• • • تئوبولد: آسیب اداری را استفاده غیر قانونی از اختیارات برای نفع شخصی بیان می‌کند.

  

• • گولد: فساد اداری را به اختصار سوء استفاده نهادینه شده شخص از منابع عمومی توسط مستخدمان خدامات کشوری تعریف ‌کرده‌است و مصادیق آن عبارتند از: زد و بندها در قراردادهای ساختمانی، پرداخت رشوه برای گرفتن مجوز واردات کالا، دادن انعام یا پول به کارکنان برای گرفتن خدمت. استفاده از منابع عمومی مثل وسیله نقلیه و نیروی کار، سوء استفاده از سفرها و محل‌های اقامت دولتی در جهت منافع شخصی، به کار گماردن دوستان و اقوام فاقد شایستگی، فروش اموال دولتی به نفع شخصی.

  

• • جیمز اسکات: فساد اداری را به مجموعه رفتاری اطلاق می‌کند که ضمن آن فرد به دلیل تخقق منافع خصوصی خود و دست یابی به رفاه بیشتر با موقعیت بهتر، خارج از چهار چوب رسمی وظایف یک نقش دولتی عملی می‌کند.

• • الوانی می‌گوید: فساد اداری ، انحراف از شیوه های قانونی و به طور کلی استفاده نامشروع از مقام و موقعیت شغلی اطلاق می شودو به اشکال مختلف بروز می‌کند که رشوه یکی از آن ها‌ است. پیچیدگی، نارسایی و به روز نبودن قوانین، دیوان سالاریهای عریض و طویل و وغیر پاسخگو، ناآگاهی مردم از حقوق خود، عدم دسترسی به اطلاعات، ضعف ایمان، روحیه فردگرایی، فقر مادی، از زمره دلایل شکل گیری فساد هستند .

• • ویتوتاتزی :معتقد است که یک مسئول یا کارگزار دولتی مرتکب آسیب اداری شده است که در اتخاذ تصمیمات اداری، تحت تأثیر منافع شخصی یا روابط و علایق خانوادگی و دلبستگی های اجتماعی قرار گرفته باشد. این تعریف ‌در مورد کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای صنعتی مصداق دارد زیرا در این گونه کشورها روابط اجتماعی و خانوادگی اهمیت بسیار بالایی دارند و هر فرد وظیفه خود می‌داند تا حد امکان به خویشاوندان و نزدیکان خود کمک نماید. علاوه بر آن هر فرد برای رسیدن به مقاصد شخصی و رفع مشکلات خود در وهله نخست متکی به حمایتها و مساعدتهای اقوام و آشنایان خود است.

• • کولین نایر : رفتاری که بر اثر نفع طلبی یا قدرت جویی خصوصی اعم از شخصی، خانوادگی یا محفلی ، کارکردهای متعارف یک نقش یا سمت انتخابی یا انتصابی دولتی را منحرف می‌کند .

• • مشتاق خان: فساد اداری رفتاری برگرفته از روابط و مقررات اداری و رسمی است که منجر به گرایش به سمت اهداف بخش خصوصی در اثر محرکهائی چون، ثروت، قدرت، جایگاه یا نظام سازمانی می‌گردد.

• • سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در لایحه مبارزه با فساد برای مطالعه کاربردی آسیب اداری و روش های مبارزه با آن در برنامه پیشنهادی خود تحت عنوان برنامه مبارزه با فساد و ارتقای سلامت در نظام اداری تعریف زیر را پیشنهاد ‌کرده‌است: فساد اداری عبارت است از : الف ) اقدامات مأموران دولتی که با هدف انتفاع و بهره برداری برای خود یا اشخاص دیگر یا در قبال دریافت مال برای خود یا اشخاص دیگر از طریق راه های زیر انجام می پذیرد : نقض قوانین و مقررات و ضوابط اداری تعبیر و تفسیر قوانین و مقررات و ضوابط اداری تغییر در قوانین و مقررات و ضوابط اداری ، خودداری، کندکاری یا کوتاه در انجام وظایف در قبال ارباب رجوع تسهیل یا تسریع غیر عادی در انجام کار برای اشخاص معین در مقایسه با دیگران ب ) اقدامات اشخاص حقیقی و حقوقی با هدف انتفاع و بهره برداری برای خود یا اشخاص دیگر یا در قبال پرداخت مال به مأموران دولت که به منظور برخورداری از مزایا و امتیازات از راه های غیر صحیح انجام می پذیرد.

• • بانک جهانی و سازمان شفافیت بین الملل : فساد اداری عبارت است از استفاده از قدرت عمومی برای کسب منافع خصوصی اداری، تحت تأثیر منافع شخصی یا روابط و علایق خانوادگی.

• • تعریف حقوقی (قانونی) فساد اداری : استفاده غیر قانونی از اختیارات اداری/ دولتی برای نفع شخصی.

• • تعریف بر مبنای افکار عمومی جامعه: اقدامی (در چهارچوب فعالیت‌های اداری/ دولتی) که از دید عموم مردم غیر اخلاقی و مذموم یا مضر باشد. در این تعریف فساد اداری به سه حالت : سیاه، خاکستری و سفید تقسیم می شود :

• • فساد اداری سیاه: کاری که از نظر توده‌ها و نخبگان سیاسی منفور است و عامل آن باید تنبیه شود. برای مثال می توان از دریافت رشوه برای نادیده گرفتن معیارهای قانونی نام برد.

• • فساد اداری خاکستری: کاری که از نظر اکثر نخبگان منفور است، اما توده‌های مردم ‌در مورد آن بی‌تفاوتند. مثلاً کوتاه کارمندان در اجرای قوانینی که در بین مردم از محبوبیت چندانی برخوردار نیستند و کسی غیر از نخبگان سیاسی به مفید بودن آن ها معتقد نیست .

• • فساد اداری سفید: کاری که ظاهراًً مخالف قانون است، اما اکثر اعضای جامعه (نخبگان سیاسی و اکثر مردم عادی) آن را آنقدر مضر و با اهمیت نمی‌دانند که خواستار تنبیه عامل آن باشند. برای مثال، چشم‌پوشی از موارد نقض مقرراتی که در اثر تغییرات اجتماعی و فرهنگی، ضرورت خود را از دست داده‌اند.

• • تعریف بر اساس منافع عمومی: آن گروه از اقدامات کارگزارن حکومت است که :اولاً ) به منافع عمومی (Public Interest) لطمه بزند . ثانیاًً) هدف از انجام آن رساندن فایده به عامل یا شخص ثالثی باشد که عامل را برای انجام این کار اجیر ‌کرده‌است.

• به عنوان آسیب کلان یا خرد: نتایج تحقیقات انجام شده ‌در مورد آسیب اداری کشورهای مختلف نشان می‌دهد که آسیب اداری در رده های میانی و پایینی نظام اداری تا حد زیادی به میزان فساد در بین ‌سیاست‌گزاران‌ و کارمندان عالی رتبه بستگی دارد. هنگامی که مدیران ارشد فاسد باشند از یک سو به کمک مدیران میانی نیازمندند و از سوی دیگر ناچارند نهادهای حسابرسی و نظارتی، مطبوعات و دستگاه های قضایی و سازمان‌های بازرسی را تضعیف کنند.

فساد اقتصادی در یک موقعیت بازارگونه اتفاق می افتد و به مبادله کالا یا نقد مادی مربوط می شود که عنصر اصلی فساد مالی است. انتقال منابع تنها به صورت نقد یا کالا نیست بلکه در یک موقعیت اجتماعی، مبادله با چند مفهوم فرهنگی و اخلاقی سروکار دارد. فساد مالی در یک مفهوم گسترده تر، بده بستان اجتماعی یا فساد اجتماعی نامیده شده است که به طور معرفی به ‌عنوان یک عنصر اساسی از مشتری گرایی تلقی می شود مشتری گرایی اغلب به معنای مبادله منافع مادی است ولی نمی توان آن را تا این حد محدود کرد زیرا مشتری گرایی دارای مفهوم فرهنگی و اجتماعی گسترده تری است.

مشتری گرایی، تبارگماری، قوم گرایی و دیگر شکلهای تبعیض، همه گونه های مختلفی از فساد مالی از نظر اجتماعی است. (زاهدی شمس السادات، نگرشی بر فساد و آثار آن ( ۱۳۵۸ )).

۲-۲-۱۴ بیان دیدگاه های در رابطه با عوامل فساد اداری

چون میزان حقوق و دستمزد در بخش دولتی برای تأمین احتیاجات افراد مستعد و متخصص کافی نیست اخذ وجوهی علاوه بر حقوق ناچیز آن ها می‌تواند بقای این افراد را در سازمان دولتی تضمین کند.

• • دیوید بیلی: آسیب اداری وسیله ای برای تبدیل و تلطیف برنامه های غیر قابل انعطاف، قاطع و خشک توسعه اقتصادی و اجتماعی است.

• • هانتینگتون: مقدار زیادی از رشوه ای که تجار و صنعتگران به کارمندان دولت می پردازند صرفاً برای تسریع در انجام امور و رفع موانع و وقفه های اداری است.