیده‌های چون اعتیاد، بیکاری، دختران فراری و فقر در جامعه فریاد می‌کشد و قربانیانی را نیز به همراه دارد قربانیانی که فرزند نام دارند و یا زن و مرد و حتی جامعه و پیامدهای را به دنبال دارد که زندگی را برای فرد طلاق گرفته دشوار می‌کند که جامعه را نیز با معضلاتی روبه‌رو می‌کند ازجمله ۱- مشکلات مالی ۲- مشکلات عاطفی ۳- مشکلات جنسی ۴- نداشتن امنیت ۵- مشکلات در پرورش و کنترل فرزندان، کودکان طلاق اکثراً دچار اضطراب عاطفی شدیدی هستند که خود یکی از علل عمده‌ی بزهکاری در کودکان است. بر اساس همین مشکلات است که در اسلام طلاق امر ناپسندی است که برای جلوگیری از آن از هر وسیله‌ای استفاده‌شده است. توصیه‌های فراوان اسلام در مورد بردباری و گذشت همسران نسبت به یکدیگر و تحمل نارسایی‌های اقتصادی و دیگر مشکلات زناشویی از آن حکایت دارند که اسلام در صورت وجود مشکلات قابل‌تحمل نیز طلاق را مغبوض می‌شمارد و تا حد امکان می‌کشد از فروپاشی بنای مقدس خانواده جلوگیری کند (بستان، ۱۳۸۸، ص ۲۴۴).
قرآن کریم در این رابطه می‌فرماید: “وَ آن خِفْتُمْ شِقاقَ بَیْنِهِمافَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ أَهْلِها إِنْ یُرِیدا إِصْلاحاً یُوَفِّقِ اللَّهُ بَیْنَهُما (نساء/۳۵) اگر از اختلاف میان زن و شوى آگاه شدید، داورى از کسان مرد و داورى از کسان زن برگزینید. اگر آن دو را قصد اصلاح باشد خدامیانشان موافقت پدید مى‏آورد". در تفسیر این آیه آمده است کلمه (شقاق) به معناى قهر کردن و عداوت است، خداى سبحان براى مواردى که احتمال برود کار زن و شوهر به دشمنى بیانجامد دستور داده یک حکم از طرف زن و یک حکم از طرف مرد به مسئله رسیدگى کنند و معناى اینکه فرمود:" إِنْ یُرِیدا إِصْلاحاً یُوَفِّقِ اللَّهُ بَیْنَهُما این است که اگر واقعاً دو طرف نزاع بنای اصلاح داشته باشند و عناد و لجبازى در کارشان نباشد خداى تعالى به‌وسیله این دو حکم بین آن دو توافق و اصلاح برقرار مى‏کند (طباطبایی، ۱۳۷۴، ج ۴، ص ۵۴۷).
بنابراین درجایی که زمینه‌ی طلاق در خانواده فراهم‌شده باشد قرآن کریم می‌فرماید هریک از زوجین نماینده‌ای از اقوام خویش را به‌عنوان داور تعیین کرده تا اختلافات و مشاجرات زوجین را بررسی کرده و تمام تلاش خود را برای حل اختلاف بکار برند و درصورتی‌که نهایتاً داوران جدایی و طلاق را تشخیص دادن طلاق انجام گیرد. پس همان‌گونه که پیداست طلاق در اسلام مذمت شده است، پیامبر اکرم فرمودند: هیچ‌چیز نزد خداوند محبوب‌تر از خانه‌ای نیست که به‌واسطه‌ی ازدواج آباد شود و هیچ‌چیز مبغوض تر از خانه‌ای نیست که در اسلام به‌واسطه‌ی طلاق خراب شود (حر عاملی، ۱۴۰۹، ج ۲۲، ص ۷). همچنین امام صادق (ع) دراین‌باره فرمودند: «چیزی از امور حلال در پیشگاه خداوند مبغوض تر از طلاق نیست» (همان، ص ۸)؛ اما باوجود مذمت طلاق در اسلام برخلاف برخی ادیان که آن را امری حرام و ممنوع دانسته‌اند آن را به‌عنوان راه چاره در شرایط خاص حلال دانسته است.
در قرآن کریم می‌فرماید: “وَ إِنْ یَتَفَرَّقا یُغْنِ اللَّهُ کُلًّا مِنْ سَعَتِه (نساء/۱۳۰) و اگر آن دو از یکدیگر جدا شوند خدا هر دو را به کمال فضل خویش بى‏نیاز سازد". در تفسیر مجمع‌البیان ذیل این آیه آمده است اگر هرکدام از آن‌ها از مصلحت دیگرى امتناع کند، به‌طوری‌که زن حق خود را در مورد قسمت و نفقه و لباس و حسن معاشرت، به‌طور کامل بخواهد و مرد هم از اجابت او خوددارى کند و کار آن‌ها به طلاق و جدایى بکشد، خداوند از فضل و روزى بیکران خود هر دو را بی‌نیاز مى‏گرداند (طبرسی، ۱۳۶۰، ج ۶، ص ۸۲)؛ بنابراین همان‌گونه که پیداست طلاق در اسلام برای مواردی وضع‌شده است که کارکردهای مطلوب خانواده با اختلافات جدی روبه‌رو شود و ادامه زندگی مشترک مفاسدی بیش از پیامدهای منفی طلاق به بار آورد در این موارد است که اسلام حکم به جواز یا رجحان و احیاناً لزوم طلاق کرده است (مشایخی، ۱۳۸۷، ص ۱۹۲)؛ بنابراین طلاق موجب ویرانی نهاد خانواده می‌شود و بنیان آن را نابود می‌کند و به این وسیله باعث ایجاد معضلات زیادی در جامعه می‌شود به‌گونه‌ای که امنیت و سلامت آن را از بین می‌برد؛ و دستور طلاق در اسلام فقط برای موارد خاص که ممکن است مشکلات بیشتری را به دنبال داشته باشد داده‌شده است.
۴-۶- فرهنگ­سازی عفو و بخشش:
عفو و بخشش که به معنای گذشتن از خطای دیگری است یکی از فضیلت‌های اخلاقی است که در روابط انسانی به وجود می‌آید. ازآنجایی‌که انسان‌ها در اجتماع زندگی می‌کند مسلماً افراد سلیقه‌ها و اخلاقیات متفاوتی با یکدیگر دارند بنابراین رنجش پدیده‌ای طبیعی است همه افراد از یکدیگر رنجیده‌خاطر می‌شوند، رنجش می‌تواند موجب خشم، تنفر، حسادت و…دیگران شود. درواقع احساسات منفی و رنجش از دیگران از اختلالاتی مانند اضطراب افسردگی و خودکم‌بینی نشأت می‌گیرد که این‌ها همه به سیستم تربیتی مربوط می‌شود پس نقش خانواده در اینجا روشن می‌شود که در تربیت فرزندان به نقش مؤثر عفو و گذشت توجه کنند. چراکه عفو و بخشش زمینه‌ی مناسبی را برای ایجاد آرامش در محیط خانواده و جامعه فراهم می‌کند؛ بنابراین در محیط خانواده، مرد باید با زبان خوش و ایجاد حسن تفاهم همسرش را مطابق دلخواه تربیت کند و جلوی خطاها و لغزش‌های او را بگیرد اما اگر گاه‌وبیگاه مرتکب خطا شد بازهم بهتر است که مرد خطاهای کوچک او را نادیده بگیرد و در مقابلش سرسختی نشان ندهد و درصدد انتقام‌جویی برنیاید مرد عاقل باید عواقب امر را به‌خوبی بسنجد و آثار سختگیری را با آثار عفو و بخشش مقایسه کند در این صورت یقیناً عفو و بخشش را ترجیح می‌دهد (امینی، ۱۳۸۷، ص ۱۱۵). خداوند در هنگام طلاق زن از مرد حق‌وحقوق و حدود را مشخص می‌کند و پس‌ازآن به گذشت و فداکاری و بخشش به هنگام طلاق فرامی‌خواند.
می‌فرماید: “وَ إِنْ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ وَ قَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِیضَهً فَنِصْفُ ما فَرَضْتُم إِلَّا أَنْ یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَا الَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَهُ النِّکاح وَ أَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوى (بقره/۲۳۷) اگر برایشان مهرى معین کرده‏اید و پیش از نزدیکى طلاقشان می‌گویید، نصف آنچه مقرر کرده‏اید بپردازید مگر آنکه ایشان خود، یا کسى که عقد نکاح به دست اوست، آن را ببخشد؛ و بخشیدن شما به پرهیزگارى نزدیک‌تر است". قبل از ادخال بر مرد واجب است که نصف آن مهر معین‌شده را به ایشان بدهید، مگر اینکه خود آن زنان طلاقى و یا ولى آنان نصف مهر را ببخشند، که در این صورت همه مهر ساقط می‌شود آیه شریفه بخشیدن نصف مهر را به تقوا نزدیک‏تر شمرده است (طباطبایی، ۱۳۷۴، ج ۲، ص ۳۶۸). «پس حوزه عفو و بخشش بسیار گسترده است در مسائل شخصی به‌ویژه در معاشرت و همزیستی اجتماعی که با حقوق دیگران در تقابل نیست اصل بر تسامح و مدارا و گذشت است ازاین‌رو توسل به خشونت جز به هنگام ضرورت مجاز نیست» (ایمانی فر، ۱۳۹۱، ص ۱۵۵).
بنابراین عفو و بخشش از بهترین راهکارها تحکیم روابط خانوادگی و یکی از حقوق اخلاقی اجتماعی اعضای خانواده نسبت به یکدیگر و کلید حل اختلافات در محیط خانواده و جامعه است. «عفو و بخشش باعث سلامت روانی و جسمانی، آرامش و آسایش، برکت و فزونی روزی و تبدیل کینه‌ها و دشمنی‌ها به محبت و دوستی و امنیت و جذب افراد به دین و تربیت خانواده و کودکان می‌شود» (ایروانی، ۱۳۸۴، ص ۱۵۱). به‌گونه‌ای که نبود عفو و بخشش در جامعه باعث می‌شود بین افراد جامعه جدایی افتد و افراد در زندگی خود احساس ناامنی کنند. عفو و بخشش خصومت را از بین می‌برد و موجب سلامت افراد و ارتباط بیشتر آنان با یکدیگر و درنتیجه رضایت بیشتر از زندگی می‌شود.
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:” وَ الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِش وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُون (شوری/۳۷) و آن‌کسان که از گناهان بزرگ و زشتی‌ها اجتناب مى‏کنند و چون در خشم شوند خطاها را مى‏بخشایند". یعنى: هرگاه در اثر ستمى که به آنان رسیده است خشمناک شوند، طرف خود را مى‏بخشند فواحش جمع فاحشه است که عبارت باشد از زشت‌ترین عمل و مغفرت در آیه مربوط به ستم‌هایی است که نسبت به آنان می‌شود، که اگر آن را عفو کنند کارى است پسندیده و شایسته ستایش انجام داده‌اند (طبرسی، ۱۳۶۰، ج ۲۲، ص ۱۵۴). پس همان‌گونه که پیداست خداوند عفو و بخشش را امری پسندیده و نیکو می‌داند و کار بخشش گر را موردستایش قرار داده است. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «عفو و بخشش را شیوه‌ی کار خود قرار دهید زیرا بخشش و گذشت جز بر عزت انسان نمی‌افزاید پس نسبت به یکدیگر گذشت داشته باشید تا خدا شمارا عزیز کند» (کلینی، ۱۴۰۷، ج ۲، ص ۱۰۸)؛ بنابراین، چون‌که انسان‌ها در جامعه زندگی می‌کنند و در ارتباط با همدیگر قرار دارند و ممکن است از اخلاقیات همدیگر دچار رنجش شوند بهتر است در این مواقع همدیگر را مورد عفو و بخشش قرار دهند همان‌گونه که خداوند کار بخشنده را ستایش کرده است و این امر باید زمینه‌اش از خانواده شروع شود؛ که این خود سبب می‌شود افراد ارتباط سالم و به‌دوراز تنفر و رنجش را داشته باشنده درنتیجه آن محیط جامعه از سلامت برخوردار خواهد شد.
۴-۷- پایبندی به مناسک و شعائر دینی:
دین از دو رکن باورها و اعمال تشکیل‌شده است و بین این دو ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. مناسک و شعائر عبارت است از اعمالی که به رفتار مربوط است و درواقع این رفتارها، باورها و اعتقادات دینی را از فراموشی مصون می‌دارد. پس مناسک و شعائر دینی بخش وسیعی از رفتارهای فردی و اجتماعی ما را تشکیل می‌دهد، اعمالی مانند نماز، روزه، حج و… بنابراین دین عقیده‌ای صرف نیست بلکه باید همراه مناسک و شعائر باشد؛ که انسان ابتدا این‌ها را از درون خانواده میاموزد و با آن‌ها انس پیدا می‌کند که انجام آن‌ها در خانواده موجب پیوند عاطفی بیشتر میان اعضای خانواده می‌شود به‌عنوان‌مثال نماز تشویش و اضطراب در خانواده را از بین می‌برد همچنین نمازخواندن ریشه‌ی بی‌عفتی را از بین می‌برد و باعث استحکام پیوند خانواده می‌شود.

نمونه برداری فرایند انتخاب کردن تعداد کافی از میان اعضای جامعه آماری است، به طوری که با مطالعه گروه نمونه و فهمیدن خصوصیات یا ویژگی های آزمودنی های گروه نمونه قادر خواهیم بود این خصوصیات یا ویژگی ها را به اعضای جامعه آماری تعمیم دهیم.
دو نوع اصلی طرح نمونه برداری وجود دارد: نمونه برداری احتمالی و غیر احتمالی. در طرح های نمونه برداری غیر احتمالی، اعضای جامعه آماری هیچ احتمالی برای انتخاب شدن در گروه نمونه به عنوان آزمودنی را ندارد.این دسته از طرح های نمونه برداری شامل دو گروه گسترده طرح های جامعه در دسترس و هدفمند می باشند(همان، ص296-308).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در اين تحقيق براي نمونه گيري از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شده است. بدین منظور پرسشنامه های مورد نظر در طی چند روز در بازار و مرکز خرید گوشی تلفن همراه با مراجعه به افراد توزیع و جمع آوری گردید.
3-4-3 حجم نمونه
با توجه به این که پیش بینی می شود حدود 1400000 مصرف کننده گوشی تلفن همراه در شهر اصفهان وجود داشته باشد، بدین منظور برای محاسبه حجم نمونه آماری از فرمول کوکران در حالت نا محدود بودن اندازه جامعه آماری استفاده شده است که عبارت است از:
که در این فرمول :
: بیشترین واریانس بدست آمده از متغیرهای پژوهش می باشد.این وارینس براساس تعداد 50 عدد پرسشنامه ای که در ابتدا به صورت آزمایشی توزیع نمودیم، محاسبه گردید و عدد 831/0 به دست آمد.
z : مقدار متغیر نرمال واحد، متناظر با سطح اطمینان 95 درصد (1.96Z =)
d: مقدار اشتباه مجاز (1/0= ε)
با جایگزین کردن اعداد بالا در فرمول به این حجم نمونه یعنی 320 نفر دست می یابیم.
=319.23 ≈ 320
3-5 روش و ابزار جمع آوری داده های تحقیق
در بخش چارچوب نظری تحقیق، استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای اجتناب ناپذیر است. از این رو در این تحقیق به منظور اهداف پژوهش و بررسی فرضیات و مبانی نظری موضوع با مراجعه به کتابها، مقالات، پایان نامه ها و پژوهشهای مختلف، دیدگاه ها و نظریات اندیشمندان و صاحب نظران در رابطه با شخصیت برند و نوگرایی مصرف کنندگان مورد بررسی قرار گرفته است و با توجه به منابع علمی معتبر پرسشنامه تنظیم و از طریق آن اطلاعات مورد نیاز گردآوری شده است.
پرسشنامه شامل دو بخش می باشد. بخش اول مربوط به اطلاعات زمینه ای که شامل 8 سوال بوده و بخش دوم سوالات اصلی که دربرگیرنده 26 سوال می باشد.سوالات اصلی نیز در قالب سه بخش شخصیت برند، نوگرایی مصرف کننده و ترجیح خرید بوده، که در جدول 3-2(انتهای فصل) به جزئیات آن اشاره می گردد. همچنین سوالات براساس طیف لیکرت 5تایی طراحی گردیده است.
روش جمع آوری داده ها به شکل مراجعه حضوری و دریافت پرسشنامه از پاسخ گو بوده است.
3-6 بررسی روایی^[224] و پایایی^[225] ابزار تحقیق
3-6-1 روایی ابزار تحقیق
روایی تعیین می کند که یک ابزار اندازه گیری تا چه حد یک مفهوم خاص، را اندازه می گیرد. (طبیبی، ملکی و دلگشایی، 1388، ص210). برای بررسی بیشتر روایی و اعتبار پرسشنامه، اعتبار آنها توسط اساتید محترم راهنما، مشاور و خبرگان بازاریابی مورد بررسی و تایید قرار گرفت و نظرات آنها در جهت بهبود پرسشنامه اثر داده شد.
3-6-2 پایایی ابزار تحقیق
پایایی یکی از ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری می باشد.پایایی بدین معنی است که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد و پایدار است. (طبیبی، ملکی و دلگشایی، 1388، ص212). توانایی ابزار در حفظ پایایی خود در طول زمان، حاکی از پایداری آن و تغییرپذیری اندک آن می باشد.(سکاران،1390، ص227)
برای محاسبه پایایی یک پرسشنامه شیوه ­های متفاوتی وجود دارد که در این تحقیق از روش تعیین ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که فرمول آن به شرح ذیل است:
که در آن :
k = تعداد سوالات یک شاخص
واریانس نمرات مربوط به سوال شماره j ام
واریانس جمع نمره های هر پاسخ گو(واریانس کل شخص)
ابتدا با بهره گرفتن از نرم افزار Spss ضريب آلفاي كرونباخ به صورت جداگانه برای سوالات مربوط به شخصیت برند، نوگرایی مصرف کننده و ترجیح خرید محاسبه گردید؛ که به ترتیب 88/0 ، 79/0 و 83/0 می باشد. و در نهایت ضریب آلفای کرونباخ کل سوالات به صورت یکجا محاسبه گردید و عدد 81/0 به دست آمد. با توجه به این که هرچه میزان این ضریب به عدد یک نزدیکتر باشد نشان دهنده پایایی بالای سوالات می باشد، از اینرو مشاهده می کنیم که پرسشنامه مورد نظر با توجه به ضرایب به دست آمده از پایایی خوبی برخوردار است.
3-7 بررسی متغیرهای تحقیق
متغیر شامل هر چیزی است که بتواند ارزش های گوناگون و متفاوت بپذیرد. این ارزش ها می تواند در زمان های مختلف برای یک شخص یا یک چیز متفاوت باشد(اوماسکاران، پیشین، ص82). در کتاب های روش تحقیق به چهار نوع متغیر اشاره می گردد که عبارتند از:

1. 1. متغیر وابسته: متغیر اصلی است که به منزله یک مطلب قابل پژوهش جلوه می کند.

1. 1. متغیر مستقل: به گونه ای مثبت یا منفی بر متغیر وابسته تأثیر می گذارد.

1. 1. متغیر تعدیل کننده : بر رابطه میان متغیرهای مستقل و وابسته تأثیر اقتضایی دارد.

1. 1. متغیر مداخله گر: از زمانی که متغیر های مستقل به جریان می افتند تا بر متغیر وابسته نفوذ کنند و تا زمان این تأثیرگذاری ظاهر می شود.

با توج به این توضیحات، متغیر های پژوهش حاضر در قالب جدول زیر دسته بندی می گردند:
جدول 3-1 : دسته بندی متغیر های تحقیق

ما باید یاد بگیریم که چگونه اجراو انجام کارکارکنان را اندازه بگیریم و همچنین بدانیم که چگونه بازده‌های سازمانی را مورد سنجش قرار دهیم. باید در سنجش کیفیت خدمات عمومی مهارت پیدا کنیم. البته اندازه رضایت مشتری چیزی است که هیچ وقت درباره آن زیاد فکر نکرده ایم. شاید این نتیجه موضع انحصارگرایانه ومنحصر به فرد انواع خدماتی است که فراهم می کنیم.
۲-۲-۲۰- نظریه هایی درمورد برون سپاری:
۱) برون سپاری از ترکیب دو واژه «Outside» و «Resourcing» تشکیل شده و به طور کلی به کالاها و خدمات ارائه شده توسط سازمان‌های بیرونی اشاره دارد (منگن^[۷۶]، ۲۰۰۱، ص ۲).
۲) ترتیباتی که در آن یک واحد دولتی با یک ارائه‌دهنده بیرونی خدمت برای یک دوره مستمر، برای ارائه خدمات مشخصی که هزینه آن توسط واحد پرداخت می‌شود، قرارداد می‌بندد.» (واحد کارایی دولت هنگ‌کنگ، ۲۰۰۳، ص ۵۱)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اسمیت می‌گوید: انسان موجودی عقلانی است؛ چون عقل دارد، به سمت اقتصاد می‌رود و نیازی به دولت ندارد و اگر هم دولت به وجود بیاید، چون سود است، دولتی تشکیل می‌شود تا نیازی بر طرف شود. برون سپاری می تواند به عنوان یک عنصر مهمی باشد که به توسعه سازمان و کسب مزیت رقابتی کمک می‌کند. برون سپاری در اکثر سازمان ها با فعالیت‌های غیر محوری و کاهش هزینه‌ها جدایی ناپذیرند. سازمان ها به طور فزاینده از برون سپاری برای بدست آوردن موفقیت در مهارت‌های رقابتی و بهبود سطوح خدمات و افزایش توانایی‌هایشان برای پاسخگویی به تغییرات کسب و کار استفاده می‌کنند (گالتیک، الکسیک و کلینزیک^[۷۷] ، ۲۰۱۱). بارنی^[۷۸] و همکارانش (۲۰۰۹) بیان می کنند که افزایش برون سپاری در حال پایان یافتن و برگشتن به درون سپاری یا باز برون سپاری می‌باشد. حتی در مواردی شرط لازم برای خروج سریع از حالت برون سپاری وجود دارد و اغلب نیازی به شرط کافی را ذکر نکرده‌اند (مائلا، امان، حمزه، امیرودین و آزایر^[۷۹] ، ۰۱۰ : ۲۲۷) به عقیده آریسمندز زمانی که شرکتی بهبود کار، افزایش بهره وری، افزایش کیفیت، افزایش سرعت انجام کار و آمادگی در برابر تغییرات را در نظر داشته باشد، برون سپاری به عنوان راه حلی که این نتایج را به دست می‌دهد، پیشنهاد می‌شود. اما برون سپاری همیشه اقدام درستی برای سازمان نیست و موفقیت آن به فعالیت های حوزه کاری و اندازه و شرایط سازمانی بستگی دارد. دیریون معتقد است که اگر سازمان‌ها به هنگام برون سپاری دقت لازم را نداشته باشند، سازمانها با انتخاب استراتژی نا مناسب و اجرای ناقص برون سپاری مواجه خواهند شد و باعث می شود که ۲۰ الی ۲۵ درصد روابط برون سپاری در دوره ۲ ساله و ۵۰ درصد روابط برون سپاری در دوره ۵ ساله و ۷۰ درصد روابط برون سپاری در دوره های طولانی‌تر با شکست مواجه شوند (دیریون^[۸۰] ، ۲۰۱۰ ) مک ایور بیان میکند برون سپاری موفق شامل تجزیه و تحلیل ابعاد کلیدی و بررسی توانایی های مربوطه در فرآیندها و همکاری فرآیندها برای مزیت رقابتی و داشتن توان بالقوه برای استفاده از فرصت‌های برون سپاری می شود. وی معتقد است برخی سازمانها در بهره‌گیری از فرصت‌های برون سپاری با شکست روبرو می‌شوند، این سازمان‌ها برون سپاری را به منظور کاهش هزینه انجام می‌دهند، بجای اینکه تاثیرات برون سپاری بر قابلیت های سازمان در طولانی مدت را در نظر بگیرند (مک ایور^[۸۱]، ۲۰۱۱) تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش برون سپاری می‌تواند منجر به کاهش هزینه ها شود و نیاز به سرمایه‌گذاری در زمینه تسهیلات، تجهیزات و نیروی انسانی را پایین بیاورد. از سوی دیگر شواهدی نیز حاکی از این است که افزایش برون سپاری می تواند نوآوری و کنترل بر روی کارها را کاهش دهد. بنابراین تصمیم گیری برای برون سپاری از جمله مسائلی است که باید کلیه ملاحظات سازمانی، موارد پیش نیازی، شرایط آمادگی سازمان ، مراحل بکارگیری ، مدیریت و کنترل فرایند در مورد آن در کانون توجه قرار گیرد (اکرمی و کریمی ، ۱۳۹۰ )
از آنجا که دستگاه‌های اجرایی اهمیت سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت را فدای اقدامات اجرایی نموده‌اند و با خظاهای به وجود آمده، باعث اتلاف منابع شده و از عرصه رقابت و پیشرفت دور مانده‌اند. لذا طی چند دهه اخیر یکی از روش‌های بکار رفته در عرصه‌ها، استراتژی تامین منابع از خارج سازمان (برون‌سپاری) می‌باشد، که مکانیسم جدیدی از کاهش حضور دولت و افزایش حضور مردم در عرصه‌های اجتماعی همراه با افزایش رقابت و در نتیجه افزایش پشتکار و خلاقیت است (تورانی، ملکی، مقدم و گوهری ۱۳۸۸ )
۲-۲-۲۱-مالیات بر درآمد
مالیات بردرآمد نوعی مالیات است که توسط دولت برافرادواشخاص اعمال می‌شود و بسته به درآمدوعوایدپرداخت کننده مالیات متغیر است.عموما “مقدار این نوع مالیات برابر درصدی از درآمد قابل مالیات گیری است. نرخ مالیات باافزایش درآمد قابل مالیات‌گیری زیاد می‌شود. نرخ‌های مالیات ممکن است بسته به نوع یا خصوصیات مالیات پردازنده متغیر باشد.به استناد ماده ۹۳ قانون مالیات‌هاى مستقیم درآمدى که شخص حقیقى از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل‌هاى این قانون در ایران تحصیل کند پس از کسر معافیت‌هاى مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد مشاغل مى‌باشند.
۲-۲-۲۲-مودیان مالیاتی
مودی در لغت یعنی پردازنده و ادا کننده و مودیان مالیاتی اشخاصی هستند که به موجب قانون مکلف به پرداخت مالیات هستند و مودیان مشاغل خودرو نیزبر اساس قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۲۷/۱۱/۱۳۸۰ و اصلاحیه‌های بعدی آن جزء بند ج ماده ۹۶ قانون مالیات‌های مستقیم می‌باشند که در این تحقیق دریافت کنندگان خدمات مالیاتی از دفاتر پیشخوان دولت می‌باشند.
۲-۲-۲۳-سازمان امورمالیاتی
گسترش دامنه خدمات مورد انتظار از سازمانها از یکسو و تعریف بازه‌های جدید فعالیت، لزوم تطبیق سازمانهای محلی با شرایط موجود بیش از پیش نمایان گشته است.از سوی دیگر ظهور تئوری‌های جدید در حوزه مدیریت و به خصوص مدیریت دولتی بایستگی همگامی ساختاری سازمانهای محلی با تئوری‌ها و بکارگیری ابزارهای منتج از آن را مورد توجه قرار می‌دهد.این امر سازمانهای محلی را امروزه در بخش خدمات عمومی به ارائه خدمات از طریق بخش خصوصی به جای ارائه مستقیم و پی‌ریزی مدیریتی بر مبنای قرارداد تشویق نموده است.در حوزه رفع نیازهای عمومی سازمان نیز ایجاد شبکه‌های میان سازمانی و مبتنی بر همکاری یا برون سپاری از اهمیت بالایی برخوردار گشته‌است.در این بین سازمان‌ها به برون سپاری به عنوان عاملی مهم در دستیابی به منافع مورد انتظار سازمان توجه ویژه‌ای دارند، که این امر لزوم مطالعه ساختکار پایه‌گذاری روابط برون سپاری را پر اهمیت می‌سازد.
مالیات به عنوان یکی از مهم ترین منابع درآمدی دولت همواره در برنامه های توسعه کشور، جایگاه ویژهای داشته است. طرح جامع مالیاتی یکی از ضرورتهای اصلاح نظام مالیاتی در قانون برنامه سوم توسعه پیش بینی شد. این طرح با هدف تهیه زیرساختی مناسب و ضروری به منظور گردآوری اطلاعات، یکپارچه کردن شبکه اطلاعاتی، بهنگام شدن اطلاعات مالیاتی، جلوگیری از فساد مأموران و کارگزاران مالیاتی، حل تناقضات مربوط به احکام، سرعت گردش اطلاعات و تسهیل روش خود اظهاری پی ریزی شده است (گزارش عملیاتی سازمان امورمالیاتی کشور ،۱۳۸۴). مأموریت اصلی سازمان امور مالیاتی کشور (که از این به بعد به آن سازمان گفته میشود)، انجام عملیات اداری تمامی امور مالیاتی و اجرای قوانین و آیین نامه های مربوط است. اهداف راهبردی نظام مالیاتی در اجرای طرح جامع مالیاتی عبارتند از:
Ø افزایش میزان رضایتمندی صاحبان منافع با مهندسی مجدد فرآیندهای سازمان؛
Ø اجرای آسان، سریع، دقیق، یکپار چه و گسترده امور مالیاتی در جهت افزایش رضایت، اعتماد و
تکریم مؤدیان در چارچوب قانون؛
Ø اجرایی کردن سیستم های نوین در سازمان؛
Ø رفع نیازهای سازمان در قالب دولت الکترونیکی که از طریق همراهی با تحولات نوین فناوری
اطلاعات، بهبود کارایی خدمات مراجعان، حسابداری مالیاتی، ممیزی و تمکین مؤدیان به کمک آن تأکید و تضمین می‌شود؛

• • افزایش درآمدهای( خالص) مالیاتی؛

Ø ثبت فعالیتهای اقتصادی مهم نقش آفرینان اقتصادی از طریق ایجاد شبکه ای یکپارچه از معاملات مهم در سراسرکشور؛
Ø افزایش منابع مالیاتی و بازنگری ضرایب و معافیت های مالیاتی؛
Ø کاهش هزینه های اجرایی دوایر مالیاتی؛ افزایش تمکین داوطلبانه از طریق تسهیل رابطه مؤدیان با سازمان و کاهش هزینه های وصول (گزارش عملیاتی سازمان امورمالیاتی کشور،۱۳۸۴).
۲-۲-۲۴-دفاتر پیشخوان دولت:
یکی از اهداف مهم ابلاغیه اصل ۴۴ قانون اساسی، کاستن حجم دولت و واگذاری مسئولیت‌ها به بخش‌های غیردولتی است. بر این اساس، نه تنها خصوصی‌سازی دارایی‌ها و املاک دولت، بلکه واگذاری مدیریت بنگاه‌های اقتصادی و کاهش مداخله دولت در نظام رقابتی بازار آزاد از جمله اهداف مهم ابلاغیه این اصل از قانون اساسی بوده است. در همین راستا بخشی از فعالیتهای تصدی گری دولت به دفاتر پیشخوان دولت واگذار گردیده است.
دفاتر پیشخوان که وظایفشان ارائه بخشی از خدمات سازمان های دولتی در تمامی نقاط شهری وروستایی است، از این پس به نام"دفاتر پیشخوان خدمات دولت” شناخته می شود (سایت دفاتر پیشخوان)
دفاتر پیشخوان خدمات دولت با کار ویژه‌های بروکراتیک، اقتصادی و فرهنگی نقش بسزایی در تسهیل و تسریع خدمات عمومی دولت در قالب مراکز عمده‌ی خدماتی اعم از پست، پست‌بانک، مخابرات، خدمات ارتباطات وثبت احوال و بیمه و… ایفا می کنند(سایت دفاتر پیشخوان دولت)
۲-۳- بخش دوم :مباحٍث پژوهشی :
۲-۳-۱-پژوهشهای داخل کشور:
- کرمی (۱۳۸۶)در تحقیقی تحت عنوان (بررسی کیفیت خدمات در صنعت بانکداری خصوصی- مطالعه پژوهشی بانک سامان) با بهره گرفتن از مدل سروکوال در صدد یافتن پاسخ به سوالات: (۱) آیا کیفیت خدمات بانک سامان ارائه شده توسط بانک سامان از نظر مشتریان در حد مطلوبی است. (۲) عوامل تاثیر گذار بر امر کیفیت خدمات بانکی کدامند، و اولویت بندی و ترتیب و تقدم این عوامل چگونه است، بر آمده است. جامعه آماری مورد استفاده در این تحقیق، کلیه مشتریان بانک سامان بودند که در شهر تهران سکونت داشتند. در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده و حجم نمونه این تحقیق ۲۱۰ نفر تعیین شده است. نتایج تحقیق نشان دادند که بین خدمات مورد انتظار مشتریان و خدمات ارائه شده به آنها از سوی بانک در کلیه ابعاد پنجگانه شکاف وجود دارد. میزان این شکاف در مورد بعد موارد ملموس و پس از آن بعد اطمینان از بقیه ابعاد کمتر است. بعد از این دو ابعاد اعتبار و همدلی با نتایج تقریباً مشابه، شکاف های عمیق تری دارند و در نهایت بعد پاسخگویی در بین پنج بعد عمیق ترین شکاف را دارا می باشد. همچنین در این تحقیق عوامل تاثیر گذار بر کیفیت خدمات همان پنج بعدی موارد ملموس، اطمینان، همدلی، پاسخگویی و قابلیت اعتمادبه دست آمدند که توسط پاراسورامان و همکارانش به عنوان ابعاد کیفیت خدمات شناسایی شده بودند.
- محمدی (۱۳۸۶)در تحقیقی تحت عنوان «تعیین و مقایسه میزان رضایت مشتریان بانک سامان و بانک ملی از خدمات بانکی با بهره گرفتن از مدل سروکوال» رضایت مشتریان بانک های ملی و سامان را از بعد خدمات بانکی با بهره گرفتن از مدل سروکوال عوامل ملموس، تضمین خدمات، پاسخگویی، قابلیت اطمینان و همدلی مورد ارزیابی قرار داده و سپس با یکدیگر مقایسه نموده است. فرضیه های تحقیق در صدد پاسخگویی به این سوال بر آمده‌اند که آیا تفاوت معنی داری بین رضایت مشتریان بانک ملی و سامان در هر یک از ابعاد کیفیت خدمات وجود دارد یا خیر. در این تحقیق از روش نمونه گیری خوشه ای استفاده شده است و حجم نمونه ۲۵۳ نفر محاسبه گردیده است. نتایج این تحقیق نشان داد که مشتریان بانکهای ملی و سامان در تمامی ابعاد پنجگانه کیفیت خدمات و نیز کیفیت کلی خدمات رضایت ندارند. یا به عبارتی دیگرکیفیت خدمات این بانکها از نگاه مشتری ضعیف می‌باشد.
-گلنار شجاعی و محمد رضا عربیارمحمدی (۱۳۹۱) در تحقیقی تحت عنوان «ارزیابی کیفیت خدمات ارائه شده به منظور حصول رضایت مشتریان با بهره گرفتن از مدل سروکوال» در دانشگاه صنعتی شاهرود پرداخته اند که با بهره گرفتن از پرسشنامه سروکوال عوامل مورد نظر مورد بررسی قرار گرفته و جامعه آماری مورد استفاده در این تحقیق، ۱۲۸۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه صنعتی شاهرود بودند. روش نمونه گیری در این تحقیق روش تصادفی طبقه‌بندی شده بوده است و حجم نمونه بر اساس جدول مورگان۳۸۵ نفر تعیین شده است که نتایج بدست آمده نشان که از دید پاسخ دهندگان بعد تضمین در رده اول و بعد اعتبار(قابلیت اطمینان)در رده دوم و بالاترین اهمیت را دارند و ابعاد فیزیکی،پاسخگویی،و همدلی در رده های بعدی این رتبه بندی قرار دارند و همچنین شکاف بین انتظارات مشتریان از ارائه خدمات و ادراک آنها پس از دریافت خدمات مبین این امر است که سازمان نتوانسته است انتظارات مشتریانش را برآورده سازد.
مهدیلوی تازه کندی (۱۳۸۵) درتحقیقی تحت عنوان» بررسی و سنجش کیفیت خدمات در بانک پارسیان و ارتباط آن با رضایت مندی مشتریان «به بررسی و سنجش کیفیت خدمات در بانک پارسیان به عنوان یکی از مهم‌ترین بانک‌های خصوصی کشور و ارتباط آن با رضایتمندی مشتری پرداخته است. جامعه آماری این تحقیق کلیه مشتریان بانک پارسیان در تهران بوده و نمونه آماری تحقیق ۳۸۴ نفر محاسبه شده است. آزمون فرضیه‌های این تحقیق نشان داده که بین کیفیت خدمات و رضایت مندی مشتریان ارتباط مثبت و معنادار وجود دارد و همچنین بین اولویت عوامل تشکیل دهنده کیفیت خدمات هم تفاوت معناداری به دست آمده است.
صمدی، اسکندری در تحقیقی تحت عنوان «بررسی تاثیر کیفیت خدمات بر رضایت مشتریان بانک ملی شهرستان تویسرکان بر اساس مدل سروکوال» پرداخته که در این پژوهش محقق با اقتباس از این مدل در پی پاسخ این سوال بوده که آیا مشتریان از کیفیت خدمات ارائه شده توسط بانک رضایت دارند و اولویت بندی ابعاد کیفیت خدمات از نظر مشتریان چگونه است؟این پژوهش براساس طبقه بندی بر مبنای هدف کاربردی است و از حیث روش جزءتحقیقات کاربردی است و جامعه آماری شامل کلیه مشتریانی است که روزانه برای دریافت خدمات به بانک مراجعه می کنند و حجم نمونه براساس جدول مورگان ۳۸۰ نفر می‌باشد .و روش نمونه‌گیری از نوع تصادفی می‌باشد. که نتایج بدست آمده نشان داد که انتظارات مشتریان بیش ازادراکات آنان بوده که این نشان دهنده نارضایتی مشتریان از کیفیت خدمات است و فرض اصلی پژوهش مورد تایید نمی‌باشد و نشان داد که سنجش تفاوت بین انتظارات و ادراکات مشتریان در بعد عوامل محسوس از نظر مشتریان در اولویت سوم و بعد از اطمینان خاطر و قابلیت اعتماد قرار دارد.و همدلی در پایین‌ترین و از کمترین اهمیت ترین عامل از نظر مشتریان بوده است. لذا پیشنهاداتی از جمله تعریف ساعات کاری به دلیل گستردگی خدمات، تشویق کارکنان انجام خدمات در زمانی که و عده داده شده و برگزاری دوره های ضمن خدمت برای بالابردن اگاهی و دانش کارکنان و… جهت بالابردن ارتقاء سطح کیفیت خدمات شده است.
- باقرزاده خواجه ،باقرزاده در تحقیقی تحت عنوان «بررسی کیفیت خدمات آموزش عالی تبریز با بهره گرفتن از مدل سروکوال و رتبه بندی مراکز با بهره گرفتن از فرایند تحلیل سلسله مراتبی »پرداخته که هدف این تحقیق تعیین میزان شکاف بین انتظارات و ادراکات دانشجویان و ادراکات دانشجویان در این مراکز در ۵ بعد خدمت بوده است.که بااستفاده از پرسشنامه سروکوال عوامل مورد نظر مورد بررسی قرار گرفته و روایی پرسشنامه مورد تایید کارشناس قرار گرفته و پایایی آن نیز از طریق آلفای کرونباخ استفاده شد.حجم نمونه ۱۱۰ از دانشجویان بوده و روش تحقیق به صورت تصادفی طبقه ای می باشد.که نتایج بدست آمده این بود که بین انتظارات و ادراکات دانشجویان از کیفیت خدمات مراکز مورد مطالعه تفاوت معنی‌داری وجود دارد.و اینکه ابعاد پنجگانه کیفیت خدمات برای پاسخ دهندگان اهمیت یکسانی ندارند. و مولفه‌های همدلی و پاسخگویی از نظر پاسخ دهندگان دارای بیشترین و عوامل ملموس دارای کمترین اهمیت می باشد و به طور کلی می توان گفت مراکز مورد مطالعه در تمامی ابعاد دارای شکاف بوده و نتوانسته آن انتظارات دانشجویان را که همان مشتریان اصلی این مراکزند برآورده سازند ابعاد کیفیت خدمات از نظر دانشجویان از بیشترین به کمترین اولویت عبارتند از: همدلی و پاسخگویی ،قابلیت اطمینان ،تضمین و عوامل محسوس.
۲-۳-۲-پژوهشهای خارج از کشور:
تحقیقات زیادی درزمینه ارزیابی کیفیت خدمات انجام شده است. در تحقیق زیر برخی از مهمترین آن‌ها که ارتباط نزدیک تری با موضوع پژوهش حاضر دارند اشاره می شود.
دانلی و دیگران^[۸۲] ۲۰۰۶،۲-۱۰۵در تحقیقی تحت عنوان ارزیابی کیفیت خدمات پلیس با بهره گرفتن از مدل سروکوال به بررسی میزان کاربرد روش سروکوال در ارزیابی کیفیت خدمات پلیس و تعیین شکاف های کیفیت خدمات در نیروی پلیس استرتکلاید پرداخته شد. این تحقیق به صورت پیمایشی از ۴۷۵ نماینده منتخب در ۱۲ انجمن محلی درحوزه این نیرو انجام گردید. این پژوهش همچنین از یک نمونه موازی از افسران پلیس در استرتکلاید، میزان درک نیرو از انتظارات مشتریان و میزان موثر بودن فرآیندهای داخلی شان درپشتیبانی از ارائه خدمات با کیفیت بالای پلیس را بررسی کرده است. یافته‌های تحقیق نشان داد گرچه کمبود چشم‌گیری در برآوردن انتظارات مشتریان وجود دارد، اما نیروی پلیس درک خوبی از این انتظارات دارد. همچنین به نظر میرسد که درتدوین استانداردهای کیفی خدمات توانایی نیروهای پلیس برای رعایت استانداردهای تعیین شده و درتوانایی آنها در ارائه خدماتی که به مشتریان وعده می دهند شکاف هایی وجود دارد.
آکابا^[۸۳]،۲۰۰۶،۱۷۰-۱۹۲در تحقیقی تحت عنوان اندازه گیری کیفیت خدمات در صنعت هتل داری مدل سروکوال را به منظور ارزیابی کیفیت خدمات یک هتل در ترکیه مورد استفاده قرار داده است. اهداف این مطالعه عبارتند از: (۱) بررسی انتظارات مشتریان هتل ها از کیفیت خدمات (۲) بررسی این که آیا ابعاد مدل سروکوال به صورت بین المللی و جهان شمول قابل استفاده هستند یا خیر. (۳) اندازه گیری سطح اهمیت هر بعد کیفیت خدمات از دید مشتریان هتل. در این مطالعه ابعاد زیر مورد بررسی قرار گرفته است : ملموسات، کفایت در تامین و ارائه خدمات، ادراک مشتری، تضمین و راحتی که در این میان از دید مشتریان هتل بعد ملموسات مهم ترین و پس از آن به ترتیب ابعاد کفایت در ارائه خدمات،ادراک مشتری، تضمین و راحتی قرار گرفته اند.
لای و همکاران^[۸۴] برای ارزیابی کفیت خدمات شرکت مخابرات در کشور چین ،بعد دیگری به پنج بعد طرح شده توسط پاراسومان اضافه نمودند. آنان کیفیت خدمات شرکت مخابرات چین را از شش بعد موردبررسی قرارداده که شامل قابلیت اطمینان ،ابعاد و ظواهر فیزیکی ،مسئولیت پذیری ،تضمین و ضمانت ،همدلی با توجه به مشتری و به راحتی دسترس بودن، که نتایج مطالعه نشان داد که بین انتظارات و عملکرد شرکت مخابرات تفاوت معناداری وجود دارد.و ضریب الفای کرونباخ برای هر یک از ابعاد ۵ گانه کیفیت خدمات عبارتند از :ابعاد ملموس ۷۶درصد، قابلیت اطمینان ۸۸درصد،پاسخگویی ۹۲درصد،تضمین ۸۹ درصد و مولفه همدلی ۹۳ درصد می باشد.از آنجایی که ضریب آلفای کرونباخ برای تمامی مولفه های کیفیت خدمات بیش از ۷۵درصد بود به این نتیجه رسیدند که این مدل از اعتبار و روایی لازم برای ارزیابی کیفیت خدمات در آن بخش برخوردار است و برای کیفیت خدمات یک ساختار سه لایه ای در نظر گرفتند که لایه اول شامل تضمین،همدلی و پاسخگویی و لایه دوم شامل قابلیت اطمینان و سومین لایه ابعاد ملموس و فضای فیزیکی را در بر می گیرید.
۳) آلوزو وییرا^[۸۵] (۲۰۰۶)در پژوهشی تحت عنوان «مدل سروکوال :یک ابزار ارزیابی برای ارزیابی کیفیت خدمات در موسسات آموزش عالی در پرتغال» از پرسشنامه سروکوال برای ارزیابی کیفیت خدمات آموزش عالی در دانشکده مدیریت بازرگانی دانشگاه پرتغال استفاده کردند.این دو از ۲۶۲دانشجوی سال دوم، سوم و چهارم برای ارزیابی کیفیت خدمات کالج استفاده کردند، نتایج حاصل از این پژوهش ها نشان می‌دهد که هریک از ابعاد پنجگانه موجود در مدل سروکوال به یک اندازه برای دانشچویان حائز اهمیت نمی باشد.در این پژوهش ها مهمترین بعد کیفیت خدمات از دیدگاه دانشجویان ،مولفه تضمین موسسه آموزشی می باشد وکم اهمت ترین بعد آن مربوط به ابعاد ملموس و ظاهر می باشد.
پرایز^[۸۶] (۲۰۰۷) در مقاله ای تحت عنوان «ارزیابی ادراکات و انتظارات مسافران بین المللی از کیفیت خدمات خطوط هوایی ایر مائوریتز»از مدل سورکوال رای ارزیابی ابعاد مختلف کیفیت خدمات خود از دیدگاه مسافران بین المللی خطوط هوایی استفاده کردند. در این پژوهش ۱۴۰ پرسشنامه بین مسافران توزیع گردید که نتایح حاصله بیانگر این مطلب بود که از میان ابعاد پنجگانه کیفیت خدمات در این خطوط هوایی بیشترین شکاف مربوط به مولفه قابلیت اطمینان و کمترین شکاف مربوط به ابعاد ملموس می باشد. همچنین در این پژوهش مشخص شد مهمترین عامل در رضایت مشتریان از خدمات این خطوط مربوط به مولفه تضمین می باشد.
۲-۴-چارچوب نظری تحقیق:
در این پژوهش از نظریات پاراسورامان وهمکارانش استفاده شده است. وی عقیده دارد که مشتری هنگام ورود به سازمان در ابتدا انتظاراتی از سازمان دارد که شناخت دقیق سازمان از آن انتظارات می تواند موجب برقراری ارتباط مطلوب سازمان با مشتریانش گردد و فقدان آن می‌تواند باعث کاهش کیفیت ارائه خدمات سازمان به مشتریانش گردد،لذا سازمانها به مکانیزمی برای اندازه گیری این عوامل نیاز دارند.
در این پژوهش از پرسشنامه استاندارد کیفیت ارائه خدمات (سرکوال) که بر اساس نظر پاراسورامان و همکارانش تنظیم شده است و دارای پنج مولفه شامل ابعاد فیزیکی، اعتبار (قابلیت اطمینان)، پاسخگویی، تضمین، همدلی و ۲۲ شاخص میباشد و به منظور ارزیابی کیفیت ارائه خدمات مالیات بر درآمد مشاغل خودرو دفاتر پیشخوان دولت شهرستان شاهرود استفاده گردیده است.
مفهوم مولفه ها شاخص ها

مشبکی

۱۳۷۷

به طور کلی فرهنگ سازمانی یک ادراک است که افراد از یک سازمان دارند. فرهنگ سازمانی چیزی است که در سازمان وجود دارد نه در افراد. صفات ویژه ای است که به سازمان اختصاص دارد و نمایانگر مشخصات معمول و ثابتی است که یک سازمان را از دیگر سازمان­ها متمایز می کند. فرهنگ سازمانی مجموعه ای از ارز­ش­های کلیدی، باور های راهنما و تفاوت­هایی است که در اعضای یک سازمان مشترک است.

کوئین^[۱۲۱]

۱۹۹۹

فرهنگ سازمانی بستری است به هم پیوسته که اجزای سازمان را بهم می چسباند.

مقیمی

۱۳۸۶

الگویی منحصر به فرد از مفروضات، ارزش­ها و هنجارهای مشترک که فعالیت­های جامعه پذیری، زبان، سمب­ ها و عملیات سازمان­ها را شکل می دهد

ترنس و دیگران^[۱۲۲]

۱۹۸۲

فرهنگ سازمانی، ارزش­های غالب ارائه شده توسط سازمان می باشد.

تاریخچه­ فرهنگ سازمانی

عبارت فرهنگ سازمانی برای اولین بار در سال۱۹۷۹با انتشار مقاله ای با عنوان مطالعۀ فرهنگ­های سازمانی توسط آندره دبلیو پتیگرو در ادبیات پژوهشی ظهور پیدا کرد. در آن مقاله پتیگرو بیان کرد که فرهنگ می بایستی به عنوان مفاهیم گروهی مشترک شامل نمادها، زبان، ایدئولوژی، باورها، آئین­ها و اسطوره ها بیان شود. نمادها به عنوان ابزارهای دیداری در نظر گرفته می شود که گروه­ ها و سازما­ن­ها آنها را برای تعریف خودشان به کار می­گیرند. مثال­های این ابزارهای نمادین عبارتند از: زبان یا لهجۀ خاص، طراحی ساختارها، آئین و مراسم. با وجود این، برخی نظریه پردازان معتقدند که موضوع فرهنگ سازمانی، اولین بار در دهۀ۸۰ جدی مورد بحث قرار گرفت، زمانی که آمریکایی­ها به مدیریت ژاپنی توجه نمودند و متوجه شدند که فرهنگ سازمانی اسلحۀ مخفی و رمز موفقیت ژاپنی­ها در عرصۀرقابت بین الملل می باشد. همچنین به دلایل متعددی می­توان ادعا نمود که فرهنگ سازمانی واکنشی است به تأکید بیش از حد شرکت­های آمریکایی بر اصول برنامه­ ریزی، سازماندهی و نظام های استراتژیک در دهۀ گذشته است. از آن جا که این نگرش، موفقیت شرکت­ها را تضمین نکرد، توجه صاحب نظران به قسمت “نرم” سازمان جلب شده ضرورت ایجاد حس هدفمندی و بهره گیری از فلسفه ای هدایت گر برای ایجاد هماهنگی و انسجام بیش از پیش احساس می شد. در اروپا، علاقۀ بخش تجارت به موضوع فرهنگ سازمانی کمی دیرتر آغاز شد. مقررات زدایی و افزایش رقابت که تاجران آمریکایی را به بازنگری در روش­های کاری خود در اوایل دهۀ۱۹۸۰ واداشت، از جمله دلایل، علاقمند شدن اروپایی ها به موضوع فرهنگ سازمانی بود. این مقررات صنعتی باعث افزایش علاقۀ صاحب نظران به مسأله فرهنگ سازمانی در اواخر دهه ی ۸۰ و اوایل دهه ی ۹۰ شد(صفراف،۱۳۹۰)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

منشأ فرهنگ سازمانی

یکی از جنبه­­های پیچیدگی فرهنگ سازمانی نحوه ایجاد آن است. چگونه دو سازمان با زمینه ­های محیطی و رهبران مشابه در طی سالیان به گونه ­ای متفاوت عمل می­ کنند .چرا به نظر می رسد بعضی اجزای فرهنگ به دفعات در برابر تغییرات پایداری می کنند و برخی دیگر از اجزاء با وجود اینکه هدف خاص و مفیدی ندارند ادامه حیات می دهند و چرا گاهی اوقات همین اجزا با توجه به تلاش رهبران و برخی افراد گروه برای ایجاد تغییر در آنها باز هم به همان شکل باقی می­مانند (ممی زاده،۱۳۷۳).
انتقال ارزش­ها، نگرش­ها و دیدگاه شخصی
ایجاد انتظارات و نگرش­های خاص برای سازمان، انعکاس روابط
پاداش­های سازمانی برای اقدامات، سیاست­ها و تولیدات مشخص، توسعه ی نگرش­ها و ارش­ها
بنیانگذاران
محیط خارجی
کارکنان و روابط کاری آنان
: منابع و منشاء فرهنگ سازمانی(صفراف،۱۳۹۰)
اساسآ فرهنگ سازمانی از سه منبع سرچشمه می­گیرد:
اول: باورها، ارزش­ها و فرضیات بنیانگذاران
دوم: تجارب آموخته شده توسط اعضای گروه­ ها به عنوان اجزای سازمان در طول زمان
سوم: باورها، ارزش­ها و فرضیات جدید که توسط اعضای و رهبران جدید وارد سازمان می­شوند.
اگرچه هر یک از این راه کارها و ابزارها نقش حیاتی در شکل گیری فرهنگ سازمانی ایفا می­ کنند اما بنیانگذاران سازمان مهم­ترین تاثیر را دارند. آنها نه تنها تعیین کننده آرمان اصلی و زمینه محیطی برای فعالیت گروه جدید هستند، بلکه با انتخاب اعضای گروه، نحوه پاسخگویی به محیط و انجام گروه را نیز تعیین می­ کنند . به طور یقین سازمان­ها تصادفی یکباره شکل نمی­گیرند بلکه از یکطرف هدف گرا هستند و مقاصد خاصی دارند و از سوی دیگر، عده­ای به خاطر دستیابی به آرمان­هایی که به تنهایی قادر به دستیابی به آنها نیستند، سازمان را شکل می­ دهند تا از طریق ایجاد هماهنگی گروهی به هدف­های خود برسند(کونتز و همکاران،۱۳۸۵).

چگونگی تداوم فرهنگ سازمانی

رابینز نقش سه عامل را در حفظ و نگهداری یک فرهنگ سازمان مؤثر می­داند که این سه عامل عبارتند از گزینش که هدف از آن، این است که افرادی شناسایی و استخدام شوند که برای انجام موفقیت آمیز کار مور د نظر دانش، اطلاعات، مهارت و توانایی­های لازم را داشته باشند و سعی می­ شود افرادی در سازمان پذیرفته شوند که سازمان برای آنها ارزش قائل باشد و عامل بعدی مدیریت عالی سازمان است که تسری دهنده فرهنگ سازمان است. عامل بعدی جامعه پذیری است به این معنی که افراد با فرهنگ سازمان خو بگیرند و آن را رعایت کنند، فرایند پذیرش و رعایت فرهنگ سازمانی را جامعه پذیری کارکنان می­نامند که خود شامل مرحله پیش از ورود، رویارویی و دگردیسی با تحول جامع است(زرنگار،۱۳۸۰).
شکل شماره ۱۱-۲ فرایند جامعه پذیری را نشان می دهد:
بازدهی
تعهد
پیش از ورود
دگردیسی
رویارویی
جابجایی
: فرایند جامعه پذیری(همان)

نقش فرهنگ

در جدول زیر به برخی دیگر از کارکردهای فرهنگ اشاره می شود:
: برخی کارکردهای فرهنگ سازمان(اردکانی، فرحی،۱۳۹۱)

3. 3. بیمه، کمک مؤثری در توزیع نسبی هزینه هاست:

یکی از مزایای بیمه، توزیع صحیح هزینه بین عوامل ایجاد کننده آن هزینه است. دارنده هر بیمه نامه به تناسب ریسک و هزینه خویش، حق بیمه می پردازد. برای مثال، تولید کننده، توزیع کننده، مصرف کننده، مؤسسه حمل، مالک و جز آن به نسبت ریسک خود حق بیمه می پردازد و در صورت تحقق خطر هرکدام از عوامل پیشگفته، به اندازه خسارت و زیان وارده، از بیمه گر خسارت دریافت می کنند. در صورت نبود بیمه، تولید کننده تمام هزینه ها و خسارت های ناشی از تحقق ریسک ها را (مانند بدهکاران بدحساب، آتش سوزی، سرقت و جز آن) به قیمت تمام شده کالا اضافه می کند و از مصرف کننده دریافت می دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همین وضعیت برای مؤسسات حمل، اجاره کننده کشتی، کامیون ها و جز آن مطرح است به ندرت پیش می آید که خسارت به نسبت بین عوامل تولید تقسیم شود. در بیمه اشخاص، متخصصات آکچوئری و ریاضیدانان هستند که وظیفه محاسبات مختلف را بر عهده دارند. اینان نه تنها حق بیمه را محاسبه می کنند بلکه محاسباتی نظیر میزان ذخایر فنی ارزش باز خرید بیمه نامه و وامهایی را که بیمه گذار می تواند به اعتبار بیمه نامه عمر دریافت نماید نیز انجام می دهند. در بیمه آتش سوزی، عوامل مختلفی مستقیماً در تحقق ریسک مؤثرند.
بیمه گر با بررسی آن ها و میزان تأثیرشان، نرخ بیمه را محاسبه می کند. در بیمه حمل و نقل، محاسبات آماری برای رسیدن به نرخ واقعی از پیچیدگی خاصی برخوردار است. متخصصان در زمینه های مختلف، از ریاضیدانان گرفته تا آمارگران، باید در تهیه اطلاعات مورد نیاز محاسبه نرخ همکاری کنند.

4. 4. بیمه، سبب افزایش اعتبار بیمه گذار می شود:

امروزه اعتبار، یکی از عوامل مهم موفقیت در تجارت به شمار می رود. بیمه، به هر شکل و در هر رشته آن، اعتبار و تضمینی است بی چون و چرا.
در مرهونات بانکی، مرهونه در گرو وام دهنده قرار می گیرد ولی هرگاه مرهونه بر اثر حادثه ای نظیر آتش سوزی یا سایر خطرها از میان برود، وام دهنده دیگر تضمینی برای بازپرداخت اقساط باقیمانده نخواهد داشت. بیمه این تسهیلات را در اختیار مؤسسات اعتباری و وام گیرندگان قرار می دهد. انواع بیمه های بازرگانی امنیت فعالیت را برای بازرگانان در مقابل خطرهای مختلف فراهم می کنند. به طوری که می توان گفت، شرکت های بیمه بازرگانی در حال حاضر قسمت عمده خطرهایی را که موجب خسارت و زیان بازرگانان می شوند، تحت پوشش قرار می دهند.

5. 5. بیمه، یک نوع پس انداز تلقی می شود

هم در بخش بیمه های اشخاص و هم در بخش بیمه های اموال، بیمه یک نوع پس انداز تلقی می شود. اگر شخصی اموال، دارایی و کسب و پیشه خود را بیمه نکند، مفهومش آن است که بیمه گر خود باقی می ماند. بنابراین باید بخشی از ذخایر و سرمایه خود را برای مقابله با تحقق انواع ریسک ها بلوکه کند و در صورت ورود خسارت و زیان نیز معلوم نیست که آیا مبلغ نگهداری شده تکافو خواهد کرد یا نه. بنابراین با بیمه کردن، این شخص می تواند بدون تشویق خاطر با کل سرمایه و ذخایر، فعالیت خود را ادامه دهد. در بیمه های اشخاص هم انواع بیمه نامه های عمر به شرط حیات و به شرط فوت، آتیه بیمه شده را تأمین می کنند.

6. 6. بیمه، یعنی تأمین سرمایه برای درآمد بالقوه آینده

بیمه به مفهوم سرمایه گذاری توان درآمدی آینده است. برای مثال، یک شرکت مالی دارای ارزشی است که در صورت ادامه فعالیت به دست می آورد که اصطلاحاً به آن «سرقفلی» می گویند و جزء دارایی های نامرئی محسوب می شود و حساب آن از دارایی های مرئی جداست.
در نظر بگیرید که تولید ناخالص یک ماشین پس از کسر انواع هزینه ها و استهلاک ده میلیون ریال و عمر مفید آن ۲۵ سال باشد. با یک حساب سرانگشتی، ارزش سرمایه ای این ماشین را می توان محاسبه کرد: اگر کارمزد پول چهار درصد باشد، ارزش سرمایه ای این ماشین ۱۵۰ میلیون ریال خواهد بود. بنابراین اگر بر اثر حادثه ای این ماشین از بین برود صاحب آن ۱۵۰ میلیون ریال از ارزش سرمایه ای آینده خود را از دست خواهد داد.
با همان روش می توان تأثیر مالی و ارزش اقتصادی یک سرپرست خانواده را برای بازماندگان در صورت فوت وی محاسبه کرد. اگر درآمد سالیانه این شخص ۰۰۰/۵۰۰/۳ ریال باشد تأثیر مالی فوت او برای خانواده اش با نرخ کارمزد ۵/۲ درصد پس از کسر کلیه هزینه ها برابر خواهد بود با ۰۰۰/۲۰۰/۵۳ ریال. در این محاسبه، امید به زندگی شخص، درصد اشتغال و نوسان درآمد در سنین مختلف، هزینه زندگی و سرانجام ارزش فعلی درآمد آینده مورد توجه قرار می گیرد و رقم ۰۰۰/۲۰۰/۵۳ به دست می آید.
این وضعیت برای یک شرکت بازرگانی که کارشناسان متخصص و ماهر دارد متفاوت است. در مثال قبل، تأثیر مالی از دست دادن سرپرست خانواده برای بازماندگان او مطرح است ولی در یک شرکت بازرگانی از دست دادن یک شخص متخصص ممکن است ضرر و زیان هنگفتی را در پی داشته باشد. به همین دلیل است که شرکت های بازرگانی برای بیمه عمر کارشناسان و متخصصان خود، سرمایه های به مراتب بالایی را از بیمه گران تقاضا می نمایند.

7. 7. اجتماع از بیمه منتفع می شود

مواردی که تاکنون بدانها اشاره شد، مواردی است که خود از مزایای بیمه بهره مند می شود. هر ذینفعی با پرداخت حق بیمه متناسب با ریسک معین در صورت تحقق ریسک طبق شرایط بیمه نامه خسارت و زیان خود را دریافت می کند. در صورتی که نقش بیمه تنها ارائه خدمت و پوشش به اشخاص نیست بلکه بیمه به اشکال مختلف در خدمت جامعه است و تمام مردم می توانند از آن منتفع شوند. موارد زیر از جمله آنهاست:
الف) تشویق مردم به پس انداز بخشی از درآمد خود:
در عمل برای افراد طبقه متوسط جامعه مشکل است که پس اندازی از درآمد خود داشته باشند و بعضاً به فکر آن نیز نیستند. فروشندگان بیمه اشخاص با مراجعات مکرر خود و ایجاد نیاز، آنان را تشویق به خرید بیمه نامه می کنند و با مراجعات مقطعی برای وصول حق بیمه بیمه نامه عمر، آنان را عادت می دهند تا بخشی از درآمدشات را با پرداخت حق بیمه نامه عمر، آنان را عادت می دهند تا بخشی از درآمدشان را با پرداخت حق بیمه عمر پس انداز کنند.
در اکثر کشورهای جهان، نظام تأمین اجتماعی وجود دارد که به موجب قانون اجباری است و بخش عمده ای از حق بیمه را نیز کارفرما می پردازد. ولی متأسفانه با افزایش سریع هزینه زندگی، میزان حقوق بازنشستگی یا مستمری بازماندگان که نظام تأمین اجتماعی می پردازد برای ادامه اجتماعی معمولاً به تهیه بیمه نامه عمر تکمیلی از شرکت های بیمه بازرگانی اقدام می کنتد تا بتوانند در آینده در دوران بازنشستگی تأمین کافی داشته باشند.
انواع بیمه نظیر آتش سوزی، حمل و نقل، حوادث، مهندسی، محصولات کشاورزی و جز‌ء آن، همه در خدمت جامعه اند. از طریق بیمه، تمام خسارت ها و زیان ها بین جامعه بیمه گذاران آن رشته سرشکن می شود و در صورتی که بخشی از آن از طریق مکانیسم اتکایی وارد بازارهای بین المللی شده باشد، جامعه عظیم بیمه گذاران جهانی در پرداخت خسارت های سنگین مشارکت می کنند.
ب) بیمه، یک نوع سرمایه گذاری
بیمه نه تنها ریسک را به دوش خود منتقل می کند بلکه ابزار مهم و مناسب پس اندازی نیز هست. در بیمه عمر، بیمه گذار در تمام سال های اعتبار قرارداد، حق بیمه یکسانی می پردازد. یعنی حق بیمه سال اول با حق بیمه سال آخر برابر است. بنابراین ملاحظه می شود که بیمه گذار در سالهای اولیه قرارداد، مبلغی بیشتر از حق بیمه ریسک می پردازد و در سالهای آخر برخلاف، این بخش از حق بیمه حجم بالایی را تشکیل می دهد. شرکت های بیمه از محل سرمایه گذاری آن درآمدهای خوبی به دست می آورندکه البته بخشی از آن به بیمه گذار تعلق می گیرد. بخش پس اندازی بیمه نامه های عمر همانند پس انداز در بانک است، به طوری که بیمه گذار می تواند از محل ذخایر ریاضی بیمه نامه خود وام بگیرد و یا آن را بازخرید کند یا اینکه تبدیل به سرمایه مخفف نماید.
بیمه نامه عمر تسهیلات دیگری نیز دارد که جای بحث مفصل آن اینجا نیست. در بیمه آتش سوزی و سایر بیمه های اموال، بیمه گر حق بیمه را هنگام صدور بیمه نامه دریافت می کند و متعهد پرداخت خسارت احتمالی در آینده طی مدت اعتبار قرارداد است. در فاصله زمانی بین زمان شروع اعتبار قرارداد و زمان تحقق خطر به ویژه در بیمه های مسؤولیت که ممکن است سال ها به طول انجامد تا دادگاه رأی صادر کند، بیمه گر فرصت دارد که درآمد حق بیمه خود را که سرمایه هنگفتی هم هست در محل های مختلف نظیر اوراق بهادار، خرید سهام، ایجاد مؤسسات تولیدی و خرید مستقلات سرمایه گذاری کند. البته ناگفته نماند از آنجا که ذخایر فنی مؤسسات بیمه ما به ازای تعهدات آنها در آینده است و باید ضمن تأمین سود تضمین شده به سهولت تبدیل پذیر به وجه نقد نیز باشد لذا برای سرمایه گذاری شرکت بیمه آیین نامه و مقررات خاصی پیش بینی می شود. هم اکنون شمار کثیری از مؤسسات بیمه نه تنها کلیه هزینه های خود را از محل درآمد سرمایه گذاری تأمین می کنند بلکه از محل درآمد سرمایه گذاری تسهیلاتی نیز برای بیمه گذاران اختصاص می دهند.
سرمایه های عظیمی که از محل جمع آوری حق بیمه های اندک بیمه گذاران رشته های مختلف به این صورت ایجاد می شود می تواند در شکوفایی و توسعه اقتصاد ملی نقش ارزنده و اساسی ایفا کند.
پ) بیمه و سایر انواع طرح های مشابه، حامی وابستگان است
انواع بیمه های عمر و حوادث، بهداشت و درمان، از کارافتادگی، بیکاری، تأمین هزینه های تحصیل و جزءآن، همه بیمه هایی هستند که در صورت نبود آنها خانواده و وابستگان باید هزینه های مربوط را خود تحمل کنند. صحیح است که بخش های عظیمی از طبقات مختلف جامعه تحت پوشش تأمین اجتماعی قرار دارند ولی هستند کسانی که تحت پوشش این نظام قرار ندارند و از نظر اقتصادی هم در موقعیتی نیستند که پس اندازی برای تأمین آینده خود داشته باشند. برای این گونه افراد رهایی از وابستگی مالی به خانواده، انواع بیمه راه حل مناسبی است. زیرا بیمه از سایر سیستم ها و روش های حمایتی به نسبت ارزان تر است. طرح های دیگری که با کمک و حمایت دولت ایجاد می شوند نیز کمک مؤثری است در حمایت مالی خانواده، مثلاً طرحی را دولت برای کارگران ایجاد می کند ولی عضویت کارگران در آن سیستم اختیاری است. طرح دیگر اینکه دولت سیستم را طراحی و ایجاد و اجرای آن را به بخش خصوصی واگذار می کند، نظیر طرح بیمه بهداشت همگانی.
همچنین طرح بیمه ممکن است تنها با پرداخت کل حق بیمه ای که استفاده کنندگان می پردازند اداره شود یا اینکه بخشی از حق بیمه را کارفرما یا دولت از محل مالیات یا هر دو تأمین کنند. در ضمن، خطرهایی وجود دارد که بیمه توانایی ارائه پوشش برای خسارت های ناشی از تحقق آنها را ندارد. برای چنین خطرهایی نظیر خسارت های مالی و جانی ناشی از نیروگاه های هسته ای و استفاده از انرژی و برخی از خطرهای فاجعه آمیز طبیعی، دولت با همکاری بیمه های بازرگانی اقدام به تأسیس صندوق های حمایتی می نماید تا آحاد جامعه با حمایت دولت پوشش کافی داشته باشند. برای حمایت از بازرگانی بین المللی و صادر کنندگان با حمایت دولت و مشارکت شرکت بیمه، شرکت تضمینی و اعتباری تخصصی تأسیس می شود و برا ی آن دسته از خطرهایی که معمولاً شرکت های بیمه آنها را بیمه نمی کنند (نظیر ورشکستگی یا اعسار خریدار، استنکاف خریدار از پرداخت قیمت کالا، اعمال سیاست های ارزی، وقوع جنگ و جز آن) صندوق ضمانت صادرات تأسیس می شود.
ت) تأثیر بیمه در کاهش خسارت ها:
بیمه تأثیر به سزایی در کاهش خسارت دارد: «۱. از طریق اعمال نرخ متناسب با ریسک»: هرچه امکانات پیشگیری و اطفایی بیشتر باشد بیمه گر حق بیمه کمتری از بیمه گذار مطالبه می کند.«۲. از طریق توصیه های ایمنی» کارشناس بیمه گر با انجام بازدید اولیه و بازدیدهای مقطعی توصیه های ضروری را در جهت کاهش احتمال وقوع خطر به بیمه گذار می نماید. به تجربه ثابت شده است که توصیه های ایمنی بیمه گر بسیار مفید و مؤثر است. در بیمه های اشخاص، بیمه گر از طریق معاینات پزشکی و پرسشنامه پزشکی و توصیه های ضروری، احتمال تحقق خطر را کاهش می دهد؛‌«۳. از طریق تشویق بیمه گذار در کاهش میزان خسارت»: بیمه گر کلیه هزینه های بیمه گذار را که در جهت کاهش میزان خسارت وارده انجام می گیرد، ولو اینکه منجر به نتیجه مثبت هم نباشدع در حد معقول می پردازد. بیمه گر از طریق کارشناسان متخصص خود و با بهره گرفتن از تجربیات گذشته توصیه های ارزنده ای در جهت کاهش احتمال تحقق خطر و در صورت تحقق خطر برای کاهش خسارت وارده در اختیار بیمه گذار قرار می دهد.
ث) تأثیر بیمه در رقابت های بازرگانی:
بیمه، شرکت های بازرگانی کوچک را قادر می سازد تا با شرکت های بزرگ در شرایط مساوی رقابت کنند زیرا شرکت های بازرگانی کوچک، سرمایه و امکانات تولیدی محدودی دارند. ناگزیر اموال، ماشین آلات و تأسیسات خود را بیمه می کنند زیرا قادر به مقابله با ریسک نیستند ولی مؤسسات بازرگانی بزرگ از آنجا که از نظر مالی و سرمایه از منابع مختلف تغذیه می شوند و خطرهای آنها نیز متنوع و از نظر جغرافیایی توزیع مناسبی دارد در نتیجه ممکن است به صورت خود بیمه گری آن را اداره و خسارت های خود را از محل ذخایر و امکانات مالی خود تأمین کنند. در صورتی که برای مؤسسه بازرگانی کوچک، خود بیمه گری توجیه فنی ندارد و بهتر است تأمین بیمه ای داشته باشند و این امتیاز خوبی برای شرکت کوچک محسوب می شود. البته در کنار آن دو نکته، یکی از ضرر بازرگانی کوچک و دیگری به نفع آنها در خور توجه است. نکته اول اینکه توجه بازار جهانی بیمه در جهتی است که به بازرگانان بزرگ که سرمایه های بالایی دارند نرخ به مراتب پایین تری پیشنهاد می کنند در صورتی که بازرگانان کوچک ناگزیر حق بیمه بالاتری می پردازند و این مطلب، هزینه های آنها را بالا می برد و رقابت دشوار می شود. نکته دوم اینکه مؤسسات بزرگ بازرگانی در معرض ریسک های متنوع و بالا قرار دارند و باید حق بیمه متناسب با آن را بپردازند در حالی که مؤسسات بازرگانی کوچک فاقد این گونه ریسک ها هستند.
(کریمی، آیت،۱۳۹۰،«چشمه انداز صنعت بیمه کشور (مجموعه مقالات بیمه)،انتشارات جنگل،چاپ اول)
۲-۳)تاریخچه بیمه:
نخستین نوع بیمه که قبل از سده نوزدهم مورد عمل قرار گرفته، بیمه باربری دریایی است. بقیه رشته ها کم و بیش بعد از انقلاب صنعتی به تدریج از این زمان به بعد شروع شده است. دومین رشته، بیمه آتش سوزی است که بعد از آتش سوزی مهیب لندن به فکر اندیشه گران رسید. عموماً با پیشرفت تکنولوژی و ورود فرآورده های صنعتی، با وجود رفاهی که برای بشر به ارمغان می آورند، بالقوه خطرهای جانی و مالی نیز در پی دارند. بیمه گران مداوم در فکر ارائه تأمین بیمه ای برای این دسته از خطرها هستند. اینکه کدامین قوم یا ملت، نخستین بار با بیمه آشنا شد معلوم نیست. برخی دریانوردان فنیقی را مبتکر بیمه دریایی می دانند. بدین صورت که دریانوردان از بازرگانان وام دریافت می کردند و هرگاه دریانورد بدهکار با موفقیت سفر خود را به پایان می برد، موظف بود که اصل و بهره وام دریافتی را ظرف مدت معین به بازرگانان طلب کار بپردازد. در طی این مدت کالای دریانورد در گرو بازرگان بود و اگر به موقع موفق به دریافت طلب خود نمی شد و می توانست کالا را حراج کند. ولی اگر کشتی دریانرود با حوادث دریا مواجه می شد یا دزدان دریایی حمله ور می شدند و کالا به غارت می رفت وام دهنده حقی در مورد اصل و بهره وام عادی بود و این مابه التفاوت بین میزان بهره وام عادی و وام دریایی را می توان حق بیمه خطری محسوب کرد که بازرگانان وام دهنده به عهده گرفته بود. این نوع وام ها را در تاریخ و پیدایش بیمه، وامهای دریایی نامیده اند. که در سده های پنجم و ششم قبل از میلاد مسیح در مدیترانه شرقی که مرکز تجارت اروپای آن زمان بود رواج داشت. بدین صورت که سرمایه داران یونانی به صاحبان کشتی ها و مال التجاره ها وام با نرخی بالاتر از وام عادی پرداخت می کردند. حتی برخی تاریخ نگاران اعتقاد دارند که سابقه این نوع وام ها به دو هزار سال قبل از میلاد می رسد که بین بازرگانان و دریانوردان هندی متداول بود. برخی معتقدند که تقسیم ریسک را که امروزه یکی از ویژگی های مهم حرفه بیمه گری محسوب می شود، چینی ها در سه هزار سال قبل از میلاد رعایت می کرده اند. بدین ترتیب که دریانوردان چینی مال التجاره خود را به جای حمل با یک کشتی یا قایق، با چندین کشتی و قایق حمل می کردند که هرگاه یکی یا چند وسیله دچار مخاطرات دریا شد یا دزدان دریایی به غارت بردند، کشتیها و قایقی های دیگر سالم به مقصد برسند و خسارت وارده به حداقل ممکن کاهش یابد. این همان اصل پراکندگی ریسک در اقصی نقاط جهان است که امروزه بین بیمه گران و بیمه گران اتکایی متداول است و رعایت می شود.
نوع دوستی، نوع پروری و معاضدت از ارکان اصلی پیدایش بیمه بوده است. صندوق های تعاونی نظیر صندوق کمک به بازماندگان سربازان و رزم آورانی که در مصاف با دشمن کشته می شدند، یا صندوق پرداخت هزینه کفن و دفن برای کسانی که از دنیا می رفتند و بازماندگانشان توان مالی تأمین هزینه ها را نداشتند در زمان های قدیم رایج بوده است.
کلاً امر تعاون بسیار قدیمی است زیرا همه پیشوایان مذاهب و ادیان نیز کرارا به آن اشاره کرده اند. تعاون و نوعی بیمه که به آن بیمه متقابل می توان اطلاق کرد، در قرون وسطی نیز رایج بود. تا سده چهاردهم میلادی اصولاً بیمه به صورت تعاون و کمک متقابل وجود داشت و در حمل و نقل دریایی نیز بیمه برای کشتی و محموله به صورت بیمه وام دریایی و نظایر آن جزء قرارداد حمل و نقل محسوب می شد و بیمه به شکل معامله و قرارداد مستقل مطرح نبود.
۲-۴)سیر تحول بیمه:
تعاون و کمک های متقابل تا اوایل سده چهاردهم میلادی یعنی تا پیدا شدن بیمه به مفهوم حرفه ای آن باقی ماند. به نظر بسیاری از مؤلفان، بیمه به مفهوم واقعی و امروزی آن در سده چهاردهم به وجود آمده است. پس از پیدایش بیمه در این دوران، در اروپای غربی عمده ای که به آن اعتقاد نداشتند به مخالفت برخاستند. اینان تصور می کردند که قرارداد بیمه نیز به سرنوشت وام دریایی دچار و ممنوع خواهد شد. زیرا قبلاً کلیسا با بیمه به صورت وام های دریایی مخالفت کرده بود.
دلیل این بود که مقامات کلیسایی طبق موازین مذهبی، بهره را حرام می دانستند. در پی همین مخالفت کلیسا بود که بیمه وام های دریایی مدتی منسوخ شد تا عاقبت تجار وام دهنده شکل آن را عوض کردند. بدین منوال که به جای بهره، وام گیرنده جایزه ای می پرداخت که میزان آن به اندازه نرخ بهره بود ولی شکل آن طوری بود که کلیسا نمی توانست با آن مخالفت کند. این امر موجب شده بود که به آینده بیمه چندان امیدوار نباشند ولی بیمه به سرعت توسعه یافت. سوابق تاریخی نشان می دهد که در سال ۱۳۹۳ در یک دفتر رسمی در ژنو، طی یک ماه ۸۰ قرارداد بیمه منعقد شد. سرانجام پس از تحولات بسیاری که در سده چهاردهم پیش‌آمد برخی بازرگانان حرفه خود را صرفاً بیمه قرار دادند. از اواخر نیمه دوم سده چهاردهم، قرارداد بیمه به تدریج از قرارداد کرایه کشتی تفکیک شد و به صورت سند دیگری که‌ »پلیس» نامیده می شد تنظیم گردید و به سرعت رو به تکامل رفت.
در زبان انگلیسی، به بیمه نامه policy گفته می شود که به نظر می رسد ریشه اش همان« police» باشد. کم کم به علت نیازهای بین المللی، قواعد و اصول گوناگونی به شکل ماده هایی در قرارداد بیمه گنجانده شد به نحوی که امروزه پس از قرن ها هنوز بعضی از این قواعد در حقوق بیمه باقی مانده است.
۲-۵)آغاز حرفه بیمه گری:
توسعه بیمه سبب جلب توجه و تمایل بازرگانان به حرفه بیمه گری و صدور بیمه نامه شد. از سده پانزدهم، شماری از بازرگانان فعالیت خود را به صدور بیمه نامه منحصر کردند و حرفه بیمه گری اهمیتی خاص یافت. در سال ۱۵۵۲ در شهر «فلورانس»، کانونی از بیمه گران با سازمانی مجهز تشکیل شد. اعضای کانون مزبور حقوقدانانی را از بین خود انتخاب کردند و وظیفه تهیه شرایط عمومی بیمه نامه ها و تدوین تعرفه های حق بیمه و انتخاب واسطه ها و نمایندگان بیمه و نظارت در نحوه فعالیت آنها، همچنین نجات کشتی ها و بازیافتی ها را از مهلکه، به آنان محول کردند.
به تدریج بیمه گران این روش را پیش گرفتند که گهگاه در بندهای بزرگ و مراکز بازرگانی دریایی و قهوه خانه ها دور یکدیگر جمع شوند و متفقاً با واسطه های بیمه در مورد خطرهای دریایی و خصوصیات فنی کشتی ها و سایر موارد مورد علاقه تبادل نظر و معلومات و اطلاعات خود را کامل کنند. افزون بر این، بیمه گران غالباً خطرهای بزرگی را که به تنهایی از پس آنها برنمی آمدند، متفقاً به عهده می گرفتند. بیمه گران زودتر از بیمه گذاران به لزوم تعاون و کمک متقابل توجه کردند. مهمترین اجتماع بیمه گران در قهوه خانه شخصی به نام «ادوارد لوید» در لندن تشکیل می شد.
لویدز لندن:
در سده هفدهم، قهوه خانه های لندن محل ملاقات ادیبان، تجار و دلالان بود. در این قرن، قهوه خانه ها نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم انگلستان بازی می کردند. در قهوه خانه های لندن، اخبار مهم روز رد و بدل می شد و مسائل اقتصادی و سیاسی نیز مورد بحث قرار می گرفت. همچنین معاملات بزرگ و حتی حراج ها در قهوه خانه ها انجام می شد. همان طور که گفتیم یکی از این قهوه خانه ها متعلق به «ادوارد لوید» در «تاور استریت» بود که موقعیت مناسبی از نظر نزدیکی به اداره نیروی دریای داشت. در سال ۱۶۹۱ ادوارد لوید از تاور استریت به محلی که نبش خیابان «لمبارد» و کوچه «آپ چرچ» قرار داشت نقل مکان کرد.
در نزدیکی این محل سایر قهوه هامه های معروف آن زمان لندن نیز قرار داشتند و بیمه گران، دلالان، سفته بازان انگلیسی، ایتالیایی، فرانسوی، یهودی و دیگر تجار و نجیب زادگان و قهوه خانه های مزبور رفت و آمد می کردند. از سال ۱۶۹۷ تا اوایل سال ۱۹۶۷، لوید به انتشار روزنامه ای پرداخت به نام اخبار لویدز که در آن اخباری از نقاط مختلف جهان که مورد توجه عموم بود و اخباری که مورد توجه خاص مشتریان وی قرار داشت، درج می شد. به هر حال در حدود بیست سال پس از انتشار نشریه لویدز، قهوه خانه مزبور مهمترین مرکز معاملات بیمه ای شده بود. در سال ۱۷۶۰ نشریه دیگری موسوم به نشریه کشتیرانی و حمل و نقل کالاها منتشر شد. تا سال ۱۷۶۰، قهوه خانه لوید مهمترین مرکز برای بیمه کردن خطرهای دریای بود. عملیات بیمه گران لویدز حدود ۱۵۴ سال در گوشه غربی طبقه دوم عمارت بورس لندن ادامه داشت و پس از متجاوز از یک قرن و نیم فعالیت به عمارت اختصاصی لویدز منتقل شد.
امروزه مؤسسه لویدز لندن از نظر تشکیلات به سه قسمت مجزا از یکدیگر تقسیم می شود: قسمت اطلاعات، نمایندگان لویدز و سرانجام بیمه گران.