بازاریابان بایستی در راستای تعیین بهترین روش معرفی کالا ها و خدمات برای مصرف کنندگان تصمیمات مختلفی اتخاذ کنند، و برای این کار به ابزار های زیادی نیاز دارند. جعبه ابزار راهبردی بازاریابان، آمیخته بازاریابی نامیده می شود که شامل ابزار های مورد استفاده برای ایجاد واکنش مطلوب در میان مصرف کنندگان از پیش تعیین شده، می‌باشد. این ابزار ها شامل خود محصول، قیمت محصول، مکانی که کالا قابل دسترسی است و فعالیت های تبلیغی برای معرفی کالا به مصرف کنندگان می‌باشند. عناصر آمیخته بازاریابی معمولأ به عنوان چهار پی محصول، قیمت، مکان و ترفیع شناخته شده اند (سالومون و همکاران، ۱۳۹۱، ۴۰-۴۱).

عناصر آمیخته بازاریابی مانند عناصر وابسته به هم فعالیت می‌کنند. ارتباط چنین عناصری در یک طرح کنترل بازاریابی باید یکپارچه باشد.. آمیخته بازاریابی عناصر قابل کنترلی هستند که بازاریاب برای رسیدن به اهداف در اختیار دارد (Shank,2005, 213).

محصول

محصول عناصر ملموس و غیرملموس دارد که موجب منحصر به فرد بودن آن می‌گردد. عناصر ملموس شامل شکل و نوع رقابت می‌باشد. محصول شامل کالا، خدمت، ایده، مکان، فرد و هر آنچه که برای فروش در داد و ستد پیشنهاد می شود است. این جنبه از آمیخته بازار یابی (محصول) طراحی و بسته بندی کالا، مانند ویژگی های فیزیکی و هر گونه خدمات مربوط به آن مانند تحویل رایگان کالا را در بر می‌گیرد.

مکان دسترسی

برای ارائه عناصر بازاریابی به مشتریان، باید ‌در مورد مکان و زمان ارائه آن تصمیم ­گیری شود و این کار ممکن است با توجه به نوع خدمات ارائه شده، به کانال های توزیع فیزیکی و یا الکترونیکی و یا هر دو نیاز داشته باشد. تولیدکنندگان ممکن است خدمات خود را مستقیماً یا از طریق سازمان های واسطه ارائه نمایند (Yoh & Gordon, 2011,354). محصول به قابلیت دسترسی محصول در زمان و مکان مناسب و مطلوب برای مصرف کننده اشاره دارد (علی پور، ۱۳۹۱؛ ۴۱-۴۳).

ترویج و ترفیع

هیچ برنامه بازاریابی بدون یک برنامه ارتباطی مؤثر که ترویج و ارتقاء را فراهم کند، نمی تواند موفقیتی به دست آورد (روستا و دیگران، ۱۳۹۰). عنصر ترویج و ترفیع سه نقش اساسی را ایفاء می‌کند: اطلاعات و راهنمایی های مورد نیاز را فراهم می کند و مشتریان مورد نظر را متقاعد می‌کند که خدمت و محصول خاص از ویژگی های خوبی برخوردار است و مشتریان را تشویق می کند در زمان‌های خاص اقداماتی را انجام دهند. در بازاریابی، بخش عمده ای از ارتباطات، خصوصاًً ارتباطات با مشتریان جدید، طبیعت آموختنی دارد (پیشین). ممکن است ضرورت داشته باشد، شرکت یا سازمان ها به مخاطبان آموزش دهند که محصول مورد نظر چه منافعی برای آن ها به همراه دارد، کجا و چه زمانی می توان آن ها را به دست آورد و چگونه در فرآیندهای خدمات شرکت نمود. ارتباطات را می توان از طریق افرادی چون فروشندگان و یا از طریق رسانه­هایی چون تلویزیون، رادیو، روزنامه ها، مجلات، تابلوهای تبلیغاتی، بروشورها و شبکه اینترنت ارائه نمود (حسن زاده، ۱۳۸۴، ۲۱۳).

قیمت

قیمت و ارزش گذاری به طور مؤثری متمایز و پیچیده است. تصمیم گیری های مخاطبان ‌در مورد خرید بر پایه ارزش مشاهده شده، مقایسه با دیگر پدیده ­های رقابتی، طرز تفکر دوستان در این مورد که چه چیزی اصل است یا بدل و دیگر عوامل، مبتنی می‌باشد (Chang & Cheng,2009,112). هر نوع تجارتی، هزینه در بردارد. مخاطبان قیمت را با ارزش برابر می دانند. قیمت گذاری باید با قیمت گذاری رویدادهای مشابه هماهنگ باشد. رقابت های رایگان و حراجی ممکن است با ارزش کم یا بی‌ارزش تلقی شوند و این گونه ارزان سازی همراه با خطر می شود. مدیر بازاریابی باید هنگام فرمول‌بندی قیمت گذاری به موضوع ارزانی توجه کند، مخصوصاً هنگامی که به حراجی به عنوان یک محرک می‌اندیشد. مشتریان برای خرید ‌بر اساس ارزش شهودی، مقایسه با پدیده‌های رقیب، اذهان عمومی، کپی یا تک بودن و دیگر عوامل تصمیم گیری می‌کنند (Shank,2005,67).

قیمت و دیگر هزینه ها، هزینه های مختلفی را که مشتریان به خاطر استفاده از منافع آن قیمت، متحمل می‌شوند به مدیران نشان می‌دهد. مسئولیت مدیران صرفاً به قیمت گذاری سنتی که قیمت فروش به مشتریان را تعیین، حاشیۀ سود را مشخص و روش شرایط اعتباری را تعیین می نمود، خاتمه نمی یابد. مدیران باید این مسأله را تشخیص دهند و در صورت عملی بودن، به دنبال حداقل نمودن هزینه های دیگری که به واسطه استفاده از محصول، بر دوش مشتریان تحمیل خواهد شد، منجمله تلاش فکری و فیزیکی و تجارب احساس منفی، آنان نیز باشند. در یک سازمان خدماتی موفق، نمی‌توان بازاریابی را از دیگر وظایف سازمان جدا نمود. برای برآورده نمودن نیازهای مشتری، سه وظیفه مدیریتی وجود دارد که نقش های اصلی و مرتبط با هم ایفا می‌کنند، بازاریابی، عملیات و منابع انسانی، شکل زیر ارتباط بین این وظایف را نشان می‌دهد (حسن زاده، ۱۳۸۹،۱۶۵).

شکل ۱-۲٫ ارتباط بین وظایف

مؤسسات و سازمان ها هم چون باشگاه های حرفه ای باید نقش عناصر آمیخته بازاریابی را به خوبی درک کنند، تا استراتژی های مناسب را طراحی نمایند، مؤسساتی که مدیران آن ها موفق به تدوین استراتژی های یکپارچه و جامع می‌شوند، شانس بیشتری برای بقا و موفق شدن خواهند داشت و برعکس (پیشین، ۱۶۶).

۵-۲-۲ آمیخته بازاریابی خدمات

۱-۸-۳-۲) فشار شغلی:

تعریف مفهومی : فشار شغلی با خواسته های زیاد و کنترل کم تعریف می شود (بنذوف^[۲۹] و همکاران ،۲۰۱۲) .

تعریف عملیاتی : وقتی که یک کارگر قدرت کافی برای پاسخ به خواسته ها و انتظارات تحمیل شده بر او را در حین کار را نداشته باشد مشکلات جسمی و روانی بر وی تحمیل می شود . به نظر می‌رسد فشار شغلی به رضایت شغلی پایین تر، خستگی و افسردگی و در دراز مدت منجر به بیماری های مرتبط با استرس، از جمله بیماری های قلبی عروقی منجر می شود

( لیوچاک^[۳۰] و همکاران ۲۰۰۳) . این بعد سوالات ۲۱ تا ۲۳ سوالات را شامل می شود.

۱-۸-۳-۳) تقاضاهای بین فردی:

تعریف مفهومی : تقاضاهای بین فردی تقاضاهایی هستند که از تعامل افراد حاضر در یک موقعیت بوجودمی آیند. همچنین تقاضاهای فردی، تفسیر چالش یا نیاز به موفقیت در تعامل با مصرف کنندگان است.(به عنوان مثال، نیاز به درک تفاوت های فرهنگی)(دین^[۳۱] و همکاران ،۲۰۱۱)

تعریف عملیاتی : اغلب تقاضاهای اصلی شغل از رده ی تقاضاهای بین فردی به وجود می‌آیند. تقاضاهایی بین فردی در اثر تعاملات بین مصرف کنندگان با هم یا مصرف کننده با مفسر به وجود می‌آیند(دین و همکاران، ۲۰۱۱) ، این بعد سوالات ۲۴ تا ۲۶ پرسشنامه را شامل می شود.

• • 1. منابع شغلی:

تعریف مفهومی : منابع شغلی به آن جنبه‌های فیزیکی، روانی، اجتماعی و یا سازمانی از کار اشاره دارد که ۱) عملکردی در جهت دستیابی به اهداف کاراست. ۲) تقاضاها و هزینه های روانــی و جسمــانی کار را کاهش می‌دهد. ۳)باعث تحریک رشـد، یادگیـری و توسعه فردی می شود(دیمروتی و همکاران، ۲۰۰۱ ) .

تعریف عملیاتی : در این تحقیق منابع شغلی شامل ۳ بعد، استقلال^[۳۲] ، ویژگی‌های ارتقا ء^[۳۳] و حمایت اجتماعی^[۳۴] که به شرح زیر توضیح داده می شود.

۱-۸-۴-۱) استقلال:

تعریف مفهومی :استقلال یا آزادی عمل به آن ویژگی از کار گفته می شود که به کارکنان نوعی از اختیار و نظارت بر تصمیمات وابسته به شغل را می بخشد( ابراهیم پور و همکاران ۱۳۹۰).

تعریف عملیاتی : آزادی عمل و اختیار در پدید آوردن احساس مسئولیت در کارکنان اثری بنیادی دارد.زمانی که سازمان منابع کار از قبیل افزایش استقلال را فراهم می آورد تأثیر تقاضاهای کار کاهش می‌یابد( بالدوکی و همکاران ،۲۰۱۱). این بعد سؤالات ۲۷ الی ۲۹ پرسشنامه را شامل می شود.

۱-۸-۴-۲) چشم انداز ارتقاء:

تعریف مفهومی : شانس و یا چشم انداز یک کارمند برای ارتقاء و یا برای به دست آوردن یک موقعیت بهتر، اغلب در همان شرکت را چشم انداز ارتقاء می‌گویند.به عبارتی میزان
فرصت هایی که کارکنان برای رشد و ترفیع شغلی دارند و یا مسیر شغلی شان به روشنی تعریف شده باشد (میرزا دارانی ، ۱۳۹۲).

تعریف عملیاتی : منابع شغلی ای نظیر فرصت‌های رشد، توسعه و ارتقاء کارکنان باعث تعدیل تأثیر تقاضاهای کاری می‌شوند( بالدوکی و همکاران ، ۲۰۱۱). همچنین آن ها یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر رضایت شغلی می‌باشند( ابراهیم پور و همکاران، ۱۳۹۰). این بعد سؤالات ۳۰ تا ۳۳ پرسشنامه را شامل می شود.

۱-۸-۴-۳) حمایت اجتماعی:

تعریف مفهومی: حمایت اجتماعی یعنی این احساس که شخص مورد توجه دیگران است و دیگران برای او ارزش قائلند و اینکه او به یک شبکه اجتماعی متعلق است (گاچــــل^[۳۵] و دیگران ، ۱۳۷۷).

تعریف عملیاتی: از مهمترین ابعاد منابع شغلی که ‌در سلامت روان اهمیت بسیار دارد حمایت اجتماعی می‌باشد. هرچه میزان حمایت اجتماعی افزایش یابد، درگیر شدن افراد در کارها نیز افزایش می‌یابد. این بعد سؤالات ۳۴ تا ۳۶ پرسشنامه را شامل می شود.

۱-۸-۵) رضایت شغلی :

تعریف مفهومی : رضایت شغلی ذهنیتی است که فرد نسبت به موفقیت در زندگی حرفه ای خود دارد ( رن و همکاران، ۲۰۱۳). وقتی گفته می شود یک فرد از شغل خود رضایت بالایی دارد در حقیقت منظور این است که وی به طور کلی به میزان زیاد شغلش را دوست دارد و توانسته است از طریق شغلش نیازهای خویش را تأمین نماید و در نتیجه احساسات مثبتی به آن دارد (بدری گرگری ، ۱۳۹۱)

تعریف عملیاتی : برای سنجش این متغیر ، شاخصهایی از قبیل رضایتمندی و ترک کار مطرح شده است و در سوالات ۴۶ تا ۵۰ پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت.

۱-۹) قلمرو تحقیق :

قلمرو موضوعی : این تحقیق در حوزه علوم انسانی و مدیریت بوده که به بررسی تأثیر تقاضاهای شغلی و منابع شغلی بر رفتار غیر مولد و درگیرشدن در کار همراه با نقش واسطه ای رضایت می پردازد.

قلمرو مکانی : قلمرو مکانی تحقیق درسازمان آب و منطقه ای استان گیلان می‌باشد.

قلمرو زمانی : قلمرو زمانی تحقیق نیمسال دوم ۱۳۹۳ و نیم سال اول ۱۳۹۴ باشد.

۱-۱۰) جامعه آماری تحقیق و روش نمونه‌گیری:

جامعه آماری این پژوهش با توجه به متغیرهای آن یعنی تقاضای شغلی، منابع شغلی ، درگیر شدن شغلی کارکنان،رفتار کاری غیرمولد و رضایت شغلی تمامی کارکنان اداره آب منطقه ای استان گیلان است. بر این اساس حجم نمونه موردنظر با بهره گرفتن از شیوه
نمونه گیری تناسبی در دسترس (سهمیه ای ) و با بهره گرفتن از فرمول کوکران انتخاب خواهد گردید.

۱-۱۱)مراحل اجرای پایان‌نامه:

شکل (۱-۲) : مراحل اجرای پایان‌نامه

۱-۱۱)جنبه جدید بودن و نوآوری پژوهش

پژوهش حاضر از نظر موضوعی جدید است و پژوهشی با این عنوان در هیچ یک از سازمان‌های ایران به خصوص در جامعه آماری سازمان آب منطقه ای گیلان صورت نگرفته است. درگیر شدن در کار درست در نقطه مقابل با فرسودگی شغلی قرار می‌گیرد و شامل انرژی، مشارکت و کارایی است. درگیر شدن در کار ساختاری ممتاز است که به وسیله شور و حرارت، وقف شدن و جذب شدن در کار مشخص می‌گردد. برخلاف رضایتمندی، درگیر شدن در کار دلبستگی فرد به سازمان خویش را در بردارد. حالتی که گذرا و خاص نیست و حتی ماندگار است . در این میان رفتار کاری غیر مولد کاملا برعکس درگیری در کار عملکرده ، این نوع رفتار ها با هدف آسیب رساندن به افراد درون سازمان و یا خود سازمان صورت می گیرند ، به عنوان مثال برخی از این مفاهیم عبارتند از پرخاشگری در محیط کار، انحراف در کار ، رفتار ضد اجتماعی ، مقابله به مثل از طرفی می توان با بهبود منابع کار مانند (حمایت اجتماعی ، استقلال، ویژگی های ارتقاء) و کاهش تقاضاهای کار (حجم زیاد کار ، فشار کار و تقاضاهای بین فردی) موجبات رضایت کارکنان را فراهم آورد، که این امر در نهایت باعث کاهش رفتارهای کاری غیرمولد و افزایش درگیر شدن کارکنان در کار می شود. از آنجایی که این پژوهش در پی آن است که از نظر مفهومی و می‌دانی به بررسی تقاضاهای شغلی و منابع شغلی بر رفتار غیرمولد و درگیر شدن در کار همراه با نقش واسطه ای رضایت بپردازد می‌تواند کاربردهای مفیدی برای روسا و مسئولان جامعه هدف داشته باشد.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۲

بخش اول :

رفتارهای کاری غیرمولد

۲-۱ -۱) مقدمه :

در طول ۱۰ سال گذشته، تحقیقات انجام شده بر روی تعامل علمی دانش ­آموزان بر اهمیت آن به عنوان نقش کلیدی موفقیت کودکان در مدرسه توافق نظر داشته اند (فردریک، بلومن­فیلد و پاریس^[۳۳]، ۲۰۰۴). به عبارت دیگر، این نوع تعامل رفتاری – عاطفی، یادگیری، نمرات، موفقیت، میزان حضور و غیاب، فارغ­التحصیلی و تاب­آوری دانش ­آموزان را در درازمدت پیش ­بینی می­ کند (فرر، اسکینر، مرچاند و کیندرمن^[۳۴]، ۲۰۰۸). مطالعات همچنین نشان داده ­اند که تعامل رفتاری – عاطفی به عنوان یک عامل محافظ در برابر فعالیت­های مخاطره­آمیز (مانند سوء مصرف مواد، رفتار مخاطره­آمیز جنسی و بزهکاری)، عمل می­ کند (اُفارل و موریسون^[۳۵]، ۲۰۰۳).

از آنجا که دانش ­آموزان دوره راهنمایی در یکی از مراحل حساس زندگی خود قرار دارند که بدون شک داشتن مهارت­ های اجتماعی آنان نقش مهمی برای داشتن زندگی سالم و همچنین رشد و پویایی جامعه ایفا می­ کند و از طرف دیگرتعامل رفتاری – عاطفی دانش ­آموزان، یادگیری، پیشرفت تحصیلی و رشد شناختی و اجتماعی آنان را تحت تاثیر قرار می­دهد بررسی عوامل تاثیرگذار بر مهارت­ های اجتماعی و تعاملات رفتاری و عاطفی دانش ­آموزان ضروری است. به همین دلیل پژوهش حاضر به بررسی روابط بین ویژگی­های شخصیتی، مهارت­ های اجتماعی دانش ­آموزان و تعامل رفتاری – عاطفی آنان در فعالیت­های کلاسی می ­پردازد. به عبارت
دقیق ­تر، این پژوهش نقش ویژگی­های شخصیتی را در رابطه با مهارت­ های اجتماعی و تعامل رفتاری – عاطفی دانش ­آموزان دوره راهنمایی می­سنجد و از آن طرف بر آن است که بگوید ویژگی­های شخصیتی چه تاثیری بر مهارت­ های اجتماعی و تعامل رفتاری – عاطفی
دانش ­آموزان دارد.

۱-۲- بیان مسئله

برخورداری از مهارت­ های اجتماعی و ارتباطات ثمربخش برای داشتن عملکردی موفق در زندگی ضروری است. مهارت­ های اجتماعی، رفتارهایی هستند که فرد را قادر به تعامل اجتماعی مؤثر و اجتناب از پاسخ­های نامطلوب نموده و بیانگر سلامت رفتاری و اجتماعی افراد هستند (گرمارودی و وحدانی­نیا، ۱۳۸۵). از مهم­ترین اهداف آموزشی دوران کودکی توسعه مهارت­ های اجتماعی بوده و میزان برخورداری کودکان و نوجوانان از این مهارت ­ها بر سلامت فردی و اجتماعی و نیز موفقیت تحصیلی آنان اثرگذار است. در حال حاضر با توجه به رابطه بین مهارت­ های اجتماعی و تامین سلامت فردی و اجتماعی دانش ­آموز، مدارس به طور روزافزونی در جستجوی راه ­هایی برای کمک به دانش ­آموزان به منظور ارتقاء مهارت­ های اجتماعی مثبت در مدرسه و جامعه هستند.

تحقیقات متعددی در خصوص عوامل مؤثر بر مهارت­ های اجتماعی انجام پذیرفته اما نقش ویژگی­های شخصیتی به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر مهارت­ های اجتماعی کمتر مورد توجه قرار داشته است. ‌بنابرین‏ از اهداف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین مهارت­ های اجتماعی و ویژگی­های شخصیتی افراد است.

از طرف دیگر نظریه­ های آموزشی بر مزایای یادگیری فعّال که شامل مشارکت در فعالیت­های علمی است، تأکید ‌می‌کنند. دیدگاه ساختارگرایی^[۳۶] مدعی است که دانش به صورت اجتماعی و فعالانه به دست می ­آید (جانسن، ۱۹۹۱؛ ویگوتسکی^[۳۷]، ۱۹۶۲). این دیدگاه اشارات عمیقی برای آموزش دارد، زیرا اعلام می‌دارد که دانش ­آموزان از آنچه که در بسیاری از کلاس­ها متداول است، نقش بسیار فعال­تری در یادگیری خودشان دارند (اسلاوین، ۲۰۰۶). همچنین بر اساس تحقیقات فورد^[۳۸] و بلانچارد (۱۹۹۳) رابطه نسبتا قوی بین مشارکت دانش ­آموزان در کلاس با رشد اجتماعی و شناختی آن ها وجود دارد. بر اساس تحقیق فین و راک (۱۹۹۷) و مارکس (۲۰۰۰) تعامل رفتاری – عاطفی دانش ­آموز، منجر به افزایش موفقیت تحصیلی و حس تعلق دانش ­آموز به مدرسه و دیگر نهادهای اجتماعی می­ شود (ویلمز^[۳۹]، ۲۰۰۳).

به نظر می­رسد که بهبود تعامل دانش ­آموزان به عنوان راه بالقوه­ای برای درمان نابرابری­های اجتماعی و پیامدهای آموزشی بهتر برای تمام دانش ­آموزان باشد (آپلتون^[۴۰] و همکاران، ۲۰۰۸؛ فردریکس^[۴۱] و همکاران، ۲۰۰۴؛ مک فارنی و مانس^[۴۲]، ۲۰۰۲ و هریس^[۴۳]، ۲۰۰۹). اما با وجود مزایای مشارکت فعّال، همه دانش ­آموزان در حقیقت به یک میزان در کلاس مشارکت نمی­کنند که این امر می ­تواند ناشی از ویژگی­های شخصیتی متفاوت آنان باشد.

مارکس (۲۰۰۲) گزارش می­دهد که تفاوت­های بین دانش ­آموزان بیشتر از تفاوت­های موجود میان کلاس­ها و مدارس، مسئول تنوع موجود در تعامل­های آنان است. ‌بنابرین‏ باید بر نقش شخصیت دانش ­آموزان بیش از عوامل محیطی تأکید شود. از آنجا که پژوهشی که نقش ویژگی­های شخصیتی را در مهارت­ های اجتماعی و تعامل رفتاری – عاطفی دانش ­آموزان مورد بررسی قرارداده باشد وجود نداشت، هدف از پژوهش حاضر بررسی این مسئله در دانش ­آموزان دوره راهنمایی با توجه به ۱-۱ ‌می‌باشد.

مهارت­ های اجتماعی

ویژگی­های شخصیتی

تعامل رفتاری – عاطفی

شکل ۱٫۱: نمودار مفهومی از روابط بین متغیرهای مورد پژوهش

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

سال­های نوجوانی مرحله مهم و برجسته رشد و تکامل اجتماعی و روانی فرد به شمار می­رود. در این دوره نیاز به تعادل هیجانی و عاطفی به ویژه تعادل بین عواطف و عقل، درک ارزش وجودی خویشتن، خودآگاهی، برقراری روابط سالم با دیگران، کسب مهارت­ های اجتماعی لازم وکسب زندگی سالم و مؤثر از مهم­ترین نیازهای نوجوان است. انتظار همگان از مدرسه (آموزش و پرورش) در مرحله اول این است که دانش­آموزانی تربیت کند که در جامعه درست زندگی کنند و بتوانند مناسبت­های اجتماعی خود را درست سازماندهی کنند. ‌بنابرین‏ کمک به
دانش ­آموز در رشد و گسترش مهارت­ های مورد نیاز برای زندگی بهتر، ایجاد یا افزایش اعتماد به نفس در برخورد با مشکلات و حل آن ها و همچنین کمک به آنان در رشد و تکامل مهارت­ های اجتماعی لازم برای سازگاری موفق با محیط اجتماعی در جامعه ضروری به نظر می­رسد (شعاری نژاد، ۱۳۷۷).

جوامع امروز به خصوص نظام آموزش و پرورش این نیاز را احساس کرده ­اند که بایستی به شیوه­ای نو با مسائل برخورد کنند. پیشینه پژوهشی مربوط به مهارت­ های اجتماعی که حوزه­ای فعّال، غنی و نویدبخش از ادبیات روانشناسی را تشکیل می­دهد، ناظر بر همین هدف است. همین مسئله بیان کننده ضرورت بررسی بیشتر و همه­جانبه­تر در زمینه مهارت­ های اجتماعی دانش ­آموزان است. از طرف دیگر مشارکت در فعالیت­های سازمان یافته مدارس ضامن تقویت روحیه تعامل رفتاری – عاطفی در دانش ­آموزان و آماده ساختن آن ها برای ورود به زندگی اجتماعی است (طوسی، ۱۳۷۰). مشارکت به معنای پذیرش یک عمل مشترک و متقابل در یک موقعیت گروهی و در معنای گسترده ­تر، ویژگی پویای یک عمل پیچیده است که در اثر تعامل رفتاری – عاطفی افراد، در موقعیت­های گروهی، اجتماعی یا رفتاری متعدد حاصل می­ شود و نیل به یک هدف مشخص را تسهیل می­ کند.

کسب و کار الکترونیک باعث می شود تا فرآیندهای تجارت، روابط و دادوستد جهانی گردد. محیط تجاری شرکت، ممکن است، شامل یک شبکه جهت دسترسی به سازمان‌های عمومی یا شبکه هایی که با محافظت خاص برای دسترسی افرادی خاص طراحی شده و یا حتی شبکه داخلی باشد که برای دسترسی افراد و کارمندان داخل شرکت طراحی شده است. کسب و کار الکترونیک تنها قراردادن یک صفحه شبکه ای نیست. بلکه محیط مدل های تجاری اعم از تجارت با کارمندان، مشتریان، تامین کنندگان و شرکا است.

تعریف ۱: دریک تعریف ساده ، تجارت الکترونیک را می توان انجام هر گونه امور تجاری و بازرگانی از طریق شبکه جهانی اینترنت بیان کرد.

در یک تعریف دقیقتر:

تجارت الکترونیک یعنی انجام معاملات از طریق شبکه،یا خرید و فروش محصولات و خدمات از طریق فروشگاه های اینترنتی وب.

این امور می‌توانند شامل خرید و فروش عمده یا خرده کالاهای فیزیکی و غیر فیزیکی مانند محصولات غذایی یــا نرم افزارهای کامپیوتری و ارائه خدمات به مشتریان نظیر مشاوره های پزشکی یا حقوقی و یا دیگر موارد تجاری مانند تبادل کالا با کالا ، راه اندازی مناقصات و مزایدات باشد.

تعریف ۲: سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD)، تجارت الکترونیک را چنین تعریف ‌کرده‌است: انجام تجارت کالاها و خدمات از طریق تار جهان گستر،‌ چه آن دسته از کالاها و خدماتی که قابلیت ارائه و تحویل از طریق تار جهان گستر را دارند و خواه آنهایی که این قابلیت در آن ها وجود نـــــدارند» (Janathan Coppel 2000).

تعریف ۳: در تعریفی دیگر تجارت الکترونیک خرید و فروش کالاها، خدمات و اطلاعات با بهره گرفتن از شبکه های رایانه­ای از جمله تار جهان گستر ارائه شده است. (Turban , 2002)

تعریف ۴: « ونیستون کالاکاتا»(Whinston , Kalakata) تجارت الکترونیک را از چهار منظر زیر تعــریف می‌کند:

1. دیدگاه ارتباطی: تجارت الکترونیک ارائه دهنده اطلاعات، محصولات / خدمات یا پرداخت‌ها از طریق خطوط تلفن، شبکه های رایانه­ای و یا هر وسیله الکترونیک دیگر است.

۲- دیدگاه فرایند کسب و کار: تجارت الکترونیک کاربردی از فناوری در خودکار کردن معاملات تجاری و جریان‌های کاری است.

۳ – دیدگاه خدماتی: تجارت الکترونیک ابزاری است که علایق و خواسته‌های شرکت ها، مشتریان و مدیریت را مخاطب قرار داده و اداره می‌کند، از هزینه های خدمات می کاهد، کیفیت کالاها را بهبود می‌بخشد و سرعت تحویل کالا را افزایش می‌دهد.

۴- دیدگاه برخط: تجارت الکترونیک ظرفیتی برای خرید و فروش محصولات و اطلاعات و همین­طور سایر خدمات پیوسته بر تار جهان گستر را فراهم می‌سازد.

واضح است که تجارت الکترونیک در بسیاری از زمینه‌ها قابل توصیف است. اما شاید مفیدترین توصیف آن با تجارت ارتباط پیدا می‌کند .

مهمترین تفاوت های الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی در جدول ذیل آمده است :

جدول ۲- ۳ – تفاوت تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی (توربان ۲۰۰۲)

مؤلفه‌
کسب و کار الکترونیک
تجارت الکترونیک
پیوند شرکت با ….
کلیه بازیگران صنعت
فقط با مشتریان
فرایند
تمامی فرآیندها
خرید و فروش
دخالت انسانی / تعامل انسان
کم
زیاد
پیچیدگی فنی
بسیار زیاد
متوسط تا زیاد
شرکت
بسیار زیاد
متوسط تا زیاد

۲-۷- تحلیل تجارت الکترونیکی

وقتی واژگان (رابطه ی تجاری ) را مورد توجه قرا می‌دهیم ، با دو کلمه ی (( رابطه )) و (( تجارت )) مواجه می‌شویم . باید پذیرفت که رابطه و ارتباطات با تجارت پیوستگی و تلازم دارند .

در قدیم این رابطه که منجر به تجارت بود نوعاً به صورت شفاهی ، یا کتبی و در محیط و فضایی حقیقی به وجود می‌آمد .

با پدیدار شدن وسایل ارتباط سریع از راه دور از قبیل تلگرام و تلفن و فاکس ، ما با نوع جدیدی از ارتباط و در نتیجه نوع جدیدی از تعامل ، معامله و تجارت مواجه شدیم و هم اکنون با فراگیری شبکه جهانی اینترنت و ارتباطات گسترده اینترنتی و ماهواره ای با نوع جدیدی از تجارت روبرو هستیم که نه در محیط حقیقی و بازارهای سرپوشیده و سرباز ، بلکه در فضای مجازی که مراکز آن ابر کامپیوترها و شعبه های آن کامپیوترهای شخصی می‌باشد ، در جریـــان می‌باشد .

ارتباطات گسترده ی عصر ارتباطات ره آورد تازه ای برای بشریت اورده به نام (( تجارت الکترونیک )) که از طریق صفحه نمایش کامپیوتر شما دسترسی به یک بازار گسترده در سطح ملی و جهان پیدا می‌کند .

امروزه ارتباطات از طریق شبکه ی جهانی ، نه تنها فضای فرهنگی ، اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده بلکه فضای اقتصادی و حقوقی را نیز دچار تحول عمده نموده است .

تجارت الکترونیک را می توان به دو نوع تقسیم کرد :

• • تجارت الکترونیکی داخلی

• تجارت الکترونیکی بین اللملی

۲-۸- مدل های تجارت الکترونیک

اگر برای داد و ستد از طریق اینترنت ، سه طرف کلی ، دولت، کسب و کار و مصرف کننده ، را قائل شویم ، ماتریس زیر ، تمام مدل های قابل تصور تجارت الکترونیکی را شامل می شود .

از میان نه مدل نشان داده شده در این ماتریس ، تنها مدل های B2B و B2C معرف تجارت الکترونیکی است در ادامه این مدل ها معرفی می‌شوند .( جمال خانی جزنی ، ۱۳۸۶)

جدول ۲-۴- ماتریس مدل های تجارت الکترونیک ( خدامی ،۱۳۹۰)

دولت
کسب و کار
مصرف کننده
دولت
G2G
G2B
G2C
کسب و کار
B2G
B2B
B2C
مصرف کننده
C2G
C2B
C2C

به انواع مختلفی تقسیم نمود که بعضی از آن ها عبارتند از:

• • ارتباط بنگاه و بنگاه (B2B): به الگویی از تجارت الکترونیکی گویند، که طرفین معامله بنگاه‌ها هستند.

• • ارتباط بنگاه و مصرف کننده (B2C): به الگویی از تجارت الکترونیک گویند که بسیار رایج بوده و ارتباط تجاری مستقیم بین شرکت ها و مشتریان می‌باشد.

• • ارتباط مصرف کننده ها و شرکت ها (C2B): در این حالت اشخاص حقیقی به کمک اینترنت فرآورده‌ها یا خدمات خود را به شرکت ها می‌فروشند.

• • ارتباط مصرف‌کننده با مصرف‌کننده (C2C): در این حالت ارتباط خرید و فروش بین مصرف‌کنندگان است.

• • ارتباط بین بنگاه‌ها و سازمان‌های دولتی (B2A): که شامل تمام تعاملات تجاری بین شرکت ها و سازمان‌های دولتی می‌باشد. پرداخت مالیاتها و عوارض از این قبیل تعاملات محسوب می‌شوند.

جو گروهی با تداوم پائین و پایداری در برابر تغیر بالا:

نیازهای اطلاعاتی بر ارزش­ها، نمادها و درک اینکه شرکت چه هست و چه انجام می­دهد تکیه دارد نیاز کمی وجود دارد که بدانیم دیگران چه ‌می‌کنند و اینکه سازمان ممکن است چه انجام دهد. نیاز کمی به دکومانتاسیون برای کنترل و محافظت حفظ می­ شود. تاریخ سازمان توسط خود اعتماد حفظ می­ شود. برای جهانی با این سرعت، بالا، معتقدیم که پایداری در تغییر کم اثر اجباری نباشد، لااقل مطلوب است.

جو هدف منطقی و توسعه پایداری کمی در برابر تغییر دارند. در این شرایط، پایداری زیادی در برابر تغییرات ممکن است خطرناک باشد. حتی اگر سازمان تداوم کم و اعتماد زیادی داشته باشد. البته تداوم کم و اعتماد زیاد بد نیست، اما اولویت اول یا حتی مورد غیر قابل اجتناب برای سازمان موفق هم نیستند. اولویت نخست پائین نگه داشتن پایداری نسبت به تغییر و ایجاد انعطاف پذیری است (ریچار دام بورتن، ۱۹۹۵).

جو سازمانی و فرهنگ سازمانی گاهی به نام ایدئولوژی سازمانی نامیده می­ شود که به راه­های غیر تهاجمی زندگی و تنظیم نرم­ها (نرم یا هنجار یعنی معیارهای قابل قبول رفتاری در دورن گروه که متعلق به همه اعضای گروه است) که باید تمرین شود. چگونه بودن فرد و پاداش افراد و چگونگی نظارت و کنترل وجود دارد و به صورت یک بیانیه یا آرمان برای انواع کارمندان و افراد و شغل­ها بر پا می­دارند و وضعیت آموزش و درجات تحرک و حرکت را تعین می­ کند (راجر هاریسون، ۲۰۰۴).

رفتار روز به روز برتر، مهم­ و ویژه، در سازمان­ های گوناگون به چیزهای گوناگون از جمله برداشت و پنداشت کارکنان، ‌در مورد ویژگی­های اصلی و بنیادی مدیریت ارتباط پیدا می­ کند و بسیاری از رفتارهای سطحی و عادی مدیران نیز به جو روانی سازمان بر می­گردد. (دوگلاس مک گرگور، ۲۰۰۴).

موضوع جو سازمانی یک موضوع فردی نیست اما سازمان خود از عناصر و افراد تشکیل دهند آن ساخته شده است. تعداد پروژه­ های برای تحقیقات جو سازمانی انجام شده است اما ساده­ترین روش تنظیم آن یک پروژه که شامل پاسخ دهنده­ها ‌می‌باشد، است و برای سازمان­ های بزرگ ممکن است که پروژه­ های جداگانه­ ای برای تقسیمات مختلف داشته باشد. در هر پروژه موضوع یکی است. بعد از جمع ­آوری اطلاعات، گزارش تهیه می­ شود که اطلاعات را یکی و مرتب و روشن می­سازد. جو سازمانی اینگونه تعریف می­ شود: کیفیت روابط نسبی در محیط داخلی به نحوی که:

الف) توسط اعضا اجرا شود.

ب) بر رفتار آن­ها اثر بگذارد.

پ) به وسیله­­ی عباراتی از ارزش­های یک سری ویژگی یا نگرش شخصی در سازمان توصیف می­ شود. (ریچار دام بورتن، ۱۹۹۵).

۲ – ۱۱ محیط :

محیط سازمانی شامل همه اجزا مانند اشخاص، دیگر سازمان­ها و عوامل اقتصادی و و اشیاء که در خارج از مرزهای یک سازمان قرار دارند می­ شود. در محیط سازمانی اشخاص شامل مشتریان ، اهدا کنندگان، تنظیم­کنندگان امور، دیگر سازمان و سهام داران ‌می‌باشد.

منظور از دیگر سازمان­ها در محیط سازمان­ها، رقبا، قانون­گذاران و سازمان­ها­ی تنظیم کننده­ امور می­باشند. عوامل اقتصادی شامل سود پول، کسری موازنه­ی بازرگانی و نرخ رشد تولید ناخالص ملی، اشیاء شامل ساختمان­ها، وسایل نقلیه، درختان و نظایر آن­ها و وقایعی که می ­توانند بر سازمان­ها اثر بگذارند شامل شرایط جوی، انتخابات و جنگ ‌می‌باشد.

۲ – ۱۱ – ۱ محیط چیست؟

محیط را ‌می‌توان به عنوان هر پدیده­ای که در خارج از مرزهای سازمان قرار دارد تعریف کرده به مرزسازمان، به عنوان یک خط خیالی جدا کننده متغیرهایی که تحت کنترل سازمان هستند اشاره شده است. هر چیزی خارج از این مرز چه عامل فیزیکی، چه عامل اجتماعی، تشکیل دهندۀ عنصری از محیط بیرونی است. سرآمد این عامل­ها، ساختار جمعیتی، شرایط اقتصادی، شرایط سیاسی، ساختار فرهنگی، شرایط حقوقی، شرایط جغرافیایی و شرایط تکنولوژی ‌می‌باشد.

بررسی شرایط محیطی از جنبه­ ابعاد و عناصر جداگانه مانند سرعت تغیر، پیچیدگی، ابهام روشی است که بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. برای مثال شرایط محیطی از جهت ابعادی مانند تعادل، تغییریابی، سرعت تغییر، پیچیدگی، ابهام مورد بررسی قرار گرفته و مناسب با این ابعاد ساختار سازمانی و فرآیندهای آن توفیق و تحقیق شده است. لازم به ذکر است ، نوعی هماهنگی و تفاهم درباره این موارد که شرایط محیطی با کدامین ابعاد باید مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد وجود ندارد. نوسندگان مختلف در بررسی و تحقیق محیط از ابعاد مختلفی استفاده کرده ­اند. در ذیل دیدگاه بعضی از نویسندگان را در این زمینه می­آوریم.

نویسندگان

چگونگی

ابعاد محیطی

اری و کریست (۱۹۶۵)

بی­رابطه

رابطه

تری بری (۱۹۶۸)

ساکن

متلاطم

کامپسون (۱۹۶۷)

همگون

ناهمگون

چایلد (۱۹۷۲)

ساده (ساکن)

متغیر (متغیری زیاد)

بارنر و استاکر (۱۹۶۱)

متغیری کم

متغیری

لاورسن و لورچ (۱۹۶۹

متعادل

متغیر

البته برای تحقیق صحیح و درست، باید طریق اندازه ­گیری این ابعاد ابعاد نیز نشان داده شود. ‌بنابرین‏ موقعی که محیط را به عنوان یک عامل تأثیرگذار به ساختار سازمان و فرآیندهای آن می­نگریم، مناسب­ترین ساختارها و فرآینده در شرایط محیطی با ابعاد گفته شده متفاوت خواهد بود. برای مثال در شرایط محیطی با جو ساکن و قابل پیش ­بینی ساختار و فرآیندهای مورد استفاده و به طور مداوم تغیر کرده و متلاطم است، متفاوت خواهد بود. بدین گونه اساس اندیشه­ روی آوردن اقتضا و مشخص کردن مناسب­ ترین ساختار سازمانی و فرآیندهای آن در شرایط محیطی مختلف، متفاوت ‌می‌باشد. بارنر و استاکر، لاورنس و لورش، امری و کریست، جیمز تاسپون و رابرت دانکی بررسی و تحقیق خود را در این مورد انجام داده ­اند.

۲ – ۱۱ – ۲ متغیرهای محیطی :

نظریه سیستم راه دنیای مدیریت را به محیط بیرون گشود و نظریه اقتضا آن را فرآیندها و شیوه ­های مدیریت مورد تجزیه و تحلیل تأکید قرار داد. متغیرهای محیطی در مدیریت معمولاً به عوامل محیطی برون سازمانی اطلاق می­گردد. اما امروزه بعضی از عوامل درون سازمانی هستند که مدیریت سازمان حداقل در کوتاه مدت تأثیر چندانی بر آن­ها نمی­تواند داشته باشد. این در حالی است که آن­ها در چگونگی مدیریت سازمانی بسیار مؤثر هستند. پس بعضی متغیرهای محیطی درون سازمانی هستند که مدیریت، کنترل چندانی بر آن ها ندارد و مانند متغیرهای محیطی برون سازمانی مؤثر عمل می­ کند ‌بنابرین‏ محیط به دو نقش محیط درون سازمانی و محیط برون سازمانی تقسیم می­گردد.