۲-۲-۸-۲-۱-۲- پیشگیری انتظامی: پیشگیری انتظامی عبارت است از تدابیر و اقدام های نیروی انتظامی و سایر دستگاه هایی که به حکم قانون در این زمینه موظف هستند با هدف حمایت از شهروندان آسیب پذیر در برابر خطر وقوع جرم، افزایش آگاهی های عمومی و ارائه خدمات مشاوره ای پیشگیرانه، نظارت و مراقبت بر اماکن عمومی و مناطق جرم زا و افزایش هزینه های ارتکاب جرم (شیری، ۱۳۸۶، ۲۲).

۲-۲-۸-۲-۲- پیشگیری غیر کیفری:

بررسی پدیده بزهکاری و مطالعه بزهکاران، وجود رابطه علیت را بین جرم و بزه ارتکابی و علل و عوامل مؤثر بر آن به اثبات می رساند. جرم شناسان می‌گویند: هر نوع وضعیت و موقعیت جسمانی، روانی و اجتماعی و … که می‌تواند در پیدایش و یا افزایش جرم نقش داشته باشد عاملی جرم زا است، هر چند این تأثیر مطلق نمی باشند و در تمامی موارد قطعیت تام ندارد(بیات، ۱۳۸۷: ۶۲) .

۲-۳- سرقت^[۸]:

ماده ۱۹۷ قانون مجازات اسلامی در تعریف جرم سرقت اشعار می‌دارد:

«سرقت عبارت است از ربودن مال دیگری به طور پنهانی» . در این تعریف چهار عنصر “ربودن”، “مال”، “دیگری” و “به طور پنهانی” مشاهده می‌شوند که در زیر هر یک را به طور جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم :

ربودن : رکن رکین سرقت در حقوق ایران “ربایش” است که بدون تحقق آن عنصر مادی جرم سرقت به وقوع نخواهد پیوست . لازمۀ تحقق ربایش ، نقل مکان دادن مال از محلی به محل دیگر می‌باشد و ‌بنابرین‏ سرقت از نظر حقوق ایران تنها ‌در مورد اموال منقول ، که قابلیت نقل و انتقال و در نتیجه ربوده شدن را دارند ، مصداق پیدا می‌کند.

مال: موضوع سرقت باید “مال” باشد . تعیین معنی و مفهوم مال هم در حقوق مدنی و هم در حقوق جزا از اهمیت برخوردار است .

تعلق به غیر : برای تحقق جرم سرقت باید مال ربوده شده متعلق به غیر باشد . ‌بنابرین‏ ربایش اموال بلاصاحب ، که در مالکیت کسی قرار ندارند ، سرقت محسوب نمی شود . در صورتی که رباینده مدعی مالکیت بر مال ربوده شده گردد باید قبل از حکم به سرقت به دعوی مالکیت مال ربوده شده رسیدگی شود . در صورتی که عین مال متعلق به رباینده باشد، سرقت محقق نخواهد شد، حتی اگر یک شخص دیگر از حق یا منفعتی بر آن مال برخوردار باشد. بدین ترتیب ربودن عین مرهونه یا مال مورد اجاره توسط راهن یا موجر سرقت محسوب نمی شود.

به طور پنهانی: در “قانون حدود و قصاص” مصوّب سال ۱۳۶۱ این شرط هم در مادۀ ۲۱۲ ، که در مقام ارائه تعریفی از جرم سرقت بود، و هم در ماده ۲۱۵ ، که در مقام بیان شرایط سرقت مستوجب حد بود، مشاهده می گشت؛ ‌به این شکل که ماده ۲۱۲ سرقت را عبارت از این می‌دانست که “انسان مال دیگری را به طور پنهانی برباید” در حالی که ماده ۲۱۵ سرقت را در صورتی مستوجب حد می‌دانست که “به صورت مخفیانه” انجام گیرد . با توجه به مترادف بودن دو واژه “مخفیانه” و “به طور پنهانی” و این که مواد ۲۱۸ و۲۱۲ قانون حدود و قصاص اساساً در مقام تبیین شرایط سرقت مستوجب حد بودند ، برداشت معقولی که از این دو ماده می شد آن بود که این شرط از زمره شرایط سرقت مستوجب حد می‌باشد و نه از جمله شرایط سرقت به طور کلی .

۲-۳-۱- عناصر تشکیل دهندۀ سرقت:

جرم سرقت نیز همچون هر جرم دیگر ۳ عنصر عمومی دارد که عبارتند از: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر روانی.

عنصر قانونی: در حقوق جزایی فعلی ایران، مواد ۱۹۷، ۱۸۵ تا ۲۰۳ قانون مجازات اسلامی و مواد ۶۷ تا ۷۱ از قانون مجازات نیروهای مسلح مصوب ۱۸/۵/۱۳۷۱ عنصر قانونی جرم سرقت را تشکیل می‌دهند.

عنصر مادی: عنصر مادی این جرم عبارتند از:

الف) فعل مرتکب: یعنی نظر بد به مال دیگری داشتن و بردن آن.

ب) موضوع جرم: مال متعلق به دیگری باشد.

ج) وسیله ارتکاب جرم: نوع وسیله در تحقق جرم سرقت به هر شکلی که باشد تأثیری ندارد.

ه) نتیجۀ مجرمانه: یعنی بردن مال شرط است و منظور از بردن مال خارج کردن مال از حیطۀ تصرفات مالکانۀ مالک است (جرم سرقت از جرایم مقید است).

د) رابطۀ علیت: برای تحقق جرم سرقت لازم است که بردن مال ناشی از فعل مرتکب باشد.

عنصر روانی: از نظر روانی شرایط زیر برای تحقق جرم سرقت لازم است:

الف) سارق علم داشته باشد که مال متعلق به غیر است.

ب) دارای سوء نیت عام باشد (یعنی بخواهد که عمل مادی و ربودن را انجام دهد).

ج) دارای سوء نیت خاص باشد.

د) انگیزه در تحقق جرم سرقت بی تأثیر است و ممکن است در موارد استثنایی سرقت موجب حد را به سرقت تعزیری تبدیل کند (شیرزاد و همکاران، ۱۱:۱۳۹۰).

۲-۳-۲- علل و انگیزه های سرقت:

۲-۳-۲-۱- علل و انگیزه های زیستی سرقت (تبیین زیست شناختی):

در بررسی علل و انگیزه های سرقت می توان به عوامل متعدد زیر اشاره نمود:

– عوامل ذهنی: مانند هوش کم یا زیاد، استعدادهای فردی و نظایر آن.

– سن: بی شک تقسیم بندی انواع سرقت بر حسب ‌گروه‌های سنی، متفاوت است تا جایی که برای مثال، بسیاری از آنچه بزرگسالان در رفتار کودکان “دزدی” می‌نامند، از نظر روان شناسان کودک، ممکن است صرفاً کنجکاوی باشد.

– جنس: از آنجایی که به طور معمول قدرت بدنی زن از مرد کمتر است یا به تعبیر زیست شناسان، مرد بیش از زن قدرت تحرک دارد، ‌بنابرین‏ موارد ارتکاب سرقت، مخصوصاً سرقت هایی که به طریقی با قدرت و تحرک بدنی ارتباط دارد، بین دو جنس متفاوت خواهد بود.

– وضعیت بدنی: زشتی و زیبایی، نقص عضو و بلندی یا کوتاه بیش از حد، ممکن است از عوامل مؤثر در ارتکاب جرم باشد. گاه دیده شده که شخص تنومند و قوی پنجه که از تأثیر هیکل خویش آگاهی دارد، برای خود حقی تصور می‌کند. عکس آن هم صادق است، ‌به این معنی که گدایی یا جیب بری در میان اشخاص ضعیف الجثه بیشتر دیده می شود.

۲-۳-۲-۲- علل و انگیزه های روانی- عاطفی سرقت (تبیین روان شناختی):

– فقر عاطفی: فقر عاطفی از عوامل فردی سرقت است. کودکانی که از اختلالات عاطفی شدید رنج می‌برند، معمولاً در خانواده هایی رشد یافته اند که در اثر طلاق از هم پاشیده شده یا والدین ترتیب مناسبی را برای فرزندان در نظر نگرفته اند. مرگ یکی از والدین و تبعیض بین فرزندان، حالت هایی چون انزواطلبی، افسردگی و اختلالات رفتاری در کودکان به وجود می آورد که این عوامل به نوبۀ خود ارتکاب جرم را تسهیل می‌کنند.

– ناکامی: ناکامی یا محرومیت، اصطلاحی است که در زمینۀ شکست در ارضای تمایلات به کار می رود و مراد از آن “عدم امکان نیل به هدف است”.

– پرخاشگری: پرخاشگری، رفتاری است که پیامدهای متعددی دارد و از جمله موجب خسارت و زیان به فرد یا افراد دیگر می شود. خسارت و زیان می‌تواند جسمی یا روانی باشد. پرخاشگری یک نوع واکنش روانی است که فرد به وسیلۀ پرخاش و اعمال ضد اجتماعی می‌خواهد ناکامی خویش را جبران کند. وقتی شخص همۀ راه های پیشرفت را به روی خود مسدود می بیند و از ارضای نیازهای عاطفی، روانی و مادی خود باز می ماند، در برخی از موارد سعی می‌کند با اتخاذ روش ها و شیوه های مختلف به تحریک دیگران یا حمله به آن ها بپردازد یا با غارت گری و تباه کردن اموال دیگران به یک احساس رضایت موقت دسترسی پیدا کند.