نخست، مطالعات درباره تأثیرات محیط و وراثت نشان می‌دهد که برونگرایی تشکیل شده است از تکانشوری و اجتماع پذیری(اجتماع آمیزی) که از نظر وراثتی، مستقل از عوامل محیطی در آن‌ ها دخیل هستند(آیزنگ و آیزنک، ۱۹۷۵؛ و نیز کلونینجر، ۱۹۸۶، ۱۹۸۷).

به همین ترتیب، ‌بر اساس مطالعات کمی وراثتی، روان پریشی گرایی به لحاظ وراثتی و محیطی به نظر ناهمگن می‌رسد (کلونینجر، ۱۹۹۳).

دوم آنکه ، تحلیل سیر تکاملی فیلوژنتیک^[۹۶] توانایی‌های یادگیری نشان داد که سیستم‌های مربوطه بازاری رفتاری، و خورشید گرفتگی، وابستگی^[۹۷] اجتماعی، و تداوم و تقویت در گام های مثبت در سیر تکاملی فیلوژنی تکامل یافته است (کلونینجر و گیلیان، ۱۹۸۷؛ کلونینجر، به نقل از کاویانی۱۹۹۴).

برای مثال برخی از مهره‌داران فقط توانایی پاسخ به محرک‌های نامطبوع، و نه محرک های اشتهایی یا محرک‌های اجتماعی را دارا هستند.

سوم، متغیرهای عصبی زیستی که از نظر ارثی قابل انتقال و مستقل از یکدیگرند، به ظاهر در چهار سیستم‌ عادتی قابل تفکیک، سازمان یافته‌اند.

مطالعات زیادی با ارزیابی ارثی بودن ویژگی‌های شخصیتی گره خورده اند. این مطالعات گویای آن است که متغیرهای سرشتی به میزان زیادی ارثی هستند، بدون هیچ یا اندکی تأثیرات محیط خانواده. مطالعات درباره دوقلوها و فرزند خوانده‌ها نشان داده‌اند که ویژگی های منشی تعیین کننده های اصلی اختلال شخصیت تاثیر اندک و ناچیزی از انتقال وراثتی می‌پذیرند و بیشتر تحت تأثیر محیط خانواده است (کلونینجر ، ۱۹۹۳).

با این وجود، تئوری زیستی اجتماعی کلونینجر درباره شخصیت اذعان می‌دارد که شخصیت تا حدودی از طریق ارث قابل انتقال است.

فرض کلیدی نظریه کلونینجر این است که هر کدام از ابعاد سرشت (آسیب پرهیزی، نوجویی، پاداش- وابستگی و پشتکار) از نظر ژنتیک همگن و مستقل از یکدیگر هستند. ‌بنابرین‏، نشان دادن استقلال پیشایندهای ژنتیکی هریک از ابعاد، ضروری می‌کند. از آنجا که شخصیت به طور نسبی از طریق ارث قابل انتقال است، پس آزمون تمام‌عیار آن تنها از طریق مطالعات وسیع برای دوقلوها، شدنی است.

با دستیابی ‌به این که آیا نمرات یک مقیاس (مثلاً آسیب پرهیزی) با نمرات یکی دیگر از مقیاس ها (مثلاً نوجویی) همبسته است یا نه، می‌توان به آزمون این فرض پرداخت. نظریه کلونینجر چنین پیش‌بینی می‌کند که نمرات سرشتی TCI از نظر ژنتیک با یکدیگر هم بسته نیستند، در حالی که نمرات مربوط به روان نژندی گرایی، برونگرایی و مقیاس‌های مشابه که از مطالعات تحلیل عاملی به دست آمده است، از نظر ژنتیک ناهمگن و هم بسته‌اند.

۲-۹-۵-۲ تعداد ابعاد شخصیت قابل انتقال از طریق وراثت

اندرو هیث^[۹۸] و نیک مارتین^[۹۹] در یک کار مشترک با کلونینجر، وراثتی بودن مقیاس های TPQ و EPQ را در یک نمونه ۲۶۸۰ از دوقلوهای استرالیایی مطالعه کردند (هیث ، ۱۹۹۴). تحلیل ژنتیکی نشان داد که نمرات چهار بعد سرشتی TPQ به طور معنی‌داری ارثی است. هم‌بستگی‌های دوقلوهای استرالیایی در جدول ۱۱-۴ نشان داده شده است.

جدول۳-۱: محاسبات موروثی بودن حوادث سرشتی در ۲۶۸۰ دوقلوی استرالیایی

ابعاد سرشتی

مرد

زن

آسیب پرهیزی

۴۲

۴۴

نوجویی

۴۱

۴۱

پاداش وابستگی

۳۹

۳۷

پشتکار

۴۰

۴۰

استقلال ژنتیکی مقیاس‌های سرشتی TPQ

یک مقاله جداگانه درباره توارث ابعاد سرشتی در TPQ در ۱۴۷۲ دوقلوی بالاتر از ۵۰ سال انجام شد (استالینگز ، ۱۹۹۴). این نمونه از میان افراد بازنشسته ویرجینیای آمریکا، برگزیده شدند. همبستگی ها در یافته های این دوقلوها در چهار بعد سرشتی در جدول ۱۲-۴ نمایان است. میزان ارثی بودن سرشت احتمالاً در دوقلوهای مسن‌تر، اندکی پایین‌تر است (لااقل در نوجویی در مردان این نمونه ۲۸% در مقابل ۴۱% در نمونه استرالیایی).

جدول ۴-۱: هم‌بستگی‌های دوقلوها در نمرات معیارهای شخصیتی TPQ در نمونه ویرجینیا (استالینگز ، ۱۹۹۴)

گروه دوقلوها

همبستگی ها (۱۰۰ ×)

تعداد

HA

NS

RD

PS

یک تخمکی (مرد)

۱۳۷

۵۱

۳۳

۴۰

۳۵

یک تخمکی (زن)

۵۹۵

۵۰

۴۴

۳۷

۲۲

دو تخمکی (مرد)

۶۰

۱-

۱۱

۴

۳۵

دو تخمکی (زن)

۳۸۸

۳۶

۲۳

۱۸

۱۰

دو تخمکی (مرد- زن)

۲۰۷

۱۴

۷

۲۴

۳

به علاوه مایکل استالینگز به تحلیل تفکیک ژنتیکی و میزان هم‌پوشی بین ابعاد سرشتی TPQ پرداختند. جدول ۵-۱هم‌بستگی‌های ژنتیکی برای مردان و زنان نشان می‌دهد.

ارثی بودن هر ویژگی برای هر دو جنس، اساسی است. با این وجود، چهار بعد سرشتی دارای هیچ هم‌بستگی با یکدیگر نیستند ؛این نشان می‌دهد که بر طبق پیش‌بینی، این ابعاد همگن و مستقل از یکدیگر هستند. این وضع در مردان با وضوح بیشتری دیده می‌شود.

جدول۵-۱: همبستگی های (۱۰۰×) ژنتیکی و همپراشی های ژنتیکی که از نظر فنوتایپی در ابعاد سرشتی TPQ در نمونه دوقلوهای ویرجینیا معیار شده اند (استالینگز ، ۱۹۹۴)

HA

NS

RD

PS

مرد

آسیب پرهیزی (HA)

(۴۳)

۰

۱۰-

۲

نوجویی (NS)

۰

(۲۸)

۶

۲۰

پاداش وابستگی (RD)

۱-

۲

(۳۷)

۲

پشتکار (P)

۱

۶

۱

(۳۴)

زن

آسیب پرهیزی (HA)

(۴۹)

۲۹-

۲-

۷

نوجویی (NS)

۱۳-

(۴۳)

۳۱

۱۹-

پاداش وابستگی (RD)

۱-

۱۲

(۳۸)

۱-

پشتکار (P)

۲

۶-

۰

(۲۲)

گزیده سخن آنکه، این دو مطالعه مستقل بر روی دوقلوها، نشان دهنده قدرت روش‌های ژنتیک برای مشخص کردن ساختار کلی بی‌همتای شخصیت است.

۲-۱۰ اجتماع درمان مدار

اجتماع درمانی یا اجتماع درمان مدار^[۱۰۰] نوع خاصی از درمان است که در آن تغییر ‌بر اساس زندگی اجتماعی در محیط بسته و ساخت یافته صورت می‌گیرد. در این اجتماع مسائل روزانه زندگی یعنی کار، احساس، رفتار، تفکر و فراغت از دیدگان درمانی مورد توجه جدی قرار گیرد و افراد آسیب دیده اجتماعی به ویژه معتادان الگوهای صحیح زندگی را فرا گرفته آن‌ ها را تمرین می‌کنند.

این برنامه برای کمک و حمایت در جهت بهبودی معتادانی است که استعداد بازگشت به مصرف مواد دارند و در درمان‌های قبلی پیشرفت قابل توجهی از خود نشان نداده اند(لئون^[۱۰۱]، ۱۹۸۹).

۲-۱۰-۱ تعریف اجتماع درمانی (اجتماع درمان مدار )

اجتماع درمان مدار یا TC یک برنامه ساختار یافته و نظارتی قوی است که برای درمان مسائل رفتاری، هیجانی و خانوادگی مصرف‌کنندگان مواد طراحی شده است. در اجتماع بر خودیاری، رشد فردی و حمایت همسالان تأکید می‌شود (لئون، ۱۹۸۹،به نقل از اسلام دوست،۱۳۸۹).

۲-۱۰-۲ تاریخچه اجتماع درمان مدار

رابطه بین نسبت جمع بدهی ها به حقوق صاحبان سهام و ریسک کوتاه ‌مدت سهام

بین نسبت جمع بدهی ها به حقوق صاحبان سهام و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد. به عبارت دیگر ، هرچه نسبت جمع بدهی ها به حقوق صاحبان سهام افزایش می‌یابد ، ریسک کوتاه مدت سهام کاهش می‌یابد .

رابطه بین نسبت سود قبل از بهره و مالیات و ریسک کوتاه ‌مدت سهام

بین نسبت سود قبل از بهره و مالیات و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد. به عبارت دیگر ، هرچه نسبت سود قبل از بهره و مالیات افزایش می‌یابد ، ریسک کوتاه مدت سهام کاهش می‌یابد .

۵-۳-۲ مقایسه تحقیق با پیشینه تحقیقات سابقه :

نتیجه این تحقیق با برخی از فرضیات بروچت و همکاران (۲۰۱۲) و کونزالیز و آندری (۲۰۱۴) و نوروزبگی و همکاران (۱۳۹۱) مطابقت دارد .

۵-۴- بحث و نتیجه گیری

هرچند، نتیجه تحقیق حاکی از این است که بین اندازه هیئت مدیره و سهامداری مدیران و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد. ولی ، بین تعداد مدیران مستقل و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین کل متغیرهای حسابداری ( بازده دارایی ها ، اهرم مالی و نسبت سود قبل از بهره و مالیات ) با ریسک کوتاه مدت دارای رابطه معکوس ومعناداری وجود دارد . علاوه براین ، از میان متغیرهای بازار فقط بین نسبت ارزش بازار و ریسک کوتاه ‌مدت سهام رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. ولی نسبت کیو – توبین با ریسک کوتاه مدت دارای رابطه منفی و معناداری است و لی نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار هیچ رابطه با ریسک کوتاه مدت وجود ندارد.

نتایج این تحقیق به قسمتی از سوالات و ابهامات موجود در کارایی هیئت مدیره ، متغیرهای بازار و متغیرهای حسابداری در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران پاسخ می‌دهد. لیکن جهت ایجاد یک مدل کامل می بایست تحقیقات بیشتری صورت بگیرد و رابطه چند متغیر در فاصله های زمانی متفاوت و با بهره گرفتن از شاخص های زمانی همگن کننده و با انتخاب مقیاس های زمانی دیگر ( فصلی ) آزمون شود تا بتوان در حالت کلی نسبت به وجود رابطه قضاوت کرد و هم چنین بتوان با طراحی یک مدل با بهره گرفتن از نمونه بیشتر ، معاملات با اشخاص وابسته شرکت راجع به عملکرد آینده آن قضاوت نمود. همچنین ضعیف بودن کارایی بورس تهران یکی از دلایل نتیجه نگرفتن در این تحقیق می‌باشد

۵-۵ پیشنهادات

۵-۵-۱ پیشنهادات مبتنی بر نتائج تحقیق و برفته از آن

۱- به سرمایه گذاران توصیه می شود که به صورت‌های مالی و یادداشتهای همراه علی الخصوص صورت جریان وجوه نقد . همچنین گزارش‌های مربوط به اعلام تغییرات سود ماهیانه و فصلی و پیش‌بینی آن توسط هیئت مدیره توجه بیشتری نمایند. .‌همچنین به گزارش فعالیت هیئت مدیره ، در صد سهام مالکیت مدیریت در طی سال ، واحتمال افزایش آن یا کاهش آن توجه بیشتری نمایند . همچنین به نحوه اندازه ریسک بلند مدت و ‌و کوتاه مدت توجه بیشتری نمایند .

۲- به سهام‌داران توصیه می شود به گزارش تفصیلی ‌در مورد گزارش‌های و فعالیت‌های تولیدی و عملیاتی شرکت توجه بیشتری نمایند.

۳- به تحلیلگران توصیه می شود که به تغییراتی حاصل در ترکیب هیئت مدیره ، نسبت‌های مالی دیگر ، و ریسک کوتاه مدت (فصلی و ماهیانه) توجه بیشتر نمایند.

۴- سازمان بورس می‌تواند از نتایج این تحقیق در جهت الزام شرکت ها به افشا گزارش های فصلی و تفصیلی برای هر یکی از گزارش های مربوط به فعالیت های هیئت مدیره برای کاهش مشکل تمرکز مالکیت شرکت‌ها و همچنین جهت ارتقای کیفیت سطح گزارش‌های مالی استفاده خواهد شد.

۵-۵-۲ پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی

1. 1. بررسی تأثیر ساختار هیئت مدیره و ویژگی های هیئت مدیره بر ریسک کوتاه مدت در شرکت‌های شرکت‌های لیزینگ ، هلدینگ ، بیمه ، و سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس تهران

1. 1. پیشنهاد می‌گردد، پژوهش حاضر در طول یک دوره زمانی طولانی‌تر و با نمونه های بیشتر انجام گیرد.

1. 1. مطالعه عوامل مؤثر بر ریسک کوتاه مدت در شرکت‌های بزرگ پذیرفته شده در بورسهای کشورهای خلیج فارس ومقایسه آن با شرکت‌های بزرگ پذیرفته شده در بورس تهران .

1. بررسی رابطه بین ویژگی های حاکمیت شرکتی و رفتار مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی و اقلام واقعی بر ریسک کوتاه مدت در شرکت‌های بورسی و فرابورسی می‌باشد.

۵-۶- خلاصه فصل

در این فصل مقدمه، نتیجه ­گیری، محدودیت­های پژوهش و برخی از پیشنهادات مطرح گردید. در این راستا ابتدا نتایج آزمون فرضیه ­ها ارائه شد. سپس اشاره مختصری به برخی از محدودیت­های پژوهش شد. در پایان نیز پیشنهاداتی برای پژوهش­ها آتی ارائه شد.

منابع فارسی

1. 1. ابراهیم نوروزبگی ، علی ثقفی، مهدی مراد زاده فرد (۱۳۹۱) اندازه گیری ریسک مبتنی بر متغیرهای بنیادی و بررسی رابطه آن با صرف ریسک و بازده سهام. فصل نامه تحقیقات حسابداری و حسابرسی. سال چهارم،شماره ۱۶،زمستان – صص ۳۸-۶۱

1. 1. ابوالحسنی، اصغر و حسنی مقدم، رفیع. ۱۳۸۷؛ بررسی انواع ریسک و روش‌های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران، مجله اقتصاد اسلامی، ، ش۳۰، ص۱۶۲٫

1. 1. اکبریان، رضا و دیانتی، محمدحسین ۱۳۸۲؛ مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی، ‌فصل‌نامه علمی –پژوهشی اقتصاد اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ، ، شماره۲۴، ص۱۶۲٫

1. 1. آمنه گرامی ، جواد مرادی (۱۳۹۲) نقش حاکمیت شرکتی و محافظه کاری در عملکرد شرکت با در نظر گرفتن ریسک ورشکستگی : شواهد از بورس اوراق بهادار تهران . پایان نامه کاشناسی ارشد ، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی – دانشگاه آزاد اسلامی – واحد مرودشت.

1. 1. بری­گام، اوجین اف، گاپنسکی، لوئیس سی و آر دی وز، فیلیپ ۱۳۸۴؛ مدیریت مالی میانه، علی پارسائیان، تهران، ترمه، ، ص۳۷٫

1. 1. بقایی حسین‌آبادی، علی۱۳۸۰ ؛ ریسک مبانی نظری، کاربردها و ضرورت ادراک آن، تهران، مجله توسعه مدیریت، آبان ، ش۳۱، ص۴۴٫

1. 1. دکتر رضا راعی، احمد تلنگی کتاب مدیریت سرمایه گذاری پیشرفته –

1. 1. راعی، رضا و سعیدی، علی ۱۳۸۷؛ مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران، سمت، ، چاپ سوم، ص۴۶٫

1. 1. زهره ‌حاجی‌ها ، و حسنعلی اخلاقی (۱۳۹۲) بررسی تأثیر ویژگی های هیئت مدیره بر ساختار سر رسید بدهی شرکت. ‌فصل‌نامه علمی پژوهشی حسابداری مدیریت ، سال ششم – شماره هفدهم – تابستان

1. 1. سروش، ابوذر و صادقی، محسن. ۱۳۸۶؛ مدیریت ریسک اوراق بهادار اجاره، ، ‌فصل‌نامه علمی–پژوهشی اقتصاد اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ، ش۲۷، ص۱۷۱٫

1. 1. شایان آرانی، شاهین . ۱۳۸۰؛ مدیریت ریسک و بانکداری اسلامی غیر دولتی، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات دوازدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران، مؤسسه عالی بانکداری ایران،، چاپ اول، ص۲۵۲٫

۱- نظریه اتلاف

نظریه یا قاعده اتلاف به استناد حدیث مشهور ” من اتلف مال الغیر فهو له ضامن” طرح گردیده است. به همین جهت اتلاف را یکی از اسباب ضمان برشمرده اند.

‌بنابرین‏ بدون شک می توان این نظریه را یکی از مهم ترین مبانی فقهی برای لزوم جبران خسارت زیست محیطی تلقی نمود و به تبع آن با تمسک به عموم کلمه “من اتلف” به معنای “هر کس” باید گفت شخص اعم از حقیقی و یا حقوقی چه از اشخاص حقوق خصوصی باشد چه حقوق عمومی، در صورت استناد خسارت زیست محیطی به فعل عامل در دایره شمول این حدیث قرار می‌گیرد. فلذا چنانچه ایراد شود که موضوع حدیث “مال الغیر” می‌باشد، پاسخ آن است که محیط زیست و طبیعت به عنوان میراث مشترک بشریت حتی با نسل های آینده می‌باشد و از نظر فقهی محیط زیست را چه از مشترکات عمومی و چه از مباحات در نظر بگیریم جواز بر ورود خسارت وجود نداشته و با مانع شرعی روبرو هستیم.

فلذا همان طور که پیش تر اشاره کردیم چون در ضمان ناشی از اتلاف، تقصیر عامل شرط تحقق نیست، این نظریه مبنای مطلوب تری برای جبران خسارت زیست محیطی وارده توسط دولت به دست می‌دهد. بدین توضیح که دولت ها غالباً در دعاوی زیست محیطی مبتنی بر جبران خسارت که از طرف اشخاص حقیقی مطرح می شود که از قدرت متناسب با ارگان دولتی برخوردار نیستند، اقدام در جهت حفظ منافع عمومی و به تبع آن تضییع حقوق اشخاص خصوصی را بهانه و مستمسک خدشه دار نمودن عنصر تقصیر و تبعاً فرار از زیر بار مسئولیت جبران خسارت قرار می‌دهند.حتی استناد به نظریه اتلاف به جهت حفظ مصلحت محیط زیست با رویه بین‌المللی که متضمن اصولی همچون “آلوده کننده باید بپردازد” یا اصل “پرداخت به وسیله آلوده ساز” نیز سازگارتر می کند.^[۱۹] در مباحث آتی به بررسی اصول بین‌المللی مذبور نیز خواهیم پرداخت.

۲-نظریه تسبیب

در تسبیب شخص به طور مستقیم مباشر تلف کردن مال نیست، بلکه مقدمات آن را فراهم می‌کند. مانند اینکه شخصی چاهی در معبر عموم می‌کند و دیگری در اثر بی احتیاطی در آن می افتد. در این موارد عرف ورود ضرر را منصوب به عامل می‌داند. ‌بنابرین‏ در نظریه تسبیب عامل در صورتی ضامن جبران خسارت است که تقصیر وی به اثبات برسد. تقصیر اعم است از تعدی و تفریط. تعدی، تجاوز از حدود اذن یا متعارف نسبت به مال یا حق دیگری، و تفریط ترک عملی است که به موجب عرف یا قرارداد برای حفظ مال غیر، لازم می‌باشد. این تعاریف برگرفته از فقه هستند.^[۲۰]

بنابر آنچه گفته شد به نظر می‌رسد نظریه تسبیب می‌تواند کارایی کمتری در خصوص جبران خسارات زیست محیطی داشته باشد و نظریه اتلاف حمایت حداکثری نسبت به مسأله حمایت از محیط زیست اعمال می‌دارد. گذشته از اینکه نظریه تسبیب در حقوق کنونی بسیاری از کشورها به عنوان مبنای اصلی مسئولیت مدنی پذیرفته شده است، از آنجایی که در زمینه دعاوی مطروحه در خصوص محیط زیست اثبات تقصیر عامل و رابطه سببیت بین عمل شخص و خسارت زیست محیطی وارده امری بس مشکل است موجب کندی روند دادرسی می‌گردد. این صعوبت و کندی مناسب جبران خسارات زیست محیطی نمی باشد. چرا که جبران این خسارات باید سریع و کامل باشد.^[۲۱] از سوی دیگر زمانی که طرف دعوی زیست محیطی دولت و یا یک ارگان دولتی باشد، خواهان دعوی از امکانات کمتری برای اثبات رابطه سببیت و پس از آن تقصیر عامل خواهد داشت. چرا که امروزه در دادگاه های داخلی عمده ترین و مهم ترین طریق اثبات تغییر و ایجاد خسارت زیست محیطی با انجام استعلام ادارات منابع طبیعی و مسکن و شهرسازی و غیره صورت می پذیرد که همگی ادارات دولتی هستند و در صورت عدم همکاری با خواهان، نامبرده از دسترسی به تصاویر ماهواره ای تأیید شده و همچنین کارشناسی عادلانه و بی طرف که غالباً توسط دادگستری از میان کارمندان همین ادارات انتخاب می شود، محروم می‌گردد.

علاوه بر این زمانی که دولت یا ارگان دولتی طرف دعوای زیست محیطی باشد، مفهوم تقصیر می‌تواند دستخوش تزلزل و تغییر گردد. بدین توضیح که اقدام غیر کارشناسانه دولت یا ارگان دولتی ممکن است ذیل عنوان “عمل در راستای منفعت عمومی” مستور گردیده و زمینه ساز ارائه توجیه در مقام دفاع در قبال ادعای خواهان شود و خساراتی جبران نشده باقی بماند. همه این مشکلات در صورتی بروز می‌کند که دادگاه در رسیدگی به دعوی زیست محیطی، نظریه تسبیب را مبنای مسئولیت دولت در جبران خسارت قرار دهد.

۳- نظریه لا ضرر

از آنجایی که محیط زیست به عنوان میراث مشترک بشریت در زمره ی اموالی است که باید در اختیار همگان قرار گیرد و وارد آوردن خسارت و ضرر به آن در حقیقت اضرار به غیر و تضییع حقوق بشر در دستیابی به محیط زیست سالم می‌باشد، مشمول قاعده یا نظریه لا ضرر می‌گردد. دین مبین اسلام ورود چنین ضرری را به عموم و خصوص مردم نهی می‌دارد. ‌بنابرین‏ پس از قرار دادن ضرر به محیط زیست میان مصادیق منهی عنه در قاعده لا ضرر، کسانی را که به محیط زیست ضرر و آسیب وارد می‌کنند، می توان مشمول ضمان قهری ناشی از نهی قاعده لا ضرر دانست.

علی رغم حمایت خوبی که قاعده لا ضرر در بحث حمایت از محیط زیست به دست می‌دهد، نظریه ی دیگری در فقه وجود دارد که ممکن است در پاره ای مصادیق با حفاظت از محیط زیست بر مبنای قاعده لا ضرر تزاحم ایجاد کند. قاعده ای که از آن سخن می رانیم، قاعده ی “تسلیط” می‌باشد. لیکن با توجه به اینکه هیچ کس حق ندارد اعمال حق خود را وسیله ی اضرار به غیر قرار دهد، وقتی پای میراث مشترک بشریت یعنی محیط زیست به وسط کشیده شود، در صورت بروز تزاحم میان قاعده “لا ضرر” و “تسلیط”؛ قاعده لا ضرر حاکم خواهد شد.^[۲۲]

۴- نظریه تعدی و تفریط

قاعده ی ضمان ناشی از تعدی و تفریط و بحث از آن بیشتر ‌در مورد مسئولیت امین مطرح شده است، بدین توضیح که امین در صورت تعدی و تفریط و بروز خسارت ضامن جبران آن است هرچند که تلف مستند به فعل او نباشد. فلذا اگر انسان در استفاده از محیط زیست تعدی و تفریط کند ضامن خسارات وارده است.^[۲۳] چرا که اسلام علی رغم پذیرش و امضای اصل مالکیت خصوصی نسبت به مایملک و دست رنج خود، بشر را در قیاس با خداوند متعال مالک آن نمی شمارد. بلکه انسان در محضر خدا به منزله ی امین در نگهداری و نایب در تصرف نعمت های الهی است. فلذا تصرف انسان در محیط زیست سالم که بزرگ ترین نعمت الهی است باید با ملاحظه رضای خداوند متعال و اذن او باشد.^[۲۴]

مهر و محبتی که بچه ها از گذار با مادرشان دریافت می دارند ، کمتر است ، زیرا آن ها ناچارند برای تأمین غذا ، پوشاک و نیازمندی های فرزندانشان بیشتر کار کنند . در نتیجه فرصت ونیروی کمتری برای محبت کردن به فرزندانشان پیدا می‌کنند.

– مشکلات تحصیلی فرزندان خانواده بیشتر می شود ، زیرا پدر و مادر نمی توانند خود را درگیر تمامی فعالیت های درسی ، مدرسه ای فرزندانشان کنند . در نتیجه راندمان کار بچه های خانواده ،کمتر و مشکلاتشان بیشتر می شود .

– میزان هوش فرزندان کمتر می شود ، زیرا پدر و مادر مهارت و توان پرورش توانایی ها ومهارت های گوناگون فرزندانشان ، واز جمله مهارت های ذهنی شان ، را از دست می‌دهند و در طی دوران مدرسه رفتن ،دچار مشکلات ادراکی گوناگون می‌شوند .

۳- سطح سواد وفرهنگ خانواده : بی گمان ،هرچه سطح سواد وفرهنگ خانواده پایین تر باشد مسایل ومشکلات درسی ،تحصیلی فرزندان بیشتر است ،زیرا پدر ومادر نمی توانند به آن ها ،در انجام تکالیفشان کمک کنند. افزون براین ،چون نگرش پدر و مادر در باره درس خواندن و تحصیل نگرش مطلوب وجامع نیست ، نمی توانند انگیزه وعلاقه فرزندانشان را به تحصیل بالا ببرند . در نتیجه مسایل ومشکلات بی شماری در زمینه تحصیل خود پیدا می‌کنند .

۴- مشکلات خانوادگی : فقر اقتصادی و محرومیت های مالی خانواده از عوامل مهم در بروز مشکلات تحصیلی دانش آموزان است . بیشتر کودکان خانواده های محروم وکم درآمد جامعه اغلب به دلیل ضعف ‌و تحمل گرسنگی ، کمبود وسایل تحصیلی ، بیماری ، نابسامانی های خانوادگی وعدم ارضای نیازهای نخستین شان از انگیزه ، توان و استعداد کمتری برای تحصیل برخورد دارند(سلحشور،۱۳۹۱) .

۲-۸- عدم ارتباط میان خانه ‌و مدرسه :

یکی دیگر از عواملی که می‌تواند موجب بروز مشکلات تحصیلی دانش آموزان شود ، عدم حضور وارتباط پدر ومادر دانش آموزان در برنامه ها انجمن ها و میزگرد های مدرسه است . بی گمان هرچه ارتباط میان پدر ومادر ‌و مدرسه بیشتر باشد ، هماهنگی لازم برای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بیشترمی شود . وهر چه ارتباط کمتر وضعیف تر باشد ، مسایل ومشکلات تحصیلی دانش آموزان بیشتر می شود .(سلحشور ،۱۳۹۱).

۲-۹- پیشینه مطالعاتی

۲-۹-۱- تحقیقات صورت گرفته در داخل کشور:

شاه مرادی (۱۳۷۶) در پژوهشی تحت عنوان « راه های بهبود کلاس‌های آموزشی خانواده از دیدگاه مدرسان شهر تهران ورابطه آن با جنسیت ، سابقه تدریس ، میزان و رشته تحصیلی مدرسان » انجام داده است که نتایج آن نشان می‌دهد : بین اعتقاد مدرسان آموزش خانواده با تحصیلات بالاتر و مدرسان با تحصیلات پایین تر ،در میزان موفقیت آن ها در کار برد تدریس در کلاس‌های آموزش خانواده تفاوت معنا داری وجود دارد ،بین اعتقاد مدرسان آموزش خانواده بر میزان همکاری مسئولان مدارس در برپایی کلاس‌های ‌و جنسیت این مدرسان رابطه معنا داری وجود دارد .بین میزان موافقت مدرسان دارای رشته‌های مرتبط با برنامه های آتی اجرا نشده انجمن اولیا ومربیان در زمینه کلاس های آموزش خانواده با میزان موافقت مدرسان دارای رشته‌های غیر مرتبط تفاوت معنا داری وجود دارد وهمچنین بین اعتقاد مدرسان آموزش خانواده نسبت به نقش کلاس‌های آموزش خانواده در هماهنگی روش های تربیتی وتربیت خانواده و مدرسه با سابقه تدریس آن ها رابطه معنا داری وجود دارد .

محمدی (۱۳۷۶) پژوهشی را تحت عنوان «بررسی نگرشهای والدین دانش آموزان شهرتهران برمیزان اثر بخشی برنامه های آموزشی خانواده در برآوردن نیازهای آموزشی آنان» انجام داده است .که در آن ازهفت موضوع سوال به عمل آمده است.از جمله: آیاکلاسهای آموزش خانواده اثربخشی لازم راداشته است ؟ جواب از نظر والدین مثبت بوده است .والدین بخصوص مادران از محتوا راضی بودند و مرتب و منظم در کلاس شرکت می‌کردند .اکثراً با انجمن واولیا ومربیان همکاری لازم را انجام می‌دادند و وجود این کلاسهارا در سطح تهران امیدوار کننده ارزیابی کردند.

چوبدار وجبرستانی (۱۳۸۰) :در پژوهشی به بررسی رابطه دوره های آموزشی خانواده بر افزایش آگاهی تربیت همسران شاهد از دیدگاه خود آنان در شهرستان های بوشهر وبرازجان پرداخته‌اند. سوال اساسی تحقیق این است که آیا دوره های آموزشی خانواده به شیوه فعلی در حد خود توانسته است آگاهی های تربیتی لازم را به والدین ارائه کند وآیا تغییرات لازم رادر رفتار والدین ایجاد ‌کرده‌است ؟ جامعه آماری شامل همسران شاهد شهرستان های بوشهر وبرازجان که در سال ۸۰-۷۹ در کلاس‌های آموزشی خانواده وابسته به بنیاد شهید شرکت داشته اند ،می‌باشد .نمونه آماری در مجموع ۱۰۰ نفر بوده اند ؛ که نتایج تحقیق نشان می‌دهد رابطه معنا داری بین دوره های آموزشی خانواده و افزایش آگاهی ها و دانستنی ها ی تربیتی همسران شاهد،بهبود راهنمایی تحصیلی ،هدایت دینی واخلاقی وبهداشت روانی فرزندان وجود دارد .

باقری رمدانی (۱۳۸۱) : در پژوهشی تحت عنوان «بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت سواد آموزان زن در کلاس‌های آموزشی دوره پایانی نهضت سواد آموزی در شهرستان های ساری ،نکا وبهشهر در سال تحصیلی ۸۱-۸۰ به نتایج زیر دست یافت .

۱- عوامل فردی ،آموزشی واجتماعی بر مشارکت سواد آموزان زن در کلاس های دوره پایانی تأثیر داشته است .

۲- عوامل فردی بر مشارکت سواد آموزان زن در کلاس‌های آموزشی دوره پایانی در افرادی که دارای فرزند بیشتری هستند ،تأثیر کمتری داشته است .

۳- عوامل آموزشی بر مشارکت سواد آموزان دوره پایانی در گروه سنی ۲۰-۱۵ سال،در مقایسه با دیگر ‌گروه‌های سنی تأثیر کمتری داشته است.

۴- عوامل اجتماعی بر مشارکت سواد آموزان زن در کلاس های آموزشی دوره پایانی در افرادی که دارای فرزند بیشتری هستند ،تأثیر کمتری داشته است .

کارشناس (۱۳۸۲) : پژوهشی را با عنوان «برسی میزان تحقق اهداف طرح آموزش خانواده از دیدگاه دبیران ،مدیران واولیا دانش آموزان شهرستان نجف آباد » انجام داد.که به نتایج زیر دست یافت .

الف) کاربست آموزش‌های تربیت دینی شامل % ۷۱٫۳ بالای متوسط ،%۲۲٫۷ در حد متوسط ، %۶ پایین تر از حد متوسط .

ب) کاربست آموزش‌های تربیت اجتماعی شامل : %۶۸٫۱ بالای متوسط ،%۲۴٫۱در حد متوسط و%۷٫۸ در پایین تر از متوسط .

ح) کاربسست آموزش‌های تربیتی جنسی %۶۷٫۸ بالای متوسط ،%۲۲٫۵ در حد متوسط ،%۹٫۷ پایین تر از متوسط.

د) بین دیدگاه های آزمودنی در کاربست تربیت دینی واجتماعی تفاوت معنا داری وجود ندارد (۵/<) ،لیکن بین نظرات آن ها در تربیت جنسی تفاوت معنا داری وجود دارد .

عباس نیا (۱۳۸۳) ؛ پژوهشی را با عنوان « میزان تأثیر آموزش خانواده برافزایش آگاهی والدین نسبت به تربیت فرزندانشان در دوره ابتدایی در استان قم انجام داده است .که به نتایج زیر دست یافته است :

– آموزش خانواده بر افزایش آگاهی تربیتی والدین نسبت به فرزندانشان مؤثر بوده است .

– آموزش خانواده بیش از سایر متغییرها ،بر افزایش آگاهی های والدین نسبت به ارتباط خانه ‌و مدرسه مؤثر بوده است.

– آموزش خانواده کمترین تأثیر را برآگاهی های والدین نسبت به تربیت دینی واخلاقی فرزندان داشته است.

– آموزش خانواده ،برافزایش آگاهی های والدین نسبت به ارتباط خانه ‌و مدرسه ،ویژگی های رشد فرزندان ، تربیت عاطفی و اجتماعی فرزندان ونقش والدین در کمک به فرزندان به طور معنا داری مؤثر بوده است.

باربیتوریک‌ها و داروهای بی‌شمار خواب‌آور و مسکن و آرام بخش از جمله آسپرین، لومینال ، دیازپام ، بلرگام ، اپتالیدون ، سکونال ، آمیتال و غیره در صورت مصرف طولانی، نوعی اعتیاد و وابستگی روانی ایجاد می‌نمایند. داروهای خواب‌آور و مسکن به صورت قرص یا شربت یا آمپول یا گرد از طریق استنشاق مصرف می‌شوند.

ج – داروهای جانشین شونده:

این داروها برای ترک اعتیاد به تریاک و مشتقات آن مصرف می‌شوند. معروف‌ترین آن‌ ها متادون است . متادون یک نوع ترکیب شیمیایی از مشتقات تریاک است. متادون مخدر بوده و دارای قدرت زیاد ضد درد است. این داروها برای ترک تریاک و مشتقات آن ( مرفین و هروئین ) استعمال می‌گردد.

د – داروهای خیال آور:

داروهای هذیان برانگیز و خیال‌آور از خطرناک‌ترین مواد دارویی هستند که شخص معتاد را دچار اوهام و هذیان می‌کنند. هویت خود را فراموش می‌کند . واقعیت‌ها را به طور رویایی می‌بیند. معروف‌ترین آن شیشه ، کراک و ال.اس.دی^[۴۳] است.

در گفتار های قبلی انواع مواد مخدر را به صورت کامل شرح داده ایم تا در این مبحث اگر گفتیم مواد مخدر از نوع شیشه باعث می شود تا فرد در چند ساعت دچار حملات ‌و حالات جنون آمیز شود مخاطب تعجب نکرده و به راحتی این مسئله را بپذیرد اینک آثار این مواد را در مبحث بعدی شرح خواهیم داد.

۳-۴-آثار مواد مخدر بر فرد

تا اینجا ما در یک تقسیم بندی کلی انواع مواد مخدر، طبقه بندی مواد اعتیاد آور وانواع مواد اعتیاد آور را به صورت مختصر آوردیم، حال که تا حدودی در خصوص انواع این مواد مخدر بررسی ومطالعه داشتیم نیاز است تا در خصوص تاثیرات مستقیم وغیر مستقیم این مواد به صورت کامل بپردازیم وبدانیم هر یک از این موادهای مخدر در یک فرد و در اراده وجسم یک شخص معتاد چه تاثیراتی به جای می‌گذارد وآیا اصلا این مواد به صورت مقطعی یا دایم در شخص مورد نظر تاثیر می‌گذارد .

در گفتار های بعدی انواع موادی که هر کدام یک تاثیر منحصر بفردی را بر شخص می‌گذارند را شرح داده برای هر حالت مورد نظر یکسری مثال خواهیم گفت.

۳-۴-۱-مواد مختل کننده حواس ‌پنج‌گانه

این مواد در بدن انسان به صورت مستقیم تاثیر می‌گذارند واز خود تاثیر اختلال حواس پنج گانه را به جای می‌گذارند. به طوری که شخص مصرف کننده در پی مصرف این مواد دچار خواب آلودگی، تسکین درد وایجاد نقص در حرکات ارادی می شود و به همین جهت کنترل حواس خود را به طور کلی از دست خواهد داد. شاید در این جا لازم است که برای این گونه موادی که باعث مختل شدن حواس می شود مصادیقی بیاوریم.

۱- تریاک

۲- مرفین

۳- هروئین

۴- متادون

۵- کدئین و…

در این خصوص سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۰ این مواد را به همین شکل تقسیم بندی ‌کرده‌است و حتی آثار آن ها را در ادامه به همین طریق بیان ‌کرده‌است.

۳-۴-۲-عوارض روانی و جسمانی مواد مخدر
مواد مخدر بر روان و جسم فرد اثرات منفی و زیان باری را جای می‌گذارد. عوارض برخی از مشتقات و گونه‌های مواد مخدر از جمله عوارض مرفین ، هروئین و تریاک و سایر مشتقات آن به شرح زیر است:
عوارض روانی تریاک و مشتقات آن : پس از مصرف تریاک و مشتقات آن یک حالت رویایی خوش و انبساط خاطر و آرامش درونی موقت به وجود می‌آید . فرد معتاد به مواد مذکور احساس مبهم از زمان و مکان دارد. اثرات مذکور ۴ الی ۶ساعت بیشتر دوام ندارد و پس از آن مرحله منفی فرا می‌رسد که معتاد مایل است ماده مصرف شده را زیادتر استعمال نماید. حالت غیراداری، تحریک پذیری و بی‌قراری دارد . قیود اخلاقی وحس عاطفی از بین می‌رود. به زندگی بی‌تفاوت است. به هر وسیله که شده می‌خواهد ماده مورد نیاز خود را تهیه نماید. گاه‌گاه دچار توهم و هذیان شده، به اعمال جنون آمیز دست می‌زند^[۴۴] .

عوارض جسمانی تریاک و مشتقات آن: مرفین ، هروئین و تریاک و سایر مشتقات آن انواع دردها را موقتاً تسکین می‌دهد و پس از چند ساعت اثرات آن از بین می‌رود. در صورت عدم دسترسی معتاد به مواد مورد نیازش ، حالت خماری آغاز می‌شود. خمیازه ، خواب آلودگی ، عرق زیاد ، ریزش آب از بینی و بی‌اشتهایی از علائم خماری است . چنان که بیش از ۴۸ ساعت طول بکشد، معتاد دچار تشنج و لرزش شده، احساس سرما می‌کند ، به استفراغ ، اسهال ، دردهای شدید شکمی ، درد پشت ، دست و پا و سر دچار می‌گردد. از خوردن آب و غذا امتناع می‌ورزد و در نتیجه وزن بدنش کم می‌شود. معتاد احساس مرگ قریب الوقوع می‌کند^[۴۵]. اعتیاد به تریاک و مشتقات آن میل جنسی را کاهش می‌دهد.

عوارض روانی حشیش: حشیش بر مغز اثر تضعیف کننده‌ای داشته و حالت انبساط خاطر و اعتماد به نفس و احساس آرامش و غالباً حس پرواز کردن در شخص مصرف کننده ایجاد می‌کند.
معتاد به حشیش تحریک‌پذیر است . قابلیت ذهنی و حرکتی کم در صورت عدم دسترسی بدین ماده، حالت خشم ، اضطراب ، بی‌قراری و حتماً میل به خودکشی و اعمال خشن دارد . شخص معتاد بی‌‌باک ، بی‌پروا ، درنده خو و مستعد ارتکاب هر گونه جنایت خشونت آمیز می‌گردد. حشیش سبب پرحرفی ، خنده‌های بی‌دلیل و گاهی نیز داد و فریاد می‌گردد. قیود اخلاقی از بین می‌رود. معتاد دچار توهم می‌شود. حالت توهم بینایی بیش از سایر توهمات است.

اعتیاد به حشیش سبب تضعیف مغز شده و سرانجام معتاد به بیماری‌های روانی مبتلا می‌گردد.
عوارض جسمانی حشیش: اعتیاد به حشیش برخلاف تریاک حالت خماری و آثار جسمی ندارد و غالباً سبب مسمومیت می‌گردد.^[۴۶] عوارض روانی کوکائین : کوکائین محرک قشر مغز است . مصرف کننده ابتدا حالت هیجان ، انبساط خاطر و آرامش دارد . خود را سعادتمند تصور می‌‌نماید . تمایلات جنسی افزایش می‌یابد و سپس سردرد، گیجی و بی‌قراری به وجود می‌آید. عوارض جسمی کوکائین: بی‌اشتهایی ، سوء هاضمه ، لاغری و گاهی تشنجات عضلانی از عوارض آن است.

۳-۴-۳-مواد شادی بخش و انرژی زا

در این قسمت موادی که باعث نشئگی وقدرت فراوان در فرد می شود می توان همان مسکرات را نام برد یعنی نوع سوم از تقسیم بندی سازمان جهانی بهداشت که در سال ۱۹۹۰ اعلام ‌کرده‌است.

این مواد به طور معمول در فرد مصرف کننده یک قدرت موقت ‌و مقطعی ایجاد می‌کنند به طوری که شخص مورد نظر اراده طبیعی خود را از دست داده ‌و دچار یک نوع اراده قهری ناشی از سوء مصرف مواد خواهد شد.پس بایک محسبه ساده می توان به صورت ساده فهمید که این مواد قصد ‌و اراده‌ فرد را مورد هدف قرار می‌دهند.

به عنوان مثال می توان مواد ذیل را نام برد:

الکل ومشروبات مشابه آن مانند شراب و …

۳-۴-۴- مواد زایل کننده عقل

نوع سوم از این تقسیم بندی همان موادی می‌باشند که ما در نظر داریم بیشتر درباره آن ها بحث کنیم وبه صورت کامل آثار آن ها را بر فرد معتاد ‌و اراده‌(قصد و رضا) اوبه اثبات برسانیم.

موادی که باعث افساد عقل انسان می‌گردند و در بعضی از انسان ها به صورت سریع و در بعضی از آن ها به صورت مستمر وشاید طولانی(حدود یک سال) این اثر را می‌گذارد همان مواد صنعتی جدید که مدنظر نویسنده است می‌باشند. شاید با خود این سوال را داشته باشید که آیا دیگر مواد (غیر صنعتی )مثل تریاک ‌و مشتقات آن در شخص معتاد چنین تاثیری به جای نمی گذارند؟