()

)

۲-۲-۱-۲-۱٫ نظام مالی قراردادهای مدرن امتیازی

در قرارداد امتیاز گوفر در سال ۱۹۸۵ تکالیف مالی زیر برای دارنده امتیاز شمرده شده بود:

الف- پاداش امضای قرارداد^[۵۴]

دارنده حق امضاء موظف است در زمان امضای قرارداد مبلغ معینی را به عنوان جایزه یا حق امضاء به دولت بپردازد. این مبلغ به نسبت موقعیت جغرافیایی کشورهای تولید کننده نفت و درصد امکان کشف در آن تفاوت می­ کند. به عنوان مثال این مبلغ در قراردادهای تایلند تا سال ۱۹۹۰ پنجاه هزار دلار بوده است در حالی که در همان زمان این مبلغ در قراردادهای چین یک میلیون دلار تعیین شده است.^[۵۵]

ب- پاداش سالانه

از سال ۱۹۸۲ مبلغ معین سالیانه تعیین شده که دارنده امتیاز باید به دولت بپردازد. این مبلغ بر اساس میزان تولید سالیانه تعیین می­ شود. این نوع از پرداخت که به صورت سالیانه تعیین شده است بیشتر به ماهیت بهره مالکانه شباهت دارد تا پاداش و به نظر می­رسد نوع رشدیافته­ای از بهره مالکانه باشد.

ج- سود سالیانه^[۵۶]

سود سالیانه نیز مانند پاداش از مختصات قراردادهای مدرن امتیازی است. این شرط در بردارنده تعهدی برای دارنده امتیاز است که در هر سال مدعی هزینه­ای بیش از نوزده درصد ارزش نفت استخراج شده یا فروخته شده، نشود. در فرضی که دارنده امتیاز مدعی هزینه­ای بیش از درصد مقرر باشد باید معادل مبلغ مازاد بر نوزده درصد به عنوان سود سالیانه به دولت بپردازد. ‌بنابرین‏ چنانچه هزینه­ های قابل کسر از درآمد کمتر از نوزده درصد کل ارزش نفت استخراج شده باشد، دارنده امتیاز موظف به پرداخت سود سالیانه نیست. ‌بنابرین‏ این مبلغ به نظر می­رسد ابزاری برای کنترل هزینه­ های اعلامی است که در صورت اعلام هزینه­ای بیش از درصد مقرر منجر به جریمه دارنده امتیاز به میزان اضافی می­ شود. به بیان دیگر ریسک افزایش هزینه­ ها بیش از مبلغ تعیینی به عهده دارنده امتیاز گذارده شده است. خاطر نشان می­ شود که تعیین درصد مذکور باید با توجه به شرایط جغرافیایی میدان، میزان هزینه­ های استخراج، ضریب بازیافت و میزان ذخایر صورت گیرد.^[۵۷]

د- بهره مالکانه

بهره مالکانه ممکن است به انتخاب دولت به صورت نقد یا درصدی از نفت خام به دولت پرداخت شود. ملاک تعیین قیمت به منظور محاسبه بهره مالکانه عبارت است از قیمت نفت صادراتی و قیمت بازار در هنگام تحویل به دولت. به بیان دیگر نفت تحویلی به دولت همواره در نقطه تحویل ارزش­گذاری می­ شود در حالی که قیمت نفت صادراتی در نقطه صادرات ملاک محاسبه قرار ‌می‌گیرد. در هر شرایطی دارنده امتیاز از پرداخت بهره مالکانه نسبت به نفتی که به عنوان بهره مالکانه به دولت تحویل می­دهد معاف است.مطابق مقررات تا سال۱۹۸۹ مبلغی ثابت بود ولی از آن سال به بعد نرخ متغیری برای بهره مالکانه تعیین شد و با افزایش میزان تولید نرخ بهره مالکانه نیز به صورت پله ای افزایش می­یابد. همچنین نرخ بهره مالکانه در فراساحل، ۷۰ درصد آن در خشکی است. البته مشوق­هایی هم برای دارنده امتیاز در قالب امکان کاهش نرخ بهره مالکانه در دو فرض در نظر گرفته شده است. نخست آنکه محدوده فعالیت دارنده امتیاز از نظر جغرافیایی در محلی واقع باشد که از حیث منابع نفت و گاز چندان غنی نیست به شرطی که میزان تخفیف از ۳۰ درصد تجاوز نکند و دوره تخفیف هم از ۴ سال کمتر نباشد و دوم مناطقی که از لحاظ جغرافیایی به گونه ای است که تولید از آن ها بسیار پرهزینه خواهد بود.

ه- مالیات بر درآمد

دارنده امتیاز مکلف به پرداخت مالیاتی معادل ۵۰ درصد سود خالص ناشی از تجارت مربوط به نفت و یا ۳۵ درصد مالیات سود بعلاوه ۸/۲۳ درصد مالیات بر ارسال وجه به خارج ‌می‌باشد. تقریبا ‌می‌توان گفت نرخ مالیات بر درآمد در تایلند از باقی کشورهای آسیایی بیشتر است.

و- ما به ازای ویژه سود^[۵۸]

علاوه بر مالیات بر درآمد گونه ­ای دیگر از مالیات بعد از سال ۱۹۸۹ در تغییرات قانونی اضافه شده است. در واقع این نوع از مالیات به منظور جلوگیری از منافع بادآورده برای شرکت­های بین ­المللی نفت وضع شده است. به بیان دیگر در صورتی که منافع عایدی برای شرکت­های نفتی به جهت افزایش قیمت نفت و یا کشف منابعی که هزینه کمی برای استخراج نیاز دارد، از حدود معینی تجاوز کند، این نوع از مالیات به درآمدهای عایدی تعلق خواهد گرفت. هدف این تعدد مالیات ها در واقع تلاشی برای افزایش سهم دولت میزبان از عایدات نفتی است.

با عنایت به مراتب فوق و ملاحظه سایر قراردادهای امتیازی در حال حاضر ‌می‌توان گفت که سهم دولت­های میزبان از عایدات نفتی در حال حاضر ما بین ۵۵ درصد تا ۹۰ درصد عایدات میدان در حال نوسان است.^[۵۹]

ز- مشارکت دولتی

در برخی از انواع قراردادهای امتیازی نسل جدید، به موجب قوانین حاکم بر قرارداد، پیش ­بینی شده است که یک شرکت دولتی باید در قرارداد با شرکت دارنده امتیاز مشارکت داشته باشد. به طور معمول شرکت دولتی به عنوان شریک دارنده امتیاز محسوب می­ شود و به همین منظور لازم است که موافقت نامه مشارکت بین شرکت اخیرالذکر و دارنده امتیاز منعقد گردد. درصدی که دولت در قرارداد مشارکت طلب می­ کند ممکن است میزانی ثابت باشد که به موجب قانون تعیین شده است و یا اینکه در جریان مذاکره تعیین شود. در برخی از قراردادهای امتیازی قرارداد مشارکت نیز در قرارداد تیپ امتیاز گنجانده شده است.^[۶۰]

۲-۲-۲٫ قراردادهای مشارکت در تولید^[۶۱]

علی رغم در دسترس بودن قراردادهای مدرن امتیازی و قابلیت این قراردادها برای پاسخ­گویی به اغلب نیازهای کشورهای در حال توسعه تعداد زیادی از کشورهای تولیدکننده نفت با اصرار به نوع دیگری از قراردادها روی آوردند. هدف آن ها از انعقاد این قراردادها برآورده شدن حداکثری اقتضائات سیاسی و نیازهای اقتصادی آنان بود. به نظر می­رسد اولین قراردادهای منعقده از این نوع هم زمان با ملی شدن صنعت نفت و قرارداد کنسرسیوم منعقده بین شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم متشکل از هفت شرکت نفتی بود ولی در عین حال در ادبیات حقوقی نفت قراردادهای منعقده در اندونزی را به عنوان نمونه قراردادهای مشارکت در تولید مورد بررسی قرار می­ دهند.

در تعریف قرارداد مشارکت در تولید گفته اند قراردادی است که مابین یک شرکت ملی نفت و یک شرکت نفت خارجی منعقد می­ شود و بموجب آن شرکت اخیر مجاز می­ شود در محدوده معینی و مطابق شرایط قرارداد به اکتشاف و استخراج نفت بپردازد و در مقابل منافع تولید نفت بین دو شرکت تقسیم می­ شود. در تعریف دیگری نیز به طور خلاصه این قرارداد توافقی عنوان شده که به موجب آن دولت به عنوان مالک منبع طبیعی یک شرکت نفتی را به عنوان پیمانکار در خدمت ‌می‌گیرد و عایدات شرکت نفتی پس از کسر هزینه­ ها مطابق توافق از پیش تعیین شده مابین دو طرف تقسیم می­ شود.

۲-۲۵ مدیران سرمایه گذاری :

۲-۲۵-۱ مدیر صندوق : شخصیتی حقوقی است که برای انتخاب دارایی های صندوق یک مدیر سرمایه گذاری انتخاب می کند . مدیر صندوق رکن اجرایی صندوق و متخصص در بازار سرمایه است که لازم است مطابق با اساسنامه ، گزارش‌های پیش‌بینی شده و اطلاعات ارائه را تهیه و در اختیار متولی ،حسابرس و سازمان بورس قرار دهد.هم چنین با بهره گرفتن از تارنمای مربوط به صندوق های سرمایه گذاری اطلاعات ذکر شده در بخش اطلاع رسانی اساسنامه را برای آگاهی عموم افشا کند .

۲-۲۵-۲ مدیر سرمایه گذاری : برای انتخاب دارایی‌های صندوق، مدیر صندوق حداقل یک شخص حقیقی صاحب صلاحیت را به هیئت امناء معرفی می‌کند تا پس از تأیید هیئت امناء ، به عنوان اعضای «گروه مدیران سرمایه‌گذاری» منصوب شوند. اعضاء گروه مدیران سرمایه‌گذاری با پیشنهاد مدیر و تصویب هیئت امناء در هر زمان قابل تغییرند. این گروه، نقش اساسی در مدیریت دارایی‌های صندوق دارند. به همراه این امیدنامه، مدیر ضمن انتشار مشخصات و سوابق کاری خود، مشخصات و سوابق کاری اعضای «گروه مدیران سرمایه‌گذاری» را نیز منتشر کرده‌است. در صورت تغییر اعضای «گروه مدیران سرمایه‌‌گذاری» مراتب بلافاصله به اطلاع سرمایه‌گذاران خواهد رسید. وظایف و اختیارات مدیر و «گروه مدیران سرمایه‌گذاری» در اساسنامه درج شده است.

مدیران سرمایه گذاری وظیفه سیاست گذاری و تعیین خط مشی سرمایه گذاری صندوق و تصمیم گیری ‌در مورد خرید ، فروش یا حفظ مالکیت دارایی های صندوق و همچنین تعیین قیمت خرید و فروش اوراق بهادار را به منظور محاسبه قیمت صدور ، ابطال و ارزش خالص دارایی های هر واحد سرمایه گذاری صندوق را بر عهده دارد . مدیران سرمایه گذاری اغلب افرادی با تحصیلات مرتبط با بازار در رشته‌های حسابداری ، مالی ، مدیریت و اقتصاد هستند که دارای سوابق کاری در بازار های سرمایه و داشتن مدارکی از قبیل CFA و MBA و مدارک معتبر بازار سرمایه از قبیل : اصول بازار سرمایه ، تحلیل گری بازار سرمایه ، معامله گری اوراق و تامین مالی ، معامله گری بورس کالا ، معامله گری ابزار مشتقه ، کارشناسی عرضه و پذیرش ، مدیریت نهادهای بازار سرمایه ، مدیریت سبد اوراق بهادار ، ارزشیابی اوراق بهادار می‌باشند .

1. 1. ۱ Closed-end funds ↑

1. 1. ۲ Open-end funds ↑

1. 1. Unit investment trusts ↑

1. 1. Variable annuities ↑

1. 1. Hedge funds ↑

1. 1. Exchange traded funds ↑

1. 1. Mutual found ↑

1. 1. البته این دستورالعمل پس از اجرایی شدن قانون مالیات بر ارزش افزوده از ابتدای نیمه دوم سال ۱۳۸۷ ، تغییرات اندکی را شاهد بوده که در آن تاثیر ۳% نرخ مالیات بر ارزش افزوده در کارمزد ها لحاظ گردیده و متن کامل آن در سایت رسمی بورس و اوراق بهادار موجود می‌باشد. ↑

1. 1. Unit trust ↑

1. 1. Management (Managed) Investment Companies ↑

1. 1. Closed – end Funds ↑

1. 1. Closed – end Management Companies ↑

1. 1. Open – end Funds ↑

1. 1. Open – end Management Companies ↑

1. 1. قابل توجه است که در قانون ۱۹۴۰ واژه Mutual Fund استفاده و تعریف نشده است ، بلکه عنوان اصلی آن یعنی شرکت مدیریتی با سرمایه متغیر به کار رفته است و اصطلاح Mutual Fund صرفاٌ در بین سرمایه گذاران و عامه مردم مصطلح و رایج شده است. ↑

1. 1. Diversified Funds ↑

1. 1. Non – diversified Funds ↑

1. 1. Load Funds ↑

1. 1. Front – End Load ↑

1. 1. Back – End Load ↑

1. 1. No – load Fund ↑

1. 1. MoneyMarket Funds ↑

1. 1. State Tax – exempt MoneyMarket Funds ↑

1. 1. Taxable MoneyMarket Government Funds ↑

1. 1. Taxable MoneyMarket Non – government Funds ↑

1. 1. National Tax – exempt MoneyMarket Funds ↑

1. 1. Long – term Funds ↑

1. 1. Fused – income Funds / Bond Funds ↑

1. 1. Corporate Bond Funeral Funds ↑

1. 1. Corporate Bond intermediate – term Funds ↑

1. 1. Corporate Bond Short – term Funds ↑

1. 1. Global Bond Funds ↑

1. 1. Government Bond Funds ↑

1. 1. High – yield Funds ↑

1. 1. Mortgage – backed Funds ↑

1. 1. National Municipal Bond Funds ↑

1. 1. State Municipal Bond Fundx ↑

1. 1. Stock Funds/ Equity Funds ↑

1. 1. Aggressive Growth Funds ↑

1. 1. Global Equity Funds ↑

1. 1. Emerging Market Equity Funds ↑

1. 1. Growth Funds ↑

1. 1. Income Funds ↑

1. 1. Growth and Income Funds ↑

1. 1. International Equity Funds ↑

1. 1. Regional Equity Funds ↑

1. 1. Sector Equity Funds ↑

1. 1. Professional management ↑

1. 1. Securities & exchange commission ↑

1. 1. Financial services Authority ↑

1. 1. Complex funds ↑

1. 1. Family funds ↑

1. 1. Asset Based Fee ↑

1. 1. ۱Level Loads ↑

1. 1. Exit Fee ↑

1. 1. Load End Front ↑

1. 1. Load End Back ↑

1. 1. Internatinal Financial Reporting Standards ↑

1. 1. United States Generally Accepted Accounting Principles ↑

1. 1. Audit and Accounting Guide, Investment Companies ↑

1. 1. American Institute of Certified Public Accountants ↑

1. 1. return ↑

1. 1. risk ↑

1. 1. Uncertainty ↑

1. 1. Hilson & murray webester ↑

۲-۶٫ گل ، جایگزین مناسب برای نفت

هر شاخه گل در بازار جهانی حدود ۲ دلار ارزش دارد و با توجه به اینکه پایه اقتصاد ایران نفت رو به پایان است می‌تواند جایگزین تجارت نفت شود.

گل در فرهنگ های مختلف مظهر زیبایی و لطافت است و به همین دلیل مردم در مناسبت های مختلف آن را به هم هدیه می‌دهند و با این حال توجه ‌به این مظهر زیبایی از منظر اقتصادی اعداد و ارقام جالبی را نشان می‌دهد .

این موضوع برای کشورهای نفت خیزی مثل ایران می‌تواند جایگزین مناسبی برای نفت باشد. پرورش گل از پر زحمت ترین فعالیت های کشاورزی است که به گفته کارشناسان و متخصصان این رشته ، در عمل آوری آن ، عواملی چون فناوری روز و وضعیت بازار دخالت دارد. البته پرورش گل از طرفی هم با توجه به مصرف آب کم، بهره وری بیشتر دارد و در واحد سطح کوچک ، اشتغال زایی بیشتر.

ایرانیان از نخستین ملت هایی هستند که گل را به یکدیگر هدیه می داده‌اند و رواج آن در فضای سبز به بیش از ۳ هزار سال پیش بر می‌گردد اما با این وجود توسعه و اقتصادی کردن آن به بیش از ۸۰ سال برمی گردد. قدیمی ترین گل خانه مدرن کشور به ۷۵ سال و در استان مرکزی به ۶۰ سال پیش برمی گردد(خلیلیان و فرهادی، ۱۳۸۱).

ایران با داشتن ۱۲ اقلیم از ۱۴ گونه اقلیم شناخته شده در جهان ، با تفاوت درجه حرارت هوای بین ۲۵ تا ۴۰ درجه سانتی گراد ، از نظر شرایط وضعیت مناسبی برای تولید گل و گیاه دارد و جزو ۱۵ کشور اول جهان است.

صنعت گل وگیاه نقش مؤثری نیز در اشتغال زایی دارد و با احداث هر ۳ هزار متر مربع گل خانه مدرن ، برای ۸ نفر شغل ایجاد می شود . شرایط مناسب آب و هوایی در کنار انرژی و نیروی کار ارزان توجه ‌به این استعداد را دو چندان ‌کرده‌است.

اکنون سطح زیر کشت گل های زینتی در کشور۱۸۰۰ هکتار است و ایران از نظر تنوع گل ، رتبه نخست ، در میزان تولید جایگاه ۱۷ و از نظر صادرات هم رتبه ۱۰۷ جهان را دارد. با وجود این ظرفیتها کشورمان در رتبه های آخر صادرات قرار دارد که نشان از بی توجهی به ظرفیت های تولید است.

استان مرکزی در تولید گل بین استان های کشور سابقه ای طولانی دارد و اکنون رتبه دوم پس از استان مازندران را به خود اختصاص داده است. شهرستان محلات در جنوب استان مرکزی مهد پرورش انواع گل و گیاهان زینتی است و به هلند ایران معروف است. بهار محلات بهار دیدنی و رنگارنگ از گل هایی است که با دست های پینه بسته باغبانان و گل کاران این شهرستان ایجاد می شود. غیر از محلات ، خمین و اراک هم در پرورش گل و گیاهان زینتی در استان مرکزی نقش مهمی دارند. در سال قبل ۸ میلیون ۸۰۴ هزار دلار گل و گیاهان زینتی از این شهرستان به ژاپن ، امارات ، هلند ، استرالیا ، قطر و فرانسه صادر شد. صادرات در سال ۸۹ به علت بی توجهی به ایجاد زیر ساخت ها با کاهش ۱۵میلیون دلاری مواجه شد. با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها گل کاران با مشکلاتی مواجه شده اند که میزان تولید و صادرات را کم ‌کرده‌است. رز ، مریم ، زنبق ، گلایول و داوودی گل‌های شاخه بریده و انواع مینیاتور ، ساناز ، میخک ، اطلسی و شمعدانی گل‌های فضای سبز و باغچه ای صادر شده را شامل می شود. شهرستان محلات بزرگترین سطح زیر کشت گل و گیاه زینتی کشور را دارد و سالانه۱۸درصد گل و گیاه کشور در این شهرستان تولید می شود. بیش از ۷۰۰ واحد گلخانه ای در شهرستان محلات وجود دارد و سطح زیر کشت گل و گیاهان زینتی این شهرستان به ۹۰۰ هکتار می‌رسد(خلیلیان و فرهادی، ۱۳۸۱)..

برخی کارشناسان معتقدند : شهرستان محلات به عنوان شهر گل و گیاه به لحاظ داشتن شرایط اقلیمی و ویژگی‌های منحصر به فرد یکی از مناطق مناسب برای کشت گل‌های گلخانه ای است. آنان می‌گویند : شاید کمتر منطقه ای در جهان دارای خصوصیات مناسب این شهرستان برای تولید گل باشد. ۸۵۰ نوع گل داوودی در رنگ ها و اندازه های مختلف در فضایی به وسعت ۳ هزار متر مربع در محلات در معرض دید عموم قرار گرفته است.

کار ثبت ۳۰۰ نوع جدید گل داوودی که در این ایستگاه تولید شده در دست اقدام است و تا پایان امسال با نامگذاری این ارقام ، انواع گل‌های داوودی ایستگاه تحقیقات محلات به هزار و ۱۵۰ عدد افزایش می‌یابد.

وجود بیشترین تنوع تولید گل در کشور ، وجود یکی از ۳ پایانه صادراتی گل کشور در منطقه ، تأسيس باغ رز ، تأسيس نخستین دهکده گل کشور در این شهرستان و توپوگرافی مناسب منطقه از ویژگی‌های مهم این شهرستان در تولید گل است . انواع گل‌های شاخه بریده ، گل‌های فضای سبز و گلدان های آپارتمانی ، عمده ترین تولیدات این شهرستان است و رز باغچه ای ، مینیاتور ، ساناز ، داوودی باغچه ای ، کلم زینتی و انواع درختان زینتی گل‌های فضای باز را شامل می شود .

کارشناسان ، سهم محلات در تولید درخت و درختچه زینتی را سالانه حدود۱۰۰میلیون درخت و درختچه زینتی در کشور اعلام کردند. گل‌های آپارتمانی تولیدی این شهرستان از نوع یوکا ، دیفین باخیا ، آگلونما و نخل زینتی است و گل‌های شاخه بریده شامل مریم ، رز ، داوودی و گلایل است. برای توسعه پرورش گل و گیاهان زینتی در سال ۷۵ مرکز تحقیقات گل و گیاهان زینتی در محلات راه اندازی شده است. در این ایستگاه ۱۰جلد کتاب ، ۱۱ جلد نشریه علمی و فنی ، ۱۱اختراع در بخش های خاک وآب تهیه و تدوین شده است.

بر اساس مصوبه دور سوم سفر هیئت دولت به استان مرکزی۱۰درصد هزینه های بخش خصوصی بلاعوض به سرمایه گذاران بخش خصوصی پرداخت می شود. این کمک در زمینه توسعه و تجهیز پایانه گل و گیاه در قالب مشوق های صادراتی صورت می‌گیرد. در دور اول سفر هیئت دولت به استان فاز اول توسعه پایانه گل و گیاهان زینتی در شهرستان محلات به صورت ۱۰۰ در صد اجرا شد. جلوگیری از پرت گل و گیاهان زینتی یکی از راهکارهای دیگر توسعه صادرات این بخش است.

۲-۷٫ نقش صادرات بر رشد و توسعه اقتصادی

در اصطلاح صادرات به معنای ارتباط با بازارهای خارجی و تقاضای خارجیان برای کالاهای داخلی است و واردات نیز تقاضای ما برای کالاهای خارجی می‌باشد.در دنیای امروز که جهانی شدن اقتصاد یکی از مؤلفه‌ های آن است تمامی کشورها نیاز به صادرات و واردات دارند، زیرا هیچ کشوری نمی تواند تمام نیازهای داخلی خود را تامین نماید. در برنامه سوم و چهارم توسعه صادرات به عنوان یک عنصر مؤثر و کلیدی در توسعه اقتصادی کشور محسوب شده است و بر آمادگی زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی جهت به کارگیری استراتژی های صادراتی تأکید شده است.

مسلماً کشورهایی که صادرات آن ها بیشتر از واردات است،یعنی با مازاد تجاری (مثبت بودن نرخ صادرات نسبت به واردات) روبه رو هستند واحد پولی آن ها تقاضای بیشتری دارد و کشورهای وارد کننده مجبور به تهیه ارز کشورهای صادرکننده می‌باشند و برعکس کشور وارد کننده با کاهش ارزش پولی خود مواجه است و در نتیجه قیمت کالاهای وارداتی برای مصرف کننده داخلی گرانتر تمام می شود.

تولید محور اصلی پیشرفت و توسعه می‌باشد وافزایش تولید،باعث افزایش اشتغال و درآمد ملی و افزایش صادرات و واردات می‌باشد از این رو با توجه به اهمیت زیاد صادرات ،دولت باید بستری مناسب را برای هرچه بهتر اجرا نمودن این مهم فراهم نماید(گچی،وحید،۱۳۹۲)..

• 1. الگوریتم ژنتیک^[۲۳]

۲-۴-۱- الگوریتم

در علوم کامپیوتر و ریاضیات، یک الگوریتم جستجو، الگوریتمی است که یک مسأله را به عنوان ورودی می‌گیرد و بعد از ارزیابی کردن راه‌ حل ‌های ممکن، یک راه‌حل برای آن مسأله برمی‌گرداند. هنگامی که مسأله‌ای را حل می‌کنیم معمولاً دنبال آن هستیم که بهترین راه‌حل و یا به بیان دیگر به یک حلّ بهینه از بین حل‌های ممکن برای مسأله برسیم. به محدوده‌ای که جواب‌های مسأله قابل قبول می‌باشند به طوری که جواب بهینه هم یکی از زیرمجموعه‌های این محدوده است «فضای جستجو»^[۲۴] نامیده می‌شود. هر نقطه از محدودۀ فضای جستجو نشان دهندۀ یکی از روش‌های حلّ مسأله می‌باشد و یا به بیانی ساده‌تر می‌توان گفت: مجموعۀ راه‌ حل ‌های ممکن برای یک مسأله را فضای جستجو می‌نامند.

مهمترین عامل در حل هر مسأله، جستجو به دنبال پاسخ‌های احتمالی مسئله است. به طور کلّی با دو دسته از الگوریتم‌ها مواجه هستیم؛ بعضی از الگوریتم‌ها که با عنوان الگوریتم‌های ناآگاهانه شناخته می‌شوند الگوریتم‌هایی هستند که از روش‌های ساده‌ای برای جستجوی فضای نمونه استفاده می‌کنند. در حالی که الگوریتم‌های آگاهانه با استفاده روش‌هایی مبتنی بر دانش در بارۀ ساختار فضای جستجو، می‌کوشند تا زمان جستجو را کاهش دهند. در کتاب «راسل» این الگوریتم‌ها به شکل زیر رده‌بندی شده‌اند:

1. الگوریتم‌های ناآگاهانه ۲٫ الگوریتم‌های آگاهانه

۲-۴-۱-۱- الگوریتم‌های جستجوی ناآگاهانه

یک الگوریتم جستجوی ناآگاهانه الگوریتمی است که به ماهیّت مسأله کاری ندارد. از این‌رو می‌توانند به طور عمومی طراحی شوند و از همان طراحی برای محدودۀ عظیمی از مسائل استفاده کنند، این امر نیاز به طراحی انتزاعی دارد. از جمله مشکلاتی که این چنین الگوریتم‌هایی دارند این است که اغلب فضای جستجو بسیار بزرگ است و نیازمند زمان زیادی (حتی برای نمونه های کوچک) می‌باشد. از این‌رو برای بالا بردن سرعت پردازش غالبا از الگوریتم‌های آگاهانه استفاده می‌کنند.

جستجوی لیست

الگوریتم‌های جستجویِ لیست شاید از ابتدایی‌ترین انواع الگوریتم‌های جستجو باشند. هدف آن پیدا کردن یک عنصر از مجموعه‌ای از کلیدهاست(ممکن است شامل اطلاعات دیگری مرتبط با آن کلید نیز باشد). ساده‌ترین این الگوریتم‌ها، جستجوی خطّی است که هر عنصر از لیست را با عنصر مورد نظر مقایسه می‌کند. زمان اجرای این الگوریتم از O(n) است وقتی که n تعداد عناصر در لیست باشد. اما می‌توان از روش دیگری استفاده کرد که نیازی به جستجوی تمام لیست نباشد. جستجوی دودویی اندکی از جستجوی خطّی بهتر است. زمان اجرای آن از O(log n) است. این روش برای لیستی با تعداد دادۀ زیاد بسیار کارآمدتر از روش جستجوی خطّی است. اما در این روش لیست باید قبل از جستجو مرتب شده باشد. «جستجو با میان‌یابی» برای داده های مرتب شده با تعداد زیاد و توزیع یکنواخت، مناسب‌تر از جستجوی دودویی است. زمان اجرای آن به طور متوسّط O(log(log n)) است ولی بدترین زمان اجرای آن O(n) می‌باشد. الگوریتم «گراور»^[۲۵]الگوریتم پلّه‌ای است که برای لیست‌های مرتب نشده استفاده می‌شود. الگوریتم Hash Table نیز برای جستجوی لیست به کار می‌رود. به طور متوسط زمان اجرای ثابتی دارد. اما نیاز به فضای اضافه داشته و بدترین زمان اجرای آن از O(n) است.

جستجوی درختی

الگوریتم‌های جستجوی درختی، قلب شیوه های جستجو برای داده های ساخت یافته هستند. مبنای اصلی جستجوی درختی، گره‌هایی است که از یک ساختمان داده گرفته شده‌اند. هر عنصر که بخواهد اضافه شود با داده های موجود در گره‌های درخت مقایسه می‌شود و به ساختار درخت اضافه می‌شود. با تغییر ترتیب داده ها و قرار دادن آن­ها در درخت، درخت با شیوه های مختلفی جستجو می‌شود.

جستجوی گراف

بسیاری از مسائل در نظریۀ گراف می‌تواند با الگوریتم‌های پیمایش درخت حل شوند، مثل الگوریتم دیکسترا^[۲۶]، الگوریتم کروسکال[۲۷]، الگوریتم نزدیک‌ترین‌همسایه^[۲۸] و الگوریتم پریم[۲۹]. می‌توان این الگوریتم‌ها را توسعه یافتۀ الگوریتم‌های جستجوی درختی دانست.

۲-۴-۱-۲- الگوریتم‌های جستجوی آگاهانه

در یک جستجوی آگاهانه، از نوع خاصی از مسائل به عنوان راهنما استفاده می‌شود. یک گونۀ خوب، یک جستجوی آگاهانه با کارایی قابل توجّهی نسبت به جستجوی ناآگاهانه به وجود می‌آورد. الگوریتم‌های برجستۀ کمی از جستجوی آگاهانۀ یک لیست وجود دارد. یکی از این الگوریتم‌هاHash Table با یک تابع Hash که ‌بر مبنای‌ نوع مسأله‌ای که دردست است می‌باشد. بیشتر الگوریتم‌های جستجوی آگاهانه، بسطی از درخت‌ها هستند. همانند الگوریتم‌های ناآگاهانه، این الگوریتم‌ها برای گراف‌ها نیز می‌توانند به کار روند.

دلیل نیاز به روش‌های جستجوی آگاهانه، نیاز به کاهش هزینۀ زمانی مورد نیاز برای حلّ مسأله است. در واقع ‌به این دلیل که ما تمایل داریم مسائل را در زمان کمتری حل کرده و از بررسی تمام حالات ممکن اجتناب کنیم، می‌بایست روشی برای تشخیص کیفیت مسیر (حتی به شکل نسبی) داشته باشیم.

جستجوی خصمانه

در یک بازی مثل شطرنج، یک درخت بازی شامل تمام حرکات ممکن توسط هر دو بازیکن و نتایج حاصل از ترکیب این حرکات وجود دارد، و ما می‌توانیم این درخت را جستجو کرده و مؤثرترین استراتژی برای بازی را بیابیم. این چنین مسائلی دارای مشخصۀ منحصر به فردی هستند. برنامه های بازی‌های رایانه‌ای، و همچنین فرم‌های هوش مصنوعی مثل برنامه‌ریزی ماشین‌ها، اغلب از الگوریتم‌های جستجو مثل الگوریتم مین‌ماکس^[۳۰] (می‌نیمیم مجموعه‌ای از ماکزیمم‌ها)، هرس کردن درخت جستجو و هرس کردن آلفا-بتا استفاده می‌کنند.

۲-۴-۲- مسائل NP-Hard

نمونه‌ای از مسائلی که نمی‌توان آن­ها را به روش سنتی حل کرد مسائل NP هستند. مجموعه «ان‌پی-سخت» شامل چندهزار مسألۀ مختلف با کاربردهای فراوان است که تاکنون برای آن­ها راه‌حلّ سریع و قابل انجام در زمان معقول پیدا نشده ‌است و به احتمال زیاد در آینده نیز یافت نخواهد شد. این که راه‌حلّ سریعی برای آن­ها وجود ندارد هم اثبات شده‌است. البته ثابت شده ‌است که اگر فقط برای یکی از این مسأله‌ها راه‌حل سریعی پیدا شود، این راه‌حل موجب حلّ سریع بقیۀ مسأله‌ها خواهد شد. البته احتمال پیدا شدن چنین الگوریتمی ضعیف است. منظور از راه‌حلّ سریع آن است که زمان اجرای آن با اندازۀ ورودی مسأله به صورت چندجمله‌ای رابطه داشته باشد.

روش‌های مختلفی برای حلّ سریع ولی نزدیک به بهینه برای یک مسألۀ NP-Hard وجود دارد :

• • راه حلّ تقریبی قابل اثبات(الگوریتم‌های تقریبی): که در آن یک الگوریتم سریع برای حلّ مسأله ارائه می‌شود ولی اثبات می‌شود که اندازۀ خروجی ضریبی از اندازۀ خروجی بهینۀ مسأله ‌است.

• الگوریتم‌های مکاشفه‌ای: با این که الگوریتم‌هایی سریع هستند و به صورت تقریبی جواب را به دست می‌آورند، اما ‌در مورد ضریب تقریب یا میزان خوبی الگوریتم اثباتی وجود ندارد. بسیاری از این الگوریتم‌ها به صورت تجربی آزمایش می‌شوند. برخی از این الگوریتم‌ها از «روش حریصانه» برای حل استفاده می‌کنند.

راه‌های معمول مقابله با چنین مسائلی عبارتند از:

۲)افراد با حرمت به خود بالا دارای ارزشیابی مثبت از خود هستند، دارای برخورد مثبت و مناسب با نظرات خود و دیگران هستند، دارای حس ابراز وجود بوده و در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت می‌کنند و با امیدواری تلاش می‌کنند. در حالی که افراد با حرمت به خود پایین ارزشیابی منفی از خود دارند، از تماس با همسالان و بزرگسالان اجتناب می‌کنند و با احساس ناامیدی تلاش می‌کنند(آتش پور و آقایی،۱۳۸۳).

۳) افراد دارای حرمت به خود بالا احساس ارزشمندبودن می‌کنند، از استعدادهای‌شان بهره‌وری می‌کنند و خلاقیت دارند. در حالی که افراد با حرمت به خود پایین احساس بی هویتی و بی ارزشی داشته، استعدادهای خود را دست کم می‌گیرند و خلاقیت کمی دارند(آتش پور و آقایی،۱۳۸۳).

۴) افراد دارای حرمت به خود بالا از وضعیت جسمانی خود راضی هستند، احساس جذاب بودن دارند. اسنادهای درونی داشته و سطح اضطرابشان پایین است. در حالی که افراد دارای حرمت به خود پایین از وضعیت جسمانی خود ناراضی هستند، احساس غیر جذاب بودن دارند، اسنادهای بیرونی داشته و احساس ترس از نحوه پذیرش توسط دیگران دارند(آتش پور و آقایی،۱۳۸۳).

۵)افراد دارای حرمت به خود بالا احساس امنیت داشته، توانایی پذیرش تعریف دیگران را دارند، مسئولیت پذیر بوده و مستقل عمل می‌کنند. در حالی که افراد دارای حرمت به خود پایین ناامیدی و عدم امنیت می‌کنند، ناتوان در پذیرش تعریف دیگران هستند، مسئولیت پذیر نبوده، و احساس حماقت و وابستگی می‌کنند(آتش پور و آقایی،۱۳۸۳).

۶)افراد دارای حرمت به خود بالا احساس می‌کنند افکار و عقایدشان برای دیگران مهم است. ناکامی را به خوبی تحمل می‌کنند. از تعامل با دیگران احساس رضایت می‌کنند. خود را عنصر با ارزش از خانواده می‌دانند و توانایی بیان مشکلات خود را با دیگران دارند. در حالی که افراد دارای حرمت به خود پایین، احساس می‌کنند که دیگران برایشان ارزش قائل نیستند، از موقعیت‌های تنش‌زا و نگرانی‌زا گریزان بوده، منزوی و گوشه گیر هستند، احساس بی ارزشی در خانواده می‌کنند، احساس ناتوانی کرده و به آسانی تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرند(آتش پور و آقایی،۱۳۸۳)..

۷)افراد دارای حرمت به خود بالا به پیشرفت هایشان افتخار می‌کنند، در تحصیلات خود احساس کفایت می‌کنند، ضعف‌های خود را می‌پذیرند و جهت رفع آن‌ ها تلاش می‌کنند و فعالیت هایشان نیز هدفمند است. در حالی که افراد دارای حرمت به خود پایین احساس غرور پایین دارند. در تحصیلات خود احساس بی‌کفایتی می‌کنند، دیگران را به خاطر ضعف‌های خود سرزنش کرده و فاقد هدف‌های ارزشمند بوده یا هدف‌های کم ارزش دارند (آتش پور و آقایی،۱۳۸۳).

بخش سوم: گستره نظری مربوط به پیشرفت تحصیلی

پیشرفت تحصیلی یکی از دغدغه های اصلی والدین، نظام آموزش و پرورش و روان شناسان بوده است. در حقیقت بازدهی مطلوب نظام آموزش و پرورش عمـدتاً بـا میـزان پیـشرفت تحصیلی افراد شاغل در آن سنجیده می شود. معمولاً پیشرفت تحـصیلی بـا مـواردی چـون معدل دانش آموز، میزان واحد افتاده، اخراج یا ترک تحـصیل شـناخته مـی شـود گرچـه در بیشتر منابع از معیار معدل کل دروس یا بعضی از دروس خـاص در ایـن زمینـه اسـتفاده می‌شود. پیشرفت تحصیلی با عوامل متعددی همبسته است. از جمله این عوامل می‌توان به وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی خانوده، میزان هوشبهر فرد، وجود انگیـزه پیـشرفت و غیـره. دودانگه (۱۳۷۵؛ به نقل از طباطبایی و همکاران،۱۳۹۰) پیشرفت تحصیلی را موفقیت دانش‌آموز در یک یا چند موضـوع درسـی می‌داند. چنین موفقیتی را معمولاً با آزمون‌های استانداردشده تحصیلی اندازه گیری می‌کننـد.

همچنین این مفهوم بر پیشرفت در کلاس آن‌طور که در کار مدرسه ارزیابی مـی‌شـود نیـز اطلاق می‌شود. پیشرفت تحصیلی با ملاک‌های متفاوتی سنجیده می‌شود. بعـضی مواقـع بـا معدل نمرات دانش آموز در یک ترم، گاهی معدل دروس در یک سال کامـل تحـصیلی (دو ترم)، گاهی با میزان معدل دانش آموز در کل دوره یک مقطع تحصیلی خاص و گاهی نیز با از نمرات دانش‌آموز در یک یا چند درس خاص بهره گرفته می‌شود (دودانگه، ۱۳۷۶؛ به نقل از طباطبایی و همکاران،۱۳۹۰).

تعریف پیشرفت تحصیلی:

برای پیشرفت تحصیلی تعاریف زیادی ارائه شده است: پیشرفت تحصیلی، انجام دادن کاری است برای به دست آوردن نتیجه مطلوب و برتری و تفوق در یک مهارت یا گروهی از معلومات (شعاری نژاد، ١٣۶۴؛ به نقل از آقامیرزایی و صالحی‌عمران، ۱۳۹۱). پیشرفت تحصیلی، معلومات یا مهارت‌های اکتسابی عمومی یا خصوصی در موضوعات درسی است که معمولاً به وسیله آزمایش‌ها و نشانه ها یا هر دو که معلمان برای دانش آموزان وضع می‌کنند، اندازه‌گیری می‌شود (شعاری نژاد، ١٣۶۴؛ به نقل از آقامیرزایی و صالحی‌عمران، ۱۳۹۱).

اصطلاح پیشرفت تحصیلی به معنای موفقیت است و برای تعیین پیشرفت تربیتی به صورتی که از تست‌های حساب، دیکته و غیره نتیجه می‌شود به کار رفته است (منصور و دادستان،۱۳۶۵). پیشرفت تحصیلی، یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی آموزش و پرورش می‌باشد که با هدف کمک به زمینه‌های گوناگون اعم از ابعاد شناختی، عاطفی و شخصیتی، به منظور رشد و تعالی افراد به کار می‌رود. اتکینسون، پیشرفت تحصیلی را توانایی آموخته شده یا اکتسابی حاصل از دروس ارائه شده و یا توانایی آموخته شده یا اکتسابی فرد در موضوعات آموزشگاهی می‌داند که به روش های مختلف، اندازه‌گیری می‌شود. پیشرفت تحصیلی از این جهت اهمیت دارد که پیشرفت آموزشگاهی، در یادگیری اثر داشته و یادگیری آموزشگاهی، پیشرفت تحصیلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و معلم برای افزایش سطح انگیزش دانش‌آموزان، نسبت به یادگیری موضوع‌های مختلف درسی، باید سعی کند تا شرایط یادگیری را بهبود بخشد و کیفیت روش آموزش را افزایش دهد تا از این طریق دانش آموزان و دانشجویان، به موفقیت دست یابند و نسبت به توانایی خود در یادگیری، اعتماد به نفس کسب کنند(جعفرطباطبایی، بنی جمالی، احدی و احمدخامسان،۱۳۹۱).

مک کللند(بی‌تا؛ به نقل از روشه، ۱۳۷۰؛ به نقل از آقامیرزایی و صالحی‌عمران، ۱۳۹۱) نخستین کسی بود که درباره ماهیت و اندازه‌گیری انگیزه پیشرفت مطالعه کرد. وی شرایط اجتماعی را در ایجاد انگیزه موفقیت دخیل می‌داند که برخی از آن‌ ها عبارتند از:

۱- آموزش در خانواده: مک کللند مهم‌ترین آموزش را در خانواده، آموزشی می‌داند که صفاتی نظیر استقلال فردی، کنترل خویشتن، بلند پروازی‌های خاص و اعتماد به نفس را در کودکی تقویت نماید. به نظر وی، درجه انگیزه موفقیت، برای همیشه در کودکی ثابت می‌شود و پس از آن دیگر تغییری نمی‌کند.

٢- طبقه اجتماعی والدین: به نظر مک کللند، طبقه اجتماعی انگیزه موفقیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و این انگیزه در طبقه متوسط بیشتر از سایر طبقات است.

٣- تحرک اجتماعی: در افراد و گروه‌هایی که گرایش به تحرک اجتماعی دارند، انگیزه موفقیت بیشتر دیده می‌شود.

۴- ایدئولوژی: عامل دیگری که مک کللند به آن توجه داشته، تأثیر تغییر ایدئولوژی بر انگیزه موفقیت است. وی این مسأله را در زمینه پیدایش مذهب جدید، ایدئولوژی مذهبی بازسازی شده، ناسیونالیسم و… مطرح می‌کند.