۱- دوره کودکی ( تولد تا ۳ سالگی ) : واکنش‌های رفتاری بیمارگونه کودکان در این دوره اکثراً از نوع واکنش‌های سایکوسوماتیک یا روان تنی می‌باشد .

۲- دوره دوم کودکی ( ۴ تا ۶ سالگی ) : اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر به صورت ترس ، انواع عادات نامطلوب مانند جویدن ناخن ، مکیدن انگشت و … است . اختلالات رفتاری این دوره بیشتر از نوع واکنش‌های زودگذر تطابقی یا مقدمات نوروماتیک است .

۳- اختلالات رفتاری دوره سوم کودکی ( ۷ تا ۱۱ سالگی ) : اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر به صورت دروغگویی ، دزدی ، امتناع از رفتن به مدرسه و …است .

۴- اختلالات رفتاری دوره نوجوانی ( ۱۲ تا ۱۴ سالگی ) اختلالات رفتاری در این دوره بیشتر در ارتباط با انجام تکالیف مدرسه و برآوردن توقعات و ‌انتظارات تحصیلی از طرف معلم و والدین است .

گروه‌بندی بر اساس سبب شناسی : در دسته بندی ، اختلالات رفتاری بر اساس سبب شناسی آن به دو دسته عمده تقسیم می شود که عبارت است از :

1. 1. اختلالات رفتاری با زیر بنای ارگانیکی یا جسمی

1. 1. اختلالات رفتاری با زیر بنای روانی و بدون مشکلات جسمی

1. اختلالات رفتاری که منشاء عضوی است و عضوی دارد . مشکلات رفتاری به علت آسیب مغزی یا اختلال در وظایف غدد مترشحه داخلی و مانند آن به وجود می‌آید .

گروه‌بندی از دیدگاه روانپزشکان و پزشکان : انجمن روانپزشکان آمریکا دسته بندی اختلالات رفتاری کودکان را به کمک جمع بندی نظرات متخصصین روانشناس بالینی که از نزدیک به اصطلاح و درمان مشکلات رفتاری این گونه کودکان اشتغال دارند .

– دسته بندی اختلالات رفتاری بر بنیاد ۵ زمینه زیر که در بر گیرنده عوامل شخصی و محیطی می‌باشد بنا شده است .

الف ) نشانه های مرضی روانی

ب ) اختلالات شخصیت و اختلالات رشد

ج ) اختلالات جسمی و چگونگی کم و کیف آن

د ) شدت مسائل فشار زای روانی – اجتماعی

ه ) بالاترین سطح عملکردهای انطباقی یا رفتارهای سازش یافته ی فرد در سال گذشته .

گروه‌بندی اختلالات رفتاری کودکان توسط ترویج روانپزشکی :

گروه ترویج روانپزشکی در دسته بندی اختلالات رفتاری کودکان بیش از ۴۰ دسته فرعی را شناسایی ‌کرده‌است .

‌گروه‌های اصلی این دسته که بر اساس مفاهیم و فرایند های روانکاوی می‌باشد عبارت است از :

1. 1. پاسخهای سالم متناسب با مسائل شخصی – اجتماعی

1. 1. اختلالات واکنشی یا واکنش زود گذر تطابقی

1. 1. اختلالات سایکونورومرتیک

1. 1. اختلالات روان تنی

1. 1. اختلالات شخصیتی

1. 1. اختلالات سایکوتیک

1. 1. انحراف رشدی

1. 1. سندرمهای مغزی ( بیماری‌های حاد و مزمن مغزی )

1. عقب ‌ماندگی‌های ذهنی

۱۰ – سایر اختلالات

گروه‌بندی از دیدگاه های مختلف آموزش و پرورش :

هر یک از این دسته بندی ها طرفداران خاص دارد ف اما چون طرفداران این نوع دسته بندی ها با نگرش پزشکی – روان پزشکی به دسته بندی بیماری‌های روانی پرداخته‌اند ، ‌بنابرین‏ نگرش آموزش و تربیتی نادیده انگاشته شده است .

1. 1. بی نظمی در سلوک : کودک که دارای بی نظمی در سلوک است ، قدرتها را به مبارزه می طلبد ، دشمنی با منابع قدرت مانند افسر پلیس ، معلم ، پدر و … دارد .

1. 1. اضطراب و گوشه گیری : کودک مضطرب ، افسرده کودکی خجالتی ، ترسو ، گوشه گیری ، حساس و مطیع است . ولی بیش از حد وابسته می‌باشد و به سادگی افسرده می شود .

1. 1. رفتارهای نا مناسب و ناپخته : در رفتاهای این گونه کودکان ویژگیهایی چون عدم توجه ، فقدان علاقه نسبت به امور ، به ویژه به مدرسه و تحصیل ، تنبلی گنگی و گیجی ، انکار باطل ، رویاهای روزانه بی اساس و … به صورت وافر مشاهده می شود .

1. رفتارهای ضد اجتماعی : کودکان با رفتارهای ضد اجتماعی ، برخی از ویژگی‌ها یا مشکلات رفتاری کودکان یا بی نظمی در سلوک را دارند اما این گونه کودکان در بین گروه همگنان خود اجتماعی هستند . آنان معمولاً عضو یک گروه می‌باشند . همواره در گردابی از رفتارهای گناه آلود و جنایت آمیزی به سر می‌برند . نمونه ای از رفتارهای ضد اجتماعی ، مانند دزدی ، مدرسه گریزی ، پرسه زنی ، باندبازی و … مشاهده می شود .( سیف نراقی و نادری ۱۳۷۴ )

اختلالات رفتاری نوجوانان : شامل ۱- شناختی ۲- اختلالات عاطفی ۳- جسمانی

۱- شناختی : شامل اختلالاتی هستند که به صورت تفکر اختلالاتی تلقی می‌شوند یعنی نوجوان این گونه رفتارها را در جهت ارضای نیازهای درونی خود توجیه می‌کند و این گونه رفتارها را برای خود نوعی هنجار قابل توجه می پندارد و این رفتارها از نقطه نظر شناختی بسیار پیچیده و شامل کنشها و واکنش‌های شخصیت فرد با پدیده‌های امور اجتماعی شخصیتی است و به اصطلاح نوعی جمع بندی از امور و عناصر عناصر رفتاری را برای رسیدن به یک هدف در جهت ارضاء و تحقق آرمانها و آرزوهای خود می پذیرد مثلاً فرد والدین را عامل جهت محدود کردن خواستهاو تمایلات نوجوانی خود می بیند و با نوجوانان و الگوهای خاص هنری و ورزشی همنوایی می‌کند و نوع تضاد گرد بین نسل نوجوانان و والدین پیش می‌آید که این رفتار ها نوعی اختلالات رفتاری شناختی تلقی می‌شوند ( بخاریان دیگران ۱۳۷۷ )

۲- اختلالات عاطفی : در اثر کاهش و تقلیل حمایت ها و محبت ها و عواطف والدین و مربیان و اولیاء امور جامعه در نوجوانان شکل می‌گیرد . نوجوانانی که پدران و مادران از هم گسیخته و ستیزه جو دارند . معمولاً فرصت کسب زمینه‌های حمایتی و پذیرش از طرف والدین را کمتر پیدا می‌کند و اگر این وضع در مدرسه و جامعه برقرار باشد نوجوانان نوعی احساس جدایی از آن ها نموده و با رفتارها و حرکات مخالف آن ها درصد مخالفت باوالدین و اولیاء بر می‌آیند .

اختلالات جسمانی : که در اثر حوادث طبیعی ممکن است ، عارض شده باشد و هم در اثر اختلالات شناختی و عاطفی ممکن است بروز نماید . مثلاً لنگیدن و یا کوری و کری ممکن است در اثر حوادث طبیعی رخ داده باشند . ولی وسواس ، اضطراب و پرخاشگری و افسردگی ممکن است از عوامل شناختی و یا حتی از مشکلات جسمانی ریشه گرفته باشد با اصطلاح این اختلالات زنجیره ای هستند و ممکن است عنصری عامل اختلالی و یا اختلالی باعث اختلال دیگری قرار گرفته شده باشد .

اصول کلی رفتار درمانی اختلالات رفتاری :

1. 1. اختلالات رفتاری در اکثر مواقع حاصل یادگیری نامناسب ، نادرست یا معیوب است بنایراین برای درمان آن باید نشانه ها یا علائم رفتار نامناسب یا نادرست حذف گردد و بجای آن رفتار جدی کهمناسبتر و موثرتر است ، جایگزین شود .

1. 1. اختلالات رفتاری به عنوان انحراف کمی فاحش یا افراط و تفریط در رفتاری خاص از رفتارهای هنجار مربوط تلقی می شود لذا برنامه درمانی بایستی در پی افزایش بروز رفتار مناسب و نیز کاهش رفتاری که از نظر ملاومت ، تکراری ، زمان و مکان وقوع ، نا مناسب است باشد .