نظر کمیسیون : شبیه سازی ، شرط تحقق بزه جعل است ، در صورتی که جعل غیر از شبیه سازی باشد از مصادیق کلاهبرداری است مانند مثالی که نظر اقلیت ‌در مورد چک مطرح ‌کرده‌است با اینکه پیدا کننده چک با امضاء خود قصد دریافت چک را داشته مع الوصف شروع به کلاهبرداری کرده نه جعل چک . در نتیجه نظر اکثریت مورد تأیید است۱[۴۹]. نظریه اداره حقوقی قوه قضائیه در این خصوص چنین است:

«صدور چک از حساب دیگری در صورت شبیه سازی امضای صاحب حساب جعل و استفاده از سند مجعول و در صورت عدم شبیه سازی از مصادیق کلاهبرداری می‌باشد.»۲

برخی آراءشباهت جزیی را شرط دانسته اند :

شعبه ۲دیوان عالی کشور در رأی‌ ۱۳۱۴مورخ ۱۹-۶-۱۳۱۸مقرر می‌دارد :

« جعل عبارت است از ساختن نوشته یا امضاء یا مهر دیگری برخلاف حقیقت و شباهت تام آن ها با خطوط و امضاء و مهر اصلی ، در هیچ یک از مواد مربوطه جعل شرط ورکن اساسی جعل شمرده نشده و جزیی شباهت چیزهای ساختگی با اصول آن در بادی نظر کافی است که جعل مصداق خارجی پیدا کند . از تعریفی که در ماده ۹۷ قانون مجازات عمومی برای اقسام جعل شده لزوم شباهت تام امضاء جعلی یا خط جعلی با امضا ء و خط اصلی استفاده نمی شود و همین قدر که برخلاف حقیقت ساخته شده کافی برای صدق عنوان جعل خواهد بود۳.

برخی آرای شبیه سازی را شرط ندانسته اند :

شعبه ۵ دیوان عالی کشور در رأی‌ شماره ۱۶۱۴-۲۶/۴/۱۳۲۸مقرر می‌دارد :

« شبیه سازی جزء شرایط و عناصر تشکیل دهنده بزه جعل نیست۱».[۵۰]

شعبه ۵دیوان عالی کشور در رأی‌ شماره۷۰۱۳-۲۸۵- ۴-۱۰-۱۳۱۶مقرر می‌دارد: « تراشیدن اسم و اسم پدر کسی از سندو نوشتن اسم خود و اسم پدر خود به جای آن به قصد اینکه در آتیه ازآن استفاده کند مشمول ماده ۹۷ قانون مجازات عمومی است و عنوان جعل بر آن صدق می‌کند ولو اینکه تغییراتی که داده شده به طور ظاهری و واضح باشد که در بادی نظر هم آن تغییرات محسوس گردد . زیرا شبیه نوشتن در ماده مذبور یا جای دیگر قید نگردیده و شرط عنوان جعل قرار داده نشده است۲ .

رأی‌ شماره ۷۵۷ مورخ ۸/۴/۱۳۱۶ شعبه دوم دیوان عالی کشور : «برای صدق عنوان جعل تقلید کامل لازم نیست و از تعریفی که در ماده ۹۷ قانون مجازات عمومی برای اقسام جعل شده است لزوم شباهت تامه بین امضای مجعول با امضای اصلی استفاده نمی شود و همین قدر که امضایی بر خلاف حقیقت ساخته شود و در بادی امر موجب احتمال و شبهه گردد برای اینکه مصداق جعل واقع گردد کافی است». همچنین اداره حقوقی قوه قضاییه در نظریه شماره ۷۶۸۱/۷ مورخ ۱۵/۱۱/۱۳۷۳در این خصوص چنین نظر داده است : « شباهت تام سند مجعول با خط و امضاء ومهر اصلی در هیچ یک از موارد مربوط به جعل شرط و رکن اساسی جعل شناخته نشده است و جزئی شباهت چیزهای ساخته شده با اصول آن در بادی امر کافی است و اضرار آنی شرط تحقق جعل نیست۳.

کدام نظرموافق نظر قانون گذار است؟در واقع سوال اصلی این است که آیا در تقلب نیاز به شبیه سازی داریم مانند جعل در اسکناس؟یا مشتبه سازی مانند فردی بدون اینکه اصل امضای صاحب امضاء را دیده باشد امضایی را ذیل چک نقاشی کندو منتسب به او نماید؟

در این مورد میان حقوق دانان نیز اختلاف نظر وجود دارد:

۱-شبیه سازی عبارت است از تقلید از آثار دیگران . در قانون کلمه ساختن آمده است ساختن ممکن است در عبارت نوشته ویا امضاء آن صورت گیرد از طرفی چون ساختن نوشته به هر کیفیتی نمی تواند موجب مشتبه ساختن طرف و استفاده از آن گردد ‌بنابرین‏ مبنا متبادر ازساختن که در قانون ذکر شده با شرط مشابهت می‌باشد یعنی برای تحقق جرم جعل حداقل همانندی لازم است به طوری که بتوان آن را در ظاهر منتسب به شخص که مهر از او تقلید شده دانست . تشابه ممکن است ناقص یا کامل باشد مهم این است نوشته به کیفیتی تقلید شده باشد که در بادی نظر مورد اشتباه واقع گردد۱.[۵۱]

۲-اسا س جرم جعل ساختن چیزی است که به موجب آن بتوان افراد را فریفت تا آن را به جای اصل بگیرند بنا براین امکان به اشتباه انداختن یا مشتبه کردن است که اساس و پایه جعل را تشکیل می‌دهد نه شبیه بودن پس همین که احتمال به اشتباه انداختن و مشتبه کردن افراد معمولی از یک نوشته یا امضای تقلبی برود یعنی احتمال معقولی نسبت ‌به این که آن ها مورد تقلبی را به جای اصلی بگیرند وجود داشته باشد حکم به ارتکاب جعل ممکن خواهد بود هر چند که در واقع شباهتی بین مورد تقلبی و اصلی وجود نداشته باشد۲.

۳-نه مشتبه بودن و نه شبیه بودن از ارکان جعل نیست آنچه که مهم است امکان خسارت بالقوه یا بالفعل است زیرا اگر ما آن را جزء ارکان بدانیم در بعضی موارد مثل اسکناس نیاز به آن داریم و در بعضی مواد دیگر به آن نیاز نداریم یا به صورت ناقص نیاز داریم در ضمن در تعریف جعل این امر ذکر نشده است وقتی یک نفر می‌آید یک سندی را از سند اصیل می‌سازد برای اینکه مردم متوجه آن تفاوت نشوند و بتوانند از این سند استفاده کنند در واقع این سند رکن ضرری داشته باشد باید شباهت تام یا ناقص بین دو سند وجود داشته باشد تا مردم مشتبه شوند و متوجه مبا ینت این دو نگردنددر واقع شباهت در قالب ضرر معنا دارد و جزء رکن اختصاصی جعل نیست ضرر رکن جعل است و برای اینکه ضرر محقق گردد نیاز به شباهت تام یا ناقص داریم به گونه ای که موجب اشتباه مردم گردد .و شبیه سازی در هر مورد و موضوعات مختلف حد اعلی و ادنی دارد فقط کافی است به گونه ای باشد که با توجه به موضوع امر و شرایط و وضعیت آن عرفا بتواند موجب عدم تمییز و اشتبه آن با اصل و نتیجتا حصول خسارت گردد۳.

۴-با توجه به متن قانون مجازات اختلاف نظر موجود در این ضمینه بین حقوق دانان ایران وفرانسه آرایی که شباهت مهر و امضاء را شرط نمی دانند صرف نظر از اینکه موجد حکم کلی باشد در بحث جعل شباهت ضرورت ندارد و باید در زمره آرای ارفاقی تلقی شوند و به طور کلی به نظر می‌رسند در جعل شبیه سازی شرط نیست۴.[۵۲]

لازم به ذکر است که« در کامن لا و مخصوصا در حقوق امریکا ، شباهتی که در قلب مسکوکات ضروری است برای جعل امضاء و نوشته لازم دانسته شده است۱».[۵۳]

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت