ب)تعریف عملیاتی: منظور از کیفیت روابط زناشویی در این پژوهش نمره­ای است که فرد در فرم تجدید نظر شده پرسشنامه سازگاری زناشویی^[۱۵] (RDAS ؛ باسبی، کران، لارسن و کریستنسن^[۱۶] ، ۱۹۹۵) به دست ‌می‌آورد.

۱-۶-۲- غنی­سازی روابط زناشویی:

الف) تعریف نظری: غنی­سازی روابط زناشویی مجموعه مهارتهایی هستند که برای ارضای نیازهای اساسی خانواده مانند عشق، مهربانی، تعلق، اعتماد، وفاداری، امنیت و لذت آموزش داده می­شوند. حساسیت دلسوزانه می ­تواند مهمترین عامل در ارتقای امنیت و اعتبار بخشیدن به رابطه زوجها و ایجاد صمیمیت سازنده و جو سالم برای رشد فردی باشد. به طور اختصاصی­تر، عواملی که این رویکرد برای حفظ روابط سالم ‌و طولانی آن ها را لازم می‌داند عبارتند از توانایی حل مشکلاتی که برای هر دو همسر به ‌عنوان عامل فشارزا به حساب می ­آید، توانایی ایجاد جو حمایتی در هنگام گفتگو برای حل مسئله، توانایی درک دیدگاه دیگری و ارتباط با همسر، توانایی دیدن خود ودیگری به طور روشن و بدون تحریف، توانایی مدیریت تبادل ارتباط منفی و کنترل خشم، توانایی تغییر الگوهای رفتاری که شخص خواهان آن است و توانایی کمک به همسر تا الگوهای ارتباطی خود را به طور مطلوب تغییر دهد. در این راستا نه مهارت به هم پیوسته به زوجها آموزش داده می شود که عبارتند از :۱- مهارت ابرازگری ۲- مهارت همدلی ۳- مهارت‌های بحث و مذاکره ۴- مهارت حل مسئله و حل تعارض ۵- مهارت آسان سازی وتساهل ۶- مهارت تغیر خود ۷- مهارت کمک به تغییر همسر ۸- مهارت انتقال و تعمیم ۹- مهارت نگهداری وتداوم (سوکا،۲۰۰۵).

ب) تعریف عملیاتی: در این پژوهش متغیر مستقل غنی سازی روابط زناشویی است که در ۸ جلسه و در مدت ۱ ماه(هر هفته ۲ جلسه) به زوج­ها آموزش داده شد. در ۸ جلسه، ۹ مهارت ذکر شده در قالب جلسات روانی آموزشی، به صورت گروهی به زوجها آموزش داده می­ شود.

۱-۶-۳- توافق زناشویی:

الف)تعریف نظری:توافق زناشویی برداشت افراد را از توافق آن ها ‌در مورد حیطه­های مختلف روابط زناشویی(مانند مذهب، روابط جنسی، سبک فرزندپروری و … ) نشان می­دهد. به لحاظ نظری این سازه بعد عینی کیفیت رابطه زناشویی را نشان می­دهد(نیلسون^[۱۷]، ۲۰۰۵).

ب)تعریف عملیاتی: منظور از توافق زناشویی، نمره­ای است که فرد در عامل توافق پرسشنامه سازگاری زناشویی به دست ‌می‌آورد.

۱-۶-۴- رضایت زناشویی:

الف)تعریف نظری: رضایت زناشویی عبارت است از احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر زمانی که همه جنبه­ های ازدواجشان را در نظر می­ گیرند. این سازه یک متغیر نگرشی است. ‌بنابرین‏ خصوصیت فردی زن و شوهر محسوب می­ شود. طبق این تعریف، رضایتمندی زناشویی در واقع نگرش مثبت و لذت­بخشی است که زن و شوهر از جنبه­ های مختلف روابط زناشویی دارند(هولیست و میلر^[۱۸]،۲۰۰۵).

ب)تعریف عملیاتی: منظور از رضایت زناشویی، نمره­ای است که فرد در عامل رضایت پرسشنامه سازگاری زناشویی به دست ‌می‌آورد.

۱-۶-۵- انسجام زناشویی:

الف)تعریف نظری: نزدیکی و هم­خوانی عملکرد زوج را ‌در مورد فعالیت‌ها و امور روزمره زندگی و یا حیطه­های عملی مشترک زن و شوهر( مانند نحوه برخورد با نمره پایین فرزند) نشان می­دهد(هولیست و میلر،۲۰۰۵؛ نیلسون، ۲۰۰۵).

ب)تعریف عملیاتی: منظور از توافق انسجام، نمره­ای است که فرد در عامل انسجام پرسشنامه سازگاری زناشویی به دست ‌می‌آورد.

فصل دوم

ادبیات پژوهش

۲-۱- مقدمه

در این فصل، ادبیات پژوهش در دو بخش ذکر می­ شود. در بخش اول ادبیات نظری و در بخش دوم پژوهش‌های مرتبط با موضوع پژوهش بیان می­ شود. در بخش ادبیات نظری به تشریح دیدگاه های موجود ‌در مورد کیفیت روابط زناشویی و غنی­سازی روابط پرداخته می­ شود. در بخش پیشینه پژوهشی یافته ­های پژوهش­های مشابه در داخل کشور و خارج کشور ذکر خواهد شد.

۲-۲- کیفیت روابط زناشویی

پیش از آنکه به تعریف کیفیت زناشویی پرداخته شود برای روشن شدن هر چه بیشتر مفهوم این سازه، ابتدا باید آن را از سازه‌های دیگری که در مطالعه ها و پژوهش های زناشویی بیشترین استفاده را دارند، متمایز نمود. در پژوهش های زناشویی شاخص های رضایتمندی، سازگاری و کیفیت زناشویی، سازه هایی هستند که بیش از همه و بعضی اوقات به جای هم، مورد استفاده قرار گرفته اند(آکاردینو و جورنی، ۲۰۰۳ ، ادیتال و لاوی^[۱۹]، ۲۰۰۵).

۲-۲-۱- رضایتمندی زناشویی

رضایتمندی زناشویی^[۲۰] به عنوان نگرش ها یا احساسات کلی فرد نسبت به همسر و رابطه­اش تعریف شده است(کوب^[۲۱]، ۲۰۰۲). چنین تعریفی از رضایتمندی زناشویی نشان می‌دهد که رضایتمندی یک مفهوم تک بعدی است و نشان دهنده ارزیابی کلی فرد نسبت به همسر و رابطه­اش است. بدین ترتیب رضایتمندی زناشویی نشان دهنده ارزیابی کلی فرد است که در آن ویژ گی های مثبت بارز هستند و و یژگی های منفی تقریباً وجود ندارند و عدم رضایتمندی زناشویی منعکس کننده حالتی از ارزیابی است که در آن ویژگی­های منفی بسیار بارز هستند و ویژگی های مثبت نسبتاً وجود ندارد. در نتیجه رضایتمندی زناشویی یک پدیده درون­فردی و یک برداشت فردی از همسر و رابطه است و وقتی به کار می رود که واحد تحلیل فرد است(یعنی نگرش ها یا احساسات فرد) و هدف تجزیه و تحلیل نگرش های ذهنی افراد (به جای نشانه های عملی) درباره همسر و رابطه است(برادبوری، فینچام و بیچ^[۲۲]، ۲۰۰۰).

۲-۲-۲- سازگاری زناشویی

بررسی پیشینه مفهوم سازگاری زناشویی نشان می‌دهد که این مفهوم به طور ثابت برای اشاره به فرایندهایی که برای دستیابی به یک رابطه زناشویی هماهنگ و کارکردی ضروری است، در نظر گرفته می­ شود(برادبری، فینچم و بیچ، ۲۰۰۰). در این خصوص، رابطه­ سازگارانه به عنوان رابطه ای تعریف می­ شود که در آن مشارکت کنندگان حتی اگر با یکدیگر مخالفند، به خوبی با هم ارتباط برقرار ‌می‌کنند و اختلاف­هایشان را به شیوه ­های رضایت بخش و دو جانبه حل و فصل ‌می‌کنند(لاک و والاس^[۲۳]، ۱۹۵۹). اسپنیر سازگاری را فرایندی تعریف می‌کند که پیامدهای آن به وسیله میزان اختلافات مشکل آفرین زوجین، تنش­های بین فردی و اضطراب فردی، رضایتمندی زوجین، انسجام و به هم پیوستگی زوجین و همفکری درباره مسایل مهم زناشویی، مشخص می­ شود(گانگ، ۲۰۰۷). بدین ترتیب سازگاری مفهومی چند بعدی است که نه تنها فرد، بلکه رابطه او با همسرش را در نظر ‌می‌گیرد و نسبت به رضایتمندی از ویژگی های عینی­تری برخوردار است(برومن^[۲۴]،۲۰۰۵).