در ارزیابی میزان سرمایه گذاری شرکت‌ها اولاً معیارهای سود و بازده در کنار معیارهایی مانند جریان نقدی، سود پرداختی، سود اعلام شده و تغییرات بدهی باید مورد استفاده قرار گیرند، زیرا اگر مدیران، سرمایه گذاران یا سهام‌داران بدون توجه ‌به این معیارها اقدام به سرمایه گذاری کنند، نتایج مطلوبی از سرمایه گذاری‌ها عایدشان نخواهد آمد و برای کاهش ریسک در سرمایه گذاری‌هایشان و رسیدن به سطح بهینه سرمایه گذاری باید در مدل‌های تصمیم گیری‌های خود این معیارها را نیز لحاظ نمایند و ثانیاًً مدیران با هدف حداکثر نمودن ثروت سهام‌داران با شناخت عوامل مؤثر بر سرمایه گذاری، بین انتظارات مختلف سهام‌داران و فرصت­های سرمایه گذاری مطلوب شرکت تعامل برقرار نمایند تا هم فرصت‌های سودآوری سرمایه گذاری را از دست ندهند و هم رضایت سهام‌داران خود را جلب کنند (عباسی و ابراهیم زاده ؛ ۱۳۹۰). همچنین سرمایه گذاران در زمینه سرمایه گذاری به عواملی از قبیل سود تقسیمی، جریان‌های نقدی شرکت و … باید توجه داشته باشند. موضوع سود تقسیمی و سیاست تقسیم سود همواره به عنوان یکی از بحث انگیزترین مباحث علم مالی مطرح بوده، به طوری که علاقه اقتصاددانان قرن حاضر و بیش از پنج دهه اخیر را به خود معطوف کرده و موضوع الگوهای نظری جامع و بررسی های تجربی بوده است. شماری از الگوهای نظری متناقض که همگی فاقد پشتوانه قوی تجربی هستند به عنوان تلاش های جاری برای توضیح رفتار تقسیم سود شرکت‌ها تعریف می‌شوند (فرانک فورتر و همکاران،۲۰۰۲). تقسیم سود از چند جنبه حائز اهمیت است. از یک نظر، تقسیم سود عاملی مؤثر بر استفاده از فرصت‌های سرمایه گذاریهای پیش روی شرکتهاست. هر قـدر میزان سود تقسیمی بیشتر باشد، منافع داخلی شرکت به منظور اجرای پروژه های سرمایه گذاری کمتر خواهد شد و نیاز به منابع مالی خارج از شرکت بیشتر می‌گردد و این عامل می‌تواند بر قیمت سهام شرکت‌ها در آینده تاثیر بسزایی داشته باشد. از طرف دیگر، بسیاری از سهام‌داران شرکت خواهان تقسیم سود نقدی هستند، از این رو مدیران همواره باید بین علایق مختلف سهام‌داران تعادل برقرار نمایند، تا هم فرصت های سودآور سرمایه گذاری را از دست نداده باشند و هم سود نقدی مورد نیاز بعضی از سهام‌داران را بپردازند. اجرای سیاست های مناسب تقسیم سود در بازار کامل سرمایه موجب حداکثر کردن ثروت سهام‌داران را فراهم می‌کند لذا سرمایه گذاران انگیزه های مختلفی جهت خرید سهام دارند. برخی از آن ها با این انگیزه سهام عادی شرکت را خریداری می‌کنند که به طور مستمر سالیانه مبلغی به عنوان سود سهام عادی دریافت کنند، در حالی که برخی دیگر به امید برخورداری از افزایش قیمت سهام، به خرید سهام عادی اقدام می‌کنند. برخی دیگر نیز با هدف دریافت سود سهام و افزایش قیمت سهام، سهام عادی را می خرند، به همین دلیل مدیران باید جهت برآورده ساختن انتظارات سهام‌داران شرکت سیاست های متفاوتی را اتخاذ نمایند. از جمله این سیاست ها، سیاست تقسیم سود و سیاست های مربوط به ساختار سرمایه و تامین مالی می‌باشد که مدیریت می‌تواند با اتخاذ سیاست های مناسب، هدف اصلی شرکت که همان حداکثر کردن سود شرکت و در نهایت حداکثر کردن ثروت سهام‌داران است را تحقق بخشد (بولو، ۱۳۸۷).

اطلاعات تاریخی مربوط به جریان‌های نقدی می‌تواند در قضاوت نسبت به مبلغ، زمان و میزان اطمینان از تحقق جریان های نقد آتی به استفاده کنندگان صورت‌های مالی کمک کند. اطلاعات مذبور بیانگر چگونگی ارتباط بین سودآوری واحد تجاری و توان آن جهت ایجاد وجه نقد و در نتیجه مشخص کننده کیفیت سود تحصیل شده توسط واحد تجاری می‌باشد. علاوه بر این، تحلیل گران و دیگر استفاده کنندگان اطلاعات مالی اغلب به طور رسمی یا غیر رسمی مدل هایی برای ارزیابی و مقایسه ارزش فعلی جریان های نقد آتی به کار می‌برند. اطلاعات تاریخی مربوط به جریان وجه نقد می‌تواند جهت کنترل میزان دقت ارزیابی های گذشته مفید واقع شود و رابطه بین فعالیت های واحد تجاری و دریافت ها و پرداخت های آن را نشان دهد. هم چنین ارزیابی فرصت ها و مخاطرات فعالیت تجاری و وظیفه مباشرت نیز با بهره گرفتن از جریان های نقد عملیاتی امکان پذیر می‌باشد (سازمان حسابرسی، ۱۳۸۱ ).همچنین اطلاعات مربوط به جریان های نقدی می‌تواند در ارزیابی کیفیت سودآوری واحد انتفاعی سودمند واقع شود و کیفیت سودآوری به نزدیکی سود به جریان وجوه نقد و همبستگی با آن اشاره دارد. هر قدر همبستگی بین سود و جریان های وجوه نقد مرتبط با آن بیشتر باشد کیفیت سودآوری بالاتر خواهد بود. جریان های نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی یکی از شاخص های اصلی ارزیابی توان واحد تجاری جهت بازپرداخت وام ها و حفظ توان عملیاتی واحد تجاری و پرداخت سود سهام بدون استفاده از منابع برون سازمانی می‌باشد (تاری وردی، ۱۳۸۹). اطلاعات مربوط به جریان‌های نقدی می‌تواند به افراد تصمیم گیرنده در خصوص ارزیابی نقدینگی و توان بازپرداخت بدهی های یک واحد تجاری یاری رساند. در ضمن این اطلاعات می‌تواند، در سنجش فرصت ها و مخاطرات واحد تجاری و وظیفه مباشرت مدیریت، مفید واقع شود (عرب مازیار یزدی، (۱۳۸۶٫ همچنین جریان‌های نقدی ممکن است با شرایط عدم اطمینان ناشی از کمبود و نوسانات جریان‌های نقدی مواجه شوند. در مواردی که واحد تجاری با کمبود جریان نقدی عملیاتی مواجه است، مدیران سعی دارند تا این کمبود را به واسطه کنترل اقلام تعهدی و یا از طریق افزایش خریدها ی نسیه و یا افزایش استهلاک، جبران وآن را مثبت نشان دهند و سپس از این طریق مدیریت نمایند. از اولین مطالعات انجام شده در این خصوص، میتوان به مطالعات آلی در سال ۱۹۹۴ اشاره نمود، که وی در تحقیقات خود متوجه گردید، تغییرات کوچک در جریان‌های نقدی در مقایسه با درآمد برای استفاده کنندگان صورت‌های مالی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در این تحقیق با مشاهده عدم اطمینان جریان وجوه نقد با توجه به دو معیار کمبود جریانات نقد و نوسانات جریانات نقد، ما به طور تجربی به بررسی تاثیر سود تقسیمی سهام بر سرمایه گذاری شرکت‌ها میپردازیم و می‌خواهیم بدانیم شرکت‌ها هنگام مواجه با این مشکل چگونه این مشکل را (عدم اطمینان جریان وجوه نقد) حل ‌می‌کنند، که در آن شرکت ها انگیزه های قوی به صرف سرمایه هم در سود تقسیمی سهام و هم در سرمایه گذاری دارند. انگیزه ی تحقیق ما برگرفته از بحث های طولانی مدتی است که بیش از این نیز ‌در مورد ارتباط بین سود سهام و سرمایه گذاری ارائه شده بود.

۱-۳ ضرورت‌های خاص انجام پژوهش

با توجه به مباحث مربوط به سرمایه گذاری و سود تقسیمی و اطلاعات مربوط به صورت جریانات نقدی و نیاز سهام‌داران و سرمایه گذاران و سایر ذی‌نفعان به اطلاعات مالی گزارش شده در خصوص سرمایه گذاری و سود تقسیمی و جریان نقدی شرکت‌ها، می‌خواهیم چگونگی تاثیر سود تقسیمی بر سرمایه گذاری در شرایط عدم اطمینان جریان‌های نقدی با در نظر گرفتن معیارهای کمبود جریان‌های نقدی و نوسانات جریان‌های نقدی مطرح کرده و مورد بررسی قرار دهیم.

۱-۴ پرسش‌های تحقیق

سؤال‌های این تحقیق بدین صورت بیان می­شوند:

– تأثیر سود تقسیمی بر سرمایه گذاری چگونه است؟

– تأثیر سود تقسیمی بر سرمایه گذاری در شرایط عدم اطمینان جریان‌های نقدی بر اساس معیار کمبود جریانات نقد^[۶] چگونه است؟

در بحث شخصیت دو دیدگاه وجود دارد: دیدگاه موقعیت گرا که شکل‌گیری شخصیت را به عوامل موقعیتی منسوب می‌داند و دیدگاه صفت گرا که در آن شخصیت آدمی به عوامل درونی و وراثتی نسبت داده می‌شود. با تلفیق این دو نظریه می‌توان شخصیت را به صورت مجموعه‌ایی از ویژگی‌ها و صفات که الگوهای نسبتاً پایدار پاسخ آدمی به موقعیت‌ها را تبیین می‌کند، تعریف نمود. یکی از نمونه های کاملاً شناخته شده مدل‌های شخصیت پنج عاملی بزرگ است که شامل گشودگی به تجربه، وجدانی بودن، برونگرایی، توافق پذیری، روان رنجور خویی می‌باشد. هر عامل مرکب از شش صفت شخصیتی در سطح پایین‌تر است که از این قرارند: گشودگی به تجربه^[۱۷۰] (خیال‌بافی، زیبایی‌شناسی، احساسات، فعالیت‌ها، ایده ها و ارزش‌ها) وجدانی بودن^[۱۷۱] (شایستگی، نظم، وظیفه‌شناسی، کوشش برای پیشرفت، خویشتنداری و تأمل) برونگرایی^[۱۷۲] (گرمی، گروه جویی، خود ابرازی، فعال بودن، هیجان خواهی، هیجانات مثبت) توافق پذیری^[۱۷۳] (اعتماد، درستی، نوع‌دوستی، اجابت، فروتنی و مهربانی) روان رنجور خوی^[۱۷۴] (اضطراب، خشونت، افسردگی، کمرویی، تکانشگری­، آسیب‌پذیری). (کلانتر قریشی، عین‌الله زادگان، در تاج،۱۳۹۱).

نقطه مخالف روان رنجور خویی پایداری هیجانی نامیده می‌شود که شامل آرامش، ملایمت، خوش‌بینی اطمینان، احتیاط و استحکام است (همان منبع).

مطالعات بسیاری، ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی را با متغیرهای متعدد بررسی کرده‌اند در این زمینه برخی تحقیقات نیز ارتباط بین مهارت‌های شناختی را با گرایش تفکر انتقادی گزارش کرده‌اند (مایرز ودایر،۲۰۰۶; گوون و کروم،۲۰۰۸)، برخی مطالعات نیز این رابطه را معنادار گزارش نکرده‌اند (باکر و هوور،۲۰۰۰)، سه عامل شخصیتی: روان رنجورخویی، انعطاف‌پذیری و باوجدان بودن ۳۹ درصد از تغییرات نگرش تفکر انتقادی را پیش‌بینی می‌کنند، نباید از این مهم غفلت نمود که افراد با توجه به ویژگی‌های فرهنگی خود و تحت تأثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی دارای روش خاصی برای تفکر و پردازش اطلاعات هستند، اعتقاد بر این است که ویژگی‌های شخصیتی تعیین کننده اموری هستند که از تفکر نشان می‌گیرند. از نظر پائول، نگرش تفکر انتقادی نوعی از تفکر است و یک نوع ویژگی شخصیتی محسوب می‌شود (سلطان قرایی و همکاران،۱۳۹۰).

سلیمان و والایی (۲۰۰۷) پژوهشی با عنوان رابطه بین تفکر انتقادی و عزت‌نفس و اضطراب در دانش‌آموزان دوره متوسطه انجام دادند. یافته های آن‌ ها نشان داد که تفکر انتقادی نمونه مورد نظر ناچیز است که نشان‌دهنده نقص جدی آن‌ ها در تفکر انتقادی بود. عزت‌نفس آن‌ ها متوسط و اضطراب موقعیتی آن‌ ها نسبتاً بالا بود. بین تفکر انتقادی و عزت نفس همبستگی مثبت، بالا و معنی‌داری وجود داشت، بین تفکر انتقادی و اضطراب موقعیتی همبستگی منفی و معنی‌داری وجود داشت (آقایی،۱۳۹۰).

۲-۴۱- تفکر انتقادی و سلامت روان:

کیفیت و چگونگی تفکر افراد نقش اساسی در سلامت روانی آنان ایفاء می‌کند. به گونه‌ای که اریک فروم از روانکاوان مشهور و صاحب‌نظران نئوفرویدین به نقل از لطف‌آبادی بر این باوراست که انسان دارای سلامت روان، کسی است که عمیقاً عشق می‌ورزد، آفرینش گر است، قدرت خرد و تعقل را کاملاً در خود پرورانیده است، خودش و جهان را به شکلی عمیق ادراک می‌کند. احساس درست و پایدار دارد. با جهان در پیوند است و در آن ریشه و اصالت دارد و حاکم بر سرنوشت خویش است. فروم انسان سالم را دارای جهت‌گیری بارور، یعنی آن نوع جهت‌گیری که در آن فرد قادر است تمام قدرت‌ها و استعدادهای بالقوه­ی خویش را به کار گیرد، می‌داند (معروفی، یوسف زاده، بخشکار،۱۳۹۰).

۲-۴۲- پیشینه پژوهش:

دینو و­کوپر^[۱۷۵] (۱۹۹۸) فرا تحلیل ‌در مورد ویژگی شخصیتی که با سلامت روان ارتباط دارد انجام دادند. آن‌ ها دریافتند که برونگرایی و نوروز گرایی بهترین پیش‌بینی کننده برای سلامتی روان است و وجدانی بودن رابطه مثبت و قوی با سلامت روان دارد (شفیعی، جاویدی، کاظمی،۱۳۹۰).

نتایج مطالعات بریتون^[۱۷۶] (۱۹۹۹) و همکارانش نشان داد که تکنیک‌های مدیریت زمان روی سلامت روانی کارمندان اثر مثبت داشته و مشکلات سایکو سوماتیک، استرس و فشارهای روانی ناشی از کار را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود کارمندان امور محوله به آن‌ ها را بهتر انجام داده و از زمان در اختیار خود بهتر استفاده نمایند (همان منبع).

بر اساس مطالعه والتر پاک^[۱۷۷] (۲۰۰۰) آموزش راهبردهای مدیریت زمان از طریق تأمین سلامت روانی دانش‌آموزان، عملکرد تحصیلی آنان را بهبود می‌بخشد (خندقی، پاک مهر،

۱۳۹۰).

ویترسو^[۱۷۸] (۲۰۰۱) به بررسی رابطه بین نوروزگرایی و برونگرایی با سلامت روان پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد که نوروزگرایی رابطه مثبتی با رضایت از زندگی و عاطفه مثبت رابطه منفی با عاطفه منفی دارد. برونگرایی رابطه معناداری با رضایت از زندگی، عاطفه مثبت و نمره کل سلامت روان دارد اما بین برونگرایی و عاطفه رابطه منفی وجود ندارد. علاوه بر این هنگامی که اثر نوروزگرایی کنترل گردید، رابطه بین برونگرایی و سلامت روان کاهش یافت. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که نوروزگرایی و برونگرایی به ترتیب ۳۸ و ۳۲ درصد نمرات سلامت روان را پیش‌بینی می‌کنند (همان منبع).

میلر^[۱۷۹]، دانشجویان داروسازی دانشکده‌ای در داکوتای شمالی را مورد بررسی قرار داد. نتایج پژوهش وی نشان داد که میانگین نمره کل مهارت تفکر انتقادی در دانشجویان سال چهارم بالاتر از حد هنجار بوده است. همچنین میانگین نمره کل گرایش به تفکر انتقادی در دانشجویان سال چهارم نشان‌دهنده گرایش مطلوب و مثبت دانشجویان بود (نیکولز، ۲۰۰۳).

باروز^[۱۸۰]،۲۰۰۶، در مطالعه‌ای به بررسی ویژگی‌های شخصیتی و سلامتی روان دانشجویان پرداخت. نتایج به دست آمده بر حسب پرسشنامه سلامت عمومی، فراوانترین علایم مربوط به اختلال در کارکرد اجتماعی بود و همچنین بین ویژگی شخصیتی و سلامت روان دانشجویان رابطه مثبت و معنی‌داری مشاهده شد و سهم نمره کلی پرسشنامه سلامت عمومی غیرطبیعی در زنان بیشتر از مردان می‌باشد (همان منبع).

مطالعات بسیاری، ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی را با متغیرهای متعدد بررسی کرده‌اند در این زمینه برخی تحقیقات نیز ارتباط بین مهارت‌های شناختی را با گرایش تفکر انتقادی گزارش کرده‌اند (مایرز ودایر،۲۰۰۶; گوون و کروم،۲۰۰۸) و در برخی مطالعات از قبیل باکر، (۲۰۰۰) نیز این رابطه را معنادار گزارش نکرده‌اند (سلطان قرایی و همکاران،۱۳۹۰).

رئیسی، نصیری پور، رستمی و خالصی (۲۰۰۷) در یک تحقیق به بررسی رابطه ویژگی‌های شخصیت مدیران با کارآفرینی در سازمان‌های بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز پرداختند. نتایج نشان داد که بین ویژگی‌های شخصیتی مدیران با کارآفرینی سازمان رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد (خندقی، پاک مهر،۱۳۹۰).

جلیلوند واژه‌ای (۱۳۷۴) در پژوهشی بر روی دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر تهران نشان دادند که محیط‌های آموزشی مربوط به تیزهوشان و عادی می‌توانند در پرورش ویژگی شخصیتی (مورد سنجش به وسیله پرسشنامه شانزده عاملی شخصیت کتل و آموزش ارجحیت شخصی ادوارد) تفاوت ایجاد می‌کند و این تفاوت مستقل از جنسیت نیز می‌باشد این پژوهش نشان داده است که محیط آموزشی می‌تواند ویژگی‌های شخصی را مستقل از هوش ایجاد می‌کند (همان منبع).

۱-۶-۳- «انفال» در اصطلاح فقهای اهل سنت

بیشتر فقهای اهل سنت، برخلاف فقهای شیعه، انفال را به غنائم جنگی تفسیر کرده‌اند. از جمله این قدامه می نویسد: « النفل زیاده تزاد علی سهم الغازی و النفل فی الغزوینقسم علی ثلاثه اقسام»؛ (انفال) عبارت است از اموال زیادی که افزون بر سهم جنگجو به وی داده می شود و انفال( غنائم جنگلی) در جنگ سه گونه تقسیم می شود در این تعریف انفال به غنائم جنگی که افزون بر سهم جنگجویان به آنان داده می شود تفسیر شده است برخی از صاحب نظران اهل سنت انفال را به مفهومی وسیع تر تفسیر کرده‌اند و گفته اند: «الانفال هی ما آل من اموال الکفار المحاربین الی ایدی المسلمین بقتال او بغیر قتال:؛ انفال اموالی از کافران محارب است که در دست مسلمانان به جنگ و یا بدون جنگ قرار می‌گیرد. در این تعریف انفال بر مطق اموالی که از کافران حربی در اختیار مسلمانان قرار می‌گیرد اطلاق شده است شاهد آن هم این است که نویسنده پس از آن می نویسد:« و هی تشمل علی الغنائم، الفی ء و مایمنحه امیر المؤمنین من اموال الکفار المحار بین لبعض المحاربین المسلمین زیاده علی سهمه من الغنیمۀ»؛ انفال شامال غنائم جنگی و فیء(اموال به دست آمده بدون جنگ) و آنچه خلیفه مسلمانان از اموال کافران جنگی به برخی از جنگجویان، زیاده بر سهم آنان، به آن ها می‌دهد می شود.

برخی از صاحب نظران برای انفال معنای فراگیرتر در نظر گرفته اند. مؤلفان موسوعه فقهیه این تعاریف را گزارش کرده‌اند:

۱-انفال عبارت است از غنیمت های جنگی و این نظر ابن عباس، ‌بر اساس یک روایت، و نظر مجاهد ‌بر اساس روایت دیگری است.

۲-‌بر اساس روایتی دیگر از ابن عباس و عطا، انفال عبارت از فیء است و فیء هم اموالی است از مشرکان که بدون جنگ به مسلمان می‌رسد. پس این اموال از مختصات رسول خدا است و هرجا بخواهد صرف می‌کند.

۳-انفال عبارت از خمس ‌بر اساس روایتی این تعریف را مجاهد پذیرفته است.

۴-انفال مقداری از غنیمتهای جنگی است که پیش از اینکه در دست مسلمانان قرار گیرد، به بعضی از جنگجویان جهت ترغیب در جنگ بخشیده می شود.

۵-انفال عبارت است از سلب و آن لباس، سلاح و مرکبی است که از جنگجویان دشمن به دست می‌آید (رحمانی،۱۳۸۴ا).

۱-۶-۴- قوانین مختلف پیرامون انفال و مشترکان عمومی

قوانین اجرائی که پس از انقلاب و در اجرای اصل ۴۵ قانون اساسی به نوعی در خصوص اراضی ملی تعیین تکلیف نموده اند عبارتند از :

۱-قانون واگذاری و احیاء اراضی در نظام جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۵۹ شورای انقلاب که در بند الف ماده ۱ خود مراتع را از جمله اراضی موردنظر ذکر نموده است.

۲-آئین نامه اجرایی قانون مذبور که به تعریف اراضی منابع طبیعی پرداخته و به موجب مواد ۳۱و۳۲ خود، واگذاری مراتع را در مواردی معین، تجویز نموده است.

۳-قانون مرجع تشخیص اراضی موات مصوب ۱۳۶۵ مجلس شورای اسلامی.

۴-قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده ۵۶ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع مصوب ۲۹/۶/۶۷ مجلس شورای اسلامی

۵-قانون الحاق دو تبصره به ماده ۳۲ آئین نامه اجرایی لایحه قانونی اصلاح قانونی واگذاری و احیاء اراضی در جمهوری اسلامی ایران، مصوب ۸/۱۱/۶۸٫

۶-قانون تفکیک وظایف وزارتخانه های کشاورزی و جهاد سازندگی مصوب ۱۱/۹/۶۹ مجلس شورای اسلامی که به موجب آن کلیه امور مربوط به حفظ، احیاء و گسترش و بهره برداری از منابع طبیعی(جنگل، مرتع، شیلات و آب خیزداری) به عهده جهاد سازندگی قرار می‌گیرد و بدین ترتیب سازمان جنگلها و مراتع کشور از وزارت کشاورزی منفک و به وزارت جهاد سازندگی ملحق می‌گردد.

۷-قانون تشکیل کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی مصوب ۱۳۷۰ که این ماده واحده نقش جهاد سازندگی را در احیاء مراتع به منظور مبارزه با خشکسالی مورد تأکید قرار داده که آیین نامه اجرائی آن نیز مسئولیت کمیته فرعی احیاء مرتع را ‌به این وزارتخانه محول ‌کرده‌است.

۸-قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخائر جنگلی کشور مصوب ۱۲/۷/۷۱ مجلس شورای اسلامی که ماده ۲ این قانون ‌در مورد مقام و تشریفات تشخیص منابع ملی جایگزین ماده ۵۶ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع گردیده است.

۹-قانون استفساریه در خصوص قانون تفکیک وظایف وزارتخانه های کشاورزی و جهادسازندگی مصوب ۱۱/۶/۷۲ مجلس شورای اسلامی.

۱۰-قانون اصلاح ماده ۳۴ قانون حفاظت و بهره برداری مصوب ۱۳۷۳ مجمع تشخیص مصلحت نظام که انتقال قطعی اراضی ملی را در شرایط پیش‌بینی و تجویز نموده است.

۱-۶-۵- فی ء

گفته می شود دومین آیه مالکیت عمومی، فی است(کنعانی،۱۳۸۷)این آیه پس از تسلیم شدن و کوچ طایفه یهودی بنی نضیر نازل شد. فی در لغت به معنای رجوع است و از کلمه افاء مندرج در آیه قران استخراج شده است. ‌در مورد محل مصرف آن در حین نزول آیه پیامبر(ص) همه فی ء را بین مهاجرین تقسیم کرد و خطاب به انصار گفت اگر می خواهید بین همه تان تقسیم کنم و شما را همراه آنان می گذارم ولی انصار گفتند ما می‌خواهیم فقط بین مهاجرین تقسیم کنی ولی دو تن از انصار بنام های سهل بن حنیف و ابو دجانه نیز مشمول سهم فی شدند. به همین خاطر به دنبال آیه هفت سوره حشر آیه هشت« للفقراء المهاجرین» آمده است تعلیل استحقاق مهاجرین نیز« اخرجوا من دیارهم» است یعنی همان طور که مشرکین آن ها را از دیارشان خارج کرده‌اند به اراده ی خداوند اموال مشرکین دیگر که از دیارشان کوچ کرده‌اند به آن ها می‌رسد(کنعانی،۱۳۸۷)

در مجمع البیان آمده است که محل مصرف فیء فقط مساکین و ابناء سبیل و فقرای اهل بیت(ع) است ولی همه فقهای اهل سنت به تبع نص قران معتقدند که فقرای عامه الناس استحقاق دارند و فی مال همه مسلمین است(کنعانی،۱۳۸۷)

۱-۶-۵-۱- «فیء» در فقه اهل سنت

در فقه اهل سنت سه عنوان مرتبط با یکدیگر مطرح است:

الف) عنوان غنیمت که عبارت است از اموالی که از کافران با قهر و غلبه و جنگ به دست می‌آید.

ب)انفال و آن عبارت است از بخشی از غنائم جنگی که امام و امیر جنگ جهت تحریص و تشویق به برخی از جنگجویان می‌دهد که در بسیاری از کتابها از آن با اصطلاح«تنفیل» یاد می شود.

ج) فیء و آن عبارت است از اموالی که بدون جنگ و خونریزی، از کافران در اختیار مسلمانان قرار می‌گیرد (الزحیلی،۱۴۰۹).

هریک از این عناوین مباحث فراوانی را در پی دارد. آنچه قابل توجه است اینکه برخی از مباحث و مصادیق انفال در فقه شیعه در فقه اهل سنت به عنوان فیء مورد بحث قرار می‌گیرد. ‌بنابرین‏، فی ء در فقه اهل سنت جایگزین عنوان انفال در فقه شیعه است از این رو برخی از مطالب مربوط به انفال را در فقه شیعه باید از مبحث فی ء جست و جو کرد.

از این تعداد یک پرسشنامه ۱۰۰ گویه­ای و یک پرسشنامه ۵۰ گویه­ای با توجه به مدل مک کری و کوستا (۱۹۹۶) با تحلیل پرسشنامه ­های موجود ساخته شد و یک پرسشنامه یکصد گویه­ای و ۵۰ گویه­ای بر اساس مدل تحلیل واژگانی از مجموعه گویه ­های شخصیتی رایج در جهان (IPIP) تهیه شد. در این پژوهش از پرسشنامه شخصیتی ۵۰ گویه­ای (گلدبرگ، ۱۹۹۹) به جهت اختصار و شاخص­ های روانسنجی مناسب­تر استفاده گردید.

در پژوهش خرمایی (۱۳۸۵) بر اساس نتایج تحلیل عوامل ۱۰ گویه پرسشنامه برای سنجش عامل ثبات عاطفی (شامل گویه ­های شماره ۹، ۲۴، ۴، ۴۴، ۳۴، ۴۹، ۲۹، ۱۹، ۱۴، ۳۹، ۳۴)، ۱۰ گویه برای عامل گشودگی در تجربه (گویه ­های شماره ۲۵، ۱۵، ۵۰، ۲۰، ۱۰، ۳۵، ۳۰، ۵، ۴۰، ۴۵)، ۱۰ گویه برای عامل وظیفه­مداری (گویه ­های شماره ۲۳، ۳۸، ۲۸، ۴۳، ۱۸، ۸، ۴۸، ۳۳، ۱۳، ۳)، ۱۰ گویه برای عامل توافق­پذیری (گویه شماره ۴۷، ۳۲، ۷، ۲، ۲۲، ۱۷، ۱۲، ۳۷، ۲۷، ۴۲) و۱۰ گویه نیز برای عامل برون­گرایی (گویه ­های شماره ۴۱، ۳۶، ۳۱، ۲۱، ۶، ۴۶، ۱۱، ۱، ۲۶، ۱۶) بارگذاری عاملی شده است. در این پرسشنامه برای ارزیابی هر یک از پنج عامل بزرگ شخصیت ۱۰ گویه مثبت و منفی وجود دارد.

برای سنجش عامل روان­نژندی (ثبات هیجانی) گویه ­هایی مانند «‌در مورد کارها دلشوره و نگرانی دارم» آمده است. برای ارزیابی عامل برون­گرایی گویه ­هایی مانند «از در میان جمع بودن احساس رضایت و دلخوشی می­کنم» و برای ارزیابی عامل وظیفه­مداری گویه ­هایی مانند «در کارهایم دقیق و موشکاف هستم» وجود دارد. مثال­هایی از عامل گشودگی در تجربه گویه ­هایی مانند «قوه تخیل قوی دارم» است و در نهایت گویه ­هایی مانند «با احساسات دیگران همدلی و همدردی می­کنم» برای ارزیابی عامل توافق­پذیری مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد.

آزمودنی باید پس از مطالعه هر گویه صحت آن را ‌در مورد خویش بر اساس مقیاس لیکرت از کاملا درست تا کاملا نادرست تعیین نماید. درجه­بندی این ویژگی­ها بر اساس مقیاس پنج درجه­ای است که ‌در مورد گویه ­های مثبت با انتخاب گزینه کاملا درست نمره ۵ و با انتخاب گزینه کاملا نادرست نمره ۱ تعلق ‌می‌گیرد.

گویه ­های منفی به صورت معکوس نمره گذاری می­شوند. حداکثر نمره آزمودنی در هر عامل ۵۰ و حداقل نمره اکتسابی ۱۰ خواهد بود.

گلدبرگ (۱۹۹۹) و کوستاو و مک کری (۱۹۸۵) روایی محتوایی و سازه و پایایی (آلفای کرونباخ و بازآزمایی) این مقیاس را مطلوب گزارش کرده‌اند.

در پژوهش خرمایی (۱۳۸۵) برای تعیین روایی سازه این ابزار از روش تحلیل عامل به
شیوه­ مؤلفه‌ ­های اصلی همراه با چرخش واریماکس استفاده شده است. ‌در مورد پایایی عوامل، نتایج چندین مطالعه از جمله خرمایی (۱۳۸۵) و دلشاد (۱۳۸۹) حاکی از آن است که زیرمقیاس­های پنج عامل، همسانی درونی خوبی دارند که شرح آن در جدول ۳-۲ آمده است .

جدول شماره ۳-۲ ضرایب آلفای کرونباخ پنج عامل شخصیتی

محققان
سال
روان­نژندی
گشودگی در تجربه
وظیفه­مداری
توافق­پذیری
برون­گرایی
کوستا و مک کری
۱۹۹۲
۸۶/۰
۷۲/۰
۸۱/۰
۶۸/۰
۷۹/۰
هلدن و فکن
۱۹۹۲
۸۷/۰
۸۰/۰
۷۶/۰
۷۳/۰
۸۰/۰
مورادیان و نزلک
۱۹۹۵
۸۴/۰
۷۵/۰
۷۴/۰
۸۳/۰
۸۲/۰
پاناییوتو
۲۰۰۴
۷۸/۰
۷۰/۰
۵۱/۰
۶۹/۰
۸۳/۰
خرمایی
۱۳۸۵
۸۸/۰
۷۸/۰
۸۲/۰
۸۰/۰
۷۷/۰
دلشاد
۱۳۸۹
۷۸/۰
۵۸/۰
۷۴/۰
۷۹/۰
۴۵/۰

در تحقیق حاضر، جهت تعیین پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید که برای ابعاد روان­نژندی، گشودگی در تجربه، وظیفه­مداری، توافق­پذیری و برون­گرایی ضرایبی به ترتیب برابر ۷۹/۰، ۶۲/۰، ۷۰/۰، ۷۵/۰ و ۵۷/۰ به دست آمد. لازم به ذکر است که در بعد برونگرایی به دلیل همبستگی پایین گویه شماره ۴۱ با نمره بعد مربوط به آن، این گویه حذف گردید.

جهت تعیین روایی نیز از ضریب همبستگی هر گویه با نمره بعد مربوط به آن استفاده شد که نتایج مربوطه در جدول ۳-۳ آمده است.

جدول شماره ۳-۳ ضرایب همبستگی بین گویه‌ها و ابعاد شخصیت

ابعاد شخصیت
گویه
ضریب همبستگی
ابعاد شخصیت
گویه
ضریب همبستگی
برونگرایی

۱

۳۷/۰

ثبات عاطفی

۴

۶۵/۰

۶

۵۲/۰

۹

۴۵/۰

۱۱

۵۱/۰

۱۴

۵۹/۰

۱۶

۳۱/۰

۱۹

۱۸/۰

۲۱

۵۷/۰

۲۴

۶۸/۰

۲۶

۵۴/۰

۲۹

۷۲/۰

۳۱

۵۳/۰

۳۴

۵۹/۰

۳۶

۳۵/۰

۳۹

۵۲/۰

۴۱

۱۱/۰

۴۴

۷۴/۰

۴۶

۳۸/۰

۴۹

۷۱/۰

توافق‌پذیری

۲

۴۵/۰

گشودگی در تجربه

۵

۴۰/۰

۷

۵۹/۰

۱۰

۳۸/۰

۱۲

۴۶/۰

۱۵

۵۴/۰

۱۷

۵۵/۰

۲۰

۳۸/۰

۲۲

۶۳/۰

۲۵

۵۰/۰

۲۷

۵۸/۰

۳۰

۵۵/۰

۳۲

۶۲/۰

۳۵

۵۰/۰

۳۷

۵۴/۰

۴۰

۴۹/۰

۴۲

۶۲/۰

۴۵

۴۶/۰

وظیفه‌مداری

۳

۴۴/۰

۸

۴۵/۰

۱۳

۴۶/۰

۱۸

۴۷/۰

۲۳

۴۵/۰

۲۸

۵۷/۰

۳۳

۶۱/۰

۳۸

۵۵/۰

۴۳

۵۶/۰

۴۸

۶۴/۰

کلیه ضرایب در سطح ۰۱/۰P< معنی­دار است.

۳-۱-۳-۲- مقیاس سنجش مهارت­ های اجتماعی کودکان

ب. سرعت واحد حمل و نقل هوایی سرعت مهمترین عامل برتری حمل و نقل هوایی نسبت به سایر وسایل

حمل و نقل بوده است.

پ. شعاع عمل یا شعاع پرواز مستقل هواپیماها.

ت. منظم بودن برنامه ریزی در سرویس دهی.

ح. آسایش و راحتی.

خ.ایمنی ایمنی هواپیماها از ایمنی خودروهای زمینی بیشتر است. اگر ضریب ایمنی را تعداد حادثه منجر به مرگ برای ۱۰۰ میلیون مسافر در کیلومتر تعریف کنیم، رقم مربوط به مسافرت هوایی ۶٫ درصد، برای راه آهن ۲۴٫ درصد و برای اتومبیل ۳٫۵ می‌باشد. پس ملاحظه می‌شود که ایمنی ترابری هوایی ۵ تا ۶ برابر ایمنی حمل و نقل زمینی و جاده‌ای است( شرکت مشاور هوایی مآب، ۱۳۸۷ ۳۹).

س. سهولت استفاده سهولت استفاده از هواپیما را می‌توان بیشتر امری درونی دانست مثلاً عبور راحت از:

اقیانوسها و عدم اجبار در تعویض وسیله حمل و نقل در خشکی و دریا از نکات بسیار مثبت هواپیما بشمار می‌رود.

ی. قیمت اغلب مهمترین عامل انتخاب وسیله حمل و نقل، هزینه های آن است. سنگین بودن هزینه های هوایی از عوامل محدود کننده می‌باشد. در دنیا بودجه‌ای که به مسافرت ‌و تفریح اختصاص می‌یابد سه برابر بودجه‌ای است که صرف امور دفاعی می‌شود. در برخی از موارد هزینه حمل و نقل تشکیل دهنده بزرگترین بخش کل هزینه سفر است.

سیستم حمل و نقل در قلب صنعت جهانگردی قرار دارد . سیستم حمل و نقل مبداء یا وطن جهانگردان را به (مقصدها) با تمام جذابیت‌ها، تسهیلات، تشکیلات و سایر ویژگی‌های سفربه هم مرتبط می‌سازد. کارایی، راحت بودن و میزان سلامت و امنیت این سیستم، تعیین کننده نوع تجربه و کیفیتی است که از سفر به دست می‌آید. بین پیشرفت سیستم حمل و نقل و رشد صنعت جهانگردی یک رابطه مستقیم برقرار است. برای برخی از مقصدها، محدودیت هایی که به وسیله سیستم حمل و نقل و ساختار زیربنایی مقصد (مثل فرودگاه‌ها و جاده‌ها) اعمال می‌شود، به صورت بزرگترین مانع و عامل بازدارنده در مسیر رشد قرار م یگیرند. ‌در مورد مقصدهایی که به صورت جزیره در وسط اقیانوس‌ها قرار دارند بدون وجود فرودگاه و خطوط هوایی، صنعت جهانگردی در آن مسیرها رشد نمی‌کند.

صنعت توریسم به عنوان یکی از مهم ترین و پر درآمدترین صنایع جهان در آغاز هزاره سوم به شمار می‌رود که بخش قابل توجهی از درآمدهای ارزی کشورها را به خود اختصاص می‌دهد. اگر ما به دنبال بازارهای جدید وسهم بیشتری از بازار جهانگردی هستیم، بایستی ‌بر اساس اصول علمی و مطالعات و تحقیقات می‌دانی نشأت گرفته از اقتصاد سیاسی و تجارت گام برداریم.

کشور ایران در زمینه حمل ونقل مسافر دارای سابقه حدود ۶۰ ساله است. اولین شرکت هواپیمایی به ثبت رسیده در ایران شرکت هواپیمایی ایران ۴ که با سرمایه گذاری خصوصی در سال ۱۳۲۵ تشکیل شد.و در سال ۱۳۳۶ شمسی عضو یاتا گردید. شرکت های هواپیمایی داخلی که در مسیرهای درون کشوری و برخی از مسیرهای بین‌المللی فعالیت می‌کنند، شامل شرکت های آسمان، آریا، ایران ایر، ایران ایرتور، ارم، تابان، زاگرس، ساها، فارس ایرقشم، کاسپین، کیش ایر، ماهان و نفت می‌باشند (شرکت مادر تخصصی فرودگاه‌های کشور، ۱۳۸۸ ۲۵).

ظرفیت پذیرش مسافر در فرودگاه‌ها ی کشور از ۲۹ میلیون نفر در سال ۱۳۶۷ به ۷۳ میلیو ن نفر در سال ۱۳۸۷ افزایش یافته است. ناوگان مسافری حمل ونقل هوایی از ۲۵ فروند هواپیما در سال ۱۳۵۷ به ۱۷۶ فروند هواپیما در سال ۱۳۸۷ رسیده است. متوسط زمان استفاده از هر فروند هواپیما در ۲۴ ساعت از ۶٫۸ ساعت در سال ۱۳۷۶ به ۷٫۴ ساعت در سال ۱۳۷۶ افزایش یافته است، این در حالی است که متوسط استفاده در جهان در سال ۱۳۷۶ برابر ۱۲ ساعت بوده است.

در نهایت باید گفت که از فرودگاه‌ها به عنوان زیربنایی ترین بخش زیرساخت نظام حمل و نقل هوایی یاد می‌شود. چرا که حضور نسل جدید هواپیماها، تجهیزات کمک ناوبری مدرن، رشد سریع حجم ترافیک و تقاضای سفر به همراه مقررات و استانداردهای منسجم بین‌المللی و مقررات دقیق عملیات پروازی سبب شده است تا این زیرساخت‌ها به عنوان سیستمی پیچیده و پویا و یکی از عناصر محوری صنعت حمل و نقل هوایی مطرح شوند. همچنین فرودگاه به عنوان سمبل یک کشور و شهر است . زیبایی، شکوه، تسهیلات و امکانات، معماری و چشم گیری یک فرودگاه بیانگر وضعیت اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی آن کشور و شهر می‌باشد . فرودگاه جزء جدائی ناپذیر زیر ساخت های یک شهر محسوب می‌شود که به افزایش توان تجاری آن کمک می‌کند. خطوط هوایی هسته اصلی صنعت حمل و نقل هوایی هستند، ارائه خدمات مناسب به مشتریان یکی از الزامات محیط رقابتی کنونی است . مشتریان فرودگاهی را انتخاب می‌کنند که سفر راحت و بدون مشکل برای آن ها فراهم آورد . ارائه بهترین خدمات یک عامل تعیین کننده در موقعیت فرودگاه به شمار می‌رود.

۲-۲۰ مشکلات ساختاری صنعت حمل و نقل هوایی کشور

صنعت حمل و نقل هوایی کشور در حال حاضر از کیفیت پایین خدمات و میانگین عمر بالا و بگونهای از مشکلات ساختاری رنج می‌برد. تا سال ۱۳۸۱ عمده هواپیماهای مسافری ایران مربوط به سال‌های قبل از انقلاب بود. این در حالی است که گذر زمان اکثر این هواپیماها را فرسوده و نوسازی آن ها را با مشکل مواجه ‌کرده‌است (گزارش عملکرد هواپیمای جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۲).

انبوه هواپیماهای بویینگ ۷۳۷، ۷۴۷ و ۷۲۷ که در سال‌های وفور درآمد نفتی خریداری شده، اکنون به هواپیماهای فرسوده مبدل شده اندکه فعالیت آن ها مرتب در حال کاهش و زمان زمین گیری ۱١ آن ها به دلیل لزوم تعمیرات در حال افزایش است.

اقتصادی نبودن فعالیت و محدودیتهای قانونی در حمل و نقل هوایی سبب شده است تا تعداد شرکت‌های

فعال در پروازهای داخلی محدود بماند. از طرف دیگر شرکت‌های خارجی به علت موانع قانونی اجازه حضور در بازار ایران را نداشته و این امر سبب شده است تا سطح ارائه خدمات هوایی در ایران کاهش یافته و نبود رقا بت، نگیزه لازم را از شرکت‌ها بگیرد.(قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل ۸۱، ص ۵۳).

در سال ۱۳۷۴ وزارت راه و ترابری طی تحقیقاتی اعلام کرد که در ۲۵ سال آینده به علت فرسودگی ناوگان و رشد مسافرت‌های پروازی، به ۱۰۰ فروند هواپیمای مسافربری جت با ظرفیت و برد متوسط و ۸۰ فروند هواپیمای کوتاه برد با ظرفیت ۵۰ تا ۷۰ نفر احتیاج دارد. این بحران در اواخر دهه ۸۰ به اوج خود می‌رسد. امروزه برای ترابری هوایی ایران، بیش از ۱۲ میلیون پتانسیل سفر وجود دارد که حدود ۳ تا ۴ میلیون از آن را بیشتر پاسخگو نیستیم. (وزیری، ۱۳۸۳، ص ۱).

ظرفیت حمل و نقل ریلی کشور نیز قادر به جابجایی این حجم مسافر نیست، ‌بنابرین‏ این تقاضا به ورود اتوبوس منجر می‌شود که با توجه به محدودیت کشش جاده های کشور، سوانح جاده‌ای افزایش خواهد یافت. این در حالی است که اتوبوس و قطار کمتر مورد توجه تجار، کارشناسان و اساتید دانشگاه قرار می‌گیرند.

به طور کلی بحران در صنعت حمل و نقل هوایی کشور به عواملی به شرح ذیل بستگی دارد:

۱- تحریم اقتصادی

به موجب اعمال تحریم اقتصادی آمریکا در سال ۱۳۵۹ ایران حق خرید هواپیماهایی را دارد که ساخت آن ها مربوط به قبل از سال ۱۳۵۹ باشد و یا اینکه آمریکا کمتر از ۲۰ درصد در ساخت آن هواپیما مشارکت داشته باشد. این امر سبب گردیده است که غالبا” ایران به طرف خرید هواپیماهای دست دوم که بیش از ۲۰۰۰۰ ساعت پرواز کرده‌اند روی آورد (استاندارد استفاده از یک هواپیما ۵۰۰۰۰ ساعت است)