۱٫۱۰٫۲ کاهش بلند مدت رابطه مبادله، نوسان درآمد و اثر ازدحام
پربیش و سینگر^[۴۳] بحث کاهش بلند مدت شاخص رابطه مبادله را مطرح نمودند که بیان می‎کند قدرت خرید درآمد حاصل از صادرات نفت، گاز و مواد معدنی برای واردات کالاهای سرمایه‎ای به مرور زمان کاهش یافته ولذا سرمایه‎گذاری توسعه‎ای در یک اقتصاد با مشکل مواجه می‎شود. موضوع کاهش رابطه‎ی مبادله بحث بر انگیز بوده و (هم زمینه‎ی تجربی و هم زمینه‎ی تئوری آن بسیار مناقشه بر انگیز است).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با این حال گهگاه کاهش قیمت اشاره شده توسط مباحث رابطه‎ی مبادله، بزرگ بوده و در یک دوره‎ی نسبتاً کوتاهی رخ می‎دهد. برای مثال UNCTA (1985) بیان می‎کند که برای (جنوب) به طور کلی بین ۱۹۸۰ و ۱۹۸۴ کاهش در عمده‎ی قیمت‎های کالاهای صادراتی باعث ضرر ۵۵ میلیارد دلاری شده که در حکم ۶۳ درصد از کل صادرات کالا در سال ۱۹۸۰ می‎باشد. برای نفت (و گاز تا آنجا که رابطه‎ای بین قیمت‎های نفت و گاز وجود دارد) دیدگاه کاهش قیمت‎های واقعی در طول زمان دارای حمایت تجربی می‎‎باشد. بدین گونه که با گرفتن یک میانگین متحرک ۵ ساله از قیمت‎های نفت بین سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۹ ( تا سال ۱۹۸۵ نفت سبک عربی و پس از آن نفت برنت) مشاهده می‎گردد که قیمت در سال ۱۹۷۴، ۱۵٫۷۲ دلار برای هر بشکه بوده که به طور پیوسته و یکنواختی به بالاترین حد خود در سال ۱۹۸۳ یعنی ۶۱٫۵ دلار رسیده و سپس با کاهش پیوسته به ۱۸٫۵ دلار در سال ۱۹۹۹ تنزل یافت.
مطمئناً مدیریت درآمد‎های به سرعت در حال رشدی که در پی دوره‎ای از کاهش درآمد‎ها ایجاد شده است نیازمند تمام توانمندی‎های هر دولتی بوده و ممکن است منتج به عملکرد ضعیف اقتصادی در یک کشور شود. آئوتی(۱۹۹۸) و مایکسل (۱۹۹۷) نوسان درآمد را به عنوان یک تبیین ممکن برای نفرین منابع پیشنهاد می‎کنند. اصل بحث این است که درآمد‎های نفت، گاز و مواد معدنی، به خصوص به علت نوسانات شدید قیمت‎ها در دوره‎های نسبتا کوتاهی از زمان، بسیار پر نوسان هستند.
حمایت قوی تجربی‎ برای وجود چنین نوساناتی وجود دارد. مایکسل ۱۹۹۷ بیان می‎کند که بین سال‎های ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۲، نوسان رابطه‎ی مبادله‎ی مناطق دارای سهم بالای صادرات کالاهای اولیه دو تا سه برابر بزرگتر از کشور‎های صنعتی در همین دوره بوده است. این نوسان‎ها به طور بالقوه یکسری از مسائل را ایجاد می‎نماید. نوسانات درآمد اجرای سیاست‎های مالی احتیاطی را مشکل می‎نماید. این موضوع در هدف گیری اقتصاد از بی‎اطمینانی سرمایه‎گذاران (که باعث بدتر شدن اوضاع می‎گردد) به سیاست‎های هزینه‎ای، مشکلاتی ایجاد می‎نماید.
همچنین نگرانی‎هایی در مورد امکان اینکه درآمد‎های باد آورده‎ی ناشی از نوسانات قیمت کالاهای صادراتی به جای آنکه سرمایه‎گذاری شوند مورد مصرف قرار گیرد وجود دارد (ساچز و وارنر ۱۹۹۸).فرضیه‎ی درآمد دائمی بیان می‎کند که درآمد‎های بادآورده به جای مصرف به احتمال زیاد پس انداز و سرمایه‎گذاری می‎شوند. اما ساچ و وارنر ۱۹۹۷ شواهدی قوی بر اینکه نشان می‎دهند که کشور‎های دارای منابع غنی نرخ پس انداز بالاتری دارند به دست نیاوردند.

• • • • 1. 1. بیماری هلندی

         

     

یکی از مهم‎ترین تبیین‎های موجود در بحث درآمد‎های منابع طبیعی است.برای بیماری هلندی بر اساس آزمون آن در ساختار‎های مختلف و اهداف مطالعات، تعاریف نزدیک به هم اما متنوعی ارائه شده است. این تعاریف از زوایای متفاوتی به بیماری هلندی نگریسته‎اند، گاهی در این تعاریف عوارض بیماری بر اساس ساختار اقتصادی کشور‎های مختلف مورد تاکید قرار گرفته و به عنوان وجه تعریف بیماری هلندی عنوان شده است. گاهی در این بیماری علت‎شناسی و علل بروز آن وجه تعریف آن قرار گرفته و بعضی اوقات به بیماری از دیدگاه سازوکار و فرایند‎های تأثیر ان بر اقتصاد برخی کشور‎ها نگریسته شده و تعریف از بیماری یاد شده با همین رویکرد صورت گرفته است. اصطلاح بیماری هلندی اولین بار برای توضیح پدیده‎ای که در هلند مشاهده شد مورد استفاده قرار گرفته و این پدیده زمان ی اتفاق افتاد که استخراج گاز طبیعی از دریای شمال شروع شد. درعمل بهره برداری از منابع طبیعی این کشور‎ها با کاهش تولید در سایر بخش‎های اقتصادی همراه شد. همچنین افزایش عواید ارزی باعث انتقال نیروی کار و امکانات تولید از بخش صنعتی به بخش‎های دیگر مثل خدمات اداری و ساختمان سازی شد.
پس از اینکه در سال ۱۹۵۹میلادی منابع عظیمی از گاز طبیعی در هلند کشف شد تا سال ۱۹۷۶ بیش از دو میلیارد دلار به درآمد‎ها ی کشور اضافه شد ضمن اینکه به میزان تقریبی ۳٫۵ میلیارد دلار نیز صرفه‎جویی ارزی حاصل از بی نیازی به واردات به دست آمد. اما در این سال نسبت به ابتدای دهه‎ی ۱۹۷۰ میلادی سرمایه ‎گذاری ناخالص شرکت‎ها ۱۵ درصد و استخدام در بخش صنعتی ۱۶ درصد کاهش یافته بود و نرخ بیکاری از ۱٫۱ به ۵٫۱ و سهم سود در درآمد ملی از ۱۶٫۸ در دهه‎ی ۱۹۶۰ به ۳٫۵ در دهه‎ی ۱۹۷۰ کاهش یافت.
محققان این پدیده را چنین توصیف کردند که با افزایش درآمد حاصل از فروش منابع طبیعی مقادیر متنابهی ارز وارد کشور می‎شود، این مسئله موجب تقویت پول ملی شده و در نتیجه قیمت کالاهای قابل تجارت را نسبت به کالاهای غیر قابل تجارت کاهش می‎دهد. این مسئله سبب کاهش قدرت رقابت بخش تجاری اقتصاد شده و در عمل منابع تولید (سرمایه و کار) را روانه بخش‎های منابع طبیعی و غیر تجاری اقتصاد می‎کند. از سوی دیگر با تقویت پول ملی قیمت کالاهای وارداتی کاهش می‎یابد و در نتیجه افزایش واردات سبب کاهش تولید انواع داخلی آن‎ها می‎شود و در مجموع وجود این عوامل در کنار هم باعث بروز پدیده ” صنعت زدایی”^[۴۴] می‎شود.
بعد‎ها تجربه‎های مشابهی در جامائیکا از ناحیه صنعت بوکسیت و ونزوئلا در صنعت نفت تکرار شد و به واسطه تکرار این تجربه‎ها در سایر کشور‎ها، مطالعات و تحقیقات علمی در این مورد گسترش یافت. با این حال محور تاکید مطالعات انجام شده در این مورد در کشور‎های مختلف، متفاوت و تعریف ارائه شده ازبیماری بر اساس ساختار اقتصادی کشور‎ها تعدیل شد. در بیشتر تعاریف از بیماری هلندی، به آنچه سبب کندی رشد و حتی نزول وضع اقتصادی دارای منابع غنی شود دلالت دارد.
تقاضای کل درآمد‎های ارزی بروز رونق صادرات مواد اولیه
قیمت نسبی کالاهای غیر قابل مبادله در مقایسه با قیمت کالاهای قابل مبادله
تغییر در الگوی رفتاری دولت (در مورد چگونگی جذب وتعدیل این درآمد‎ها در داخل و خارج)
تغییر الگوی توسعه اقتصادی
در برخی از تعاریف، بیماری هلندی با عوارض حاصل از آن شناخته شده برای مثال:

• • وابستگی شدید بودجه دولت و تولید ناخالص داخلی به منابع طبیعی؛

• • ارزش‎گذاری بیش از حد پول ملی؛

• • افزایش واردات به دلیل تقویت پول ملی ؛

• • افزایش فعالیت در بخش‎های غیر قابل مبادله؛

• • کاهش صادرات کالاهای قابل مبادله؛

• • کاهش سرمایه‎گذاری صنعتی؛

و برخی از تعاریف ناظر بر دلایل بروز بیماری هلندی بوده است:

• • بی توجهی به سرمایه انسانی؛

• • احساس اطمینان اضافی؛

• • رفتار رانت جویانه؛

• • نوسانات قیمت منابع طبیعی و نرخ ارز؛

• کاهش سرمایه‎گذاری؛

فورستر و گراهام(۱۹۹۶)^[۸]محدود کردن فعالیت ها در درون سازمان ها از جمله مشکلاتی است که استقلال سازمان های دولتی را محدود می کند، از این روامکان سرعت بخشیدن و انعطاف پذیری در تصمیم گیری سازمانی محدود می شود. اما مانع اصلی سازمان های دولتی نوع و فرم مشکلات مالی آنها(چارچوب های خاص بودجه ریزی) است۱۹۹۶) .(Forster & Graham,
(به نقل ازآقاجانی،۱۳۹۰)
موانع کارآفرینی سازمانی از دیدگاه زیلبرمن (۲۰۰۰)^[۹]
۱-سلسله مراتب انعطاف ناپذیر ۲-فقدان آزادی عمل ۳-کنترل بیش از اندازه ۴-تاکید بیش از حد به قوانین و مقررات (پرداختچی،۱۳۸۵)
با توجه به موانع مطرح شده از دیدگاه دانشمندان مختلف در این تحقیق مدل موانع کارآفرینی سازمانی از الگوی “کورنوال"و “پلرمن"(۱۹۹۰)که شامل ۳بعد موانع داخلی ،موانع محیطی و موانع برآیندی می باشد،اقتباس و استفاده شده است .
۱-۵مدل تحقیق
به منظور بررسی موانع کارآفرینی در بخش دولتی و به ویژه در شعبه های مختلف بانک مسکن تهران می توان از مدل سه بعدی کرونوال و پرلمن استفاده نمود که در آن موانع کارآفرینی سازمانی را به سه دسته موانع داخلی، محیطی و برآیندی تقسیم نمونده اند.(Cornwall & Perlman, 1990: 221)
موانع داخلی شامل: مدیریت منابع انسانی، وفاداری به اهداف، ساختار سازمانی، یادگیری سازمانی،مدیریت مشارکتی ،مدیریت مالی،فنا وری اطلاعات می باشند.
موانع محیطی نیزشامل:موانع اجتماعی،سیاسی،قانونی،اقتصادی،و اینترنتی می گردند.
و سرانجام موانع برآیندی از مشتری مداری، مدیریت تضاد، جامعه مداری، رقابت پذیری وهمکاری های بین سازمانی تشکیل شده است.
شکل(۱-۱) مدل موانع کارآفرینی سازمانی تحقیق
این مدل از مدل سه بعدی کرونوال و پرلمن۱۹۹۰اقتباس شده است
۱-۶ فرضیه های تحقیق
فرضیه های اصلی :
۱-موانع داخلی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۲- موانع محیطی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۳-موانع برآیندی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
فرضیه های فرعی :
۱-۱) ساختار سازمانی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۱-۲) فناوری اطلاعات به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۱-۳) مدیریت مالی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۱-۴) مدیریت مشارکتی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۱-۵) مدیریت منابع انسانی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۱-۶) وفاداری به اهداف به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۱-۷) یادگیری سازمانی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۲-۱) موانع اجتماعی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۲-۲) موانع اقتصادی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۲-۳) موانع اینترنتی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۲-۴) موانع سیاسی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۲-۵) موانع قانونی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۳-۱) جامعه مداری به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۳-۲) رقابت پذیری به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۳-۳) مدیریت تضاد به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۳-۴) مشتری مداری به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۳-۵) همکاری بین سازمانی به عنوان یکی از موانع کارآفرینی سازمانی در مدیریت شعب جنوب غرب بانک مسکن شهر تهران می باشد.
۱-۷تعاریف عملیاتی متغیر ها و واژه های کلیدی
کارآفرینی سازمانی به معنای توسعه شایستگی ها و فرصت ها در درون سازمان از طریق ترکیبات گوناگون منابع جدید است.کارآفرینی درون سازمانی به عنوان سیستمی تعریف می شود که ظرفیت خلاق مدیران وکل نیروی کار در سازمان را افزایش داده و قابل بهره برداری می سازد. این سیستم از
طریق توسعه حوزه ها و واحدهای سازمانی و هم چنین توسعه محصولات و خدمات،سازمان را در جهت تعیین و دستیابی به اهداف کارآفرینانه حمایت می کند، منابع را شناسایی و آماده بهره برداری می سازد و برای دستیابی به رشد تولید و سود، بهترین عرضه کنندگان و مشتریان را در درون و خارج سازمان می یابد۱۹۸-۲۰۴): (Elango, et al, : 2007.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

موانع کارآفرینی سازمانی:موانعی که از بروز فعالیت های کارآفرینانه در سازمان جلوگیری می نماید که شامل موانع داخلی ،موانع محیطی و موانع برآیندی می باشد.
موانع داخلی کارآفرینی سازمانی اغلب محققان موانع درونی سازمانی را از عوامل اصلی ناکارآمدی سازمان ها در گرایش به کارآفرینی معرفی می کنند و معتقدند که ساختار سازمانی و فرهنگ حاکم بر این سازما ن ها باید تغییر کند . این فرایند تجدید ساختار باید به عنوان یک فعالیت حیاتی مدنظر سیاست مداران و مدیران ارشد در سطح کلان ومدیران رده میانی درسطح سازمانی قرار گیر د. این دسته،شامل موانعی است که بیشتر منشاء درون سازمانی دارند .موانعی که در این دسته قرار می گیرند چه به لحاظ عوامل پدیداری آن و چه به لحاظ راهکارهای برطرف سازی این موانع باید به اصلاح ساختار درون سازمانی و انطباق آن با مدلی از عوامل داخلی سازمان پرداخته شود. محدود کردن فعالیت ها در درون سازما ن ها از جمله مشکلاتی است که استقلال سازمان های دولتی را محدود می کند ، از این روامکان سرعت بخشیدن و انعطاف پذیری در تصمیم گیری سازمانی محدود می شود . اما، مانع اصلی سازمان های دولتی نوع و فرم مشکلات مالی آنها(چارچوبها ی خاص بودجه ریزی)است(فوستر و گراهام^[۱۰] ،۱۹۹۶)
موانع محیطی کارآفرینی سازمانی دسته دوم موانع بیشتر منشأیی برون سازمانی دارند . لزوم بازنگری و حتی تعریف مفاهیم جدیددر سطح سیاست گذاری کلان کشوری به عنوان راهکارهای اساسی در جهت اصلاح ، مرتفع ساختن این دسته از موانع و ایجاد زیر ساخت های مناسب در جهت توسعه کارآفرینی سازمانی را نمایان می ساز د. از سوی دیگر، راهبردهای متداول در سطح سازما ن های دولتی توان لازم را برای تشویق کارکنان به فعالیت های کارآفرینانه ندارد و دیدگاه سنتی حاکم بر این سازمان ها به گونه ای است که در ارائه خدمات ، به تمایلات ارباب رجوع سازمان توجه کافی نمیشود (سونی یوگی^[۱۱] ،۲۰۰۱)
موانع برآیندی کارآفرینی سازمانی : دسته سوم از موانع موجود بر سر راه کارآفرینی در سازما نهای دولتی، موانع برآیندی هستند .در جهان امروز سازما ن ها باید خود را با شرا یط و تغییرات محیط پیرامون خود هماهنگ کنند وگرنه محکوم به فنا هستند. سازمان های بزرگ و دولتی با شرایط خاصی روبرو هستند، و این شرایط و ویژگی ها باعث شده است تا نتوانند به راحتی خود را با تغییرات محیطی هماهنگ سازند .کارآفرینی به عنوان یک راه حل اساسی برای اغلب سازمان ها پیشنهاد شده است ولی سازما ن های دولتی دراین زمینه نیز با فرصت ها و تهدیداتی روبرو هستند .سازمان های دولتی برای کارآفرین شدن نیاز به تغییر درنوع روابط و ارتباطات خود با دیگر سازمان و ارگا نها در جامعه دارند(مقیمی، ۱۳۸۳) .
۱-۸روش تحقیق
پؤوهش حاضر از نظر هدف ، پژوهشی “کاربردی ” و از دیدگاه چگونگی گردآوری و پردازش داده ها ، پژوهشی"توصیفی “(غیرآزمایشی ) از شاخه” پیمایشی ” به شمار می آید. روش انجام تحقیق “پیمایشی ” است .در این روش پژوهشگر با انتخاب نمونه ای که معرف جامعه است به بررسی متغیر های پژوهش می پردازد و مهم ترین مزیت آن قابلیت تعمیم نتایج به دست آمده می باشد.
۱-۹قلمرو تحقیق

۳-۱- مقدمه
ارزیابی و تأیید یا اصلاح نظریات در پرتوی بررسی­های تجربی و مشاهدات علمی صورت می‎گیرد. به منظور انجام صحیح آزمون­های مربوط به فرضیات، لازم است پیش از هر چیز به تناسب روش و اجزای آن با موضوع و اهداف پژوهشی توجه شود، چراکه این مسئله اصلی است که رعایت آن به محقق کمک می­ کند تا شناختی را که در برخورد با داده ­های تجربی کسب می­ کند و می­خواهد آن را معیاری برای تأیید یا اصلاح جنبه­ های نظری پژوهش قرار دهد، از درجه­ اطمینان بالایی برخوردار باشد. بنابراین در هر پژوهش، به ناچار باید شیوه ­های خاصی برای بررسی تجربی فرضیات برگزیده و ابزارهای اندازه ­گیری معیّن و آزمون­های خاص به کار گرفته شود. از این­رو، فصل حاضر به روش تحقیق اختصاص یافته که در آن نوع تحقیق، ابزارهای اندازه ­گیری، جامعه­ آماری، شیوه­ نمونه گیری و حجم نمونه معرفی شده و مفاهیم اصلی به کار رفته در پژوهش، از جنبه نظری و عملی تعریف می­گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۲- روش تحقیق
پژوهش حاضر در پی سنجش تطبیقی عوامل مؤثر بر رضایت شهروندان از کیفیّت زندگی شهری در دو شهر صدرا و عالیشهر می­باشد. روش انجام این پژوهش، از نظر کنترل شرایط پژوهش و به لحاظ محتوی کاری، کمی و پیمایشی^[۶۹] و در میان انواع پژوهش­های پیمایشی، از نوع زمینه­ای^[۷۰] است. از نظر هدف، کاربردی، از نظر نوع دامنه، از نوع خُرد^[۷۱]، و از نظر زمان، از نوع مقطعی^[۷۲] است.
هم­چنین، علاوه بر روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه، برای دستیابی به شناخت همه­جانبه و دقیق‎تری از مجموعه عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر رضایت شهروندان، از روش سوات^[۷۳] نیز استفاده شده است. در این روش، عوامل بالقوّه (فرصت­ها و تهدیدها) و بالفعل (نقاط قوت و ضعف) مؤثر بر رضایت شهروندان ارزیابی شده است. روش سوات را در سال ۱۹۸۲ میلادی، وی ریچ^[۷۴] در مقاله‌ای کلاسیک با عنوان « ماتریس سوات: ابزاری برای سنجش وضعیت » به تفصیل معرفی کرد (گلکار،۱۳۸۵: ۳). سوات یا SWOT حروف­اول چهارکلمه انگلیسی Strengthبا معادل فارسی قوت،Weakness با معادل فارسی ضعف،Opportunity به معنای فرصت و Threats به معنای تهدید است (محمدی ده چشمه و زنگی
آبادی، ۱۳۸۶: ۴۷ ؛ وان رونگ^[۷۵] و همکاران، ۲۰۱۳: ۷۸). این روش ابزار مهمی برای تصمیم‌گیری است و محیط درونی و بیرونی را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد (سالار^[۷۶]،سالار؛ ۲۰۱۴: ۵۱۶).
به این صورت که، با بهره گرفتن از اطلاعات مستخرج از سؤالات باز ۳۸۲ پرسشنامه تکمیل شده در عالیشهر و صدرا، و مصاحبه با ۱۰ نفر از کارشناسان شرکت عمران ( ۵ نفر کارشناس صدرا و ۵ نفر کارشناس عالیشهر)، نقاط قوت و ضعف (محیط داخلی) و فرصت­ها و تهدیدات (محیط خارجی) شهر به دست آمد.
آنالیز درونی نظام شهری
آنالیز بیرونی نظام شهری
آمایش محیطی شهر صدرا صدرا
شکل شماره (۳-۱): ماتریس SWOT
(محمدی ده چشمه، ۱۳۸۶)
۳-۳- جامعه­ آماری
جمعیت آماری شامل کلیه­ زنان و مردان ساکن در صدرا و عالیشهر است. بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰، تعداد مورد نظر، درعالیشهر (۱۲۸۲۰ نفر) و صدرا ( ۳۹۹۷۲ نفر) برابر با ۵۲۷۹۲ است که به عنوان جمعیت آماری این تحقیق در نظر گرفته شده است.
۳-۴- روش نمونه گیری
روش نمونه گیری، به شیوه­ خوشه­ای چندمرحله­ای است. به منظور انجام نمونه گیری، بر مبنای نقشه شهری شرکت عمران شهرهای جدید صدرا و عالیشهر واحدهای نمونه انتخاب شد. که بر اساس این نقشه، شهر عالیشهر، به ۴ فاز و شهر صدرا به ۲ فاز مسکونی تقسیم می­ شود. هر یک از فازهای مسکونی به عنوان یک خوشه در نظر گرفته شده و از هر فاز، یک یا دو محله به طور تصادفی به عنوان واحد نمونه گیری انتخاب شده است. نحوه­ انتخاب خانه­ها در محلات مختلف شهر صدرا و عالیشهر نیز به این نحو بود که ابتدا درب اولین خانه زده می­شد و بعد پنج خانه بعدی را رها کرده و درب خانه ششم زده می­شد.
جدول شماره (۳-۱): حجم نمونه منتخب بر حسب فازهای مسکونی در دو شهر جدید صدرا و عالیشهر

اگرچه کارآفرینان معمولاً به وسیله دیگران)کارکنان، ارباب رجوع و(…احاطه شده اند، ولی در عین حال به نوعی جدا از افراد هستند تا بتوانند با آن ها درددل کنند. ساعت ها کار طولانی مانع از این می شود که دوستان و یا اعضا ی خانواده به آن ها دلداری و مشاوره دهند.
-۲غوطه ور شدن در کسب و کار:
کارآفرینان به علت مشغله فراوان سازمانی فرصت کمی برای تفریح، ادامه تحصیل و زندگی شخصی دارند و همین امر باعث تنش های درونی درآن ها می شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

-۳ مشکلات با سایر افراد:
کارآفرینان باید با شرکا، کارکنان، ارباب رجوع، حامیان مالی و افراد حرفه ای کار کنند و بیش تر ناکامی ها، دلسرد یها و عصبانیتها در کارشان مربوط به افراد است که با آن ها کار می کنند. کارآفرینان وسواس زیادی در کارشان دارند و می دانند که چگونه کارشان را انجام دهند و اغلب تلاش می کنند تا افراد بی علاقه را نسبت به دستیابی به عملکرد استاندارد رهنمون سازند و به کرات به علت ایجاد تضادهای ساز ش ناپذیر، همکاری بین آن ها و سایر افراد دچار اختلال می شود.
-۴ نیاز به موفقیت:
موفقیت منجر به رضایت می شو د. در طول مطالعات بوید و گومپرت این نکته روشن است که ارتباط خوبی بین تلاش بیش از حد برای موفقیت وناتوانی برای دستیابی به موفقیت کافی وجود دارد. از آنجایی که کارآفرینان برای رسیدن به موفقیت تلاش زیادی دارند و اغلب نیز در فشار زمانی قرار می گیرند ، این امر منجر به ایجاد فشارهای روانی و تضاد درونی در آن ها می شود . ایشان پنج روش برای کاستن از فشارها و تضادهای کارآفرینانه پیشنهاد می کنند که این روش ها عبارتند از):مقیمی ، (۱۳۸۳
-۱ شبکه سازی:
برای رهایی از دلتنگی و غربت، کارآفرینان می توانند با سهیم شدن درتجربیات دیگران از طریق شبکه سازی، پیروزی ها و شکست های دیگران را بشنوند و این تجربیات برای آن ها درما ن بخش است.
-۲ موقتاً به خود استراحت دادن:
بنا به گزارش کارآفرینان بهترین راه علاج برای کارآفرینانی که در کارشان غوطه ور شده اند، وجود تعطیلات است. اگر کارآفرینان هفته ها وروزهای متوالی به علت شرایط کاری مجبور به کار هستند، ولی به هر حال ممکن است زمان های کوتاه برای استراحت کردن آن ها وجود داشته باشد . چنین فرصت هایی به کارآفرینان اجازه می دهد که به بازسازی خود بپردازند.
-۳ برقراری ارتباطات با کارکنان:
برای کاهش مشکلات با سایرین ، کارآفرینان بایدتماس های نزدیک بیش تری با آن ها برقرار کنند و بخشی از زمان خود را صرف معاشرت و برقراری ارتباطات با افراد دیگر سازمان نمایند.
-۴ جستجوی رضایت در خارج از سازمان: کارآفرینان در مواجه با وسواس های نیاز به موفقیت که منجر به نقش هایی در آن ها می شود، نیازمندند که گاهی از کسب و کار مورد نظر خارج شده و به زندگی شخصی خود بپردازند. چراکه آن ها نیاز دارند که چشم اندازهای جدیدی را به دست آورند.
-۵ تفویض اختیار:
کارآفرینان، تفویض اختیار را کاری مشکل می دانند و فکر می کنند که باید در تمامی اوقات در کسب و کار مورد نظر حضور داشته باشند و در هر جنبه ای از عملیات سازمانی مشارکت داشته باشند. در حالیکه کارآفرینان باید ضمن یافتن افراد واجد شرایط و آموزش آن ها، برای تسکین تنش های روانی خود ، کارها را به آن ها تفویض نمایند.
۲-۱۱-۸موانع کارآفرینی سازمانی دکتر زالی و رضوی(۱۳۸۷)
در تحقیق اساتید ارجمند آقایان دکتر زالی و دکتر رضوی(۱۳۸۷) دراین زمینه، نتایج ذیل حاصل شد .
موانع و مشکلات کارآفرینی در ایران به ویژه در بخش سازمانی آن را می توان از سه جهت بررسی کرد:
عوامل ضد انگیزشی کارآفرینی
از مهم ترین عوامل ضدانگیزشی می توان به ترس از دست دادن سرمایه شخصی، ترس از ناتوانی در تأمین مالی برای راه اندازی کسب و کار، نگرانی از عدم امکان تامین الزامات قانونی، نگرانی از فقدان اجتماعی امنیت اجتماعی، فساد اداری، ترس از نداشتن مهارت و تجربه مناسب و کافی اشاره نمود.
موانع قانونی توسعه کارآفرینی
از مهم ترین عوامل قانونی می توان به قوانین و مقررات بانکی، قوانین مالیاتی، قانون تجارت، قانون کار، وجود انحصارات دولتی ناشی از قوانین و مقررات، قوانین و مقررات گمرکی، قوانین شهرداری ها و… اشاره نمود.
عوامل نارسایی محیطی
از مهم ترین عوامل نارسایی محیطی می توان به فقدان زیرساخت های تجاری، تخصصی و حرفه ای مورد نیاز شرکت های جدید و در حال رشد، عدم حمایت هنجارهای اجتماعی و فرهنگی ازکارآفرینی، نبود زیر ساخت های فیزیکی برای شرکت های جدید و در حال رشد، فقدان وجود حمایت مالی کافی برای شرکت های جدید و در حال رشد، نبود فضای آزاد بازار برای شرکت جدید و در حال رشد، عدم تاکید نظام تعلیم و تربیت به توسعه کارآفرینی و… اشاره نمود.
۲-۱۱-۹موانع و محدودیت های کار آفرینی درون سازمانی (احمدپور داریانی،۱۳۷۸، ۱۵۲-۱۵۰ )
برخی از موانع و محدودیت های کار آفرینی درون سازمانی که موجب می شود افراد ترجیح دهند از رفتار کارآفرینانه در شرکت اجتناب کنند،عبارتند از
ماهیت سازمانهای بزرگ:
در سازمانهای بزرگ مسأله این است که اندازه این سازمانها ایجاب میکند تا مدیران برای اعمال کنترل،ساختار مشخصی را بوجود آورند.مسأله بعدی تعداد رده های مدیریتی در این سازمانها است این امر باعث سستی ارتباط مدیر عامل با مدیران و کارکنان سطوح پایین تر شده و روابط شخصی را مشکل می سازد.زمانی که مدیر کارآفرین ارتباط خود را با کارکنان از دست بدهد به سختی می توان وجود سطح لازم از کارآفرینی را در سازمان تضمین نمود، مسأله سوم در سازمانهای بزرگ نیاز به کنترل است .در این سازمانها مدیریت مجبور می شود برای کنترل بیشتر،استاندارهای اجباری ثابت و کمیت پذیری را ایجاد نماید،از این رو دیوان سالاری و گزارش ها افزایش یافته و قوانین و استاندارد ها نسبت به رفتارهای کارآفرینانه مهمتر می شود.مسأله چهارم فرهنگ سازمان است.فرهنگ این سازمانها معمولا از جو و نظام تشویقی برخوردار است که از محافظه کاری در تصمیم گیریها حمایت می کند اصول راهنما در فرهنگ سنتی سازمانهای بزرگ به معنای تابعیت از ساختار سازمان،گریز از اشتباهات،دوری از شکست،پرهیز از ابتکار و انتظار دریافت دستورات،حفظ اصالتها و حمایت از گذشته می باشد.این محیط مانع کارآفرینی سازمانی بوده و مشوق خلاقیت،انعطاف پذیری،استقلال و مخاطره پذیری نمی باشد.
“مایکل هنان” و “جان فریمن” ارائه کنندگان الگوی بوم شناسی جمعیت سازمانها،بر این باورند که سازمانهای بزرگ نمیتوانند به سرعت خود را تغییر دهند و از این نظر محدودیت هایی دارند.
محدودیت ها ،به سبب سرمایه گزاری های سنگینی است که در واحدهای تولیدی،ماشن آلات،کارکنان و نیروی کار متخصص نموده اند،اطلاعات محدود به دست می آورند،در تصمیم گیری دیدگاه مشخصی دارند و گذشته یا تاریخچه بلند سازمان حکایت از موفقیت می نماید،به گونه ای که رویه های کنونی قابل توجیه است و سر انجام اینکه این شرکت ها نمی توانند فرهنگ حاکم بر سازمان را تغییر دهند.با توجه به این همه عامل بازدارنده،تغییر و تحول حقیقی بسیار مشکل خواهد بود.(دفت^[۵۶]،۱۳۷۷، ۹۱۹-۹۱۸)
نیاز به سود های کوتاه مدت :
غالباً توقع عمومی این است که کارآفرینی سازمانی،سودهای کوتاه مدتی را ایجاد می کند.سازمان ها دستیابی به سودهای کوتاه مدت را که معیار موفقیت در آنهاست،هدف قرار میدهند.لذا همواره فشار مداومی از سوی مدیریت عالی برای تنظیم استراتژیهایی که اقدامات کوتاه مدت را در پیش می گیرند،وجود داشته است.
فقدان استعدادهای کارآفرینانه:
تنها تعداد محدودی کارآفرین واقعی در سازمانهای بزرگ وجود دارند.زیراآنها در وهله اول جذب سازمانهای بزرگ نمی شوند و زندگی کارآفرینانه مستقل را به یک زندگی با امنیت بیشتر در سازمان ترجیح می دهند.آنهایی هم که در سازمانها مشغول به کار میشوندمعمولاً پس از چندی آنجا را ترک می کنند.مسأله دیگر این است که سازمانها به صورت مناسب به تشویق کارآفرینان نمی پردازند.در سازمانها کارآفرینان اغلب افرادی عیب جو،شورشی و با روحیه ای آزاد به نظر می رسند که غالب در کار خود تأخیر داشته،نامنظم بوده و خود را با معیار های تعیین شده از سوی سازمان وفق نمی دهند.
شیوه های نادرست پاداش:
اکثر سازمانها روش های گوناگونی را برای پاداش دادن به کارکنان خلاق دارند و از برنامه های پرداخت پاداش برای سطوح متفاوت کارکنان استفاده می کنند.هر نوع برنامه حقوق و دستمزد که بر پایه ساعت کار و یا حقوق ماهانه باشد،انگیزه ای برای کارآفرینان بوجود نمی آورد.گرچه پاداش های مالی برای کارآفرینان اهمیت خاصی ندارد،اما برای تداوم نوآوری ،برخی از سازوکارهای پاداش بایستی ایجاد گردد.توضیح و شیوه های سنتی پاداش،بندرت میتواند برای کارآفرینان کارساز باشد.
در سازمانهای کارآفرین معیار تشویق و پاداش به طور روشن و واضح به اطلاع عموم کارکنان میرسد و اساساً ریسک پذیری،نوآوری،کارگروهی در رفتار فعالانه مورد تشویق قرار می گیرد.تشویق و پاداشهای افراد در این سیستم بر اساس ارزیابی بلند مدت است.یعنی نسبت به افراد زود قضاوت نمی شود و سیستمی هدفمند و دارای بازخور است.تشویق های درون ذاتی^[۵۷] مانند احساس لیاقت و شایستگی،استقلال یا خود مختاری و احساس پیشرفت از ارکان اساسی سیستم تشویق و پاداش سازمانهای کارآفرین است.مسأله مهم در مورد سیستم تشویق این است که افراد حساسیت خود را نسبت به مشوق ها از دست ندهند.مورد دیگر ،شرکت دادن کارکنان در اجرای سیستم نظارت به توزیع پاداشها است که خود باعث کاهش جو بد بینی در سازمان می شود.امروزه یکی از مهم ترین مشوق ها برای کارآفرینان سازمانی،تأسیس شرکت های خود مختار تحت پوشش^[۵۸] است به این ترتیب که سیستم طوری طراحی میشود تا افراد یا تیم های صاحب ایده های موفق بتوانند جهت اجرا یا توسعه پیشنهادهای خود تشکیلاتی مجزا،خود مختار ولی تحت پوشش و با سرمایه سازمان تأسیس کنند(صمد آقائی ،۱۳۷۸، صص ۱۵۶-۱۵۵ )
۲-۱۱-۱۰موانع کار آفرینی سازمانی (هانسن^[۵۹] و همکاران،۱۹۹۳،زهرا،۱۹۹۵،اوتیا و همکاران^[۶۰] ،۲۰۰۴)
نبود زمینه ها و ساختار های لازم برای کارآفرینی سازمانی باعث میشود ک رفتار کارآفرینانه رخ ندهد و یا اثر بخش نباشد تأثیر برخی از این عوامل در متوقف کردن و کند کردن رفتار کارآفرینی بیشتر است مهم ترین این عوامل عبارتند از
۱-ساختار متمرکز با رسمیت بالا ۲-سلسله مراتب سازمانی زیاد ۳-سیستم های پرداخت حقوق و پاداش مبنی بر معیارهای غیر از عملکرد ۴-عدم پذیرش اشتباه یا نقص مقررات از طرف کارکنان ۵ -ترفیع کارکنان موافق مدیریت بدون توجه به قابلیت و عملکرد گذشته ۶-مناسب نبودن ارتباطات سازمانی ۶-محافظه کاری در تصمیم گیریها ۷-عدم دسترسی به منابع ۸-نبود فشارهای محیطی(به نقل از اسدی ۱۳۹۱)
۲-۱۱-۱۱فورستر و گراهام(۱۹۹۶)^[۶۱]
محدود کردن فعالیت ها در درون سازمان ها از جمله مشکلاتی است که استقلال سازمان های دولتی را محدود می کند، از این روامکان سرعت بخشیدن و انعطاف پذیری در تصمیم گیری سازمانی محدود می شود. اما مانع اصلی سازمان های دولتی نوع و فرم مشکلات مالی آنها(چارچوب های خاص بودجه ریزی) است۱۹۹۶) .(Forster & Graham,
(به نقل ازآقاجانی،۱۳۹۰)
۲-۱۱-۱۲وان میرلو^[۶۲](۱۹۹۶)

شعر وطنی، شعری است که انسان را به سرزمینی که در آن متولد شده مرتبط می‌ سازد؛ از اتحاد هموطنان و آزاد ساختن سرزمینشان از چنگال حکام تجاوزگر سخن به میان می‌آورد و احساس به وطن، با استقرار عرب تغییر کرده، وطن به زندگی و عناصر وجود اطلاق می‌شود. به طوری که در آن، برای انسان موقعیت‌هایی حاصل می‌شود که از طریق آن به اهداف و آرزوهایش می‌رسد. و احساس وطنی، بالاتر از احساس فردی در دلبستگی به سرزمین و مکانی است، و از احساس به سکونت در سرزمینی، و همراهی با ساکنان آنها، و پایبندی به میراث آن سخن می‌گوید. دوست داشتن وطن، متضمن عشق به هموطنان آن جا است،‌همانگونه که دوست داشتن امت، در گرو دوست داشتن سرزمینی است که آن امت در آن زندگی می‌کنند.^[۱۲۲]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

رویکرد شعر وطنی، وطن و امور هموطنان است، و به دوست داشتن وطن و حمایت از آن، و نگهبانی و نگاهداری از حقوق همشهریان، واز بین بردن نقشه دشمنان، حفظ پیمان وحدت، عزّت و مبارزه را بر علیه استعمارگران در آنان بوجود می‌آورد. نقاط ضعف و ناتوانی هم میهنان را بازگو می‌کند، و از همه‌حقوق و میراث آنان دفاع می‌کند، و همچنین از مقدمات آزادی و استقلال بدون هیچ ترس و واهمه‌ای حمایت می‌کند. و این حاصل عاطفه‌ای راستین و احساسی درونی است و همچنین حوادث و تغییراتی که در محیط اطرافش اتفاق می‌افتد را توصیف می‌کند.^[۱۲۳]
شعر وطنی در منبعی دیگر این گونه تعریف شده است، شعری است که پیرامون مسایل و مشکلات سیاسی و اجتماعی وطن سرود شده است. و بیانگر عشق و علاقه انسان به وطن و هم‌میهنانش است و از معانی و مفاهیمی تعبیر می‌کند که در ذهن هم‌وطنانش نهفته است شاعران بدان پرداخته‌ و ابعاد آن را درک کرده و از آن تأثیر پذیرفته اند و توانسته‌اند احساسات هم‌وطنان خود را طوری بیان کنند که در روان‌شان تأثیرگذار باشد. همچنین شعر وطنی تصویری از وجدان و درون هم‌وطنان شاعر و تعبیری از آرزوهای آن‌ها است که شاعر آن را بیان می‌کند و در این تصویر رویدادهای وطن به خوبی نمایان می‌شود.^[۱۲۴] در شعر وطنی یک نوع اشتیاق به وطن وجود دارد و در آن شاعر، به وطن و تاریخ هم‌وطنان افتخار می‌کند و نسبت به ملتش در زمان حوادث وفادار است، و از کرامت هم‌میهنانش دفاع می‌کند.^[۱۲۵]
۱-۴٫ شعر وطنی در ادبیات عربی قدیم
شعر وطنی فقط، محصول ادبیات معاصر نیست. ادبیات عرب، از عصر جاهلی تا به امروز، از مظاهر وطن‌دوستی خالی نشده است. مردم عرب در طی دورانی که زندگی بدوی داشته‌اند و از مکانی به مکان دیگر برای چرای حیوانات و زندگی بهتر نقل مکان می‌کردند، سرزمین و منزلشان را دوست داشته‌اند و آن را در اشعار و سروده‌هایشان انعکاس داده‌اند.
«ابن منجم»^[۱۲۶] در این باره گفته است:

با وجود اینکه قوم عرب پاسداری و دفاع از قبیله‌اش را بیش از سرزمین ارج می‌نهاده؛ سرزمینی که برای همیشه در آن اقامت می‌کرد و نسبت به آن وفادار بود، هرگز فراموش نمی‌کرد، بلکه آن را به یاد می‌آورد و با شوق و اشتیاق در مورد آن شعر می‌سرود. «اشجعی»^[۱۲۸] در این باره گفته است:
أحِنُّ إلی تِلْکَ الأبارقِ من قِنَا کأنَّ إمرأ لم یَجُل عن دارهِ قِبَلی^[۱۲۹]
قوم عرب از زمان قدیم به سرزمین خود وفادار بودند و آنگاه که شاعری در راه عشق به وطن می‌سرود، معشوقه‌اش را به یاد می‌آورد و منزل‌گاهی که در آن به همراه وی زندگی کرده است؛ و آنگاه در راه دفاع از وطن به نبرد پرداخته؛ میدانی که در آن مبارزه کرده را توصیف می‌کند و آن‌گاه که شرایط و قضا و قدر او را مجبور به ترک دیار می‌کرد، شوق و اشتیاق به سرزمین، اهل و همسایگان آن، او را وادار به مدح وطن و هم‌وطنان می‌کرد. پس قوم عرب، از خشونت جاهلی به زندگی مرفه و از زندگی بدوی به زندگی شهری روی آوردند و نگاهشان به تعریف وطن تغییر کرد. «ابوتمام»^[۱۳۰] وطنش را اینگونه توصیف می‌کند:
بالشّامِ قومی و بغداد الهوی و أنا بالرّقمتینِ و بالفسطَاطِ إخوانی^[۱۳۱]
شاعران شروع به سرودن قصائد خود در سوریه و عراق و مصر و دیگر کشورها نمودند و آن را با همه خوبی‌ها توصیف کردند. و علی‌رغم این تغییر و دگرگونی در نگاه به وطن، قوم عرب همچنان وابسته به محل تولد و شهر خویش بود. و آن را مدح می‌کرد.
«صنوبری»^[۱۳۲] درباره دمشق می‌گوید:
صَفَت دُنْیا دِمَشقَ لِسَاکِنیها فَلَستَ تَری بغیرِ دِمشق دنیا
تَفیضُ جَداوِلُ البلَّورِ فیهـا خِـلال حـدائقٍ یُنَبِتَن وَیسا
شاعران پیشین تنها به توصیف عمومی شهرها اکتفا نکرده‌اند، بلکه آن را به طور مفصل توصیف کرده و بناها، قصرها، تفریح‌گاه‌ها، کوه‌ها و رودخانه‌های آن را به تصویر کشیده و آب و هوا و منابع آنجا را نیز ستوده‌اند.
۱-۵٫ شعر وطنی در ادبیات عربی معاصر
عرب معاصر هم،‌ طبق روال شاعران گذشته، بویژه «شاعران مهجر»^[۱۳۳] عمل کرد و درباره وطن و زادگاهش شعر سرود. و قصائد زیادی را مطرح کرد. و همواره در کشورهای عربی و پایتخت‌های آنها در رفت و آمد بود. سپس طولی نکشید که این نوع مدح‌ و وصف در نزد قوم عرب از مدح و وصف اماکن محل سکونت به سمت منزل‌گاه‌ها به شعر و سپس وطن تغییر کرد و به معنای وطن‌دوستی، وفاداری و شوق و اشتیاق به وطن و توصیف عمران و آبادانی تحول یافت . مدح وطن و سرزمین‌ها بعد از مسأله فلسطین، در کشورهای عربی رونق چشم‌گیری پیدا کرد.
شاعران عرب در عصر معاصر با توجه به حضور استعمار در کشورشان، احساسات وطن‌دوستی در درونشان افزایش یافته و در سروده‌های خویش آن را منعکس کرده‌اند و این بیانگر حس نژادپرستی یا قومیت‌گرایی آنان نسبت به وطن و هم‌وطنانشان است.
۱-۶٫ عوامل به وجود آورنده شعر وطنی
نزدیک پنج قرن از رکود شرق گذشت، و یک مرحله تاریک در تاریخ عرب در دو زمینه ‌فکری و سیاسی بوجود آمد و عرب‌ها در طول این دوره طولانی تاریخ، فاقد اراده آزادی و قیام بودند و به زندگی در سیطره استعمار قانع و راضی شدند؛ این مرحله تاریک از تاریخ شرق، طولانی شد و سلطه و قدرت بیگانگان بر کشورهای عربی به نهایت خود رسید. خلافت عباسی در تصرف ایرانیان و ترک‌ها بود. سپس طولی نکشید که کشورهای عربی در برابر حمله و هجوم مغول به بغداد فرو پا شیدند، هولاکو وارد بغداد شد و برقلعه آن سیطره یافت و کتابخانه‌‌های آنجا را به آتش کشید و تمام آثار فرهنگی را در دجله انداخت؛ در حالی که مردم بغداد در اختلاف موجود بین شیعه و سنی به سر می‌بردند؛ ولی با گذشت زمان، به ناچار در صدد تغییر و حرکت به سوی توسعه و شکوفایی برآمدند، و ناگهان هویت عربی‌ آنها بیدار شد و برای عزّت و سربلندی قوم عرب قیام کرد. انقلاب در کشورهای غربی، مخصوصاً انقلاب فرانسه قلمرو عرب‌ها را تکان داد، عرب‌ها نیز در مقابل این حرکت از خود مقاوت نشان دادند و برای آزادی کشورشان قیام کردند.^[۱۳۴]
شعر باید در خدمت توسعه و رونق کشور باشد. از آنجا که روزنامه‌نگاری در ابتدا نو پا بود، قادر به انجام این وظیفه مهم نبود. شاعران جوانان امت را به قیام وادار می‌نمودند، و به مقاومت در برابر استعمار و شکست تلاش‌های آنان فرا می‌خواندند، و آرزوها و دردهای ملتشان را بیان می‌کردند. همین‌طور شعر باعث بیداری قوم عرب شد، و ندای مبارزات امت را بازگو کرد، و به استقلال و آزادی و سروری فرا خواند. همه این عوامل دست به دست هم دادند تا شعر وطنی بوجود آمد.
۱-۷٫ مظاهر شعر وطنی
الف) گرایش عثمانی
قوم عرب دوره‌ای از زندگی را در غفلت به سر برد، و دچار حیرت و سرگردانی شد، دو راه در پیش رو داشت: ۱) تحت سلطه حکومت عثمانی بماند؛ ۲) به سوی استقلال و آزادی حرکت کند.
در نتیجه شاعران به دو گروه تقسیم شدند و اولین حکومت استقلال‌طلبی از جانب «ابراهیم پاشا»^[۱۳۵] شروع شد که می‌گفت: «من ترک نیستم بلکه فرزند مصر هستم، که طبیعت آنجا مرا تحت تأثیر قرار داده، ‌و مرا یک عرب اصیل و نژاده کرده است.^[۱۳۶]
این حرکت نتوانست با ظهور شعرایی همچون شوقی و حافظ ابراهیم، و اسماعیل صبری و دیگر شاعران، ادبیات را از عثمانی بودنش که فاقد روح آزادی بود،‌ تغییر داده و حیاتی نو بخشد. ولی به تدریج ادبا و شاعران، از دیگر کشورهای عربی، بویژه لبنان و سوریه به مصر رفتند، و از اینکه مصری‌ها از سیاست ترک‌ها دفاع می‌کردند ناراحت بودند. در نتیجه دو جریان اصلی در ادبیات بوجود آمد که در آن دوره، در ادبیات درگیر شدند. آن دو جریان عبارتند از: ۱ـ‌عثمانی؛‌ ۲ـ اصلاحی که بر سلطنت و طرفداران آن حمله می‌کردند. طولی نکشید که جریان اصلاحی در نتیجه حوادثی که در سال (۱۸۶۰ م) در مناطق کوهستانی لبنان اتفاق افتاد پیروز شد. پس مصر، در سال ۱۸۸۲ توسط انگلیس اشغال شد و در اندک زمانی که جنگ جهانی اول منجر به نابودی حکومت عثمانی شد و با ورود استعمار فرانسوی ـ انگلیسی، مردم نگران شدند و نسبت به سرنوشت‌شان حسّاس شدند. از طرفداران عثمانی‌ها، شیخ «ناصیف یازجی»^[۱۳۷] بود که درباره سلطان می‌گوید:
خَلیفهُ الله ظِلٌّ فی خلیفتِهِ ضَلَّت بِهِ تَتَّقِی الدُّنْیَا وَ تَسْتَتِر^[۱۳۸]
احمد فارس شدیاق، احمد شوقی و حافظ ابراهیم از طرفداران حکومت عثمانی بودندرر؛ اما مخالفان نتوانستند مخالفت خود را در این زمینه نشان دهند..
ب) گرایش شرقی
علاوه بر گرایش عثمانی، گرایش دیگری ظهور کرد که گرایش شرقی نام داشت و آن وا کنش در برابردخالت مستقیم غرب، در امور کشورهای شرقی بود. استعمار غربی در شرق، در اواخر قرن نوزدهم به اوج خود رسید، و با وجود اینکه شرق، منطقه خوبی از لحاظ طبیعت و مواد اولیه بود، غربی‌ها شروع به تجزیه دولت عثمانی کردند. ناگهان کشورهای (شبه جزیره و الجزایر و بعد از آن مصر و تونس) سقوط کردند. و غربی‌ها فقط به اشغال نظامی مناطق بزرگی از کشورهای شرق اکتفا نکردند؛ بلکه بر مقابله با آداب و رسوم این کشورها نیز پرداختند و فرهنگ غربی را در آنجا گسترش دادند؛ و این شیوه را در کشورهای شرقی، عربی و اسلامی اجرا کردند. بعضی از شرقی‌ها این شیوه را پذیرفتند و بدان تمسک ورزیدند و آن را تمدن نامیدند. به دنبال آن، اختلافاتی در میان ملل شرقی بوجود آمد. و در این هنگام احساساتی علیه غرب شکل گرفت،‌ و هر یک به نوعی خاص، این احساس را بیان کردند. از مشهورترین نمایندگان گرایش شرقی می‌توان امین ناصرالدین، شوقی و حافظ را نام رد.
ج) گرایش ناسیونالیستی
گرایش‌های آزادی‌خواه از هیمنه غرب، در جنبش‌های سازمان یافته، بویژه بعد از سقوط دولت عثمانی شکل گرفت و بسیاری از شاعران، به دعوت‌کنندگان به اصالت عربی و احساس قومی همچون خلیل مطران، ادیب اسحاق و دیگر شاعران پیوستند و طولی نکشید که تعدادشان زیاد شد. شعرا در کشورهای عربی و مهجر به ستودن قهرمانان و مقدس شمردن شهادت پرداختند. سپس قیام مردم حجاز سال ۱۹۱۶ م به رهبری «شریف بن علی»، در تقویت روح وطنی و آزادی و برانگیختن حس قومی تأثیر زیادی به جا گذاشت.
«خلیل مطران» در آن دوره می‌گوید: